STABEX (fr. Système de Stabilisation des Recettes d'Exportation) - System Stabilizacji Dochodów z Eksportu.
Utworzony na mocy pierwszej konwencji z Lomé (1975) system, który za pomocą dopłat utrzymywał na stałym poziomie dochody krajów AKP pochodzące z eksportu na rynek Wspólnoty Europejskiej. O przyznaniu dotacji każdorazowo decydowała Komisja Europejska.
Systemy STABEX i SYSMIN współtworzyły instrumentarium pomocy gospodarczej UE dla państw AKP. W 2000 r. zostały zniesione przez porozumienie z Kotonu.
Powołany przez EWG na konferencji w Lome w 1975r. system rekompensujący straty grupie krajów rozwijających się Afryki, Pacyfiku i Karaibów. Kraje z tej grupy eksportujące artykuły rolne do UE, mogą zwrócić się do Komisji Europejskiej o refinansowanie strat wynikłych ze spadku cen eksportowanych surowców. Straty te muszą stanowić minimum 7,5 proc. całego eksportu danego kraju, a spadek cen musi wynosić przynajmniej 6,5proc. w stosunku do średniej z ostatnich czterech lat.
AKP (ang. ACP) - Afryka, Karaiby, region Pacyfiku.
Grupa państw - głównie byłych kolonii krajów EWG - zrzeszonych na mocy porozumienia z Georgetown (1975) w celu koordynacji polityki względem EWG (obecnie WE). Pierwotnie grupa składała się z 46, a obecnie z 79 krajów członkowskich.
Najwyższą instytucją grupy jest Rada (ACP Council), działa również Komitet Ambasadorów, Sekretariat Generalny AKP w Brukseli i Wspólna Rada UE-AKP (Joint EU-ACP Council). Grupą kieruje i reprezentuje ją na zewnątrz sekretarz generalny.
Stosunki handlowe pomiędzy państwami AKP a Unią Europejską zostały ustalone w konwencjach z Lome (stolica Togo, 1975, 1979, 1984, 1989) i Kotonu (stolica Beninu, 2000, zawarta na 20 lat). Umowy te regulują również zasady pomocy gospodarczej udzielanej krajom AKP przez UE (do 2000 r. ich istotną częścią były mechanizmy STABEX i SYSMIN).
Układ z Kotonu- podpisany przez Wspólnoty Europejskie i 77 krajów Afryki, Karaibów i Pacyfiku z (23 czerwca 2000 w Kotonu - zawarty na 20 lat. Łączy w sobie aspekt polityczny, handlowy i rozwojowy. Zawiera on klauzulę umożliwiającą dokonywanie okresowych przeglądów co pięć lat.
Celem tego układu o partnerstwie jest rozwój gospodarczy państw Afryki, Karaibów i Pacyfiku,
tworzenie nowych miejsc pracy,
wspieranie rozwoju społecznego,
handel,
inwestycje prywatne,
ochrona praw człowieka,
regionalne i subregionalne procesy integracyjne,
stopniowa integracja państw AKP z gospodarką światową
Wymiar polityczny:
Porozumienie przewiduje stały dialog polityczny, polegający na wymianie informacji oraz wzajemnej ochronie interesów obu stron,
neutralizacji zapalnych punktów konfliktowych,
demokratyzacji,
umacnianiu prawa i społeczeństwa obywatelskiego,
dużo uwagi zajmuje kwestia imigracji.
Program Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju (ang. UNDP, United Nations Development Programme), agenda ONZ powstała w 1966, która tworzy globalną sieć na rzecz rozwoju.
Do zadań UNDP należy udzielanie pomocy technicznej i finansowej krajom rozwijającym się przy opracowywaniu programów rozwoju. Współpracuje ze 166 państwami i 35 agencjami międzynarodowymi na rzecz rozwoju społecznego. Działalność UNDP finansowana jest ze środków własnych oraz funduszy rządów i organizacji pozarządowych.
UNDP publikuje coroczny Raport o Rozwoju Społecznym, zawierający m.in. Wskaźnik Rozwoju Społecznego (HDI - Human Development Index) - ranking 177 państw świata.
Urząd Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych do Spraw Uchodźców (ang. United Nations High Commissioner for Refugees) jest organem ONZ upoważnionym do przewodzenia i koordynacji międzynarodowych działań mających na celu ochronę uchodźców i rozwiązywania ich problemów na całym świecie. Do głównych działań urzędu należy zapewnienie praw uchodźców oraz pomoc w zapewnieniu azylu lub repatriacji. Siedziba urzędu znajduje się w Genewie, w Szwajcarii. Wysoki Komisarz jest nominowany przez sekretarza generalnego ONZ i wybierany w głosowaniu przez Zgromadzenie Ogólne ONZ. Obecnie funkcję Wysokiego Komisarza pełni António Guterres.
UNICEF - ang. United Nations International Children's Emergency Fund, od 1953 - United Nations Children's Fund, polska nazwa - Fundusz Narodów Zjednoczonych Pomocy Dzieciom.
Organizacja jest częścią systemu ONZ. Powstała z inicjatywy Polaka dr. Ludwika Reichmana 11 grudnia 1946 w wyniku uchwały Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych. Głównym celem UNICEF jest pomoc dzieciom w zakresie wyżywienia, ochrony zdrowia, praca na rzecz ich dobra oraz rozwijanie oświaty. Zakres działania organizacji jest globalny.
Po 1954, kiedy to UNICEF na stałe został włączony do ONZ, jego zakres działania znacznie się poszerzył. Zajęto się nie tylko opieką lekarską, ale i zapewnieniem elementarnego wykształcenia matki i dziecka w krajach rozwijających się. Za swoją działalność UNICEF otrzymał w 1965 Pokojową Nagrodę Nobla.
Organizacja miała też duży udział w uchwaleniu przez ONZ w 1989r. Konwencji o Prawach Dziecka.
W 2000 w związku z polityką promowania aborcji przez UNICEF (m.in. przeznaczanie 1% funduszy na dotowanie aborcji) i podejrzanymi przedsięwzięciami w Afryce Południowej z jego sponsorowania wycofał się Watykan.
Od roku 2006 ich reklama jest na koszulkach piłkarzy FC Barcelona a w 2004r. sponsorował Piacenza Calcio.
Główna siedziba UNICEF znajduje się w Nowym Jorku. Polski Komitet Narodowy UNICEF mieści się w Warszawie.
Co roku na Boże Narodzenie UNICEF wydaje specjalne kartki pocztowe, z których dochód przeznacza na swoją działalność.
Fundusz Ludnościowy Narodów Zjednoczonych (United Nations Population Fund, UNFPA) - fundusz Organizacji Narodów Zjednoczonych prowadzący działania związane z szeroko rozumianymi sferami praw kobiet, świadomego rodzicielstwa, poprawy warunków rodzenia oraz walki z chorobami przenoszonymi drogą płciową.
Fundusz powstał w 1969 jako Fundusz Narodów Zjednoczonych na rzecz Działań Ludnościowych (UNFPA). W 1987 zmieniono jego nazwę na obecną, ale pozostawiono znany już na świecie skrót. Najważniejszymi dziedzinami, w których Fundusz prowadzi i finansuje projekty, są:
planowanie rodziny i zapobieganie niechcianym ciążom
zapewnianie bezpiecznego przebiegu ciąży i porodu
zwalczanie przemocy wobec kobiet
promocja równouprawnienia kobiet
Obecnie Fundusz prowadzi projekty w ok. 140 państwach. Na jego czele stoi od 2000 roku Toraja Ahmed Obaid z Arabii Saudyjskiej.
Program Narodów Zjednoczonych do spraw Ochrony Środowiska, UNEP (ang. United Nations Environmental Programme) - agenda ONZ powołana rezolucją Zgromadzenia Ogólnego ONZ nr 2997 z 16 grudnia 1972 r. w celu koordynowania działań ONZ w zakresie ochrony środowiska i stałego monitorowania stanu środowiska na świecie. Siedziba UNEP mieści się w Nairobi, stolicy Kenii. Na czele sekretariatu programu stoi Niemiec Achim Steiner.
Program:
zdrowie a środowisko;
ekosystemy lądowe;
środowisko a rozwój;
oceany;
klęski naturalne
Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa (ang. Food and Agriculture Organization of the United Nations, skrót: FAO) - utworzona z inicjatywy 44 państw koalicji antyhitlerowskiej uczestniczących w konferencji poświęconej problemom rolnictwa i wyżywienia, która odbyła się w maju 1943 roku w Hot Springs. Konferencja powołała do życia komisję, której celem było opracowanie projektu umowy założycielskiej FAO. 16 października 1945 roku rozpoczęła się pierwsza sesja konferencji FAO w mieście Québec, na której tego samego dnia podpisano umowę założycielską, noszącą nazwę konstytucji. Weszła ona w życie w dniu jej podpisania. Siedzibą FAO jest Rzym. Cele FAO są następujące: polepszanie wytwarzania, wymiany i dystrybucji produktów rolnictwa, leśnictwa i rybołówstwa; podnoszenie poziomu wyżywienia narodów; polepszenie warunków życia ludności wiejskiej; zapewnienie niezbędnego kredytu rolnego; popieranie zawierania porozumień w sprawie międzynarodowego handlu produktami rolnymi oraz udzielanie pomocy technicznej. W sierpniu 1946 FAO przyjęła funkcję utworzonego w 1905 roku Międzynarodowego Instytutu Rolnego, które sprowadzały się przede wszystkim do zbierania i rozpowszechniania informacji na temat stanu i osiągnięć rolnictwa w państwach członkowskich.
UNESCO (ang. United Nations Educational, Scientific and Cultural Organisation; Organizacja Narodów Zjednoczonych do Spraw Oświaty, Nauki i Kultury) - organizacja międzynarodowa utworzona 16 listopada 1945 roku jako organizacja wyspecjalizowana ONZ. Siedzibą UNESCO jest Paryż. Pierwszym sekretarzem generalnym UNESCO został Julian Huxley, biolog i pisarz.
Podstawowym celem organizacji jest wspieranie współpracy międzynarodowej w dziedzinie kultury, sztuki i nauki, a także wzbudzanie szacunku dla praw człowieka, bez względu na kolor skóry, status społeczny i religię.
Program działalności UNESCO obejmuje dwa zasadnicze działy:
działania na rzecz rozwoju nauki i kultury
udzielanie pomocy materialnej, technicznej i kadrowej w organizowaniu oświaty
Od 2007 roku UNESCO zrzesza 193 państwa. Miasta i obiekty w Polsce, znajdujące się na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO, w celu przekazywania informacji, współpracy i promocji skupiły się w Ligę Polskich Miast i Miejsc UNESCO. Siedzibą Ligi UNESCO jest miasto Toruń, jedno z wyróżnionych przez UNESCO miast. Prowadzi je Lokalna Organizacja Turystyczna w Toruniu: Liga Polskich Miast i Miejsc UNESCO w Toruniu.
Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju Przemysłowego (ang. United Nations Industrial Development Organization - UNIDO) Powstała w 1966 roku jako organ Zgromadzenia Ogólnego ONZ. W charakterze organizacji wyspecjalizowanej działa od 1986 r. Główną siedzibą organizacji jest Wiedeń.
Cele organizacji:
popieranie rozwoju przemysłu krajów rozwijających się w formie organizowania współpracy regionalnej i krajowej
pomoc przy modernizacji przemysłu
wypracowanie nowych koncepcji rozwoju ekonomicznego
Międzynarodowe Stowarzyszenie Rozwoju (ang. International Development Association, IDA) - należąca do Grupy Banku Światowego wyspecjalizowana instytucja finansowa udzielająca długoterminowych nieoprocentowanych pożyczek najbiedniejszym krajom rozwijającym się. IDA wspiera programy, których celem jest redukcja ubóstwa i poprawa jakości życia w krajach najmniej rozwiniętych.
Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju - MBOR (ang. International Bank for Reconstruction and Development, IBRD) - należąca do Grupy Banku Światowego instytucja finansowa z siedzibą w Waszyngtonie, powstała w 1945 na mocy umów z Bretton Woods, oferująca wszechstronną pomoc rozwojową krajom rozwijającym się, przede wszystkim w postaci kredytów o charakterze preferencyjnym.
Podejście sektorowe (ang. Sector Wide Approach, SWAp) - strategia koncentrowania przez dawcę udzielanej pomocy na jednym bądź kilku sektorach, zgodnie ze zgłoszonymi przez państwo-biorę potrzebami określonymi w strategii rozwoju tego sektora.
Pomoc dwustronna (ang. bilateral aid, assistance) - pomoc rozwojowa udzielana przez państwa-dawców bezpośrednio państwom-biorcom. Pomoc ta jest przeznaczana np. na dwustronne programy i projekty, stypendia, pomoc humanitarną, pomoc uchodźcom, oddłużenie, itp.
Pomoc humanitarna (ang. humanitarian aid, assistance) - pomoc doraźna, zaspokajająca najbardziej podstawowe potrzeby zachowania życia i godności ofiar sytuacji nadzwyczajnych, takich jak kataklizmy, katastrofy, konflikty zbrojne.
Pomoc techniczna (ang. technical assistance) - pomoc mająca na celu rozwój zasobów ludzkich, podniesienie kwalifikacji oraz możliwości technicznych i produkcyjnych krajów rozwijających się. Polega m.in. na przekazywaniu wiedzy (lub w szerszym sensie know-how) i doświadczeń w postaci szkoleń, delegowania ekspertów, inicjowania badań i/lub pokrywania towarzyszących temu kosztów.
Pomoc wiązana (ang. tied aid) - pomoc, w ramach której państwo otrzymujące wsparcie jest zobligowane do wydawania środków pomocowych na zakup dóbr lub usług w kraju, z którego otrzymało pomoc.
Pomoc nie-wiązana (ang. untied aid) - przeciwieństwo pomocy wiązanej. Rodzaj pomocy, w ramach której państwo otrzymujące wsparcie nie jest zobligowane do wydawania środków pomocowych na zakup dóbr lub usług w kraju, z którego otrzymało pomoc.
Pomoc wielostronna (ang. multilateral aid, assistance) - pomoc rozwojowa udzielana przez państwa-dawców krajom rozwijającym się za pośrednictwem międzynarodowych organizacji i wielostronnych porozumień lub funduszy globalnych.
Światowy Program Żywnościowy (ang. World Food Programme, WFP) - powołana w 1963 r. największa agenda międzynarodowa zajmująca się udzielaniem pomocy żywnościowej krajom i regionom dotkniętym kryzysem humanitarnym i klęskami głodu.
Zapomniane kryzysy - wydarzenia, które nie cieszą się dużym zainteresowaniem opinii publicznej ze względu m.in. na swój przewlekły charakter. Zapomniane kryzysy obejmują m.in. Saharę Zachodnią, Demokratyczną Republikę Kongo, Myanmar (Birmę), Burundi, Północną Koreę, Filipiny, Północny Kaukaz (Czeczenię), Tajlandię, Ugandę i Jemen.
Zrównoważony rozwój (ang. sustainable development) - koncepcja, zgodnie z którą rozwój integruje trzy jednakowo ważne i wzajemnie ze sobą powiązane elementy: wzrost gospodarczy, rozwój społeczny i poszanowanie środowiska naturalnego. Ponadto istota zrównoważonego rozwoju polega na tym, że nie ogranicza on możliwości rozwojowych przyszłych pokoleń.