Atropogeneza w zarysie, FIZJOTERAPIA, Antropologia, Kolokwium


Antropogeneza w zarysie

Filogeneza - (gr. phyle - szczep, plemię, genesis - pochodzenie), droga rozwoju rodowego, pochodzenie i zmiany ewolucyjne grupy organizmów - zwykle gatunków

Antropogeneza (gr. anthropos - człowiek, genesis - początek) - nauka o powstaniu i historii rodowej (filogenezie) człowieka

Sahelanthropus tchadensis -TOUMAÏ - nadzieja życia

2002

stanowisko Toros-Menalla 266 (pustynia Djurab, płn. Czad)

Okres - trzeciorzęd (epoki: miocen -

od 23-5mln; pliocen - od 5 - do ok. 2 mln. lat);

najstarsze hipotetyczne homininy - późny MIOCEN

Kryterium dwóch podstawowych cech

przynależności do homininów:

dwunożność, „ludzka budowa kła”- brak kompleksu tnącego (brak stożkowatego dużego kła - kieł upodabnia się do siekacza)

Orrorin tugenensis

Wartość stosunku dł. kości promieniowej do piszczelowej - zbliżona do charakterystycznej dla czworonożnych małp wąskonosych (np. makaków); dł k. promieniowej do dł. k. ramiennej - w zakresie zmienności Pan;

Ardi zamieszkiwała las /potwierdzenie poglądu zgodnie, z którym dwunożność nie wyewoluowała w „odpowiedzi na zamieszkiwanie sawanny”/ wszystkożerna - owoce, owady, małe ssaki.

Australopiteki

RPA - Makapansgat, Sterkfontein,

Taung /A. africanus/

Kromdraai, Swartkrans /A. robustus/

AFRYKA WSCH .:

ETIOPIA - środkowy bieg rzeki Awash /A. ramidus/ ;

- Hadar, Omo /A. afarensis/;

KENIA - J. TURKANA:

Koobi Fora /A. afarensis/

Allia Bay, Kanapoi /A. anamensis/

TANZANIA - Laetoli /A . afarensis/; wąwóz Olduvai

/A. boisei, H. habilis/

Australopithecus afarensis

Australopithecus africanus

Australopithecus boisei - forma masywna

Wczesne Homo a australopiteki

ER 1470 - str l - H. rudolfensis - 2,4-1,9 mln lat , ER 1813 - str p H. habilis - 1,9-1,6 mln lat.

Homo erectus sensu lato od około 2 mln lat do ok. 546-143 - aktualne datowanie Ngandong (dawne datowanie 50 - 27 tys. )

- H. ergaster (1,9-1,5 mln lat, Afryka)

- H. erectus (1,8 mln- 546-143 tys. lat, Azja)

(H. erectus georgicus (1,7 mln lat, Gruzja))

Homo heidelbergensis - np Sima de los Huesos

H. heidelbergensis (600-250 tys. lat, Europa)

H. rhodesiensis (640-300 tys. lat, Afryka)

Sima de los Huesos - SH 5; śr. wys. ciała - M~1,75 m, K~1,70 m. /Arsuaga i in.,1997/

1995 - kopalnia odkrywkowa w Schöningen (Niemcy),

Dolina Neandra (Neandertal) Grota Feldhofera (1856) sklepienie czaszki, kości kończyn i tułowia masywnego osobnika

Najstarsze znaleziska: dziecko 6 lat (Belgia 1830) /1/; Forbes Quarry dorosły osobnik (Gibraltar 1848)

Występowanie od około 230 tys. lat (Ehringsdorf -Niemcy) do około 30 tys. lat -

najmłodsze szczątki: np. Vindija (Chorwacja) 32-33 tys.lat; Zafarraya (Hiszpania) 30-33 tys.lat; Saint -Cesaire (Francja) 36 tys. lat.

Dowody pośrednie - narzędzia mustierskie - Jask. Gorham (Gibraltar) 33 - 24 tys.lat /Harvati 2007; Finlayson i in., 2008/

Zasięg terytorium - najdalej na wschód Jask. Okladnikov 30-38 tys. lat (Góry Ałtaj - płd Syberia), na zachód - Figueira Brava (Portugalia) 30-29 tys.l; na północ - Morze Północne (Holandia) 40 tys.lat /Egocheaga i in., 2004; Krause i in., 2007, mapa inter. 1; Hublin i in., 2009/; na południe: Amud, Kebara i Tabun (Izrael)

Szczątki kostne - ponad 500 osobników; kopalna forma ludzka najlepiej poznana

20 o względnie dobrym stanie zachowania;

klasyczny neandertalczyk - od 70 tys. lat. /Stringer i Andrews, 2005/ McKie, 2000/

Cechy N - brak dołu kłowego, silnie rozwinięty wał nadoczodołowy, szeroki otwór gruszkowaty, kości jarzmowe cofnięte do tyłu, okrągłe wysokie oczodoły

Cechy czaszki: długa o sklepieniu niskim i szerokim (także szer. podstawa czaszki); silnie rozwinięte wały nadoczodołowe, spłaszczona łuska k.czołowej, okrągłe, duże oczodoły, obszerna jama nosowa, znacznie wysunięta do przodu część środkowa twarzy; duża pojemność puszki mózgowej - śr. 1520 cc /Harvati 2007/.

Najstarsi znani przedstawiciele naszego gatunku

zmienność morfologiczna w okresie górnego plejstocenu była większa niż przypuszczano (Johanson i Edgar, 1996)

Najstarsze szczątki kostne Homo sapiens EUROPA

Str L m1 lewy górny; str P - m2 lewy górny - Grotta del Cavallo (Włochy)- mleczne trzonowce (45-43 tys. lat BP) 2011

Str L mleczny trzonowiec z Grotta del Cavallo;

str P fragment szczęki z zębami - Kent's Cavern (Wielka Brytania)

42-41 tys. lat BP 2011

Peştera Muierii 1 (Rumunia) - tzw. Galeria Musteriana 1952 - dat. na 30 tys. lat (Soficaru i in., 2006)

Homo sapiens kopalny - EUROPA

Cioclovina (1941) - Cioclovina 1 (sklepienie i podstawa czaszki) dat. na 29 tys. lat.

(Soficaru i in., 2007), (Harvati i in., 2007).

Azjatycki kopalny Homo sapiens

Materiał kostny bardzo fragmentaryczny, niepewne datowanie.

Jedne z najstarszych szczątków H. sapiens:

Liujang (Chiny) czaszka i szk. postkr. - odkr.1958 r., datowanie niepewne na 60 tys. lat (Shang i in., 2007 PNAS).

Zhoukoudian Upper Cave (Chiny) dat. na 24-29 tys. lat, odkr. 1930 r. - szczątki 8 osobników, najlepiej zachowane czaszki UC 101, UC 102 (uszkodzone sklepienie) i UC 103 (Shang i in., 2007 PNAS). 

Żuchwa os. Tianyuan 1 - odkryta wraz ze szczątkami szkieletu postkranialnego w 2003 r. w jaskini Tianyuan (Zhoukoudian - Chiny), dat. na 42-39 tys. lat.

Brak cech neandertalskich w budowie żuchwy; cechy archaiczne w budowie szk. postkran. (np. bardzo masywny trzon k. piszczelowej). Obecność cech archaicznych interpretowana jako skutek krzyżowania się z archaicznymi azjatyckimi homininami (Shang i in., 2007 PNAS).

Żuchwa i zęby trzonowe H. sapiens z jaskini Zhiren (południowe Chiny), dat. na ponad 100 tys. lat. Cecha H. sapiens - bródka; cecha archaiczna - masywny trzon żuchwy; sugerowana możliwość krzyżowania się H. sapiens z archaicznymi azjatyckimi homininami; wcześniejsza migracja H. sapiens z Afryki (ponad 60 tys. lat) (Liu i in., 2010 PNAS).

Model „afrykańskiego zastąpienia”

-        afrykańskie populacje H. erectus (s. lato) dają początek H. heidelbergensis przed ok. 600 tys. lat;

Ostatnie spotkanie

Duże mózgowie i dwunożność jako dwie

podstawowe cechy wyróżniające Homo sapiens

od innych naczelnych

Mózg ludzki jest trzykrotnie większy od mózgu małpy człekokształtnej o tych samych

rozmiarach ciała; Str. L- mózg małpy człekokształtnej, str. P -

mózg człowieka współczesnego; Mózg ludzki: mały płat potyliczny, duży

ciemieniowy; największe płaty ciemieniowy i

skroniowy; płaty czołowe bardziej pofałdowane

Proces zapoczątkowania reorganizacja mózgu

w kierunku wzorca typowego dla człowieka

współczesnego - pojawienie się rodzaju

Homo /mózg australopiteków typu małpiego/.

Badania odlewów endokranialnych licznych

gatunków australopiteków - znaczenie

położenia bruzdy półksiężycowatej - u

człowieka bardziej tylne położenie tej bruzdy u

australopiteków małpi typ lokalizacji tej

bruzdy;

Mózg człowieka współczesnego

różni się bardzo istotnie od mózgu

małp człekokształtnych (w tym

szympansa) pod względem

wielkości kory nowej - siedliska

skomplikowanych procesów

poznawczych, świadomości i

Rozprostowana pofałdowana kora mózgu rozumowania

Kora nowa (istotny elementem związany z

ekspansją wielkości mózgu u naczelnych)

jest większa od rdzenia przedłużonego - u

małpiatek 10 razy, u małp

człekokształtnych 20-50 razy a u

człowieka 105 razy.

Pojemność puszki mózgowej kopalnych

form ludzkich:

Australopiteki - ok. 400 cm3 (od ok. 4 mln

lat do 1 mln lat);

H. habilis sensu lato - od 650 cm3 do 800

cm3 (2,5 - 1,8 mln. lat temu);

H. ergaster/H. erectus - od 850 cm3 do

ponad 1000 cm3 (od 2 mln. do 143 tys. lat

temu);

H. neanderthalensis - od 1100 cm3 do 1400

cm3 (od 230 tys. lat do 29 tys. lat);

H. sapiens (w tym współczesny -średnio

poniżej 1400 cm3 (od 200 tys. lat)

Schemat przedstawiający brak nagłego zwiększenia

rozmiarów ciała w linii ewolucyjnej Homo; znaczący

wzrost względnej wielkości mózgu u H. habilis (od

2,5 mln. lat).

Schemat ilustrujący wzrost wielkości mózgu kopalnych form

ludzkich w czasie ostatnich 3 milionów lat/ trzykrotne zwiększenie

bezwzględnych rozmiarów mózgu.

Współczynnik encefalizacji - miara

wielkości mózgu w stosunku do

wielkości ciała - „obiektywna ocena

wzrostu wielkości mózgu”? (wielkość

ciała jako cecha plastyczna- np. duży

wpływ warunków środowiska)

australopiteki - 2,5;

szympans zwyczajny - 2;

Homo (wczesny) - 3,1;

H. ergaster/erectus - 3,3;

H. sapiens współczesny - 5,8;

Hipotezy powstania dużego mózgu u

człowieka i innych naczelnych

I ) Zmiany strategii odżywiania się jako swoistego rodzaju impuls

wywołujący wzrost mózgu

a) etap pierwszy - przejście od liściożerności do owocożerności u naszego

odległego przodka /wniosek oparty na obserwacji współczesnych naczelnych/;

owocożerność stawia wyższe wymagania poznawcze niż liściożerność - np.

znajomość lokalizacji owocujących drzew, (zapamiętywanie czasu ich

owocowania), umiejętność „wydobywania” jadalnych części owocu;

kluczowy argument - naczelne owocożerne w porównaniu z liściożernymi

cechuje większy względny rozmiar mózgu (wielkość mózgu/wielkość ciała)

Zmiany strategii odżywiania się jako

swoistego rodzaju impuls wywołujący

wzrost mózgu

b) etap drugi - zmiana diety wczesnych

reprezentantów naszego rodzaju (H.

ergaster) na bardziej kaloryczną i łatwo

strawną, bogatszą w mięso oraz pieczone

roślinne bulwy /wniosek oparty gł. na

świadectwach kopalnych/

spożywanie lekko strawnego i bogatego w

kalorie pokarmu umożliwia utrzymanie i

rozwój kosztownego organu jakim jest

duży mózg (mózg człowieka

współczesnego stanowi tylko 2% ciężaru

jego ciała a zużywa aż 20% energii

przeznaczonej na funkcjonowanie całego

W porównaniu z innymi zwierzętami nasz przewód organizmu);

W porównaniu z innymi zwierzętami nasz przewód organizmu);

pokarmowy jest zaskakująco mały w stosunku do wielkości

ciała (dwukrotnie mniejszy niż u szympansa i

australopiteka) - osiąga około połowę spodziewanych

rozmiarów- skróceniu uległo jelito a pomniejszeniu żołądek;

zmiany te wskazują na spożywanie pokarmu łatwo

strawnego o wysokiej jakości.

I b ) uzasadnienie - wnioskowanie o

wystąpieniu dietetycznej rewolucji u H. ergaster/

erectus na podstawie analizy zmian budowy ciała

kopalnych form ludzkich; stwierdzenie istotnego

powiększenia pojemności puszki mózgowej u

tego gatunku hominina;

Oznaki zmniejszania się długości układu

pokarmowego są widoczne u reprezentanta H

ergaster/erectus - chłopca z Nariokotome:

- u tego osobnika po raz pierwszy pojawia

się beczkowato uformowana klatka piersiowa

(bardziej podobna do naszej) co wiąże się z

redukcją długości przewodu pokarmowego;

- u małp człekokształtnych i australopiteków

(„wegetarian”) klatka piersiowa ma kształt

piramidy - rozszerza się ku dołowi tworząc

przestrzeń dla żołądka i długich zwojów jelit;

Wszystkożerność stała się kluczem do

powiększania rozmiarów mózgu kopalnych form

ludzkich.

Szkielet 9-11 letniego chłopca z Nariokotome (Kenia)

zmarłego 1,5 miliona lat temu;

był to osobnik reprezentujący gatunek H. ergaster/erectus

o budowie ciała wskazującej na adaptacje do klimatu

hypertropikalnego - wysoki, długonogi

II) Hipoteza „społecznego mózgu” dawniej

nazywana hipotezą „inteligencji makiawelicznej” -

złożony system interakcji między osobnikami

żyjącymi w grupie mógł stymulować wzrost

wielkości mózgu (wniosek oparty na wynikach

badań nad behawiorem współczesnych naczelnych).

W naszej ewolucyjnej przeszłości musiała

występować wyjątkowo silna presja selekcyjna na

posiadanie dużego mózgu ze względu na duże

koszty jego utrzymania - np. utrata energii w formie

ciepła przez głowę (szczególnie silna u ludzkiego

noworodka), wydłużenie okresu „dziecięcej

bezradności”;

noworodki ludzkie są około dwa razy większe i mają

dwa razy większe mózgi od noworodków małpichwzrost

masy ciała ludzkiego noworodka częściowo

równoważy koszt utraty ciepła

II) Hipoteza „społecznego mózgu”

kluczowe argumenty:

- codzienne warunki życia małp

człekokształtnych nie stawiają im

szczególnych wymagań np. pod

względem umiejętności zdobywania

pokarmu;

- względna wielkość kory nowej

naczelnych koreluje z wielkością

tworzonych przez nie grup

(szczególnie liczbą osobników

iskających się czyli tworzących

koalicję - im bardziej złożone

interakcje społeczne tym większa kora

nowa).

Jak powstała dwunożność?

Ewolucja dwunożności nie była

związana z egzystencją wczesnych

istot ludzkich na sawannie lecz w

gęstym lesie;

Australopiteki nie poruszały się tak jak

my

- wykazywały morfologiczne

przystosowania do wspinania się na

drzewa jak i do chodu dwunożnego.

- Dwunożność powstała przed

wytwarzaniem kamiennych narzędzi

(najstarsze są datowane na 2,6 mln lat)

Pierwszymi istotami poruszającymi się

chodem dwunożnym podobnym do

naszego byli reprezentanci Homo

erectus potrafili także biegać

Hipotezy krytykowane: - grożenia, lepszej orientacji

w terenie, lepszego żerowania; ochrony przed

nadmiernym promieniowaniem słonecznym;

Hipotezy aktualnie rozpatrywane jako

prawdopodobne - nie stanowią jednak pełnego

wyjaśnienia ewolucji dwunożności:

brodzenia, przenoszenia pokarmu

10



Wyszukiwarka