Wybrane problemy współczesnej administracji
i prawa administracyjnego
dr Tomasz Jędrzejewski
wykład z dnia 15.03. i 16.03.2008 r.

1. Zagadnienia ustrojowe (w ujęciu podmiotowym). Administracja oznacza

zespół podmiotów, który nazywamy aparatem administracji państwa.

Administracja gdzie państwo ale nie samodzielnie, przekazuje je innym

różnym podmiotom.

Organ administracji publicznej:

1. Jednostka organizacyjna - wyodrębniona część pewnej całości; pozwala na

odróżnienie tego podmiotu od innych podmiotów administracji publicznej.

Wyodrębnienie to nazwa, środki i pracownicy.

2. Wskazujemy zwykle podmiot na rzecz którego działa organ; są to podmioty

działające w imieniu i na rachunek państwa, bądź w imieniu i na rachunek

samorządu terytorialnego.

3. Możliwość stosowania środków władczych - zakłada możliwość

bezpośredniego stosowania przymusu.

4. Wykonywanie zadań z zakresu administracji - wykonywanie władzy

wykonawczych.

5. Organ zawsze tylko w ramach przyznanych mu kompetencji - zdolność

prawna organu do wykonywania określonych zadań, chodzi o

uporządkowanie zadań organów administracji publicznej.

ORGANY ADMINISTRACJI CENTRALNEJ

Właściwość dotyczy całego państwa. Administracja rządowa centralna nie została zdecentralizowana.

Administracja centralna jest bardzo rozbudowana; dwa typy organów:

- o charakterach politycznych (organy naczelne)

1. Powoływane przez sejm lub prezydenta.

2. Organy, które pełnią funkcję zwierzchnią wobec pozostałych organów administracji rządowej.

3. Każdy organ naczelny jest organem centralnym.

4. Są to organy określone konstytucyjnie, a więc mają charakter organów politycznych.

Druga grupa organów to kilkadziesiąt innych:

1. Centralne.

2. Nieregulowane konstytucyjnie.

3. Mają najczęściej charakter organów monokratycznych - mają bardzo różne nazwy.

4. Są organami podległymi w stosunku do organów naczelnych.

REFORMOWANA ADMINISTRACJA TERENOWA

1. Administracja zespolona.

Na szczeblu wojewódzkim pod kierownictwem wojewody.

4 aspekty (zespolenia):

• Osobowy - powoływanie zespolonych kierowników

• Organizacyjny - zlikwidowanie odrębnych urzędów kierowników służb i straży, aby nie tworzyć odrębnych kierowników.

• Zespolenie kompetencyjne - na szczeblu województwa mamy jeden organ kompetentny (wojewoda), który może zlecać wykonanie zadań kierownikom służb i straży.

• Finansowy - układ przepływu środków za pośrednictwem budżetu wojewody.

Na szczeblu powiatowym nie ma terenowego organu administracji rządowej (jest starosta, ale jest to organ samorządu terytorialnego); nie da się przenieść kompetencyjnego zespolenia na starostę a więc zadania będą wykonywały jednostki kierownictwa służb i straży samodzielnie.

2. Administracja niezespolona - nie działają pod zwierzchnictwem wojewody, ani starosty; nie dało się ich zmieścić w administracji zespolonej. Nie może być odrębności terytorialnej np. organy administracji wojskowej.

ADMINISTRACJA ZDECENTRALIZOWNA

Samorządy tylko w znaczeniu prawnym. 4 elementy:

• Podmiotowy - charakter korporacyjny; obligatoryjna przynależność grupy ludzi.

• Cel powołania samorządu aby wykonywał zadania administracji państwowej.

• Szczególny rodzaj organizacji - utworzone w drodze aktu; organy tworzą państwo, wpływ grupy społecznej na organizowanie.

• Zbudowanie samorządu na zasadzie decentralizacji a nie autonomii; pozostaje pod nadzorem państwa.

Podział samorządu z punktu widzenia więzi łączącej:

1. Terytorialny - więź na danym terenie (gmina, powiat, województwo).

2. Specjalny - specjalna więź nie mająca charakteru powszechnego (terytorialnego) - nie wszyscy będą należeli; będzie istniała również możliwość wykluczenia z grupy.

1. samorząd zawodowy - kilkanaście w ramach zawodów prawniczych, medycznych i innych.

- są tworzone w ramach ścisle określonych grup zawodowych

- normatywna koncepcja zawodów zaufania publicznego

- nie będą się za bardzo rozwijały, gdyż osiągnęliśmy poziom zawodów.

- te które działaja maja do wykonania dwa zadania:

• funkcja publiczna - sprawowanie pieczy nad prawidłowością wykonywanych zawodów (decydowanie o prawie wykonywania zawodów, kształcenie w ramach zawodu oraz wykluczenie z zawodów).

• Samorządy zawodowe - mają pełnić funkcję reprezentanta grupy zawodowej.

2. samorząd gospodarczy- pierwszy samorząd gospodarczy w Polsce. 3 ustawy z 1989r. dotyczące tworzenia samorządu gospodarczych:

- ustawa o rzemiośle

- ustawa o samorządzie gospodarczym (zrzeszenie podmiotów

gospodarczych)

- ustawa o izbach gospodarczych

Nie spełniają wystarczających kryteriów. Nie ma obligatoryjne przynależności do samorządów gospodarczych. Powstały tylko dobrowolne zrzeszenia podmiotów gospodarczych czyli przedsiębiorców.

Zmiana nastąpiła w związku z uchyleniem ustawy o Izbach Rolniczych. Pierwsza ustawa tworząca samorząd gospodarczy :

- samorząd rolniczy powstaje z mocy prawa i określa się podmioty, np. płaca podatek rolny i przynależność tych podmiotów jest obligatoryjna.

Państwo wobec samorządu gospodarczego art. 17 ust. 2 Konstytucji wskazuje że obok samorządu terytorialnego i zawodowego można też tworzyć inne rodzaje samorządów (występują dwa modele) :

• samorząd gospodarczy jako model administracji publicznej (Izby)

• reprezentuje je administracja rządowa

ZAKŁADY ADMINISTRACYJNE (PUBLICZNE)

Trzy określenia dla tego typu podmiotów :

- administracyjnego - teraz

- publicznego - mają służyć publiczności, II wojna światowa

- państwowego

Różne nazwy ze względu na termin w którym działał.

ZAKŁAD - mają wykonywać funkcje publiczne; te które świadczą usługi niematerialne, zadania są realizowane przez organy administracji. Niektórych zadań nie maja realizować organy administracji.

Właściwe zakwalifikowanie zakładów:

- nie można opierać się wyłącznie na zakładach, które świadczą usługi

niematerialne,

- kryterium stosunku administracyjno - prawnego reżimu świadczonych usług

wskazuje na charakter publiczny,

- struktura organizacyjna odpowiednio wyposażony, kompetentny personel,

organy.

ZAKŁAD ADMINISTRACYJNY jednostka organizacyjna nie będąca organem państwowym ani organem samorządu, która jest uprawniona do powoływania organów publicznych, wyposażona w zespół rzeczowy i osobowy i korzystająca z władztwa . Wyróżnia się dwa elementy :

• jednostka organizacyjna powołana do świadczenia usług o charakterze niematerialnym,

• nawiązana na podstawie stosunku prawnego z użytkownikiem.

OSOBOWOŚĆ PRAWNA

1. samoistne mają osobowość

2. niesamoistne nie maja osobowości.

Osobowość nie jest cechą charakterystyczną, nie jest im potrzebna do wykonywania zadań.

DOSTĘPNOŚĆ DO ZAKŁADÓW

1. otwarte - np. muzeum, każdy może korzystać,

2. zakłady o ograniczonym kręgu użytkowników, np. Uniwersytety,

3. zakłady zamknięte -Izba wytrzeźwień, zakład karny, zakłady leczenia chorób,

Charakter dostępności jest dobrowolny. Wyróżniamy zakłady :

• w dziedzinie oświaty,

• w dziedzinie kultury,

• w dziedzinie edukacji,

• w dziedzinie porządku publicznego,

• w dziedzinie ochrony zdrowia,

• w sferze pomocy społecznej,

Zakłady administracyjne nie znikają szybko. Są zaliczane do zadań sfery państwa. Problemem dostępności do zakładu są zbyt niskie dochody, np. więźniowie muszą czekać na odbywanie pozbawienia kary wolności. Ograniczenie dostępności w służbie zdrowia to zastępowanie usług nieodpłatnych usługami odpłatnymi.

FUNDACJA

Cztery elementy charakteryzujące :

• posiadają osobowość prawną

• utworzenie jej następuje w związku z otrzymaniem majątku

• cel użyteczny, rozwiązuje się albo po zrealizowaniu majątku, albo po zrealizowaniu celu

• trwały cel.

Rodzaje fundacji :

1. prawa prywatnego powstają na podstawie ustawy o fundacjach, są

rejestrowane i uzyskują osobowość prawną prawa prywatnego,

2. prawa publicznego utworzone przez państwo, wyposażone w określony

majątek, państwo ustala cele, które maja realizować, np. Zakład

Narodowy im. Ossolińskich, Zakłady Kurnickie, Centrum Badania Opinii

Społecznej.

ORGANY ADMINISTRACJI PAŃSTWOWEJ

- funkcjonowanie ich przewiduje Konstytucja

- funkcjonują poza strukturą administracji rządowej

- przypisano im regulacje dotyczące istotnych sfer życia społecznego

- są to organy najczęściej kolegialne, maja w założeniu wykonywać wpływy

polityczne (sfera sterowania mediami-spory o telewizję, organ do tej

regulacji; sfera do kontrolowania polityki pieniężnej)

Organy :

1. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji powołują ją trzy organy jednocześnie

2. Rada Polityki Pieniężnej powołują trzy organy : Prezydent, Sejm, Senat,

3. Samorządowe Kolegium Odwoławcze związek i z administracją samorządową i rządową, najwłaściwsze określenie to organ państwowy

4. Regionalne Izby Obrachunkowe są to organy państwowe z funkcjami administracji samorządowej i rządowej

5. SA również organy zakwalifikowane do rządowych, które mają wyłaczenie i mają pełniejszą swobodę w administracji rządowej tzw. organy regulacyjne, pojawiły się w Polsce w związku z przystąpieniem do Unii .

Organy regulacyjne w sektorach gospodarczych, gdzie nie mamy typowej równej konkurencji , bo funkcjonuje na rynku podmiot dominujący.

Organy te powinny doprowadzić do konkurencji wykonywanych usług przez podmioty gospodarcze.

Trzy cechy charakterystyczne dla organów regulacyjnych:

- niezależność od innych organów,

- dwie funkcje związane ze świadczeniem usług, rozdzielenie funkcji

regulacyjnej od operacyjnej,

- organy regulacyjne są podmiotami o ograniczonym czasie działania, maja

charakter przejściowy.

Przykłady Organów Regulacyjnych :

1. ustawa prawo telekomunikacyjne; Prezes Urzędu Telekomunikacji Elektronicznej,

2. ustawa prawo energetyczne; Prezes Urzędu Regulacji Energetyki,

3. ustawa o transporcie kolejowym; Prezes Urzędu Transportu Kolejowego,

Zjawisko wyposażenia w kompetencje pewnych stanowisk występujących
w roli urzędów, a nie organów :

- Dyrektor Generalny Urzędu został upoważniony do odwoływania i stosowania

środków dyscyplinarnych.

INNE PODMIOTY WYKONUJĄCE ZADANIA ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ

• rozszerzenie zapotrzebowania na nowe formy organizowania do wykonywanych zadań,

• pozostałości po poprzednim ustroju,

PODMIOTY :

• przedsiębiorstwo twór zanikający ulega prywatyzacji, ich celem jest prowadzenie działalności gospodarczej, a nie wykonywanie zadań publicznych,

- ustawa o państwowych przedsiębiorstwach użyteczności publicznej POCZTA

POLSKA, maja upoważnienie do korzystania z pieczęci urzędowych,

pracownicy poczty korzystają z ochrony dla funkcjonariuszy publicznych.

• fundusze instytucje finansowe działające na podstawie ustawy o finansach publicznych, celowe wyłącznie z budżetu i zakwalifikowane do odrębnych, będą tworzone w drodze ustawy,

- ustawa o bankowym funduszu gwarancyjnym,

- ustawa o ochronie roszczeń pracowniczych w wyniku niewypłacalności

pracodawcy,

- ustawa o promocji zatrudnienia rynków pracy - Fundusz Pracy,

- ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej - Narodowy Fundusz Zdrowia,

• organizacje społeczne pozostałość po poprzednim ustroju. Organizacjom zleca się funkcje administracji publicznej, a więc zacznie wykonywać dodatkowe zadania :

- prawo łowieckie - Polski Związek Łowiecki

- ochotnicze - Straże Pożarne

Będzie postępował proces udoskonalania ustawa o działalności pożytku publicznego i wolontariacie wskazuje na typ organizacji.

- organizacje pozarządowe podmioty, które nie są jednostkami sektora

finansów publicznych i nie działają w celu osiągnięcia zysków. Stowarzyszenia i organizacje to dwa rodzaje organizacji pozarządowych.

Konstrukcja pracownika administracji :

• pozycja wolontariusza, ochotnicza i bez wynagrodzenia wykonuje zadania określone w ustawie,

• Wolne inicjatywy prywatne - organizacje pozarządowe z własnej inicjatywy i z własnych środków podejmują zadania w interesie publicznym (mogą otrzymywać 1% z rozliczenia podatku).

Administracja terenowa

Administracja zespolona

Zakład administracyjny (publiczny)

Pozostałe podmioty administracji publicznej

Samorząd

Administracja niezespolona

Samorząd terytorialny

(gmina; powiat; województwo)

Administracja centralna

Administracja zdecentralizowana

Rządowa administracja zespolona (szczebel wojewódzki)

Administracja państwowa = Administracja rządowa

Podmioty administracji publicznej

Samorząd specjalny (samorząd zawodowy, samorząd gospodar.)

Terenowa administracja zespolona (szczebel powiatowy)

Fundacja

---