Typ: Mięczaki:
Gromada: Małże:
- zwierzęta dwubocznie symetryczne
- ciało okryte dwuczęściową skorupką
- cechą charakterystyczną małż jest brak głowy,
- skorupa zamykana mięśniami - zwieraczami
- ciało składa się z nogi i wora trzewiowego i płaszcza
- żyje na dnie
- poruszają się przy pomocy nogi
- jak się muszla otwiera? Jest to wiązadełko elastyczne (sprężyste), otwiera obie połówki kiedy przestają funkcjonować mięśnie zwieracza
Budowa:
- szczyt muszli
- tuż pod muszlą płaszcz
- pod płaszczem znajduje się obszerna jama płaszczowa w której jest noga
- między nogą a płaszczem występują skrzela
- małże oddychają skrzelami
- na skrzelach odbywa się przesuwanie pokarmu do otworu gębowego
- brzegi płaszcza w tylnej części ciała tworzą 2 falbaniaste rurki nazywane syfonami
- syfon wielki, tym syfonem wodę pochłania - wpustowy
- syfon wpustowy
- wszystkie małże są biofiltratorami - oczyszczają wodę z drobnych zawiesin organicznych przez filtrację
- przyczyniają się do mineralizacji wody
Np. Racicznica:
- odporny na zanieczyszczenia
- gatunek morsko-słodkowodny
- osiadły tryb życia
- stanowi zagrożenia dla podłoża za pomocą bisioru
Skójka i szczeżuja:
- polskie małże słodkowodne
- ich larwa jest pasożytem ryb, do rozmnażania wykorzystują ryby
- małże są rozdzielnopłciowe, zaplemnienie zewnętrzne, samce wyrzucają nasienie do wody, samica przysysa nasienie do jamy płaszczowej i następuje zapłodnienie
- larwy skójki osadzają się tylko na skrzelach ryb, larwy to tzw. glochidium, larwa posiada haki dzięki którym przytwierdza się do skrzel ryby i wysysa jej soki
- żywicielem są najczęściej ryby karpiowate
- szczeżuja ma większy ząb i może przytwierdzać się również do skóry ryb
- larwy obrastają skórę i powstają tzw glohidia
- szczeżuja: atakuje skórę ryb i skrzela
- dorosła skójka dorasta do kilku cm (7-8cm)
- szczeżuja: do kilkunastu cm
Gromada: Głowonogi:
- mają głowę, worek trzewiowy, skrzela, płaszcz, nie mają nogi, noga przekształcona w ramiona i lejek
- mają muszle, muszla zbudowana z płytek zanurzonych pod płaszczem, widać na niej linie przyrostu muszli
- np. łodziki: mają zewnętrzny szkielet
- poruszają się przy pomocy siły odrzutowej, która powstaje po wyrzuceniu wody przez lejek
- głowonogi: dzielimy na dziesięcionogi i ośmionogi
- u dziesięcionogów 8 ramion jest identycznych, a 2 inne (np. z przyssawkami), mogą zmieniać barwy ciała dzięki chromatoforom
- występuje rozwój prosty, bez przeobrażenia
Typ: Stawonogi:
- największa grupa wśród wszystkich zwierząt
- mają 3 podtypy:
- skorupiaki
- szczękoczułkowce (pajęczaki)
- tchawkodyszne (wije i owady)
- stawonogi: wyróżniamy podział na części: głowa, tułów, odwłok, u wielu głowa zrasta się z tułowiem i tworzy się głowotułów
- stawowe połączenie wszystkich elementów ciała, odnóży z tułowiem, poszczególnych tagm ciała ze sobą połączone jest stawowo,
- posiadają hitynowy szkielet zewnętrzny, u niektórych może być utwardzony solami wapnia lub fosforu
- te części ciała są elastyczne
- oddychanie jest rozmaite
- układ krwionośny: otwarty, funkcja oddechowa występuje tam gdzie oddychają przez skrzela
- u tchawkodysznych: inny układ oddechowy
- u stawonogów na segmentach ciała znajduje się jedna para przydatków z wyjątkiem akronu i telsonu
Podtyp: Skorupiaki:
- pochodzi od prysta: czyli skorupa
- mają pancerz wysycony solami wapnia
- często głowa zrasta się z segmentami tułowia
- mają przydatki na głowie: mają 2 pary czułków: antenule, antenne
- na głowie u skorupiaków jest 1 para żuwaczek i 2 pary szczęk
- głowa jest zbudowana ze stałej liczby segmentów: akronu i pięciu innych segmentów
- u prymitywnych występują odnóża dwugałęziste, gałąź wewnętrzna i zewnętrzna
- u nasady odnóży występują skrzela
- u wyższych skorupiaków gałąź zewnętrzna ulega redukcji a wewnętrzna przekształca się w odnóże kroczne
- zamieszkują wody morskie, słodkie, niewielka grupa żyje na lądzie
Gromada: Skrzelonogi:
Rząd: Przekopnice:
- najprymitywniejsza grupa
- żyją w okresowych kałużach, rozwój ich jaj wymaga przesuszenia
- ma kilka cm długości, pancerz miękki
- ciało zakończone jest widełkami
- duża liczba segmentów, zarówno w tułowiu jak i w odwłoku, nie stała liczba segmentów
- odnóża dwugałęziste (wyrostki skrzelowe)
Rząd: Dwupancerzowce:
Podrząd: Rozwielitka (wioślarka):
- wody słodkie ale żyją również w morzach
- niewielkie rozmiary
- klapkowata skorupka
- odnóża cienkościenne, pełnią funkcje oddechową
- mają 2 pary czułek, 2 pary bardzo duże, 1 pary schowane pod skorupką
- druga para czułków służy do poruszania się
Gromada: Widłonogi:
- małe skorupiaki
- wody słodkie i morza, żyjące w planktonie, w toni wodnej
- kształt ciała jest cylindryczny
- mają jedno oko proste, położone centralnie
- telson zakończony tzw. furką (widełki)
- dwugałęziste, prymitywne, odnóża, pełnią funkcję oddechową
Gromada: Tarczenice:
- są pasożytem ryb
- ciało grzbieto-brzusznie spłaszczone
- głowotułów przykryty tarczą
- posiadają czułki (mają 2 pary)
- 1 para przekształcona w przyssawki, druga para z dużym kolcem
- mogą pływać: dzięki łopatkowym, oszczecinionym odnóżom
- odwłok jest zmarniały
- 300 gatunków na świecie
Gromada: Wąsonogi:
- zwierzęta wyłącznie morskie, żyją na skałach, na statkach, na rekinach, na wielorybach
- żyją m.in. w Bałtyku, osiadły tryb życia
- odnóża są przekształcone w wąsy
- są przyrośnięte grzbietem tułowia i głowy do podłoża
- szkielet zbudowany z płytek
- na szczycie zamykane wieczko
Gromada: Pancerzowce:
- mają segmenty, stała liczba segmentów, posiadają tagmy
- głowa: akron + 6 segmentów
- tułów: 8 segmentów + ( 6 segmentów + telson)
- zawsze jest 19 par przydatków
- 2 pary czułków
- 1 para żuwaczek
- 2 pary szczęk
- odnóża tułowiowe (kroczne) jednogałęziste
- u nasady odnóży tułowiowych-skrzela
Rząd: Dziesięcionogi:
- przyrastanie 3 segmentów tułowiowych do głowy
- mają duży pancerz
- 5 par odnóży tułowiowych (krocznych) bardzo widoczne, np. raki pustelniki: mają cienki odwłok
- dlatego zasiedla m.in. puste muszle
- jedno ze szczypiec jest inne od drugiego
Rząd: Obunogi:
- większość żyje w morzach
- są bocznie spłaszczone, poruszają się na boku
- napęd uzyskują dzięki odnóżom pływowym na odwłoku
Rząd: Równonogi:
- 1 segment tułowia przyrośnięty jest do głowy
- odnóża są jednakowej wielkości, wiele gatunków żyje w morzach
- najwięcej gatunków w wodach morskich
- występują również na lądach i w wodach słodkich
Rząd: Eufauzje: np. kryl
- zwierzęta wyłącznie morskie
- żyją w oceanach całego świata
- największa ilość w okolicach biegunów
- podstawowy pokarm wielorybów
- bardzo prymitywne
- mają stałą liczbę segmentów, mają pancerz hitynowy na głowotułowiu
- odnóża tułowiowe są dwugałęziste
- są bocznie spłaszczone
- wielkość około 3-4cm, kolor czerwono-różowawy
U skorupiaków rozwój jest z przeobrażeniem, zawsze u morskich
- rozwój larwalny odbywa się w jaju, np. ośniczki
- rozwój najczęściej z przeobrażeniem, zawsze u morskich
- z jaja wylęga się larwa - pływik, z trzema segmentami oraz akron i telson oraz jest jedno oko, wzrost larw: po kolejnych linieniach przyrastają segmenty
- jest to rozwój anameryczny: jest to taki rozwój gdzie z jaja wykluwa się larwa nie mająca pełnej liczby segmentów
- larwa krewetki - mypis
- megalopa: ostatnie stadium larwalne kraba, ona ma wyprostowany odwłok z widocznymi odnóżami, który zawinie się później pod tułów
Typ: Stawonogi:
- najbardziej zróżnicowany
- najliczniejszy
Podtyp: Skorupiaki:
- bardzo zróżnicowane
- tagmy ciała prawie zawsze jednakowe, najczęściej występuje głowotułów i odwłok (ale wolne segmenty tułowia między głowotułowiem a odwłokiem)
- głowotułów przykryty pancerzem
- głowa zbudowana z akronu i 6 segmentów
- na głowie charakterystyczne przydatki: czułki pierwszej i drugiej pary, trzy pary przydatków gębowych (1 para żuwaczek, szczęki 1 pary i szczęki 2 pary)
- na tułowiu: odnóża tułowiowe (liczba rozmaita)
- na odwłoku: odnóża odwłokowe (liczba rozmaita)
- u prymitywniejszych skorupiaków (rozwielitka) liczba odnóży na odwłoku jest zróżnicowana, odnóża płaskie, liściowate, pełnią funkcję motoryczną lub oddechową, mogą również napędzać pokarm do jamy gębowej
- najczęściej odnóża te są dwugałęziste
- u wszystkich skorupiaków przydatki głowowe są dwugałęziste
Gromada: Pancerzowce:
- ma stałą liczbę segmentów
- głowa akron + 6 segmentów
- tułów 8 segmentów
- odwłok 6 segmentów + telson
- przydatki na głowie (j.w)
- 8 par odnóży tułowiowych ( w zależności ile segmentów przyrasta do głowy mamy tyle par odnóży - szczękonóży (najczęściej 1 lub 3)
- odnóży krocznych 8 - ilość szczękonóży
- odwłok
- 6 par odnóży odwłokowych
Podtyp: Szczękoczułkowce:
- składa się z głowotułowia i odwłoka (mogą być zestawione szeroko lub przewężeniem)
- segment może być widoczny (ale tylko u prymitywniejszych), u bardzo wyspecjalizowanych zanika segmentacja (np. pająki, roztocza)
- przydatki na głowotułowiu
- 6 par przydatków: 1 para szczękoczułki, 2 para nogogłaszczki i 6 par odnóży krocznych
- szczękoczułki różne: nożyce lub w postaci scyzoryka (z ujściem gruczołów jadowych)
- nogogłaszczki najczęściej szczypce
- u roztoczy szczękoczułki zamienione w aparat kłująco ssący ( u pasożytów)
- u staroraków dodatkowo na odwłoku występują odnóża listkowate
Podtyp: Tchawkodyszne, gromada Pareczniki i Dwuparce
- głowa zbudowana z akronu i 6 segmentów
Gromada: Owady
- zawsze trzy tagmy ciała: w głowie i tułowiu stała liczba segmentów, w odwłoku max 12 segmentów
- zawsze jedna para czułków
- aparat gębowy: jedna para żuwaczek i dwie pary szczęk (2 para szczęk zrasta się w narząd zwany wargą dolną)
- na korpusie odnóża, zawsze 3 pary odnóży
- brak przydatków na odwłoku (jedynie koniec odwłoka jest przekształcony w aparaty płciowe)
Oddychanie:
Skorupiaki:
- oddychają tlenem rozpuszczonym w wodzie za pomocą skrzeli
- skrzela znajdują się na członach podstawowych w postaci cienkościennych wyrostków, gdzie następuje dyfuzja,
- skrzela mogą się znajdować na odnóżach tułowiowych lub odwłokowych (lub w obu)
Szczękoczułkowce:
1) staroraki (morskie)
- skrzela na odnóżach odwłokowych w postaci parków
2) Pajęczaki
- na segmentach odwłoka występują tzw. płucotchawki
- jest to komora zagłębiona do wnętrza ciała
- do płucotchawek prowadzi przetchlinka
3) Tchawkodyszne
- oddychają tchawkami
- to system rureczek rozgałęziony po całym ciele (najdrobniejsze tchawki prowadzą do każdej komórki)
- rureczki są umocnione pierścieniami
- do rureczek prowadzą przetchlinka, zamykane mięśniami
- niektóre owady wodne (ich larwy) - oddychają tlenem rozpuszczonym w wodzie skrzelotchawkami
- listkowate, cienkościenne wyrostki z gęstą siecią drobnych tchawek do których tlen przedostaje się z wody przez dyfuzje
Rozwój:
1) Skorupiaki
- rozwój złożony (rozwój odbywa się w jaju - rozwój epimeryczny)
- rozwój anameryczny - larwa wylęgająca się z jaja nie ma kompletnej liczby segmentów (segmenty przyrastają po linieniach)
- typy larw:
- u niższych: z jaja - pływik: larwa zbudowana z 5 segmentów: akron, 3 segmenty tułowiowe i telson
- u wyższych: z jaja - żywik (kształt litery C)
- dobrze rozbudowany karapaks z kolcami, odwłok bez przydatków
Szczękoczułkowce:
1) Staroraki:
- tylko tu występuje rozwój z przeobrażeniem
- larwa trylobitowa, żyje w wodzie
2) Pajęczaki
- większość: rozwój bez przeobrażenia
Owady:
- rozwój zawsze złożony
- stadium larwalne dobrze przystosowane do życia i pobierania pokarmu na lądzie
- rozwój może być z przeobrażeniem zupełnym i niezupełnym
Przeobrażenie zupełne:
- larwy podobne do imago, wzrost skokowy
Przeobrażenie niezupełne:
- larwa nie podobna do imago, inaczej się odżywia, wzrost następuje skokowo
Typy poczwarek:
1) bobówka:
- np. muchy
2) wolne:
- okrywa ciała z oddzielnymi kieszeniami na poszczególne przydatki
3) zamknięte
- brak kieszeni
- jedna jama ciała
Pochodzenie polskiej fauny:
- skład fauny zależy od historii klimatycznej i geologicznej kraju (np. zlodowacenia)
- w czasie zlodowaceń fauna wycofywała się na wschód i zachód
- największa różnorodność jest w wodach intersecjalnych na pogórzu
- przed zlodowaceniami na terenie Polski był klimat subtropikalny co wiązało się z dużą różnorodnością fauny
- po tym okresie mamy w Tatrach skrzeloplawke bagienną