Temat: Spawanie elektryczne przepisy BHP

RODZAJE SPAWANIA

Spawanie jest obecnie najbardziej rozpowszechnionym sposobem łączenia metali, polegającym na miejscowym rozgrzaniu metalu do stanu topnienia. Spawanie odbywa się z dodawaniem lub bez dodawania spoiwa oraz bez stosowania jakiegokolwiek nacisku lub uderzenia.

Rozróżnia się następujące rodzaje spawania: gazowe, łukowe elektrodami otulonymi, łukiem krytycznym, żużlowe, w osłonach gazowych metodami TIG, MIG, MAG i inne.

Spawanie łukowe elektrodami otulontmi polega na stapianiu metali w miejscu ich łączenia za pomocą łuku elektrycznego, który powstaje między spawanym przedmiotem a elektrodą. Temperatura łuku elektrycznego jest bardzo wysoka (2400÷6000°C) i dlatego metal stapia się szybko i na wąskiej przestrzeni. Do spawania łukowego można stosować prąd stały lub przemienny. Prąd stały jest korzystniejszy do spawania, ponieważ można nim spawać wszystkie metale i wszystkimi elektrodami.

Spawanie łukiem krytycznym jest odmianą spawania elektrycznego, ponieważ źródłem ciepła jest łuk elektryczny powstający między topliwą elektrodą w postaci drutu a spawanym materiałem pod warstwą topnika. Jest to spawanie zmechanizowane do wykonywanoa długich spoin na grubych blachach (4÷30mm) ze stali niestopowych i niskostopowych..

Spawanie elektrożużlowe odbywa się bez jarzenia łuku elekyrtcznego, a czynnikiem cieplnym niezbędnym do stopienia metalu jest warstwa żużla, która wskutek wielkiego oporu elektrycznego zamienia energię elektryczną na cieplną. Silnie nagrzany żużel stapia drut elektrodowy systematycznie doprowadzany za pomocą rolek obrotowych i jednocześnie nadtapia brzegi łączonych blach.

Spawanie metodą TIG odbywa się w osłonie gazów obojętnych, najczęściej argonu, za pomocą elektrody nietopliwej (wolfranowaj).

Spawanie metodą MIG odbywa się za pomocą łuku elektrycznego, jarzącego się między elektrodą topliwą w postaci drutu a materiałem spawanym w osłonie gazów obojętmych (argon, hel).

Spawanie metodą MAG odbywa się za pomocą łuku elektrycznego, jarzącego się między elektrodą topliwą w postaci drutu a materiałem spawanym w osłonie gazów aktywnych (azot, CO₂ , powietrze).

UWAGI OGÓLNE

Spawacz wykonujący zawód narażony jest na wiele niebespieczeństw zachodzących w procesie spawania, np. szkodliwe działanie pyłów i gazów, promieniowanie łuku elektrycznego, porażenie prądem elektrycznym i inne. Dlatego spawacze zostali zaliczeni do pierwszej grupy zatrudnienia jako pracy szkodliwej dla zdrowia. Spawacze mogą przechodzić na emeryturę po 60 roku życia, po przepracowaniu w zawodzie 15 lat. Wszyscy nowo zatrudnieni pracownicy powinni przejść badania lekarskie i szkolenie wstępne, podczas którego zapoznają się z warunkami pracy i przepisami BHP. Każdy spawacz powinien przechodzić okresowe badania lekarskie.

PRZEPISY BHP

1. Spawanie może wykonywać osoba, która została przeszkolona w tym zawodzie i zdała egzamin.

2. Spawacz powinien być zaopatrzony w odpowiedni sprzęt ochronny: ubranie robocze, fartuch spawalniczy, rękawice ochronne, buty robocze, nakrycie głowy oraz tarczę spawalniczą lub przyłbicę, zaopetrzone w odpowiednie szkła chroniące oczy, a takrze narzędzia pomocnicze- najczęściej szczotka stalowa i dziobak.

3. Z pomieszczeń zagrożonych pożarem należy usunąć materiały palne lub zabezpieczyć je materiałami niepalnymi (koce lub maty przeciwpożarowe, blachy).

4. Nie wolno wykonywać prac spawalniczych w odległości mniejszej niż w promieniu 5 m od materiałów łatwopalnych niebezpiecznych przy zetknięciu z ogniem.

5. Spawanie powinno być wykonywane w osobnym pomieszczeniu (spawalni), w której powinny być spełnione następujące warunki:

• Powierzchnia jednego stanowiska roboczego powinna wynosić najmniej 4m²

• Powierzchnia podłogi nie zajętej przez urządzenia i sprzęt powinna wynosić co najmniej 2m²

• Wysokość spawalni- minimum 3,75m

• Objętość pomieszczenia- co najmniej 15m³ na każde stanowisko

• Skuteczna wentylacja ogólna i stanowiskowa

6. Odstępstwa od powyższej zasady dopuszczalne są jedynie w przypadkach, gdy jest to konieczne ze względu na produkcję oraz w warunkach montarzowych.

7. Spawanie na otwartej przestrzeni jest możliwe pod warunkiem, że stanowisko robocze spawacza bądzie zabezpieczone przed opadami atmosferycznymi za pomocą odpowiednich daszków lub matami nieprzemakalnymi. W razie burzy i wyładowań atmosferycznych spawanie musi być przerwane, a urządzenia spawalnicze wyłączone od napięcia sieci elektrycznej.

8. Spawanie elektryczne wykonywane na stałym stanowisku w jednym pomieszczeniu powinno mieć wentylację ogólną i stanowiskową.

9. Ściany i sufity spawalni i kabin spawalniczych powinny być pomalowane farbami matowymi.

10. Stanowiska spawalnicze usytuowane w różnych miejscach, w hali produkcyjnej lub poza spawalnią muszą być osłonięte parawanami stałymi lub przenośnymi w celu zabezpieczenia osób znajdujących się w pobliżu przed szkodliwym działaniem promieni łukowych. Parawany musząbyć wykonane z materiału niepalnego.

ZAGROŻENIA PRZY SPAWANIU

Poza ogólnymi wymaganiami techniki bezpieczeństwa pracy należy zachować również szczególne środki ostrożności, które sprowadzają się do zapobiegania:

a) porażeniu prądem elektrycznym,

b) oddziływania łuku elektrycznego na oczy i skórę człowieka,

c) zatruciu parami i gazami,

d) oparzeniom i wybuchom.

Ad a) Zapobieganie porażeniu prądem elektrycznym

Zapobieganie porażeniu prądem elektrycznym w czasie spawania polega na przestrzeganiu następujących zasad:

1. W mokrych i wilgotnych miejscach pracować w gumowym obuwiu, nosić rękawice gumowe lub brezentowe oraz odzież ochronną suchą i całą.

2. Nie dotykać gołymi rękoma części aparatury spawalniczej, znajdujących się pod napięciem.

3. Nie dotykać gołą ręką jednocześnie spawanego przedmiotu i uchwytu, uchwyt powinien być zaizolowany w części przeznaczonej do trzymania w ręce. Nie należy zanurzać rozgrzanego uchwytu w naczyniu z wodą i nie należy dotykać uchwytem nie osłoniętej części ciała.

4. Podczas pracy kłaść pod nogi bezpośrednio na przedmiocie spawanym gumowy chodnik lub drewniany pomost.

5. Wewnątrz kotłów, naczyń, zbiorników pracować zawsze z pomocnikiem (asekuracja osoby z zewnątrz).

6. Po ukończeniu pracy lub podczas chwilowej przerwy w pracy bezwarunkowo wyłączyć prąd.

7. Prace montarzowe i remont urządzeń przeprowadzać tylko po wyłączeniu prądu.

8. Przy montażu urządzeń elektrycznych przewody stałe układać w rurkach, a przewody przenośne chronić przed uszkodzeniem mechanicznym.

9. Kadłuby urządzeń spawalniczych i zródeł zasilania uziemić.

10. Urządzenia do przyłączania i przełączania obwodów elektrycznych osłaniać pokrywami.

11. Sprawdzić, czy prąd znamionowy bezpieczników nie przekracza prądu wskazanego w schemacie danego urządzenia.

12. Spawarki powinny być zaopatrzone w tabliczki i schematy zgodne z przepiami elektrycznymi. Spawarki nie powinny pracować tam, gdzie występują: wysoka temperatura, kurz, opary tłuszczów, gazy żrące para lub wilgoć.

Wczasie ekssploatacji urządzeń elektrycznych na skutek niefachowej obsługi lub naprawy oraz działania innych czynników, np. mechanicznych, wilgoci,wysokiej temperatury, może powstać uszkodzenie izolacji i urządzenie takie staje się niebezpieczne dla obsługi. W przypadku porażenia, prąd elektryczny przepływając przezciało człowieka może spowodować w organiżmie różne zaburzenia np. zaburzenie pracy mózgu, układu krążenia i oddychania, oparzenia skóry, rozerwanie stawu lub mięśnia. Konieczna jest w związku z tym szybka akcja ratownicza, polegacąca przede wszystkim na odłączeniu porażonego od przewodu z prądem. Ratujący musi stać na płycie izolującej (suchej desce, gumie), mieć rękawice gumowe i odłączyć poszkodowanego za pomocą izolowanych narzędzi.

Ad b) Zapobieganie oddziływania łuku elektrycznego na oczy i skórę człowieka

Łuk spawalniczy jest zródłem promieniowania o dużej mocy zarówno widzialnego, jak i niewidzialnego. Widzialne promienie świetlne łuku w czasie krótkotrwałego oddziaływania na oczy oślepiają, w czasie długotrwałego oddziaływania osłabiają wzrok. Niewidzialne promienie podczerwone przy dłuższym napromieniowaniu powodują całkowitą utratę wzroku. Niewidzialne promienie ultrafioletowe nawet przy krótkotrwałym napromieniowaniu powodują chorobę oczu, zapalenie spojówek i tzw. światłowstręt. Promieniowanie łuku spawalniczego powoduje również oparzenia twarzy i rąk spawacza.

Naświetlenie oczu promieniami łukowymi odczuwa się po kilku godzinach, szczególnie w nocy. Ból oczu objawia się ostrym szczypaniem, łzawieniem i światłowstrętem. Do ochrony przed promieniowamiem łuku spawalniczego służą rękawice brezentowe oraz tarcze ochronne i przyłbice. Tarcza ma ramkę ze szkłem ochronnym, pochłaniającym wszystkie promienie ultrafioletowe i znaczną część promieni świetlnych i podczerwonych. Zastępowanie szkieł ochronnych innymi szkłami jest zabronione. Szkła dobiera się w zależności od wartości natężenie prądu spawania.

Ad c) Zapobieganie zatruciu parami i gazami

W pomieszczeniach, w których wykonywane są roboty spawalnicze powietrze zanieczyszczone jest różnymi gazami i pyłami. Przy spawaniu, zależnie od rodzaju spawania, działają gazy takie jak: tlen, azot, ozon, wodór, dwutlenek węgla i tlenek węgla. Oprócz gazów dostają się do powietrza dymy, w których znajdują się tlenki żelaza, manganu, krzemu, azotu, miedzi i inne. Przy większym stężeniu tych gazów w powietrzu, u osób pracujących w tych warunkach mogą powstawać zawroty głowy, bóle głowy, a nawet drgawki i stan zapaści.

W czasie spawania elektrycznego elektrodami otulonymi spala się wiele składników organicznych (gazotwórczych) znajdujących się w otulinie elektrody. Powstające gazy tworzą w zasadzie osłonę ochronną spoiny przed dostępem tlenu i azotu z powietrza. Niemniej jednak wiele z tych gazów, jak CO, CO₂, N_2, H₂ i inne rozpadają się w łuku pod wpływem wysokiej temperatury na mniejsze cząsteczki i wraz z parami metali tworzą niebezpieczne związki dla zdrowia. Szczególnie szkodliwy jest tlenek węgla, gdyż reaguje z hemoglobiną we krwi i wywołuje zmęczenie i śpiączkę. W niektórych przypadkach może dochodzić do zatrucia i utraty przytomności. Dopuszczalna zawartość tlenku węgla w pomieszczeniach, w których wykonywane są prace spawalnicze, nie powinna przekraczać:

- 0,1% objętości przy stałym przebywaniu w pomieszczeniu,

- 0,129% objętości przy okresowym przebywaniu,

- 0,2% objętości przy chwilowym przebywaniu.

W pomieszczeniach, w których wykonuje się roboty spawalnicze, powinna być wentylacja, mająca na celu usówanie szkodliwych gazów. Nad stałymi stanowiskami pracy spawaczy instaluje się wentylację nawiewno-wywiewną. Ogólną wentylację należy uzupełniać miejscowymi wyciągami powietrza nad stanowiskami roboczymi spawaczy. Urządzenia wyciągowe stosowane przy spawaniu elektrycznym powinny zapewniać usumięcie 1200÷2000 m³ powietrza na 1 kg zużytych elektrod. Jeżeli gaz wydzielający się w czasie spawania zawiera składniki trujące, wentylacja powinna zapewnić maksymalne usuwanie ich w takim stopniu, żeby stężenie ich w zasięgu oddechu spawacza i w pomieszczeniu nie przekraczało dopuszczalnej wartości.

W przypadku zatrucia należy poszkodowanego przenieść na świerze powietrze i zastosować sztuczne oddychanie. Można także zastosować podawanie tlenu. Należy natychmiast wezwać lekarza lub przewieźć chorego do szpitala.

Ad d) Zapobieganie oparzeniom i wybuchom

Podczas spawania elektrycznego często mają miejsce oparzenia rozpryskami stopionego metalu lub rozgrzanym materiałem spawanym. Od oparzeń chroni odzież ochronna i okulary. Odzież ochronna powinna składać się z kurtki i spodni. Aby uniemożliwić zatrzymywanie się iskier wewnątrz odzieży lub w jej załamkach i uniknąć oparzeń oraz zapalenia odzierzy, należy nogawkami spodni przykryć cholewki butów, kurtki wypuszczać na spodnie, a kieszenie przykrywać klapkami. Przy udzielaniu pomocy osobom poszkodowanym nie należy dotykać miejsc oparzonych. Odzież i obuwie można zdejmować jedynie wówczas, gdy zachodzi potrzeba. Przylegające części odzierzy należy obciąć wokół miejsc oparzenia. Nie wolno przebijać pęcherzy. W wyjątkowych okolicznościach można na miejsca oparzone nałożyć kompres z zimnej wody, w celu uniknięcia powstania pęcherzy i zmniejszenia bólu.

W przypadku zaprószenia oka nie należy dotykać, poocierać i drapać powierzchni oka lub powiek, żeby nie skaleczyć tkanki oka lub powiek. Jeżeeli ciało obce jest wbite w oko, nie należy tego ciała usówać, lecz trzeba zakryć oko jałową gazą oraz opaską bez ucisku i skierować poszkodowanego do lekarza.

Zapobieganie wybuchom w czasie spawania sprowadza się do przestrzegania następujących zasad:

1. nie wolno spawać przedmiotów znajdujących się pod ciśnieniem,

2. nie wolno naprawiać opakowań po łatwo palnych materiałach bez ich uprzedniego mycia lub oczyszczenia,

3. należy stosować przepisy techniki bezpieczeństwa pracy dotyczące pracy z gazami sprężonymi (wodór, argon, dwutlenek węgla).

Tablice ostrzegawcze i hasła BHP mają bardzo duże znaczenie dla zwiększenia bezpieczeństwa pracy, dlatego powinny być umieszczane w miejscach najbardziej widocznych.

Bibliografia:

1. L. Mistur „Szkolenie spawaczy gazowych i łukowych elektrodami otulonymi”;

2. S. Piwowar „Spawanie i zgrzewanie elektryczne”;

3. „Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 27 kwietnia 2000 r. (Dz.U. Nr 40 poz. 470) w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy pracach spawalniczych”.

1

---