Manualny Drenaż Limfatyczny - Masaż w terapii Cellulite cz.2

artykuł: Piotr Szczotka

Manualny drenaż limfatyczny - medyczny punkt widzenia

Pierwsze pytanie jakie zadajemy pacjentowi/pacjentce przed planowanymi zabiegami dotyczy jego oczekiwań względem danego zabiegu, wykonywanego bądź w celu zdrowotnym, kosmetyczno-estetycznym lub relaksacyjnym. Ale oczywiście wiemy, iż pomimo różnych celów, każdy masaż ma charakter przede wszystkim leczniczy, co wiąże się z medycznym punktem widzenia.

Kiedy słyszymy odpowiedz w stylu: chciałabym pozbyć się cellulitu, trochę wyszczuplić ciało oraz ujędrnić je - chcąc wybrać optymalne rozwiązanie powinniśmy najpierw szczerze porozmawiać, wyłożyć medyczny punktu widzenia i przede wszystkim ustalić priorytety. Następnie chociaż w kilku słowach terapeuta/masażysta, powinien omówić dane techniki które może wykorzystać.

Tak dobieramy zabiegi aby nie tylko pomóc pacjentowi, ale aby masaż wykonywany w jednym celu nie kolidował z innymi estetycznymi problemami.

Podstawowy problem

Jeżeli np. pacjentka ma jedynie ograniczony, lokalny przyrost tkanki tłuszczowej, niewielką nadwagę ale zdrowe tkanki i skórę bez pękających naczyń, sprawa jest prosta. Możemy zastosować np. klasyczny masaż - jeśli innego nie znamy - lub jego modyfikacje, ale najlepiej na wstępie wykonać manualny drenaż limfatyczny. Potem możemy wykonać inny, np. "firmowy" masaż, w Polsce znany jest także dynamiczny masaż antycellulit.

Złożony problem

Jeżeli natomiast oprócz nadmiernej, lokalnie występującej tkanki tłuszczowej występuje także cellulit i zauważamy pękające naczyńka, postępowanie nie jest już takie proste i musimy odpowiednio dozować masaż oraz inne zabiegi. W takim przypadku najlepiej rozpocząć jednak od drenażu limfatycznego wykonywanego ręcznie czyli manualnego.

Kontynuujemy go przez serię 10-15 zabiegów, które powinny być zaplanowane np.: co drugi dzień lub przynajmniej co trzeci, aż uzyskamy zadowalającą poprawę stanu tkanek. Potem dopiero możemy kontynuować masaż w celu modelującym, wykorzystując nieco głębsze techniki, ale wykonywanie drenażu powinniśmy na pewien czas przerwać (przynajmniej na kilka tygodni).

Jeśli dalej zdecydujemy się na wykonywanie od czasu do czasu także drenażu, to pamiętajmy, iż w trakcie jednej sesji nie może być wykonywany z innymi metodami masażu.

Kilka podstawowych informacji o drenażu limfatycznym

Uwaga! W artykule przedstawiony zostaje tylko jeden z aspektów drenażu, a mianowicie możliwość zastosowania go w celach kosmetycznych lub medycyny estetycznej.

Manualny Drenaż Limfatyczny, jest dziś jedną z podstawowych metod manualnego - czyli wykonywanego ręcznie masażu - wykorzystywaną zarówno w lecznictwie, rehabilitacji oraz w kosmetyce a także w medycynie estetycznej i chirurgii plastycznej.

Faktem jest, iż rosnąca popularność drenażu limfatycznego powoduje nagminne używanie tego terminu w przypadku masaży, których wykonanie niestety daleko odbiega od idei jej twórcy Emila Voddera i jego następców. Dlatego też w wielu krajach metoda manualnego drenażu limfatycznego (MDL) wg. opracowania Emila Voddera w celach klinicznych, leczniczych wykonywana może być jedynie przez odpowiednio wyszkolonych masażystów, fizjoterapeutów, terapeutów.

Nie chodzi bynajmniej o fakt złego wykonania drenażu, ale o to, aby był on optymalnie zastosowany i wykonany. Poza tym o ile w kosmetyce i medycynie estetycznej drenaż limfatyczny wykonujemy w zdrowotnych, profilaktycznych i kosmetycznych celach, o tyle w terapii, np.: po mastektomi, masaż musi być wykonany ściśle według odpowiednich, zgodnych z medycznymi regułami procedur.

Obecnie termin "drenaż limfatyczny" jest także nagminnie nadużywany w reklamach sprzętu mechanicznego i elektronicznego, np. w przypadku różnych podręcznych aparatów do automasażu.

Pokrewne terminy jak: "drenaż", "ruchy drenujące", "masaż odprowadzający", nie zawsze odnoszą się do właściwego manualnego drenażu limfatycznego.

Możemy także zauważyć, iż stosowany "wybiórczo" w kosmetyce drenaż limfatyczny twarzy i szyi, jest uproszczoną wersją MDL, zaadaptowaną do potrzeb pracy w gabinetach kosmetycznym.

Początki metody

Od początku stosowania drenażu limfatycznego - mija prawie wiek. Drenaż limfatyczny jako metoda ciągle rozwija się, jest badana i udoskonalana, ale teoretyczne i praktyczne podstawy tej metody pozostają niezmienione. W roku 1934 Emil Vodder (Duńczyk) opublikował wyniki wieloletnich prac i doświadczeń związanych z zastosowaniem drenażu limfatycznego. W owym czasie równolegle wielu terapeutów, lekarzy, masażystów prowadziło podobne badania, jednak nikt na taką skalę jak Vodder.

Dzisiaj w praktyce MDL i badaniach klinicznych prym wiodą: Dania, Niemcy, Francja, Włochy, olbrzymią popularność MDL cieszy się także w USA. Co prawda niewielkie różnice występują w praktyce masażu, ale podstawą Manualnego Drenażu Limfatycznego jest zrozumienie znaczenia układu limfatycznego i roli jaką pełni chłonka w organizmie człowieka.

Niezmienny fundament to także odpowiedni kierunek, cykle, siła nacisku, rytm oraz kolejność opracowywanych głównych pni limfatycznych, głównych węzłów chłonnych i odprowadzających - zbiorczych naczyń chłonnych oraz drobnych naczyń włosowatych.

Techniki wykorzystywane obecnie w Metodzie Drenażu Limfatycznego:

• MDL - Manualny Drenaż Limfatyczny (technika stosowana najczęściej)

• bandażowanie,

• specjalistyczne ćwiczenia aplikowane podczas terapii,

• masaż pneumatyczny - stosowany dodatkowo,

MDL polega na stymulacji układu limfatycznego poprzez specjalistyczne ruchy, techniki powodujące udrożnienie, przepychanie limfy. Dla celów szkoleniowych, ruchy te opisuje się jako: głaskanie, rozcieranie spiralne, rozcieranie koliste, ugniatanie, uciski. Jednak w drenażu, podstawowymi i właściwymi chwytami dla tej manualnej metody terapeutycznej są chwyty polegające na przepychania limfy w odpowiednim rytmie, kierunku, sile oraz cyklu, a techniki mają swoje odrębne nazwy także w zależności od miejsca wykonywanego masażu.

MDL zarówno w terapii jak i w celach kosmetycznych, w medycynie estetycznej wykonywany jest zawsze w oparciu o te same zasady. Drenaż limfatyczny może być co prawda wykonywany jako masaż częściowy - tzn. ze szczególnym skupieniem się na danej partii ciała - z tym że najpierw następuje udrożnienie głównych pni, naczyń i kolejnych węzłów chłonnych, a dopiero potem następuje opracowanie danej partii ciała, np.; kończyn dolnych.

MDL - główne zasady

• Na wstępie opracowywane są główne pnie: szyjne i okolice podobojczykowe, następnie przechodzimy do opracowania brzucha, potem okolic głównych węzłów chłonnych.

• Masaż kończyn, rozpoczyna się od części proksymalnych (bliższych), a kończy na dystalnych (dalszych), ale poszczególne ruchy odbywają się zgodnie z przepływem limfy w układzie limfatycznym i krążeniem żylnym. Oznacza to, iż masaż rozpoczynamy od węzłów i naczyń limfatycznych najbliższych ujść żylnych, a dopiero potem - zachowując odpowiedni kierunek - pracujemy z odcinkami dystalnymi.

• Masaż wykonujemy zgodnie z zasadą podwójnego opracowania stawów.

• Jeżeli masujemy np. kończynę dolną, to dopiero na końcu opracowywana jest cała kończyna.

• Fizjologiczny przepływ chłonki wymaga, wolnego, ale stanowczego tempa masażu.

• Masujemy płynnie i miękko, stosując w ruchu tzw. punkt zerowy, czyli przerwę pomiędzy danym impulsem ale bez odrywania rąk od skóry.

• Techniki wykonujemy z umiarkowaną siłą unikając nadmiernego rozgrzania tkanek.

• MDL podczas danej sesji nie można łączyć z innymi metodami lub technikami masażu szczególnie dotyczy to technik silnie rozgrzewających.

Jeżeli z terapeutycznych powodów musimy przeplatać drenaż z innymi zabiegami, pamiętajmy aby nie nastąpiło to w dniu wykonywania drenażu limfatycznego.

W przypadku wielu schorzeń nie stosujemy obok drenażu innych zabiegów, np. rozgrzewających, hydroterapii, ćwiczeń - zajęć wysiłkowych.

Podczas drenażu limfatycznego osoba masowana powinna być ułożona w pozycji powodującej ułatwienie przepływu chłonki, jak rozluźnione stawy, podkładki pod łydki itd. Ważnym czynnikiem jest także zrelaksowanie pacjenta przed masażem.

Główne działanie drenażu limfatycznego:

1. Zmniejsza zastoje limfatyczne oraz wysięki (to jedna z podstawowych metod fizykalnego leczenia schorzeń w których występują zaburzenia przepływu limfy, obrzęki limfatyczne o znanej etiologii)

2. Wspomaga prawidłową wymianę składników przemiany materii (usuwa szkodliwe substancje powstałe w wyniku przemiany materii)

3. Oczyszcza organizm z toksyn i wzmacnia jego odporność.

Wskazania:

A. Terapia.
Podstawowe wskazania do drenażu limfatycznego są podobne jak do masażu klasycznego, ale w szczególności: obrzęki o znanej etiologii, stany pourazowe, traumatologia sportowa, schorzenia przebiegające ze stanami zapalnymi (po przejściu stanu ostrego), przebyte choroby zakaźne (po wyleczeniu w celu wzmocnienia organizmu i usunięcia toksyn), łagodne stany nowotworowe (jedynie pod kontrolą i na zlecenie lekarskie), przyśpieszenie absorbcji siniaków, krwiaków. Dobre rezultaty daje drenaż przeprowadzony kilka tygodni po porodzie (przede wszystkim w przypadku osłabienia organizmu po dłuższym leżeniu).

B. Kosmetyka.
Drenaż limfatyczny jest często stosowany w kosmetyce w celu oczyszczenia i stymulacji skóry twarzy, dekoltu oraz górnej części klatki piersiowej. Najczęściej dotyczy to zastoju limfy w górnej i środkowej części twarzy, okolicy oczodołów oraz fałdów wargowo-nosowych. Elementy Drenaż limfatyczny są włączony często do zabiegów estetycznych z innymi zabiegami kosmetycznymi okolic szyi i dekoltu. MDL pomaga w zwalczaniu cellulitu wraz z innymi zabiegami oraz wspomaga procesy odchudzania i ogólnego oczyszczania organizmu z toksyn. Jest niezbędny także we wstępnej fazie podczas wykonywania masaży modelujących ciało.

C. Medycyna estetyczna i chirurgia plastyczna.

1. Medycyna estetyczna. Drenaż limfatyczny - jak wspomniałem wyżej - jest jednym z podstawowych fizykalnych zabiegów w terapii cellulitu, zwłaszcza wtedy kiedy terapia jest kierowana przez lekarza i polega na zastosowaniu kilku metod. Drenaż może służyć także jako metoda przygotowawcza do niektórych zabiegów wykonywanych w okolicy twarzy, np.: peelingów, przed zastosowaniem wypełniaczy, a także przed i po drobnych zabiegach chirurgicznych.

2. W chirurgii plastycznej, drenaż limfatyczny znajduje coraz większe uznanie jako metoda rewitalizacyjna po zabiegach: liposukcji, plastyce powłok brzusznych oraz po liftingu twarzy a także w niektórych przypadkach korekcji biustu. Przy bezpośredniej współpracy masażysty z chirurgami, drenaż limfatyczny - podobnie jak masaże oparte na pracy z tkanką łączną - jest bardzo przydatny w przypadku przeprowadzania zabiegów rekonstrukcyjnych oraz przeszczepów skóry np. po oparzeniach zwłaszcza gdy zabiegi takie wykonywane są w kilku etapach. Drenaż pomocny jest w zmiękczaniu i uelastycznianiu blizn, szczególnie po trudno gojących się ranach.

D. Relaksacja
Drenaż nie jest celowym zabiegiem wykonywanym w celu relaksacji, ale spokojny przebieg masażu odpręża i relaksuje. Choć jest to zupełnie subiektywne i subtelne odczucie, to pozytywnie uzupełnia terapeutyczne działanie Manualnego Drenażu Limfatycznego.

Zapewne ta ostatnia cecha jak i niepodważalne walory terapeutyczne i kosmetyczne powodują wzrastanie popularności drenażu limfatycznego także w naszym kraju.

Paradoks działania drenażu limfatycznego.

Wielu masażystów, terapeutów, kosmetyczek, na całym świecie ma nie mały problem jak pacjentowi lub klientowi wytłumaczyć, iż taki łagodny w odczuciach masaż, może tak głęboko i pozytywnie i skutecznie wpływać na organizm ludzki. Paradoks ten jest trudny do zrozumienia szczególnie dla osób mających do czynienia z głębszymi, siłowymi a czasem i bolesnymi technikami stosowanymi w modelowaniu sylwetki, sporcie lub terapii manualnej.

Aby było jeszcze ciekawiej, drenaż może być także trudny do wykonania dla masażystów którzy na co dzień stosują intensywne techniki masażu, np. w rehabilitacji lub w sporcie czy fitnesie, ponieważ w odróżnieniu od drenażu limfatycznego pracują na poziomie głębszych powięzi i całych grup mięśniowych. W zrozumieniu pomocne będzie kilka poniższych uwag.

Kierunek i stopień impulsu.

Większość naczyń limfatycznych na które mamy wpływ podczas masażu znajduje się tuż pod skórą. Naczynia te mają delikatną strukturę, tak więc stymulacja ich wymaga precyzyjnych, ukierunkowanych, delikatnych ale pewnych ruchów. Tkanki które tworzą budulec naczyń limfatycznych są podtrzymywane / osadzone w tkance łącznej a o ich stabilności decydują włókna kolagenowe i elastynowe. Same naczynia włosowate mają dużą elastyczność co ułatwia przechodzenie produktów z naczyń do przestrzeni pozanaczyniowej jak i przenikanie produktów przemiany materii, z przestrzeni pozanaczyniowej z powrotem do krwiobiegu. Podczas lekkiego naciski i rozciągania dochodzi do odkształcania tych drobnych struktur i otwierania naczyń co pomaga w procesie filtracji.

Dlatego - zbyt silny impuls nie pomaga w przepychaniu chłonki a może jedynie uszkodzić włókna podtrzymujące naczynia limfatyczne.

Działanie układu limfatycznego można porównać do wewnętrznego przemywania organizmu podczas którego zabierane zostają cząsteczki zbyt duże aby mogły wrócić drogą poprzez drobne naczynia żylne. Odprowadzając zbędne proteiny zmniejszamy ryzyko występowania obrzęku, ponieważ występująca w nich woda powoduje rozrost i obrzęk. Odprowadzanie produktów przemiany materii, bakterii, substancji nieorganicznych, komórek tłuszczowych - odbywa się cyklicznie. W ciągu doby dochodzi do filtracji i przepływu od 2-4 litrów limfy, możliwe jest to dzięki odpowiedniej elastyczności tkanek oraz różnicom w ciśnieniu płynów wewnątrz i poza naczyniami. Proces przepływu limfy jest podobny do fali o odpowiednim cyklu i częstotliwości. Impuls podczas drenażu limfatycznego porównać możemy do fali, której jedynie pomagamy a nie przyśpieszamy jej.

Masaż jest płynny, o odpowiednim rytmie bez zbędnego naciskania naczyń o podłoże czyli o tkanki głębiej leżące, powięź i mięśnie.

W terapii cellulite, mamy do czynienia z patologią tkanki podskórnej - zaburzeniem mikrokrążenia - a nie z jej wielkością, przerostem czy ilością. Problemy metaboliczne dotyczą tkanki podskórnej w tym komórek tłuszczowych. Biorąc pod uwagę, iż cellulite jest rodzajem paniculopatii - Oedemato -fibrosclerotic panniculopathy (obrzękowo-wlókniejące zwyrodnienie tkanki podskórnej) - głównym celem zwłaszcza w pierwszych etapach jest leczenie zmniejszające obrzęk i rzecz jasna uniknięcie komplikacji występujących w wyniku dłużej utrzymującego się obrzęku.

Masaż jest więc skupiony na skórze, a zwłaszcza na stymulacji krążenia w drobnych naczyniach limfatycznych oraz krwionośnych. W wyniku obrzęku osłabiony układ naczyniowy leczymy za pomocą precyzyjnych impulsów a nie silnych bodźców.

---