Zasady budowy zajęć ruchowych

Zasady są to przyjęte normy postępowania. Pełnią funkcję porządkującą.

W działalności dydaktyczno-wychowawczej cele kształcenia i wychowania zajmują najwyższe miejsce. Aby jednak cele osiągnąć nauczyciel powinien kierować się określonymi zasadami, czyli normami postępowania dydaktycznego, one bowiem pełnią funkcję organizującą cały proces działania zmierzającego do celu, są kanonami strategii dydaktyczno-wychowawczej nauczyciela.

Podział zasad:

• Zasada doboru treści i organizacji kształcenia i wychowania

• Zasada nauczania i uczenia się

• Zasady specyficzne, dotyczące budowy lekcji ( wszechstronności, zmienności pracy mięśniowej, racjonalnego natężenia wysiłku )

Zasada wszechstronności - w lekcji wf w równym stopniu powinny być uwzględniane zagadnienia natury wychowawczej, zdrowotnej - przekaz wiadomości, sprawnościowe - różnorodność bodźców i ćwiczeń.

Zasada racjonalnego natężenia wysiłku - w lekcji powinno wystąpić stopniowanie wysiłku poprzez odpowiedni dobór ćwiczeń i ich natężenia do poszczególnych punktów toku lekcyjnego. Natężenie krzywej wysiłku powinno stopniowo bez większych skoków wzrastać do pewnego poziomu, a następnie łagodnie opadać wraz z końcem lekcji.

Zasada zmienności pracy mięśniowej - nie należy obciążać pracą tych samych grup mięśniowych w kolejnych ćwiczeniach, lecz stosować zmienność (również rodzaju ćwiczeń, statyczne i dynamiczne)

METODY

Methodos - droga, sposób postępowania stosowany świadomie dla osiągnięcia określonego celu

Metody nauczania ruchu:

• Syntetyczna - tzn. wyuczenie ćwiczenia w całości bez naruszenia struktury ruchu

• Analityczna - polega na dzieleniu struktury ruchu na części, nauka fragmentów i złożenie

• Kombinowana (kompleksowa)

Metodę syntetyczną stosujemy przy nauczaniu prostych czynności ruchowych. Polega na prezentowaniu całego ruchu, ćwiczenia bez naruszania jego struktury, dzielenia na części.

Metoda analityczna - uczymy się krok po kroku kolejnych fragmentów ruchu. Warunkiem przejścia do nauki następnego kroku jest opanowanie wcześniejszego. Stosuje się do trudniejszych czynności ruchowych.

Metoda kombinowana - stanowi połączenie metody pierwszej i drugiej

SYSTEMATYKA METOD JAKO SPOSOBÓW REALIZACJI ZADAŃ RUCHOWYCH

Zadania realizowane w procesie wf ze względu na wymagany poziom aktywności wewnętrznej uczniów dzielimy na:

• Zadania ściśle określone - wymagają zastosowania metod reproduktywnych (odtwórczych). Rozwiązuje się przy pomocy ściśle określonego toku postępowania (narzuconego przez prowadzącego)

• Zadania częściowo określone, które uczniowie mogą w miarę samodzielnie wykonywać (wymagają zastosowania metod proaktywnych - usamodzielniających). Częściowo uczeń i nauczyciel określają tok postępowania.

• Zadania problemowe - wymagające pełnej samodzielności i inwencji twórczej (metody twórcze, kreatywne). Mało skuteczne jeżeli chodzi o szybkość nauczania ruchu. Kształtuje twórcze myślenie.

METODY REPRODUKTYWNE (odtwórcze, ścisłe)

• Metoda naśladowcza ścisła - ścisłe odtworzenie pokazanego wzorca ruchu, ćwiczenia. Jest ściśle określone i ma tylko jedno rozwiązanie jakie założył nauczyciel (S-R). Taki styl pracy nie rozwija osobowości uczniów, obniża zdolności sterowania sobą, bierność, brak inicjatywy, niesamodzielność. Metodę tą stosujemy głównie w klasach młodszych. Formą komunikacji jest POKAZ.

• Metoda zadaniowa ścisła - służy nauce technik sportowych, rozwoju sprawności. Uczeń stawiany jest w sytuacji zadaniowej (dostaje słowne polecenie wykonania zadanie ruchowego), następuje uświadomienie uczniom stanu ich nieumiejętności i braków, określa cel i jego wartość co powinno motywować uczniów do realizacji. Nauczyciel podaje program osiągnięcia celu, stwarza warunki materialne, organizacyjne, dydaktyczno-wychowawcze dla pomyślnej realizacji zadań. Forma komunikacji werbalna, słownie nauczyciel podaje polecenia i steruje ćwiczeniami uczniów. Stosuje się w klasach starszych.

• Metoda programowanego uczenie się - uczeń samodzielnie uczy się określonego zadania ruchowego przy pomocy z programu przygotowanego przez nauczyciela w postaci broszur lub tablicy poglądowej z odpowiednimi ilustracjami. Uczeń w toku uczenia się ściśle odtwarza określone przez twórcę programu zadania.

METODY PROAKTYWNE (usamodzielniające)

• Metoda zabawowo-naśladowcza - polega na naśladowaniu przez dzieci mechanizmów, zwierząt, ludzi, zjawisk przyrodniczych (burza, deszcz, grzmot). Dzieci do aktywności pobudza nauczyciel podsuwając tematy zawierające duży ładunek emocjonalny.

• Metoda zabawowa klasyczna - dzieci stawiane są w sytuacji zadaniowej za pomocą fabuły (w zabawach lub przepisów w grach)

• Metoda bezpośredniej celowości ruchu - stanowi przejście pomiędzy metodą zabawowo-naśladowczą (ćwiczenia stosowane w formie naśladownictwa) do ćwiczeń wykonywanych ściśle według pewnych prawideł (ma na celu ułatwienie szybkiego opanowania ruchów gimnastycznych)

• Metoda programowanego usprawniania się - przykładem są ścieżki zdrowia, które polegają na samodzielnym usprawnianiu się.

METODY TWÓRCZE

• Metoda ruchowej ekspresji twórczej Labana, zwana również improwizacją ruchową. Nauczyciel stawia uczniom zadanie, wyjaśnia co mają robić, natomiast jak mają robić zależy od ich inwencji twórczej, pomysłowości, fantazji, poczucia estetyki, doświadczeń ruchowych. Nie istnieje tok lekcyjny. Każde zaproponowane rozwiązanie jest poprawne, ponieważ należy kształtować twórcze myślenie uczniów.

• Metoda problemowa - nauczyciel organizuje sytuacje problemową (formułuje problem ), uczniowie rozwiązują problem wg własnej inwencji, nauczyciel udziela niezbędnej pomocy.

Fazy rozwiązywania problemów:

1. dostrzeżenie problemu

2. analiza sytuacji problemowej

3. wytwarzanie pomysłów rozwiązania (faza produktywna)

4. weryfikacja pomysłów (faza oceny i kontroli)

FORMY

Umiejętność organizowania procesu WF należy do podstawowych powinności nauczyciela wf. Dobra organizacja lekcji pozwala zintensyfikować proces dydaktyczno-wychowawczy, stwarza warunki do skutecznego uczenia się i usprawniania, ma wpływ na zdyscyplinowanie uczniów i ich bezpieczeństwo.

FORMA - zewnętrzny kształt czegoś. Wg Szaniewskiego na formę nauczania składa się wiele czynników determinujących czasowo-przestrzenno-organizacyjne warunki, w których urzeczywistnia się wszelka metoda nauczania.

Formami nauczania , kształcenia i wychowania są:

• lekcja szkolna

• wycieczka

• zajęcia SKS

• imprezy sportowo-rekreacyjne

Formy podziału uczniów na:

• zastępy stałe - 6-10 uczniów (element wychowawczy, praca i odpowiedzialność zespołowa)

• zastępy sprawnościowe - jednorodne pod względem sprawności

• zastępy sprawnościowe zmienne - w zależności od zaawansowania w danym temacie czy dyscyplinie

• drużyny - do rozgrywek, podobna sprawność i umiejętności

• grupy - podział losowy, obowiązuje w jednej godzinie lekcyjnej np gry i zabawy

• pary - partner zapewnia pomoc, ochronę. Dobór wg ciężaru i wysokości.

Formy porządkowe (wykorzystanie przestrzeni i bezpieczeństwo) :

• ustawienia podstawowe - szereg, dwuszereg, rząd, dwurząd, szyk marszowy

• ustawienia ćwiczebne - luźna gromada, uliczka, półkole, czworobok, trójkąt, koło, kolumna ćwiczebna

• odliczanie oraz zwroty w miejscu i ruchu

Formy prowadzenia zajęć - dotyczą strony organizacyjnej przebiegu ćwiczeń w czasie oraz przestrzeni i są ściśle związane z metodami realizacji zadań:

• forma indywidualna

• forma frontalna - równym frontem

• forma zespołowa (grupowa):

• obwodowo-stacyjna

• obwodowa w zastępach

• strumieniowa (tory przeszkód)

Forma frontalna - wszyscy uczniowie w tym samym czasie wykonują ćwiczenia. Nauczyciel mając wszystkich uczniów w polu widzenia kieruje nimi.

Pozytywy:

• duża intensywność ćwiczeń

• nauczyciel oddziałuje pedagogicznie i metodycznie bezpośrednio na wszystkich uczniów

• organizacja jest łatwa

Negatywy:

• ograniczona samodzielność uczniów

• ograniczona możliwość indywidualnego dozowania obciążeń i możliwości uczniów

Z formą frontalną najczęściej łączymy metodę:

• naśladowczą ścisłą

• zadaniową ścisłą

• zabawową naśladowczą

• zabawową klasyczną

Forma indywidualna - każdy uczeń wykonuje zadania oddzielnie (po swojemu) np. uczniowie samodzielnie wykonują rozgrzewkę wg własnego pomysłu, rozwiązują samodzielnie zadania problemowe, samodzielnie opanowują zadania techniczne. Rola nauczyciela sprowadza się do przygotowania odpowiednich warunków (urządzenia, przybory).

Formę indywidualną stosuje się z metodą:

• problemową

• improwizacji ruchowej

Forma obwodowo-stacyjna - służy do kształtowania sprawności ogólnej (rozwijanie zdolności motorycznych). Może być używana także do doskonalenia prostych umiejętności technicznych. Nie stosuje się do nauczania.

Na obwodzie Sali ustawia się miejsca do ćwiczeń zwane stacjami ( 8-12).

Ilość stacji zależy od ilości ćwiczących, wielkości obiektu.

Na stacji znajduje się 1-3 ćwiczących.

Czas ćwiczenia: 1-2 minuty.

Czas przerwy na odpoczynek: połowa czasu ćwiczenia.

Wydatkowanie energetyczne podczas ćwiczeń na stacjach (tan sam czas na stacjach) reguluje się określając tempo ćwiczeń (wolne, średnie, duże).

Zasadniczym warunkiem dobrego obwodu jest odpowiedni dobór zadań ruchowych na poszczególnych stanowiskach. Dobierając zadania należy przestrzegać zasad:

• zmienności pracy mięśniowej, tzn. po ćwiczeniu statycznym następuje dynamiczne

• pod względem struktury ruchy zadania powinny być proste, o nieskomplikowanej formie, dostosowane do możliwości rozwojowych uczniów

• większą część zadań powinny stanowić zadania uczniom znane. Przyjmuje się że zadania nowe, nieznane nie powinny przekraczać trzeciej części ogólnej ilości zadań np. w obwodzie składającym się z 9 stacji 3 zadania mogą być nowe.

• Starać się stosować jak największą różnorodność przyborów do ćwiczeń i przyrządów (uatrakcyjnienie ćwiczeń, zapobieganie znużeniu, powiększenie zakresu ruchu)

• Unikać zadań, które mogą stwarzać niebezpieczeństwo dla ćwiczącego lub współćwiczącego

• Ustalenie umownych sygnałów rozpoczynania i kończenia ćwiczeń

• Określenie czasu trwania ćwiczenia lub ilości powtórzeń

• Określenie długości przerwy między ćwiczeniami

• Podanie kierunku zmiany i sposobu ich dokonywania

• Dokładne wyjaśnienie i pokazanie zadań ruchowych na poszczególnych stanowiskach

• Poinformowanie ile razy ćwiczenie na danym obwodzie będzie powtórzone.

Formę obwodowo-stacyjną i obwodową w zastępach łączymy z metodą programowanego uczenie się lub programowanego usprawniania się.

Forma obwodowa w zastępach - służy do doskonalenia umiejętności ruchowych, rozwoju zdolności motorycznych. Doświadczony nauczyciel może nauczać na jednym stanowisku.

Ilość ćwiczących: 4-6 na stanowisku.

Czas trwania: 3-5 na stanowisku

Możliwość 1- lub 2-krotnego przejścia stanowiska.

Aby zwiększyć ilość ruchu stosuje się zadania dodatkowe.

Zadania dodatkowe są to ćwiczenia, które wykonuje się bezpośrednio po wykonaniu zadania głównego (aby nie tracić czasu oczekując na następną kolejkę do wykonania ćwiczenia).

Dobierając zadania dodatkowe należy dokonać analizy zadań głównych pod względem ich struktury ruchu, charakteru pracy mięśniowej i natężenia wysiłku. Następnie trzeba dobrać takie zadania dodatkowe, które będą uwzględniać grupy mięśniowe nieangażowane w wykonywaniu zadań głównych (zmienność pracy mięśniowej)

WYJĄTKI !!!

• Zadanie główne nie wymaga dużego wysiłku wtedy zadanie dodatkowe wzmacnia bodźce ruchowe (te same mięśnie)

• Zadaniem lekcji jest kształtowanie określonej zdolności motorycznej i zadania dodatkowe mogą również dotyczyć tej samej grupy mięśniowej.

Zadania dodatkowe muszą być bezpieczne, proste, dobrze znane ćwiczącym, niewymagające ochrony.

Celem zadań dodatkowych jest rozwijanie zdolności motorycznych (ponieważ ulegają one degradacji wskutek rozwoju cywilizacji)

Zadania dodatkowe nie mogą być przeciwstawne zadaniom głównym. Jeżeli zadanie główne dotyczy ćwiczeń równoważnych nie można poprzedzać go zadaniem dodatkowym wykonanym głową w dół.

Jeżeli nauczamy skoku przez przyrząd, który wymaga odbicia obunóż nie stosujemy zadania dodatkowego, w którym występuje odbicie z jednej nogi (będzie się myliło).

Zadania dodatkowe nie mogą być ciekawsze od zadań głównych ( skupienie uwagi na ciekawszym ćwiczeniu)

Zadanie dodatkowe nie może przeszkadzać w wykonaniu zadania głównego ( ułożenie przyrządów, ustawienie ćwiczących).

FORMA STRUMIENIOWA

Określenie to pochodzi od słowa strumień, czyli jeden po drugim kolejno pokonuja przeszkody.

Przeszkoda to utrudnienie w pokonaniu terenu, przestrzeni.

Podział torów przeszkód:

• Zamknięte - początek i koniec blisko siebie

• Otwarte - początek i koniec w różnych miejscach

• Naturalne - przeszkody naturalne

• Sztuczne przyrządy i przybory

• Kombinowane - łączymy naturalne i sztuczne ( na boisko, łąkę wynosimy także przybory)

Organizacja na torach przeszkód:

• Okrężna - najbardziej angażuje ćwiczących

X -----------X-------------X

• Tam i z powrotem

XXX 1 2 3 X 4 5 6

• Wahadłowo - wszyscy razem

( XXXX ) 1 2 3 X 4 5 6 ( XXXX )

• Naprzemianstronnie - raz z jednej raz z drugiej

XXXX 1 2 3 X 4 5 6 XXXX

Na torach jednorodnych można prowadzić rywalizację.

Ażeby zastosowanie strumieniowej organizacji zajęć na torze przeszkód przyniosło pożądane skutki przestrzegane winny być wskazania:

1. Na torze przeszkód powinny znajdować się takie przeszkody, których pokonanie pobudzałoby ucznia do działania, a zarazem możliwie wszechstronnie aktywizowało cały organizm zarówno pod względem zaangażowania grup mięśniowych i rodzajów ich pracy, jak i procesów fizjologicznych.

2. Tor powinien składać się z przeszkód, których pokonanie leży w możliwościach wszystkich uczestników zajęć.

3. W doborze przeszkód należy przestrzegać zasady zmienności pracy mięśniowej, postaw i sposobów lokomocji (marsz, bieg, czworakowanie, czołganie).

4. Dobierając przeszkody należy unikać takich, które mogą stwarzać niebezpieczeństwo dla ćwiczącego i współćwiczących.

5. Stosować należy zróżnicowany stopień trudności zadań, przeplatając trudne łatwiejszymi. Pamiętać przy tym należy, iż zadania zbyt trudne wywołać mogą lęk i stać się mogą przyczyną zahamowań ruchowych. Zarówno zadania zbyt trudne jak i zbyt łatwe powodują zniechęcenie ćwiczących zamiast ich mobilizować.

6. Liczebność osób ćwiczących na torze nie powinna być znacznie większa niż podwojona ilość przeszkód.

7. Rozległość toru przeszkód nie powinna przekraczać takiej odległości, która utrudniałaby możliwość utrzymania kontaktu głosowego i wizualnego pomiędzy ćwiczącymi a prowadzącym.

8. Poruszanie się ćwiczących na torze przeszkód musi być uporządkowane z zachowaniem kierunku i odległości między ćwiczącymi. Za zgodą prowadzącego zajęcia dopuszczalne jest wyprzedzanie się ćwiczących na torze jednak przy zachowaniu zasady, iż nie wolno wyprzedzać na przeszkodach a czynność wyprzedzania nie może zakłócić wykonywania zadań uczniowi wyprzedzanemu.

9. Przed rozpoczęciem zajęć na torze należy zapoznać ćwiczących z przeszkodami, sposobem ich pokonywania i obowiązującymi zasadami bezpieczeństwa.

10. Czas oczekiwania na kolejne pokonanie toru nie powinien przekraczać czasu potrzebnego do jego jednorazowego pokonania.

Zabawy i gry ruchowe

Zabawy i gry ruchowe odznaczają się bogactwem i prostotą ruchu, oparte na utylitarnych formach ruchu takich jak chód, bieg, skok, rzut, pełzanie. Oddziałują wszechstronnie na ustrój ludzki przyczyniając się do podnoszenia jego wydolności oraz ogólnej sprawności fizycznej.

ZiG przewyższają inne formy działalności ruchowej człowieka - gimnastyka, gry zespołowe, jazda na rowerze są dość jednostronne, zabawy natomiast poprzez swą różnorodność, swobodę działania, możliwość wyboru rozwiązań ruchowych pozwalają równomiernie angażować wszystkie partie mięśniowe, narządy wewnętrzne, system nerwowy - dają okazję do wszechstronnego, wielokierunkowego oddziaływania na jednostkę.

Poszczególne grupy ZiG oraz ich rodzaje odpiłują w odpowiedni sposób na organizm człowieka w kolejnych etapach rozwoju. Zadaniem nauczyciela wf, instruktora sportu, fizjoterapeuty jest dokonanie wyboru form ruchu, które są najbardziej przydatne w realizacji założonych celów.

Podział ZiG:

1. ze śpiewem i przy muzyce

2. orientacyjno porządkowe

3. bieżne

4. skoczne

5. na czworaka

6. rzutne

7. kopne

8. z mocowaniem i dźwiganiem

podstawowym elementem różniącym zabawę od gry jest rywalizacja. W grach zawsze musi być rywalizacja pomiędzy drużynami. W zabawie rywalizacja nie musi wystąpić. Jeżeli występuje to tzw. rywalizacja indywidualna (pomiędzy uczestnikami)

Brak rywalizacji w zabawie określa się mianem formy swobodnej.

Zabawa prosta (gra prosta) to taka, w której występuje jeden element ruchu np. bieg

Jeżeli wystąpi kilka rodzajów ruchu uzyskujemy zabawę złożoną.

Organizacja (przeprowadzenie zabawy lub gry, tok postępowania):

1. podanie nazwy w postaci hasła (berek ranny)

2. organizacja grupy ćwiczebnej (podział)

3. organizacja miejsca ćwiczeń (sprzęt, pomoce)

4. podanie reguł (treści) i przepisów

5. próbne przeprowadzenie zabawy lub gry

6. właściwe przeprowadzenie zabawy lub gry

7. zakończenie (wyłonienie zwycięzców, podsumowanie).

8

---