prawa człowieka, Prawo


Nigdy, niezależnie od epoki, niezależnie od warunków nie jest dozwolone gwałcić prawa człowieka, ani odmawiać mu przywrócenia jego prawa (…) Żadne ustawodawstwo nie może, więc przemilczeć praw człowieka, żadne społeczeństwo nie może poświęcać jednego człowieka dla innych.

Hugo Kołłątaj

Prawa człowieka mają charakter globalny to znaczy są ponadkontynentalne, ponadnarodowe, ponad państwowe, ponadpolityczne oraz ponadkulturowe. Pierwsze międzynarodowe porozumienia pojawiły się po II wojnie światowej. Jeden z pierwszy międzynarodowy katalogów praw człowieka - Powszechna Deklaracja Praw Człowieka uchwalona w 1948 roku przez Organizację Narodów Zjednoczonych uznaje, że godność człowieka jest przyrodzonym, niezbywalnym prawem wszystkich ludzi, że wolność jednostki jest podstawą wolności i pokoju na świecie.

Źródła praw człowieka możemy odnaleźć w pracach filozoficznych starożytnej Grecji, Rzymu także w myśli Odrodzenia i Oświecenia. Współczesne idee praw człowieka mają niewątpliwie źródła europejskie, ze względu na indywidualne poszanowanie uprawnień i wolności jednostki. Współczesne kierunki praw człowieka charakteryzują się jako „ prawa przyjęte w postaci aktów prawa międzynarodowego, (…) i jako prawa chronione prawem wewnętrznym poszczególnych państw”. Prawa człowieka stosowane są w sytuacjach nietypowych, takich jak:

„1.ochrona osób, które nie mogą stale lub czasowo korzystać z praw obywatela, ponieważ mają status bezpaństwowców, emigrantów, ofiar wojen, konfliktów etycznych i religijnych bądź z innych powodów pozostają poza terytorium swego państwa;

2. sprawy wniesione przez obywateli w sprawach przeciw swojemu państwu, co obserwujemy ostatnio w Polsce w postaci skarg do Europejskiego Trybunału Praw człowieka w Strasburgu;

3.standard przydatny w ocenie stopnia demokratyczności i rozwoju praw obywatelskich przyjętych w konkretnym państwie”

Możemy wyodrębnić trzy grupy praw człowieka:

W mojej pracy chciałabym się zająć prawami I generacji, które dotyczą, wspomagają i chronią prawa jednostki. Moje przemyślenia chciałabym oprzeć na fundamencie europejskim - czyli Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. Uchwalonej przez Radę Europy w Rzymie 4 listopada 1950 roku. Powyższy dokument wszedł w życie 8 września 1953 roku i obowiązuje do dnia dzisiejszego. Konwencja zawiera zobowiązanie państw do przestrzegania następujących praw człowieka: (…)prawa do życia, wolności od tortur i innego nieludzkiego traktowania lub karania, wolności od niewolnictwa, pracy przymusowej lub obowiązkowej, prawa do wolności i bezpieczeństwa osobistego, prawa do rzetelnego procesu sądowego (…), prawa do prywatności oraz tajemnicy mieszkania i korespondencji, wolności sumienia, myśli i wyznania, swobody wypowiedzi (…), wolności spokojnego zgromadzania (…) się oraz prawa do małżeństwa i założenia rodziny.

Moje rozważania na temat Praw Człowieka chciałabym oprzeć na Artykule 8 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, który stanowi o prawie do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego każdego człowieka. Treść Artykułu 8 EKPC przyjmuje, że „(…) 1. każdy ma prawo do poszanowania swojego życia prywatnego i rodzinnego, swojego mieszkania i swojej korespondencji.

2. Niedopuszczalna jest ingerencja władzy publicznej w korzystanie z tego prawa, z wyjątkiem przypadków przewidzianych przez ustawę i koniecznych w demokratycznym społeczeństwie z uwagi na bezpieczeństwo państwowe, bezpieczeństwo publiczne lub dobrobyt gospodarczy kraju, ochronę porządku i zapobieganie przestępstwom, ochronę zdrowia i moralności lub ochronę praw i wolności innych osób”. Reasumując treść tego artykułu możemy określić go prawem do poszanowania prywatności. Prywatność jest sformułowaniem trudnym do jednoznacznego zdefiniowania. W świetle literatury możemy określić tylko sfery prywatności każdego człowieka takie jak integralność człowieka i jego dobra osobiste, życie rodzinne, ochrona danych osobowych i tajemnica korespondencji.

Prawo to ma wiele odpowiedników w innych aktach prawa międzynarodowego, między innymi możemy je odnaleźć w Artykule 12 Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, w Artykule 17 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich I Politycznych.· Na gruncie europejskim Artykuł 7 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskim stanowi, że „ Każdy ma prawo do poszanowania swojego życia prywatnego i rodzinnego, domu i komunikowania się”· Także polskie prawo jest gwarantem poszanowania prywatności obywateli. Konstytucja Rzeczypospolitej określa, w Artykule, 47 że „każdy obywatel ma prawo do ochrony prawnej życia rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz decydowania o swoim życiu osobistym” Przede wszystkim chciałabym zwrócić uwagę na katalog praw zawartych w Konstytucji Rzeczypospolitej w Art. 47, Art. 48, Art. 49, Art. 50, Art. 51 i Art. 52.

Prawo ochrony prywatności każdego obywatela jest zagadnieniem, który dotyczy każdego z nas. Chcemy sami stanowić o swoim życiu osobistym, o swobodzie naszych wyborów. Prawa człowieka, zwłaszcza prawo do prywatności to powszechne prawo o charakterze podstawowym i powszechnym. Posiada je każdy człowiek bez względu na pozycje w społeczeństwie w kontaktach z organem państwowym. Każda jednostka posiada sferę autonomii, w którą nikt nie powinien a wręcz nie może ingerować. Prawa człowieka są niezbywalne, przysługują one jednostce, już z faktu urodzenia. Człowiek jest podmiotem a nie przedmiotem życia społecznego, jego prywatność jest chroniona prawem. Nikt nie powinien być narażony na samowolną i bezprawną ingerencję w życie prywatne i rodzinne, na zamach jego dobrego imienia czy wglądu w korespondencje.

Rozważania na temat kwestii ochrony życia prywatnego budzą wiele wątpliwości. Każdy człowiek ma swój wewnętrzny kodeks moralny, dlatego też kwestie zawarte w Artykuł 8 EKPC, często są poddawane arbitrażowi przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka w Strasburgu, który został powołany do kontroli poszanowania praw jednostki. Sprawy dotyczące naruszeń Artykułu 8 EKPC w praktyce głównie dotyczą:

„1). Ochrony przed podsłuchem ( rozmów telefonicznych lub bezpośrednich konwersacji),

2).ochrony tajemnicy korespondencji więźniów,

3) przyznaniem kobietom swobody decydowania o przerywaniu ciąży

4) przyznaniem prawa do utrzymywania stosunków o charakterze homoseksualnym na równi ze stosunkami heteroseksualnymi,

5) ochrony osób upośledzonych przed ingerencją w ich życie seksualne,

6) ochrony przed hałasem z zewnątrz, utrudniającym korzystanie z mieszkania.”

Wiele rozstrzygnięć w Europejskim Trybunale Praw Człowieka w Strasburgu dotyczyło spraw życia rodzinnego, a zwłaszcza kwestii dotyczących wychowania dzieci, uznania dziecka czy adopcji.

Z racji mojej płci, moich dzieci oraz wykonywanego zawodu (pracownik socjalny) bardzo bliskie są mi sprawy, które dotyczą życia rodzinnego, praw kobiet oraz ochrony osób niepełnosprawnych.

W Polsce bardzo „medialna” była skarga Pani Alicji Tysiąc (Skarga nr 5410/03), która zaskarżyła państwo polskie o naruszenie Artykułu, 8 EKPC. Skarga ta dotyczyła ingerencji organów władzy w sferę osobistą kobiety - możliwości dokonania aborcji. Pani Alicja Tysiąc zaszła w ciążę. Ciąża ta zagrażała jej zdrowiu- utracie wzroku. Trzech niezależnych okulistów uznało, że przebieg ciąży znacznie wpłynie na jakość życia ich pacjentki. Jednak wymagana brak zgody od lekarza konsultanta uniemożliwiło jej podjęcie działań zmierzających do dokonania przerwania ciąży. W listopadzie 2000 roku Pani tysiąc urodziła córkę, jej wzrok uległ pogorszeniu. Obecnie jest całkowicie niezdolna do pracy a także wymaga znacznej pomocy w życiu codziennym. W 2003 roku Pani Alicja tysiąc złożyła skargę na Rzeczypospolitą polską, odnosząc naruszenia Europejskie konwencji Praw człowieka dotyczące Artykułu 3 ( zakaz tortur), Art.8 ( prawo do prywatności), Art.13 ( prawo do skutecznego środka odwoławczego), Art.14 ( zakaz dyskryminacji). 20 marca 2007 Europejski Trybunał Praw Człowieka wydał orzeczenie, w którym nakazał Rzeczypospolitej Polskiej wypłacenie Pani Alicji Tysiąc 25 tysięcy euro odszkodowania oraz 14 tysięcy euro na pokrycie kosztów sądowych. Trybunał przyznał zadośćuczynienie ze względu na naruszenie przez Polskę Art. 8 EKPC - prawo do poszanowania życia prywatnego.

Orzeczenie Europejskie Trybunału Praw Człowieka nie rozpatrywało skargi w kwestii Artykułu 2 (Prawo dożycia) EKPC, tylko w kwestii prawa poszanowania prywatności. Moim zdaniem, orzeczenie pokazało, że sprawy dotyczące tej sfery życia polskich kobiet, wielokrotnie było zdominowane polityczno - wyborczą indoktrynacją, a nie prawem do autonomii jednostki.

Następnym przykładem skargi przeciwko Polsce o naruszenie Artykułu 8 EKPC o poszanowaniu życia rodzinnego to skarga Różańskiego przeciwko Polsce (skarga nr 55339/00) Od 1990 r. do 1994 r. skarżący pozostawał w związku z B.F. W dniu 29 sierpnia 1992 r. B.F. urodziła syna o imieniu D. Został on zarejestrowany w urzędzie stanu cywilnego jako syn “Stanisława F.”, te fikcyjne dane zostały utworzone z połączenia imienia skarżącego i nazwiska matki. W kwietniu 1994 r. ich związek rozpadł się. B.F. zostawiła dziecko ze skarżącym i zniknęła na ponad miesiąc. Skarżący przedstawił kopię listu, w którym B.F. stwierdza, że opuszcza go oraz syna i od tej pory muszą radzić sobie sami. Ponieważ dziecko zachorowało, skarżący umieścił je w szpitalu. B.F. zabrała dziecko ze szpitala w dniu 21 maja 1994 r. Następnie ukrywała się z nim przez kilka miesięcy. Od tego czasu skarżący nie miał żadnego kontaktu z dzieckiem.   Wcześniej, w dniu 18 kwietnia 1994 r., skarżący wniósł do Sądu Rejonowego w Gdańsku powództwo o ustalenie ojcostwa wskazując, iż jest biologicznym ojcem dziecka. Został wezwany przez Sąd do przedstawienia dokumentów niezbędnych do ustanowienia kuratora, który w imieniu dziecka wniósłby powództwo o ustalenie ojcostwa. Zgodnie, bowiem z prawem krajowym, mężczyzna uważający się za biologicznego ojca dziecka nie był legitymowany czynnie do wytoczenia powództwa o ustalenie ojcostwa dziecka pozamałżeńskiego. Skarżący nie przedstawił wymaganych dokumentów. Następnie Sąd Rejonowy w Gdańsku wszczął postępowanie o ustanowienie opieki nad D. W decyzji z 26 maja 1994 r. Sąd postanowił, że D. zostanie oddany pod opiekę państwa. Sprawa o opiekę nad synem Pana Różańskiego toczyła się wiele lat. Po wyczerpaniu drogi sądowej Pan Różański wniósł skargę go Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Skarżący podnosił, że pozbawiając go możliwości ustalenia ojcostwa w stosunku do swojego biologicznego dziecka, naruszono jego prawo do poszanowania „życia prywatnego i rodzinnego”. Trybunał orzekł, że podstawowym celem artykułu 8 Konwencji jest ochrana jednostki przed arbitralnymi działaniami podejmowanymi przez władze publiczne. Trybunał zauważył, iż w omawianej sprawie zachodzi taka relacja pomiędzy skarżącym a dzieckiem, która może być zaliczona do kategorii związków istniejących na płaszczyźnie życia rodzinnego w rozumieniu artykułu 8 Konwencji.

Sprawy dotyczące relacji między rodzicami a dziećmi są także wytaczane swoim państwom nie tylko przez obywateli polskich. Dla przykładu najbardziej obrazujące orzecznictwo w zakresie artykułu 8 EKPC to  skargi:

- Emonet i inni przeciwko Szwajcarii ( skarga nr 39051/03);

- Koron przeciwko Holandii

- Keegan przeciwko Irlandii

Największą grupa skarg do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka dotyczące Artykułu 8 dotyczy naruszenia tajemnicy korespondencji, zwłaszcza osób pozbawionych wolności.

Pozwolę wyróżnić na potrzeby niniejszej pracy dwie skargi przeciwko Polsce o prawo do prywatności a tajemnica korespondencji.

- Matwiejczuk przeciwko Polsce skarga nr 37641/97

- Janulis przeciwko Polsce, skarga nr 20251/04

- Kozłowski przeciwko Polsce, skarga nr 12269/02

Skarżący został zatrzymany w dniu 17 czerwca 1999 r. pod zarzutem napadu rabunkowego i znieważenia policjanta. W dniu 18 czerwca Sąd Rejonowy w Szczecinie wydał postanowienie o tymczasowym aresztowaniu skarżącego wskazując na uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa oraz konieczność zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania karnego. Sąd Okręgowy kilkakrotnie przedłużył tymczasowe aresztowanie powtarzając argumentację powołaną w postanowieniu Sądu Rejonowego.

Skarżący już w początkowym stadium tymczasowego aresztowania wielokrotnie występował z prośbą o udzielenie zgody na widzenia z rodziną nie precyzując jednak, o których członków rodziny chodzi. Wielokrotnie utrudniano Panu Kozłowskiemu kontakt z rodziną. Pan Kozłowski skierował skargę do trybunału w Strasburgu o zarzut bezprawności (zarzut naruszenia art. 5 § 1 Konwencji) i przewlekłości tymczasowego aresztowania (zarzut naruszenia art. 5 § 3 Konwencji), przewlekłości postępowania sadowego (zarzut naruszenia art. 6 § 1 Konwencji) oraz złamania prawa do poszanowania życia rodzinnego (zarzut naruszenia art. 8 Konwencji).Trybunał orzekł, że nie doszło do naruszenia art. 5 Konwencji, ponieważ skarżący został pozbawiony wolności zgodnie z polskimi przepisami kodeksu postępowania karnego, przez właściwy sąd oraz z uwagi na uzasadnione podejrzenie popełnienia czynu zagrożonego karą, co wypełnia konwencyjne warunki zgodnego z prawem pozbawienia wolności. Odrzucił także zarzut przewlekłości w stosowaniu tymczasowego aresztowania. Zarzut przewlekłości postępowania sądowego został odrzucony z uwagi na niewyczerpanie przez skarżącego krajowych środków odwoławczych. Trybunał uznał zarzut naruszenie prawa do poszanowania życia rodzinnego skarżącego i orzekł złamanie przez Polskę Art. 8 Konwencji.

Trybunał wskazał, że ograniczenia w życiu rodzinnym i prywatnym są naturalnymi sankcjami wynikającymi z kary pozbawienia wolności. Nie oznacza to jednak, iż osadzony jest pozbawiony prawa do poszanowania życia rodzinnego. Władze krajowe powinny umożliwiać osadzonym kontakt z rodziną oraz pomagać osadzonemu w podtrzymywaniu kontaktów z najbliższą rodziną. Trybunał zaznaczył, że ograniczenia liczby udzielanych wizyt, widzenia w obecności funkcjonariusza więziennego, poddanie osadzonego specjalnemu rygorowi nie stanowią naruszenia praw osadzonego, o ile są stosowane zgodnie z prawem, realizują przewidziany w ust. 2 art. 8 Konwencji cel i są konieczne w społeczeństwie demokratycznym

Trybunał zauważył, że wprawdzie skarżący był pozbawiony prawa widzenia z rodzicami w trakcie stadium postępowania sądowego, już po przesłuchaniu rodziców przez prokuratora, ale przychylił się do argumentacji, że ograniczenia w kontaktach z rodziną były podyktowane koniecznością ochrony porządku i zapobiegania przestępstwom.

Trzecią grupą skarg, które wpływają do Trybunału Praw Człowieka to sprawy osób należących do mniejszości seksualnych, dotyczą najczęściej nieegzekwowania ich prawa do prywatności i życia rodzinnego oraz penalizowania dobrowolnych stosunków homoseksualnych. Przykładem takich spraw są:

- Dudgeon przeciwko Wielkiej Brytanii

- Rees przeciwko Wielkiej Brytanii

- X., Y. i Z. przeciwko Wielkiej Brytanii

- Norris przeciwko Irlandii

Mnie osobiście zainteresowała sprawa A przeciwko Wielkiej Brytanii (orzeczenie 100/1997/884/1096 z dnia 23 września 1998roku) Skarga dotyczyła Artykułu 3 i 8 Konwencji, interwencji państwa w sprawowanie opieki nad dziećmi. Został tam poruszony problem stosowania przemocy fizycznej wobec dzieci 0/1997/884/1096 przez rodziców podczas procesu wychowania a także ingerencji państwa w życie rodzinne. Mimo, że Trybunał odrzucił zasadność skargi wobec Art.8. Potwierdza, że wszystkie osoby - także dzieci- podlegają jurysdykcji praw i wolności zawartych w EKPC i wymagałby państwa podjęły środki, które chronią przed praktykami znieważania, torturowania, nieludzkiego zachowania. Wskazuje na aspekty życia rodzinnego w świetle obowiązujących przepisów. Orzeczenie akcentuje, że bardziej potrzebne są zasady edukacji niż przepisy prawa. Orzeczenie to wywołało wiele dyskusji, gdzie powinna się zaczynać ingerencja państwa w życie rodziny, a zwłaszcza w proces wychowawczy dzieci.

Moim zdaniem prawo zawarte w Artykule 8 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, jest gwarantem szacunku dla życia prywatnego i rodzinnego. Nieuprawniona ingerencja ze strony organów władzy państwowej jest podstawą częstych orzeczeń Trybunału. Trybunał jest zabezpieczeniem dla każdego obywatela w egzekwowaniu swoich praw, jest także wyznacznikiem obowiązków obywatela wobec państwa.

Pierwszy raz uświadomiłam sobie, jak człowiek może stać się ofiara systemów politycznych, społecznych i kulturalnych podczas spotkań z uchodźcami z Czeczeni. Przykład ich walki o swoje prawa nie tylko polityczne, ale moim zdaniem o zachowanie prywatności ich życia rodzinnego, pokazuje jak łamane są prawa człowieka do samostanowienia. Uświadomiłam sobie jak niewiele wystarczy by zakłócić spokój, poczucie bezpieczeństwa jednostce i jej rodzinie. Wiele osób uważa, że prawa człowieka to wymysł polityków, dopiero w chwili ingerencji w swój intymny świat rozumieją potrzebę uregulowań prawnych.

Mam nadzieję, że społeczeństwa pomimo rozwóju techniki, nauki nie zapomni, „Kim jest człowiek, jak jest jego istota” i co stanowi o jego człowieczeństwie. Ludzie powinni się wzajemnie szanować, a państwo będzie tylko wspomagało rozwój społeczeństw w myśl indywidualnego traktowania jednostki, jej uprawnień i wolności.

BIBLIOGRAFIA

Literatura przedmiotu

  1. Antonowicz L., Podręcznik prawa międzynarodowego, Wyd. LexisNexis, Warszawa 2001

  2. Bałban A., Polskie problemy ustrojowe, Zakamycze 2003

  3. Cieleń A., Prawa polityczne obywateli Unii Europejskiej, Wydawnictwo sejmowe, Warszawa 2008

  4. Hołda J, Hołda Z, Ostrowska D, Rybczyńska J.A, Prawa człowieka, zarys wykładu, Wyd. Wolters Kluwer, Warszawa 2008

  5. Kuźniar R. O prawach człowieka, PWN, Warszawa 1992

  6. Łazowski A, Zawadzka A, Prawo międzynarodowe publiczne, CH.Beck, Warszawa 1993

  7. Michałowska G. Ochrona Praw człowieka w Radzie Europy i w Unii Europejskiej, Wyd. Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2007

  8. Nowicki M.A., Europejska Konwencja Praw Człowieka, podstawowe dokumenty - wybór i opracowanie, Wyd. Helisińska Fundacja Praw Człowieka, Warszawa 1998

  9. Pluta J, Stawowy E, Wilkanowicz S, Demokracja dla wszystkich, Wyd. Znak Problemy, Warszawa

Akty normatywne

  1. Konstytucja RP http://www.sejm.gov.pl/prawo/konst/polski/kon1.htm z dnia 2 maja 2009

  2. Europejska Konwencja Praw Człowieka http://www.informacjapubliczna.org.pl/pliki/Europejska%20Konwencja%20o%20Ochronie%20Praw%20Czlowieka.pdf

Źródła elektroniczne

  1. http://www.ms.gov.pl/re/re_wyroki.php z dnia 2maja 2009r.

  2. http://www.pismo.niebieskalinia.pl/index.php?id=301 z dnia 2maja 2009r.

Pozostałe źródła

1.Materiały informacyjne Polskiego Stowarzyszenia Edukacji Prawnej

Pluta J, Stawowy E, Wilkanowicz S, Demokracja dla wszystkich, Wyd. Znak Problemy, Warszawa

Bałban A, Polskie problemy ustrojowe, Kantor Wydawniczy ZAKAMYCZE 2003, s.142

Bałban A, Polskie problemy ustrojowe, Kantor Wydawniczy ZAKAMYCZE 2003, s.140

Łazowski A, Zawadzka A, Prawo międzynarodowe publiczne, CH.Beck, Warszawa 1993, s.193

Pluta J, Stawowy E, Wilkanowicz S, Demokracja dla wszystkich, Wyd. Znak Problemy, Warszawa, s. 149

Nowicki M.A., Europejska Konwencja Praw Człowieka, podstawowe dokumenty, wybór i opracowanie, Helisińska Fundacja Praw Człowieka, Warszawa 1998,s.17

Hołda J, Hołda Z, Ostrowska D, Rybczyńska J.A, Prawa człowieka, zarys wykładu, Wyd. Wolters Kluwer, Warszawa 2008

Konstytucja RP http://www.sejm.gov.pl/prawo/konst/polski/kon1.htm z dnia 2 maja 2009

Ibidem

Hołda J, Hołda Z, Ostrowska D, Rybczyńska J.A, Prawa człowieka, zarys wykładu, Wyd. Wolters Kluwer, Warszawa 2008, s. 116

Hołda J, Hołda Z, Ostrowska D, Rybczyńska J.A, Prawa człowieka, zarys wykładu, Wyd. Wolters Kluwer, Warszawa 2008, s. 116

http://www.ms.gov.pl/re/re_wyroki.php z dnia 2maja 2009r.

Hołda J, Hołda Z, Ostrowska D, Rybczyńska J.A, Prawa człowieka, zarys wykładu, Wyd. Wolters Kluwer, Warszawa 2008

http://www.ms.gov.pl/re/re_wyroki.php z dnia 2maja 2009r.

http://www.ms.gov.pl/re/re_wyroki.php z dnia 2maja 2009r.

http://www.pismo.niebieskalinia.pl/index.php?id=301 z dnia 2maja 2009r.

Materiały informacyjne Polskiego Stowarzyszenia Edukacji Prawnej

9


Wyszukiwarka