WŁAŚCIWOŚCI KONINY:
- wolna od pasożytów groźnych dla człowieka może być spozywana na surowo
- wartość odżywcza wyższa od wieprzowiny, wołowiny, baraniny
- białko o dużej ilości aminokwasów egzogennych
- wysoka zawartośc wit. B1,B2, PP, soli mineralnych
- tłuszcz oleisty o dużej wartości NNKT, przeciwdziała osadzaniu się cholesterolu
delikatne włókna
- niekorzystna ciemnoczerwona barwa (metioglobina)
- słodkawy smak (dużo glikogenu) wymaga stosowania ostrych przypraw
- krucha i soczysta źrebięcia, od starych mięso łykowate.
KIERUNKI UŻYTKOWANIA KONI W POLSCE:
Użytkowanie robocze ( rolno-transportowe)
- 1980r. > 90%, spadek liczby koni roboczych
- obecnie 50% (duża część z 60% koni zimnokrwistych utrzymywanych w Polsce + część koni szlachetnych)
2) Eksport koni rzeźnych (+eksport )
- lata 90 - 100tys. koni rzeźnych, wierzchowych, sportowych, arabów rocznie
- 2000 - 34 tys rzexnych
- 2005 - 23 tys. rzeźnych (+spozycie w Polsce 2 tys.)
3) Jeździectwo rekreacyjne - wzrost liczby koni wierzchowych
- tysiące prywatnych ośrodków jeździeckich
- stadniny i ośrodki państwowe
- konie pensjonatowe
4) Hodowla
- 20 stadnin państwowych, stadniny prywatne
- prywatyzacja stadnin państwowych
5) Sport wyczynowy
- > 3tys. koni wyczynowych, ok. 300 klubów zarejestrowanych zarejestrowanych Polskim Związku Jeździeckim (Wielka Brytania - 50 tys. klubów pony)
- sponsoring dyscyplin
6) Użytkowanie wyścigowe (Służebiec, Martynice, Sopot)
- pełna krew angielska (wyścigi płaskie, płotowe, stemple)
- czysta krew arabska ( wyścigi płaskie)
- półkrew wielkopolska i małopolska (wyścigi płotowe i Stemple)
7) Agroturystyka, Hipnoterapia, Straż ochrony przyrody, Szwadron.
KONKURSY:
WKKW - wszechstronny konkurs konia wierzchowego
1 dzień - próba ujeżdżania,
2 dzień - próba terenowa
drogi i ściezki
cross - galopem z przeszkodami naturalnymi
3 dzień - próba w skokach przez przeszkody
Powożenie
1 dzień - próba ujeżdżania
2 dzień - maraton, ok. 40 km z wjazdem do rzeki
3 dzień - zręczności powożenia
Oba konkursy sumowane SA po 3 dniach. Suma punktów karnych.
KONKURSY:
woltyżerka rajdy długodystansowe pokazy westrn riding Polo polowanie per horse do korridy w Wiedniu do reklam w cyrku treking zrywka drewna w lasach
POGŁOWIE KONI W POLSCE
- lata 70” - 2007r. - spadek o 88%
- 2007 - 320 tys. koni
- najwięcej koni w płd-wsch. Polsce (robocze, rzeźne)
Skład rasowy pogłowia:
konie zimnokrwiste - 60%
konie półkrwi
- wielkopolskie - 15% spadek liczby
- małopolskie - 13% spadek
- szlachetne półkrwi - 3%
- śląskie - 8%
- konie ras czystych (XX,oo) - 0,3%
- kuce i konie małe - 0,2% wzrost
Razem konie szlachetne - 40%
- koniki polskie 0,04% wzrost
- konie huculskie - 0,03% wzrost
Razem konie prymitywne - o,07%
ORGANIZACJA HODOWLI KONI W POLSCE
Hodowla Skarbu Państwa - ministerstwo rolnictwa i wsi. Agencja nieruchomości rolnych (ANR)
Stadniny koni (SK) - strategiczne: dobrzyniewo, Kozienice, krosno, liski, krasne, Janów podlaski, Michałów, nowielice, nowe janowice.
Stadniny ogierów Skarbu Państwa (SOSP) - białka, Bogusławie, łąck, Sieraków.
Zakłady treningowe: biały dwór, Bogusławie
Polski Klub Wyścigów konnych (tory); służewiec, Sopot, partynice.
Hodowla prywatna
PZHL współpracuje z MRiRW (ministerstwo - doradztwo dla hodowców koni skarbu państwa). 15 województw i okręgów związków hodowców koni zrzeszonych w PZHK:
- polski związek konia małopolskiego
- związek hodowców koni trakeńskich
- związek hodowców konia huculskiego
- stowarzyszenie polskiego konia gorącokrwistego
- polski związek hodowców koni arabskich
- sekcja hodowców koników polskich
- sekcja hodowców hucułów
Związki rasowe nie zrzeszone w PZHK:
- polskie towarzystwo kuce szetlandzkie
- stowarzyszenie hodowców i użytkowników kłusaków
- stow. Hod. Koni arabskich
- związek hodowców koni pełnej krwi angielskiej
OCENA WARTOŚCI HODOWLANEJ:
Ocena dzielności warunkiem selekcji i oceny wartości hodowlanej. Pełna krew angielska (XX) i czysta krew arabska (oo). Młode ogiery i klacze sprawdzane SA na torach wyścigowych. XX - w wieku 1,5 roku na torze wyścigów konnych: starty jako 2-latki, 3-latki, 4-latki i starsze. OO - w wieku 2,5 roku na TWK. Starty jako 3-latki, 4 -latki i starsze. Dla XX wyniki wyścigowe głównym kryterium selekcji, wyścigi płaskie, płotowe, przeszkodowe. Dla OO uroda pierwszym kryterium, wyniki wyścigowe drugim kryterium selekcji, wyścigi płaskie.
WYŚCIGI
1) Płaskie - gonitwy, tor trawiasty lub piaszczysty, zwykle 1600-3200metrów.
2) Płotowe - przenośne żywopłoty, dystans 2400-4000 m.
3) przeszkodowe (stemple) - pagórki, rowy z wodą, żywopłoty (wielka Pardubicka, Grand National)
WYŚCIGI PŁASKIE
- grupowe - 4 grupy, zwyciężcy przechodza do wyższych klas
- pozagrupowe - po wyjściu z grupowych
WYŚCIGI POZAGRUPOWE:
- klasyczne - bez ulg wagowych i nadwag, w tym porównawcze dla różnych roczników. (XX - derby 2400m, Rulera 1600m, Pokoju = ST. Legar, wielka Warszawska 2600m, dla OO - Derby 300m, Gazeli, Mlechy i Sahary, porównawcza)
Handicapowe - wyrównuje szanse poprzez indywidualne, nierówne dla poszczególnych koni wagi generalnych handicap. WYŚCIGI PŁASKIE: SPRINTERSKIE ŚREDNIODYSTANSOWE NORMALNODYSTANSOWE DŁUGODYSTANSOWE Flyery - zwyciężaja na krótkich dystansach (xx) Stayery - zwyciężaja na długich dystansach.
MIERNIKI WARTOŚCI WYŚCIGOWEJ:
liczba startów liczba wygranych gonitw liczba zajętych miejsc od 1-4 suma wygranych, logarytm sumy wygranych średnia suma wygranych na start współczynnik powodzenia = suma wygranych konia / srednia suma rocznika generalny Handicap (xx - 52-62 kg, oo - 58-62 kg) indeks wartości uzytkowej koni oo.
OCENA WARTOŚCI UŻYTKOWEJ (DZIELNOŚCI) KONI PÓŁKRWI (m,wlkp,sp):
1) Selekcji - próba dzielności (stacjonarna)
a) nabór do zakładu treningowego 1-3 razy w roku, 3,5 letnie ogiery ANR i prywatne typowane przez WZHK, zakwalifikowane przez komisje do ZT i spełniające kryteria:
- min. 78 pkt. Bon. w skali 100pkt.
- umiejętnośc przyjęcia jeźdźca (stęp, kłus)
- świadectwo zdrowia, szczepienia
- paszport
b) trening 100-dniowy w Zakładzie treningowym, wierzchowy lub wierzchowo-zaprzęgowy.
c) ocena konia
- oceny wystawiane przez kierownika ZT na podstawie obserwacji konia w stajni i na treningu przez 100 dni.
- test przeprowadza się na koniec treningu (punktacja: ocena komisji: skoki luzem, pod jeźdźcem, praca w stępie, w kłusie, w galopie, Ocena obcych jeźdźców: jedność, przydatnośc do ujeżdżenia, przydatność do skoków, Ocena kierownika Zakładu Treningowego)
3) Selekcji - kariera sportowa
a) mistrzostwa polski młodych koni
b) zawody sportowe w różnych dyscyplinach
Niewiele koni półkrwi (m,wlkp, sp) biega na gonitwach przeszkodowych na TWK Martynice (zamiast próby dzielności).
W Polsce ciagłe zmiany zasad prowadzenia prób dzielności:
- czempionaty od 1992r
- brak danych na temat przodków
- brak rutynowego szacowania wartości hodowlanej ogierów i klaczy
- rankingi reproduktorów reproduktorów wg wartości hodowlanej szacowana np. na podstawie tylko wyników z czempionatów (wyrywkowo)
- selekcja na podstawie pokroju i wartości użytków. własnej.
Na Zachodzie - olbrzymia liczebność danych (koni, prób, zawodów, wyników)
- coroczne publikowanie wartości hodowlanej reproduktorów
- wykorzystywanie tej informacji do hodowli
- w Niemczech na podstawie wyników
ODZIEDZICZALNOŚĆ CECH UŻYTKOWYCH (poligenicznych) - wiąze się z wartością hodowlaną.
Wnioski:
- h2 cech pokroju wyższa niż cech użytkowych
- pokusa selekcji na pokrój
- pokrój nie jest ściśle związany z wartością uzytkową koni (korelacje o średnich wartościach, czasem wysokich lub niskich a czasem ujemnych)
ROZRÓD KONI
Wiek rozpłodowy - 3 (2,5) lat, klacze - 15-30 lat, ogiery - do 15-20 lat. Sezonowość - najniższa aktywnośc jajników w I i II, najwyższa V-VIII. Sezon kopulacyjny - połowa I-VII, połowa II-VII.
DLACZEGO KRYJE SIĘ WCZEŚNIEJ ??? bo w zimie gdy nie jest użytkowana i ma czas dla źrebięcia i na podchowanie, a wiosną będzie miał świeżą trawkę. Gdy urodzi się I lub II to później będzie mógł wcześniej wystartować w zawodach co równoważy się z lepszymi szansami.
KLACZ - sezonowo poliestralna, cykl płciowy średnio 21 dni (19-22 dni) to okres od owulacji do drugiej owulacji. Okres bezrujowy - często brak w owulacji, długie ruje, cykle ponad 30 dni, nieregularne. Ruja w czasie sezonu rozrodczego średnio 5 dni, wczesna wiosną są dłuższe (krótka 2-3dni, średnia 4-7 dni, długa 8-13 dni)
Objawy rui: zdenerwowanie, podnoszenie ogona, rozstawianie zadnich kończyn, częste oddawanie moczu, łyskanie sromem (powtarzające się odciąganie warg sromowych na boki i odsłanianie łechtaczki) nastawianie się zadem w kierunku ogiera
Owulacja - pęcherzyk Graffa o średnicy do 5-7cm gdy powyżej 4 cm to owulacja za 1-2 dni. Owulacja - pęknięcie pęcherzyka Graaffa i wydostanie się komórki jajowej do jajowodu. W 80 % przypadków zachodzi w przedostatni i ostatnim dniu rui. Najczęściej wieczorem lub nocą. Trwa 1-6 min (wypływanie płynu).
Nasienie: powinno czekac na komórke jajowa lub podane w momencie owulacji przezywalność komórki jajowej 6-10h gwałtownie obniża się zapładnialność powyżej 4h po owulacji do zapłodnienia dochodzi w pojedynczych przypadkach.
Plemniki - przeżywalność 12-72h w drogach rodnych ok. 48h.
Ruja rzekoma - są objawy, brak owulacji. Ruja cicha - brak objawów, jest owulacja.
SYSTEM KRYCIA KLACZY:
RUJA KRÓTKA - 1 skok 1 dzień rui, 2 skok+48h = 3 dzień, 3 skok + ok. 17 dni = 20 dzień, 4 skok + 48 h= 22dzień
RUJA ŚREDNIA - 1 skok 3 dzień rui, 2 skok + 48h= 5dzień, 3 skok +ok. 17dzień= 22dzień, 4 skok +48h =24 dzień
RUJA DŁUGA - 1 skok 6 dzień rui, 2skok +48h =8 dzień, 3 skok ok. 17 dzień = 25 dzień, 4 skok +48h= 27 dzień
KLACZ - (ciąza 9 miesięcy, średnio 340 dni)Źrebi się około 24 godzin, szczególnie w nocy. Błony śluzowe powinno się podwiązać do ogona. Ruja 8 dnia a kryje się na 9 dzień
METODY KOJARZEŃ 1) chów czystości rasy, 2) chów w pokrewieństwie (inbred, incest). Incest - kiedy jest kazirodztwo (matka-syn) 3) Krzyżowanie a)użytkowe, (gdy źrebie będzie służyło do użytkowania Anie do rozrodu b) rasotwórcze krzyżowanie dla nowej rasy c) wypierające (klacze kryje się ze sprowadzonej rasy ogierów) 4)odświeżanie krwi DOBÓR DO KOJAŹEŃ - podobny z podobnym, kompensacji wad
Do owulacji najczęściej dochodzi po 10 dniach po porodzie. Stąd krycie na 9-tkę (do 50% absorpcji płodów, najczęściej kryć na drugą ruje po porodzie. Embriotransfer - Krycie na stycznie wszczepione zarodki. Pobiera się zarodki jednym klaczom i wszczepia innym. STUCZNA INSEMINACJA A UNASIENIANIE korzyści: 1) możliwość lepszego wykorzystanie lepszych ogierów, import nasienia itp.2) ograniczenie się rozprzestrzeniania chorób zakaźnych.
EFEKTY NIE KORZYSTNE 1) spadek cen za stanówkę 2) zagrożenia imbredowaniu populacji - czasem ograniczenie np. do 120 źrebiąt w roku po jednym ogierze, do 700 źrebiont łacznie po jednym ogierze, - zakaz inseminowania niektórych ras np. xx, chodź gdy zagrożenie infekcjami dopuszcza się, wolno inseminować oo 3) Koszt znacznie przewyższający krycie naturalne - dwukrotnie usg klaczy badanie nasienia dojazd.
Rocznie inseminowanych ponad 1mln klaczy na świecie i USA
, Finlandia 100%, Francja Holandia, Belgia, Niemcy - 80% Polska klika procent w tym 80-88% nasienie świeże. Skuteczność świeżym nasieniem o 20-50% wyższa niż mrożonym. METODY 1) nasienie świeże- porcjować, podać do 30 min bez rozcięczalnika (groźba infekcji, nie zalecane) 2) nasienie schłodzone - do +17C do 12h, do +4c do 3 dni, rozcieńczalnik 3) mrożone (w słomkach lub tubach aluminiowych - do -196C, ocena nasienia przed i po rozmoroźeniu,50% po rozmrożeniu nie spełnia swoich właściwości.
BADANIE ŹREBNOŚCI - po 10-17 dniach USG, badanie palpakcyjne po 2 miesiącach. Od 6 miesiąca można wyczuć ruchy płodu. Całkowite umocowanie płodu w klaczy następuje po 14 tygodniach. Wcześniej jest łatwe poronienie. Przyczyny poronienia mogą być zakaźne lub nie zakaźne. PRZYGOTOWANIE DO PORODU- rozkuć klacz - duży boks zdala od ogierów i klaczy które już kiedyś poroniły, - do boksów zwane porodówkami, - ciepła woda, jodyna antybiotyk w proszku nić i nożyczki, -0 zabandażować ogon i obmyć srom. ZWIASTUN PORODU- oznaczenie pierwiastków testem bibułowym - nalewanie dołem(nabieranie wymienia 2-3 dni przez 4 tygodnie przed porodem). Wymię duże twarde woskować(kropelki siary wodniste, potem jak z jasnego mleka, zapadniećie się mieśni wokół nasady, nalewanie górą (obrzęg sromu częste oddawanie moczu i kału) - klacz niespokojna (poci się krąży po boksie ogląda stronę brzucha, wstaje i kłądzie się, przęsteępuje z nogi na noge, skurcze następują z grzbietu na brzuch wtedy to znak że poród się zaczyna. POSTĘPOWANIE PRZY PORODZIE nie rozrywac pęcherza płodowego, - po wypadnięciu źrebięcia przerwać błony płodowe, błony i śluz usunąć z nozdrzy i pyska, - nie przecinac pępowiny do 5 min( źrebie może jeszcze dostać 2 llitry natlenowanej krwi od klaczy) przerwać w najcieńszym miejscu lub podw3iązać i przeciąć pępowine( 5 cm kikut), - odkazić jodyną i posypać antybiotykiem(kulawka) - noworodka wytrzeć niechciami, matce podać źrebie do wylizania. - łożysko wraz z błonami podwiązać do ogona wezwać weterynarza, 30 jedn. Oksytocyny kroplówką lub dożylnie, sanie stymuluje wydalanie, sprawdzić łożysko
KLACZ PO PORODZIE - przemyć srom ciepła woda z kreoliną - wytrzeć niechciami podac ciepłe poidło(woda plus otręby przennplus wywar siemienia lnianego plus garśc siana lub otręby zalane wrzątkiem) - gdy agresywna chronić źrebię (dudka) - sprawdzić wymię, podsadzić źrebię