Ćwiczenia 16 4.04.2008
Podstawowe zasady funkcjonowania Sejmu
Zasada jawności działania izb
Wszelkie przejawy działalności parlamentu są jawne.
Przejawy jawności
dostęp publiczności do galerii sejmowych
dostęp dziennikarzy do galerii sejmowych
relacje z obrad, transmisje na żywo obrad sejmu i posiedzeń komisji
z posiedzeń plenarnych sporządza się sprawozdania stenograficzne - wierny opis obrad
z posiedzeń komisji sporządza się biuletyny
jawny jest sposób głosowania - podniesienie ręki i naciśnięcie przycisku
w Internecie jest opisana praca każdego posła, jego wystąpienia, interpelacje
Wyjątki
głosowanie personalne na stanowiska Sejmowe np. Marszałka
Sejm może bezwzględną większością głosów utajnić obrady ze względu na ważny interes państwa.
Zasada dyskontynuacji materialnej prac parlamentu
Nie jest określona w konstytucji.
Wyjątki od zasady dyskontynuacji prac parlamentu:
ustawa budżetowa
raport komisji śledczej
projekt obywatelski
Zasada permanentnych obrad
Przeciwieństwem tej zasady byłby system sesyjny, w którym kadencje dzielą się na okresy aktywności i bierności np. sesja wiosenna, jesienna i sesje ekstraordynaryjne. System ten występuje we Francji. O terminie zbierania się sejmu decyduje Król, Prezydent…)
System obrad permanentnych panuje w Polsce od 1989r.
Jest to system bardziej elastyczny, natężenie jego pracy jest dostosowane do potrzeb.
Zasada autonomiczności izb
Izby są autonomiczne wobec siebie i wobec innych organów państwa. Przejawem autonomii jest uchwalanie osobnych regulaminów przez Sejm i Senat w formie uchwały a nie ustawy (bo ustawę może wetować Prezydent, ustawa musi przejść i przez Sejm przez Senat).
finansowa - izby mają własne budżety wyodrębnione w budżecie państwa. Marszałkowie mają kompetencje w stosunku do tych budżetów takie jak minister finansów do całego budżetu, tak aby uniknąć kontroli rządu nad sejmem za pomocą finansów.
terytorialna - izby obradują w osobnych budynkach (Ew. osobnych izbach) - chociaż nie do końca się to sprawdza np. w Austrii w jednym budynku obradują 3 izby
organizacyjno-personalna - izby same określają kto zostanie marszałkiem, wice-marszałkiem, ustalają skład komisji
jurysdykcyjna - odpowiednia dyscyplina przed organami izby a nie ministrem sprawiedliwości, jest straż marszałkowska zamiast policji - uprawnienia izby do immunitetu poselskiego
Zasada quorum
Minimalna liczba posłów, których obecność jest konieczna do skuteczności prawnej działania sejmu. W Polsce wynosi 230 posłów.
Zasada quorum dotyczy także Komisji Sejmowych (1/3 składu).
Zasady podejmowania decyzji
Większości:
zwykła - więcej za niż przeciw - wielkość podstawowa którą stosuje Konstytucja i panuje domniemanie większości zwykłej - zwykłą większością uchwala się ustawy
bezwzględna - więcej głosów za niż przeciw i wstrzymujących się z obecnych - unikać stwierdzenia „50%+1” bo jest ono z matematycznego punktu widzenia niepoprawne
ustawowa - absolutna - więcej głosów za niż 230 (połowa składu Izby) - wotum nieufności dla Rady Ministrów
3/5 z obecnych - odrzucenie weta ustawodawczego
3/5 z całości - postawienie przed Trybunał Stanu członka Rady Ministrów
2/3 z obecnych - zmiana Konstytucji
2/3 z całości - samorozwiązanie Sejmu
Może się zdarzyć że większość bezwzględna będzie taka sama jak ustawowa jeśli wszyscy posłowie będą obecni na sali.
Skład izb
Konstytucja |
Marcowa |
Kwietniowa |
Po wojnie do 60r |
od 1960 do dziś |
Sejm |
444 |
208 |
1 poseł na 60 tys. mieszkańców |
460 |
Senat |
111 |
|
brak |
100 |
Kiedyś liczbę posłów ustalali teoretycy na podstawie własnych koncepcji.
Wpływ liczby posłów na prace Sejmu
dawniej
na barkach posłów spoczywało funkcjonowanie parlamentu, ciężar tworzenia ustaw
dziś:
obecność partii politycznych (kiedyś każdy poseł mógł przedstawić nowy pogląd, obecnie prezentowane są w zasadzie tylko stanowiska partii politycznych)
silna jest dyscyplina partyjna (wszyscy głosują tak samo) - są kary za łamanie dyscypliny
projekty ustaw tworzą przede wszystkim ministerstwa i rząd a także po części partie polityczne a nie posłowie
W Polsce posłów mogłoby być w związku z tym mniej ale ciężko sprecyzować właściwą liczbę. Rozsądną liczbą wydaje się 300.
Zgromadzenie Narodowe
Posłowie i senatorowie obradujący pod przewodnictwem Marszałka Sejmu. W Konstytucji jest stwierdzenie, że Sejm i Senat ale nie jest to dobre określenie bo Sejm i Senat obradował razem, gdy przemawiał Ronald Reagan i Jan Paweł II.
Zbiera się w przypadkach określonych w Konstytucji - katalog zamknięty
odbieranie przysięgi od prezydenta
stwierdzenie niezdolności do sprawowania urzędu przez Prezydenta - większość 2/3
stawianie prezydenta w stan oskarżenia - większość 2/3
wysłuchanie orędzia Prezydenta
Organy Parlamentu
Marszałek Sejmu i Komisje Sejmowe - organy konstytucyjne (wymienione w Konstytucje)
Ukonstytuowanie się Sejmu następuje z rozpoczęciem I posiedzenia Sejmu. To posiedzenie prowadzi Marszałek Senior.
Marszałek Senior - w Senacie - Prezydent powołuje najstarszego Senatora
Marszałek Senior - w Sejmie - Prezydent powołuje spośród najstarszych posłów - jest to stwierdzenie bez sensu gdyż „najstarszy” jest tylko jeden.
Marszałek Sejmu
Wybór
Kandydaturę składa 15 posłów, a więc kandydatur może być około 30. Wygrywa ten kto zdobędzie bezwzględną większość głosów. Jeśli nie odrzuca się ostatniego i wybiera ponownie. Jeśli gdy zostanie dwóch kandydatów i żaden nadal nie uzyska bezwzględnej większości procedura zaczyna się od początku.
Tak samo wybiera się wice-marszałków. O liczbie wice-marszałków decyduje Sejm na pierwszym posiedzeniu Sejmu ale praktycznie decydują o tym względy polityczne.
W Senacie wice-marszałków nie może być więcej niż 4 (od poprzedniej kadencji - wcześniej marszałków zawsze było 3).
Kompetencje
wewnętrzne
reprezentacyjne
przewodniczy obradom
dba o przestrzeganie toku obrad i ich porządek
kieruje pracami sejmu (decyduje o nadaniu biegu inicjatywie ustawodawczej)
ustala dzienny porządek obrad
kieruje bieżącym rytmem sejmu (zwołuje posiedzenia)
zewnętrzne - określone w Konstytucji i w ustawach oraz regulaminie sejmu
zastępuje prezydenta
zarządza wybory prezydenckie
…
przewodniczy zgromadzeniu narodowemu
…
prawo składania wniosku do TK (o sprawdzenie zgodności ustaw, o sprawdzenie działalności partii politycznych)
zarządza referendum konstytucyjne
Odwołanie Marszałka
Nie ma przewidzianego trybu odwołania Marszałka ani wice-marszałka.
Przyjmuje się, że Marszałka można odwołać w taki sam sposób jak go wybrano.
Obyczaje
Nie jest regułą, że Marszałek Sejmu pochodzi z największej, zwycięskiej partii. Wynika to często z układu politycznego.
Powinien być zwyczaj, że Marszałek rezygnuje z funkcji przy zmianie barw partyjnych.
3