Nadzór nad Samorządem Terytorialnym
Cel nadzoru - kierunki badawcze:
Kwestia samodzielności samorządu
Konieczność utrzymania jedności działania wszystkich elementów administracji publicznej.
Ochrona samorządu przed błędami, zaniedbaniami, nadużyciami reprezentantów samorządu jak i ochrona państwa i jednostek poszczególnych jednostek przed działaniami organów zdecentralizowanymi.
Funkcje Nadzoru:
1. Funkcja strzeżenia Prawa
Strzeżenie legalności postępowania organów samorządu
Cel: ochrona interesów ogólnokrajowych nad partykularnymi interesami samorządów
Nie należy przesadzać z środkami represyjnymi, tylko niezbędne przypadki.
2. Funkcja Ochronna i wspierającą
Nadzór prewencyjny
Aspekty:
Obowiązek organów nadzoru państwowego - doradzania i opiekowania się w trakcie wykonywania zadań publicznych.
Prawo informacyjne samorządy mają obowiązek udzielania informacji organom nadzorującym by te mogły im pomagać.
Doradztwo - najłagodniejszy środek nadzoru.
Kryteria Nadzoru
Badanie legalności - jedyna możliwość ingerencji organów w sferę działalności samorządów.
Art. 171 ust 1 KRP - nadzór nad samorządem tylko kryterium legalności - tak w zadaniach własnych jak i zleconych.
Intensywność nadzoru - decyduje zawsze ustawodawca dając takie a nie inne środki prawne organom nadzoru.
Współczesna Polska Struktura Nadzoru
[Z: nie robiłem notatek z historii nadzoru ani z nadzoru w innych państwach - jeśli komuś się nudzi - str. 376-381]
Nadzór w Polsce art. 171 ust 2 KRP:
- Premier
- Wojewodowie
- W sprawach finansowych - Regionalne Izby Obrachunkowe
Skarga do Sądu administracyjnego dotyczy tylko tych organów, nie dotyczy uchwały sejmu rozwiązującą Radę/Sejmik.
Rozwiązanie Rady - rozwiązanie innych organów samorządu.
Sąd administracyjny - rozpatrywanie skarg na uchwały, decyzje lub zaniechania - sądowa kontrola administracji publicznej.
Sąd Administracyjny - ochrona samodzielności samorządów.
Nadzór może też prowadzić właściwy „minister” w przypadku wydania zarządzenia zastępczego.
Problem czy nadzór „właściwego ministra” nie jest sprzeczny z konstytucją.
Środki nadzoru:
1. Informacyjno doradcze:
- pozwala uniknąć kary
-Rzeczowa, rzetelna, skuteczna kontrola wewnętrzna chroni samorząd przed represjami.
Art. 88 uosg, art. 77a uosp, art. 80 uosw organy nadzorcze - prawo żądania wszelkich niezbędnych informacji.
Wszystkie samorządy - jawność działania.
Obywatele mają prawo do:
- uzyskania informacji
- wstępu na sesje Rady/Sejmiku
- wstępu na posiedzenia komisji
- dostęp do dokumentów wynikających z wykonywania zadań publicznych (w tym protokołów) sposób określa statut.
Uchwały - do 7 dni od ich uchwalania, mają zostać przekazane przez W/B/P, starostę, Marszałka województwa wojewodzie
W sprawach finansów - do 7 dni należy ją przekazać Regionalnej Izbie Obrachunkowej.
Zarządzenia W/B/P i starosty również winny być przedkładane organom nadzorczym.
Termin 7 dni - termin instrukcyjny.
Szczególny obowiązek informacyjny
- art. 52 ust. 2 uosg
W czasie przygotowywania budżetu - przesyłanie projektu, informacji o stanie mienia i objaśnień Regionalnej Izbie Obrachunkowej.
RIO - wydaje opinie.
Sposób, tryb itp. - powinien znaleźć się w statucie.
Środki Korygujące
Zatwierdzenia, Uzgodnienia, Zaopiniowanie - art. 89 ust 1 uosg, art. 777b ust 1 uosp, art. 80a ust 1 uosw - przewidują możliwość wystąpienia w przepisach szczególnych obowiązku zastosowania którejś z procedur.
Przed wydaniem aktu:
Uzgodnienie - organ wydający akt prawny musi uznać stanowisko organu nadzorczego.
Opinia - charakter niewiążący.
Zatwierdzenie - wiążący lub nie, zależnie od sytuacji. Dotyczy podjętych rozstrzygnięć.
Mimo obowiązku, brak któregoś ze środków - rozstrzygnięcie jest nieważne.
Nie dotyczy decyzji w sprawach indywidualnych - od tego są samorządowe kolegia odwoławcze i organy administracji rządowej na podstawie kodeksu postępowania administracyjnego.
Inne podobne środki nadzorcze - jeżeli są wymienione w ustawie to i tak nie wolno ich stosować.
Przekroczenie terminów:
Jeżeli wymagany jest od:
- organów stanowiących samorządu - 30 dni
- innych organów - 14 dni
Domniemanie przyjęcia rozstrzygnięcia.
Wstrzymywanie Wykonania Uchwał.
- Fakultatywne - w przypadku uchwały/zarządzenia organu samorządu wszczęto postępowanie stwierdzenia nieważności organ nadzorczy może zarządzić wstrzymanie wykonania.
- Obligatoryjne - w przypadku stwierdzenia nieważności uchwały/zarządzenia samorządu - wstrzymanie z mocy prawa.
Stwierdzenie nieważności.
- właściwy organ nadzorczy
Czas: 30 dni od daty doręczenia
Podstawowy środek nadzoru.
Problem - „naruszenie prawa” a „nieistotne naruszenie prawa” - organ nadzorczy musi określić stopień „istotności” naruszenia prawa.
W literaturze - za istotne naruszenie prawa uznaje się naruszenie:
- przepisów dotyczących kompetencji do podejmowania uchwał i zarządzeń
- podstawy prawnej podejmowanych uchwał
- przepisów prawa ustrojowego i materialnego
- przepisów proceduralnych dotyczących podejmowania uchwał i zarządzeń.
Postępowanie:
- wszczyna z urzędu organ nadzorczy
Nieważność - w całości lub w części
„nieistotne naruszenie” - wskazanie, że miało miejsce.
Orzeczenie - uzasadnienie faktycznie i prawne + pouczenie o możliwości skargi do sądu administracyjnego.
NSA - orzeczenia organów nadzoru winny mieć - nie budzącą wątpliwości podstawę prawną”
Postępowanie w Regionalnej Izbie Obrachunkowej (uchwalanie budżetu)
RIO - wskazuje gdzie naruszono prawo i określa termin zmiany przepisów.
Jeżeli Sejmik/Rada nie usunie nieprawidłowości RIO uznaje uchwałę w całości lub części za nieważną
Wskazanie nieprawidłowości i terminu ich usunięcia wstrzymuje 30 dniowy termin na zapoznanie się z uchwałą.
Uchwała organu samorządu uznana za nieważną nie wywołuje skutków prawnych.
Decyzja o stwierdzeniu nieważności - nie jest decyzją administracyjna - tzw. rozstrzygnięcie nadzorcze.
Wg Dolnickiego - jest to deklaratywny akt administracyjny.
Jeżeli organ nadzorczy w ciągu 30 dni nie stwierdzi nieważności może do roku wnieść skargę do sądu administracyjnego.
Jeżeli naruszono termin przedłożenia uchwały organowi nadzorczemu, można wnieść pozew po terminie jednego roku.
Termin jednego roku - tzw. „sanacja błędu” - uznanie, iż w tym czasie powstały już nieodwracalne skutki.
Sąd administracyjny - likwidacja skutków prawnych ex nunc.
Prawo do odszkodowania dla pokrzywdzonych.
Wykonalność a prawomocność rozstrzygnięć nadzorczych.
Art. 98 ust. 5 uosg, art. 85 ust 5 uosp, art. 86 ust 4 uosw:
- „Rozstrzygnięcia nadzorcze stają się prawomocne z upływem terminu do wniesienia
skargi bądź z datą oddalenia lub odrzucenia skargi przez sąd.”
Rozstrzygnięcie nadzorcze wojewody - akt administracyjny szczególnego typu, nie załatwia sprawy indywidualnej - więc nie jest decyzją administracyjną nie mają więc do niej zastosowania przepisy kodeksu postępowania administracyjnego, regulujący wykonalność (skuteczność) decyzji administracyjnych.
k.p.a - stosowany w kwestiach zaskarżania do sądu decyzji w sprawach indywidualnych
Wykonalność (skuteczność) rozstrzygnięcia nadzorczego wojewody należy łączyć z jego prawomocnością.
Wszystkie ustawy - artykuł:
„Stwierdzenie przez organ nadzoru nieważności uchwały lub zarządzenia organu
gminy wstrzymuje ich wykonanie z mocy prawa w zakresie objętym stwierdzeniem
nieważności, z dniem doręczenia rozstrzygnięcia nadzorczego.”
Skarga samorządu - sąd administracyjny - rozprawa w ciągu 30 dni od wpłynięcia skargi do sądu.
Zarządzenie zastępcze
Jeżeli rada/sejmik wbrew odpowiednim ustawom nie podejmie uchwały pozbawiających radnych czy też członków organów wykonawczych samorządu mandatu za naruszenie odpowiednich przepisów
wojewoda wzywa Radę/Sejmik do podjęcia takiej uchwały w terminie 30 dni
Przekroczenie terminu przez Radę/sejmik - wojewoda wydaje zarządzenie zastępcze - prawo skargi do sądu administracyjnego.
Zarządzenie - wymóg uzasadnienia faktycznego i prawnego.
Rada/Sejmik - mają wydać uchwałę jakąkolwiek, wojewoda wówczas nic nie może zrobić.
Środki Personalne
Odwołanie Zarządu przez Rade Powiatu/Sejmik - wynika zasady odpowiedzialności zarządu.
Wezwanie Rady Powiatu/Sejmiku do zastosowania niezbędnych środków wobec zarządu
- przysługuje wojewodzie gdy: zarząd narusza konstytucję lub ustawy (powtarzające się naruszanie)
Rada/Sejmik:
- Dyrektywy
- odwołanie zarządu
Gdy Konstytucję lub ustawy narusza W/B/P - wojewoda wzywa go do zaprzestania naruszania prawa jeżeli ten nie zaprzestanie wówczas wojewoda występuje do premiera z wnioskiem o usuniecie W/B/P
Rozwiązanie zarządu - Jeżeli Rada/Sejmik nie posłuchają wezwania wojewody lub ich działanie było nieskuteczne wówczas ten występuje z wnioskiem do premiera (za pośrednictwem ministra właściwego ds. administracji publicznej) o rozwiązanie danego zarządu.
Do czasu wyłonienia nowego zarządu, jego funkcje pełni osoba wyznaczona przez premiera.
Usunięcie W/B/P - jego funkcje pełni osoba wyznaczona przez premiera.
Zarząd Komisaryczny - decyduje premier na wniosek ministra właściwego ds. administracji publicznej.
Gdy mamy do czynienia z „nierokującym nadziei na szybką poprawę i przedłużającym się, brakiem skuteczności w wykonywaniu zadań publicznych przez organy samorządu"
Ocena: premier i MSWiA
Zawieszenie organów i powołanie zarządu komisarycznego - tak organów uchwałodawczych jak i wykonawczych.
Czas: maks. 2 lata lub do wyborów.
Procedura Sanacyjna następuje przed wprowadzeniem zarządu komisarycznego.
Etapy:
- przedstawienie zarzutów organom samorządu
- wezwanie do niezwłocznego przedłożenia programu naprawczego.
Problemy:
czy zarzuty i wezwanie do ich naprawy przed czy po zawieszeniu organów samorządu, ustawodawca nie określił tego jasno.
Brak trybu i formy przedstawiania zarzutów i programu naprawczego.
Brak wyznaczonych terminów.
Komisarz rządowy - powoływany przez premiera na wniosek wojewody. Komisarz - konkretna jednostka wykonująca zarząd komisaryczny.
Rozwiązanie Organów uchwałodawczych - środek najdalej idący.
Uchwała Sejmu na wniosek premiera.
Powód: powtarzające się naruszanie Konstytucji lub ustaw.
Charakter naruszania: „rażący”
Premier wyznacza osobę która tymczasowo wypełnia funkcję organów do czasu wyborów.
Nadzór nad wykonaniem zadań zleconych
Samorządy maja prawo zaskarżenia środków nadzoru do sądu administracyjnego.
Nadzór: wojewoda.
W ustawach mowa o „sprawach powierzonych”
Wstrzymanie wykonania uchwały (zarządzenia):
- Wojewoda wobec uchwał(zarządzeń) samorządu
- Wstrzymanie wykonania uchwały (zarządzenia) która zdaniem wojewody jest niezgodna z prawem lub niecelowa i przekazanie jej do ponownego rozpatrzenia w określonym przez wojewodę terminie. Wojewoda wskazuje też uchybienia.
Uchylenie uchwały i wydanie zarządzenia zastępczego
Powód: gdy ponownie uchwalona uchwała nie uwzględnia wskazówek wojewody.
Wojewoda - uchyla zuchwałe i wydaje zarządzenie zastępcze.
Wojewoda - musi powiadomić „właściwego ministra” ten przed uprawomocnieniem się decyzji wojewody może wydać inne rozstrzygniecie.
Uprawomocnienie się zarządzenia - po 30 dniach.
Problem braku terminu w którym wojewoda może wydać zarządzenie.
Sądowa Kontrola Rozstrzygnięć Nadzorczych
Rozstrzygnięcia organów nadzoru - podlegają zaskarżeniu w terminie do 30 dni od dnia ich doręczenia.
Kto: Organ Samorządu lub związku którego kompetencje zostały naruszone.
Podstawa wniesienia skargi: uchwałą organu który podjął uchwałę lub którego dotyczyło rozstrzygnięcie nadzorcze.
Rozstrzygnięcia nadzorcze - doręczone po upływnie kadencji Rady/Sejmiku uprawniona nowa Rada w terminie 30 dni od wybory Przewodniczącego.
Uprawnienia nadzorcze - prawomocne po upływnie terminu na wniesienie skargi lub po jej oddaleniu.
Przygotował: Zygmunt Zdyb