PODSTAWOWE POJĘCIA DIAGNOZY PEDAGOGICZNEJ

RODZAJE DIAGNOZY PEDAGOGICZNEJ

KONCEPCJE DIAGNOZY PEDAGOGICZNEJ

W POGLĄDACH WYBRANYCH PEDAGOGÓW POLSKICH

Diagnoza wg Marii Ziemskiej - rozpoznanie na podstawie zebranych objawów i znanych ogólnych prawidłowości badanego złożonego stanu rzeczy przez przyporządkowanie go do typu albo gatunku, dalej przez wyjaśnienie genetyczne i cel ościowe określenie jego fazy obecnej oraz przewidywanego rozwoju. Poznanie diagnostyczne opiera się na 2 filarach: doświadczeniu i rozumowaniu.

Diagnoza składa się z pewnych aspektów - diagnoz cząstkowych:

1. Aspekt identyfikacyjny:

diagnoza przyporządkowująca, diagnoza klasyfikacyjna, diagnoza typologiczna			Przyporządkowuje dany stan rzeczy do odpowiedniego gatunku, typu, zjawiska (do jakiego typu należy)

2. Aspekt genetyczny:

• diagnoza fazy - odpowiada na pytanie: w jakiej fazie przebiegu znajduje się badany stan rzeczy? jest ważna we względu na zmienność przedmiotu działania pedagogicznego,

• diagnoza prognostyczna - odpowiada na pytanie: jak dalej będzie się rozwijał stan rzeczy? oczywiście nie w każdym przypadku występują wszystkie cząstkowe i nie wszystkie są równe,

• diagnoza celościowa - odpowiada na pytanie: jakie ma znaczenie dany składnik badanego stanu rzeczy dla całości?

Diagnoza wg Marii Ziemskiej - rozpoznanie na podstawie zebranych objawów i znanych ogólnych prawidłowości badanego złożonego stanu rzeczy przez przyporządkowanie go do typu albo gatunku, dalej przez wyjaśnienie genetyczne i cel ościowe określenie jego fazy obecnej oraz przewidywanego rozwoju.

Rodzaje diagnoz:

• diagnoza fazy - określa stadium rozwojowe danego stanu rzeczy,

• diagnoza prognostyczna (rozwojowa) - stwierdza główne tendencje rozwojowe w badanym wycinku rzeczywistości na podstawie eksploracji stanu obecnego,

• diagnoza identyfikacyjna (klasyfikacyjna, typologiczna) - zalicza dane zjawisko lub stan rzeczy do określonej klasy lub typu zjawisk,

• diagnoza genetyczna (etiologiczna) - wyjaśnia zjawisko lub stan rzeczy w kategoriach genetycznych,

• diagnoza znaczenia (celu) - wyjaśnia sens diagnozowanego wycinka rzeczywistości z punktu widzenia funkcji.

­­­

Rodzaje diagnozy wg Marii Królicy:

• diagnoza deskryptywna (opisowa) - odpowiada na pytanie: jaki/jaka/jakie jest?

• diagnoza eksploracyjna - odpowiada na pytanie: dlaczego taki/taka/takie jest?

• diagnoza innowacyjna - obejmuje działania kompensacyjne, reedukacyjne, terapeutyczne.

Rodzaje diagnoz wg Adama Podgóreckiego:

1. Kryterium: działalność pedagogiczna

• diagnoza pedagogiczna - jest diagnozą rozwiniętą, nie ogranicza się do sprawdzania i oceniania stanu osiągnięć ucznia, lecz obejmuje także wyjaśnienie przyczyn (genezy) tego stanu rzeczy i przewidywanie stanu osiągnięć (prognozę). W diagnozie pedagogicznej rozważa się istotne elementy sytuacji pedagogicznej: warunki uczenia się, programy, metody, wymagania, motywacje, osiągnięcia poznawcze.

diagnoza zdrowotna, diagnoza socjologiczna, diagnoza ekonomiczna, diagnoza psychologiczna.			uzupełniają diagnozę pedagogiczna

Głównym odbiorcą diagnozy pedagogicznej jest sam uczeń - wychowanek, który powinien w niej świadomie uczestniczyć. Natomiast pełnoprawnymi użytkownikami są rodzice, nauczyciele, wychowawcy.

• diagnoza decyzyjna - sytuacja, gdy pedagog przeprowadza badania aby uzyskać wynik przydatny do podjęcia decyzji na temat celowego użycia środków w działaniu praktycznym. Jest to opis wyników badania określonego wycinka rzeczywistości, zawierający elementy, które są istotne z punktu widzenia działania praktycznego.

Cechy:

• przeprowadzana w ścisłym związku z projektowaniem pedagogicznym, które musi uwzględnić wykonalność wzorca,

• jest składową cyklu działania zorganizowanego,

• występują sprzężenia zwrotne czynności diagnostycznych, projektowania i sprzężeń związanych z realizacją projektu,

• wymagają pracy twórczej.

Etapy diagnozy pedagogicznej:

1. opis - zestawienie danych empirycznych i stanów aktualnych.

2. ocena cząstkowa - właściwa i utylitarna.

3. konkluzja - globalna ocena analizowanej sytuacji.

• diagnoza poznawcza - pedagog podejmuje badanie, aby sprawdzić skuteczność stosowania określonej metody działania pedagogicznego.

2. Kryterium: metody działania

• diagnoza środowiskowa - jej cechą jest selektywne badanie - badacz wykrywając i analizując pewne zależności między wyizolowanymi faktami i zjawiskami dąży przede wszystkim do ustalenia dominujących wpływów środowiska na proces wychowania.

W skład diagnozy środowiskowej wchodzi: diagnoza psychologiczna i diagnoza elementów osobowości oraz 3 grupy czynników środowiskowych: środowisko materialne, wzory osobowe i organizacja życia.

• diagnoza osobnicza - badacz koncentruje się na tylko na osobie badanej, jej przedmiotem mogą być m.in. zamiłowania, zainteresowania i wiedza w zakresie KF, stan zdrowia i postawa ciała, uzdolnienia i umiejętności ruchowe, poziom rozwoju somatycznego i zdolności motorycznych,

• diagnoza grupowa - najczęściej dotyczy stosunków interpersonalnych (społecznych) w grupie osoby badanej.

3. Kryterium: pełność

• diagnoza całkowita - jest wieloaspektowa, a w jej skład wchodzą: aspekt identyfikacyjny (diagnoza przyporządkowująca, klasyfikacyjna lub typologiczna), aspekt genetyczny, aspekt celowościowy, aspekt fazy, aspekt rozwojowy,

• diagnoza cząstkowa - w jej skład wchodzą diagnozy: klasyfikacyjna (typologiczna, przyporządkowująca), genetyczna (etiologiczna), celowościowa (rola określonego czynnika dla całości stanu), etapowa i prognostyczna (rozwojowa).

Diagnoza kliniczno - wychowawcza Janusza Korczaka

• diagnoza zawiera dwa kierunki działań: pierwszy ma na celu poznanie i zrozumienie dziecka, drugi ma na celu poznanie siebie i swoich możliwości,

• najważniejszą metodą diagnozowania jest obserwacja, ponadto można stosować: analizę genezy zjawiska oraz typologię zjawisk np. typów wychowawców,

• wyróżnia się różne typy wychowawców: brutali i mizantropów, dozorców i tyranów,

• wzór stanowi wychowawca rozumny, ambitny, badacz - klinicysta, znający metody poznawania dzieci,

• kliniką wychowawczą jest każda placówka wychowania, a przedmiotem rozpoznania rozwój dziecka (fizyczny, kulturalny i psychospołeczny).

Diagnoza środowiska Heleny Radlińskiej

• diagnoza społeczna nakierowana na program pomocy jednostce i rodzinie, przekształcona w diagnozę środowiskową pozwala dostarczać wiedzy o szerszym środowisku społecznym,

• wzorzec stanowi pewien zespół norm,

• najważniejszą metodą diagnozowania jest wywiad w miejscu zamieszkania (rodzina, sąsiedzi, praca, policja),

• zwrócenie uwagi na postawę etyczną badacza,

• mierniki szansy społecznej zależne od bytu w określonym środowisku,

• zastosowanie diagnozy genetycznej, wyjaśniającej przyczyny powstawania zjawisk, ich uwarunkowań, głównie środowiskowych oraz diagnozy znaczenia.

Diagnostyka społeczna Aleksandra Kamińskiego

• diagnoza oznacza rozpoznanie badanego stanu rzeczy na podstawie prawidłowości przez przyporządkowanie stwierdzonych objawów do określonego ich typu lub gatunku, określenie jego obecnej fazy i przewidywanego rozwoju.

• elementy diagnozy społecznej: wzór, wzorzec, model:

• wzór - cechy pożądane jednostki lub danej instytucji

• wzorzec - zespół norm określony jako standard w danym środowisku

• model - obraz danej rzeczywistości empirycznie sprawdzonej w skutek technik badania opinii.

• najważniejszą metodą diagnozowania jest wywiad

• tok postępowania badawczego: rozpoznanie planowanie ulepszanie,

• zastosowanie diagnozy społecznej - rozpoznanie przyczyn niezadowalających stanów jednostki ludzkiej w kontekście środowiskowym czyli określenie wpływu środowiska na zaburzenia w zachowaniu,

• rodzaje diagnozy społecznej wyodrębnione wg 3 metod pracy społeczno - wychowawczej:

• diagnoza indywidualnych przypadków (pomiar, wywiad, obserwacje) - diagnoza genetyczna i decyzyjna

• diagnoza grupy społecznej (badania socjometryczne) - diagnoza genetyczna i diagnoza znaczenia

• diagnoza społeczności lokalnych (lustracja społeczna) ogląd potrzeb i polepszenie stanu aktualnego

Diagnoza w terapii wychowawczej Natalii Han - Ilgiewicz

• diagnoza nacechowana dynamicznością, co oznacza rozpoznanie bieżących przeżyć, doznań, sytuacji i wymaga natychmiastowej decyzji w zakresie działań terapeutycznych,

• typy plastyczności psychicznej dla dzieci z trudnościami wychowawczymi: nawykowy/automatyczny
  i wpływowy/sugestywny wynikające z wpływów zewnętrznych oraz wyrachowany/kalkulatywny i ideowy
  z doboru zasad postępowania,

• katamneza - specyficzna procedura diagnostyczna stanowiąca podstawę budowania teorii pedagogicznej (katamneza to kontrola pacjenta po zakończonym leczeniu - metoda kliniczna),

• wielokrotnie powtarzana katamneza rodzin jako czynnik kontroli diagnozy,

• wskaźniki powodzenia procesu wychowawczego:

• poznanie przeszłości wychowanka i zaplecza rodzinnego,

• stosunek środowiska do szkoły specjalnej,

• organizacja i klimat danej szkoły,

• kontakt osobisty wychowanka z wychowawcą,

• realne perspektywy życiowe wychowanków,

• najważniejszą metodą diagnozowania jest studium indywidualnego przypadku.

Diagnoza intensyfikacji pracy wychowawczej Romany Miller

• przedmiotem diagnozy jest całokształt rozwoju osobowości

• pomiar wyników działania wychowawczego w trzech grupach problemowych: obowiązki szkolne, inicjatywy podejmowane przez ucznia, świat fikcyjny wychowanka jako stosunek osobowości do otoczenia,

• najważniejszą metodą diagnozowania jest obserwacja porównawcza,

• diagnoza działalności wychowawczej dokonywana jest w toku współdziałania z wychowankiem.

---