psychologia społeczna

wykład II

WIEDZA O ŚWIECIE SPOLECZNYM

STRUKTURY WIEDZY

• węzły - pojęcia, epizody, schematy

• rozprzestrzeniająca się aktywacja

• złożoność, wielość powiązań

STRUKTURY WIEDZY SPOLECZNEJ

schemat poznawczy - organizacja naszych uprzednich doświadczeń z jakimś rodzajem zdarzeń, osób czy obiektów (Bartlett, 1932)

• to wiedza uogólniona, wyabstrahowana z konkretnych doświadczeń (epizodów - egzemplarzy schematu)

• im lepiej wykształcony schemat tym bardziej uogólniona wiedza

RODZAJE SCHEMATÓW

• Schematy osób = stereotypy

• Schematy sekwencji zdarzeń = skrypty

• Schematy cech

• Cele

• Teorie potoczne

Schematy osób = stereotypy reprezentują grupę lub rodzaj osób wyodrębnionych z uwagi na jakąś łatwo zauważalną cechę określającą ich społeczną tożsamość (płeć, rasa, …)

CECHY CHARAKTERYSTYCZNE STEREOTYPÓW

• nadmiernie uproszczone

• nadogólne

• niepodatne na zmiany

• podzielane

• element kultury jakiejś społeczności

SKRYPTY

• umysłowa reprezentacja zdarzeń, działań lub ich ciągów

• typowa sekwencja - elementy, okoliczności charakterystyczne i powtarzające się

• czasowa organizacja scenek

• struktura poznawcza i wykonawcza - narzędzie przetwarzania informacji

- program działania

SCHEMATY CECH

• nie odzwierciedlają „całych” ludzi, zdarzeń ale pewne rodzaje ich zmienności (inteligencja, uczciwość…)

• przejawy cech - zachowanie

• o cechach wnioskujemy z zachowania

• im bardziej prototypowe zachowanie tym silniejsze wnioskowanie

CELE

• poznawcza reprezentacja pożądanych stanów (wyników zachowania, zdarzeń, procesów) (Kruglanski, 1996)

• reprezentacja potrzeb, dążeń, unikania (Nuttin, 1966)

• cele ustanawiane świadomie i nieświadomie

• działają jak inne elementy wiedzy

TEORIE POTOCZNE

• ogólne teorie człowieka i cech

• „piękne jest dobre”

• efekt pierwszego wrażenia

• Andrzej jest otwarty, bystry, mało zorganizowany i spóźnialski

• Andrzej jest spóźnialski, mało zorganizowany, bystry i otwarty

• efekt halo: anielski lub diabelski

• przekonania o naturze ludzkiej C. Dweck

UNIWERSALNA ZASADA ORGANIZACJI SCHEMATÓW

• PROTOTYPOWOWŚĆ

• prototyp - egzemplarz najbardziej typowy, najlepiej spełniający schemat, idealny (np. prototyp profesora, mężczyzny..)

FUNKCJE PROTOTYPU

• rozpoznawanie obiektów

• wnioskowanie o niezaobserwowanych cechach obiektów

• uzupełnianie cechami spostrzeżeń i pamięci zdarzeń

FUNKCJE TAK ZORGANIZOWANEJ WIEDZY

• ekonomizacja poznawania

• ułatwianie:

• przetwarzania

wypadek samochodowy - schemat „dojrzałego” i „młodego” kierowcy (ukierunkowanie poszukiwania informacji….) (Carver i del la Garza, 1984)

• zrozumienia - asymilacja treści wieloznacznych do schematu

Donald rozważny czy lekkomyślny (Higgins i wsp. 1997)

• zapamiętywania - selektywność:

lepiej pamiętamy informacje związane ze schematem

• „student chemii” vs „student psychologii” (Zadny i Gerard, 1974)

oraz sprzeczne ze schematem (Srull, 1981) - ale wtedy gdy mamy czas i chęci by przemyśleć sytuację

KEDY SCHEMATY WPŁYWAJĄ NA POZNANIE: Kiedy są:

1. wykształcone (availablility)

2. zaktywizowane lub dostępne (accessibility)

• realizacja skryptu „podrywanie” - eksp. Wilsona i Capitmana, 1982

• elementy wiedzy są łatwiej aktywizowane, gdy:

• silne subiektywne oczekiwanie w otoczenia egzemplarzy schematu

• silne powiązanie z celami i motywami

• często używana/ostatnio aktywizowana

• krótki czas od poprzedniej aktywizacji

3. stosowalne (applicability)

ROLA ELEMENTÓW WIEDZY W POZNANIU SPOLECZNYM

Dawniej

• elementy stałe (badanie struktury)

• całościowy charakter - zgeneralizowane, względnie trwałe

Dziś

• narzędzia poznania wpływające na procesy przetwarzania informacji:

• ukierunkowują uwagę na treści ważne dla schematu

• sprzyjają:

• określonej kategoryzacji

• wydobyciu takiego a nie innego materiału z pamięci

• określonemu wnioskowaniu

• Parcjalny charakter - związane ze specyficznymi klasami obiektów, aktywizowane w określonym kontekście bodźcowym

2

---