prawo kosm, Europeistyka I, Prawo miedzynarodowe


Prawo kosmiczne to dział prawa międzynarodowego zajmujący się wykorzystywaniem i użytkowaniem przestrzeni kosmicznej i ciał niebieskich. Za najważniejszą umowę międzynarodową w obrębie prawa kosmicznego uważa się Układ o zasadach działalności państw w zakresie badań i użytkowania przestrzeni kosmicznej łącznie z Księżycem i innymi ciałami niebieskimi (zwany też w skrócie Traktatem o Przestrzeni Kosmicznej) z 1967 roku.

Prawo kosmiczne tworzone jest przez Komitet do spraw Pokojowego Wykorzystania Przestrzeni Kosmicznej założonego w 1959 roku rezolucją Zgromadzenia Narodów Zjednoczonych. Do Komitetu należy 65 członków w tym Polska.

Do podstawowych umów międzynarodowych dotyczących przestrzeni kosmicznej należą:

Deklaracja zasad prawnych rządzących działalnością państw w zakresie badania i wykorzystywania przestrzeni kosmicznej Zgromadzenia Ogólnego ONZ z 1962 roku.

Konwencja o międzynarodowej odpowiedzialności za szkody wyrządzone przez obiekty kosmiczne z 1972 roku.

Konwencja o rejestracji obiektów wypuszczonych w przestrzeń kosmiczną z 1975 roku.

Opracowano także wiele zasad prawnych traktujących między innymi o wykorzystaniu przestrzeni kosmicznej, wykorzystania energii nuklearnej w przestrzeni kosmicznej, wykorzystywania sztucznych satelitów, współpracy wszystkich państw w dziedzinie badania i wykorzystywania kosmosu.

Przestrzeń kosmiczna jest dobrem wspólnym i może być użytkowana tylko w celach pokojowych. Państwa ponoszą międzynarodową odpowiedzialność za swą działalność w kosmosie, między innymi za obiekty tam wysłane. Konwencja z 29 marca 1972 roku przyjmuje zasadę odpowiedzialności absolutnej państwa wypuszczającego obiekt kosmiczny za szkodę wyrządzoną na powierzchni ziemi lub statkowi powietrznemu. Państwo, które poniesie szkodę lub którego obywatele lub osoby prawne poniosą szkodę, może przedstawić roszczenie o odszkodowanie.

Zakazane jest przez prawo międzynarodowe zakładanie baz wojskowych, fortyfikacji, przeprowadzania manewrów wojskowych, testowania jakichkolwiek rodzajów broni na ciałach niebieskich (Układ Moskiewski o zakazie prób broni nuklearnej w atmosferze, przestrzeni kosmicznej i pod wodą z 1963 roku, rozszerzony w traktacie z 1967 roku o zapis o zakazie wprowadzania na orbity okołoziemskie obiektów przenoszących broń jądrową lub jakiekolwiek inne rodzaje broni masowego rażenia). Normy regulujące zasady współpracy państw w kwestii ratownictwa uznają kosmonautów za wysłanników ludzkości i nakazują udzielenia im wszelkiej możliwej pomocy (umowa o ratowaniu kosmonautów, powrocie kosmonautów i zwrocie obiektów wypuszczonych w przestrzeń kosmiczną podpisana w 1968 roku).

Ogólnie przyjęte jest, że przestrzeń kosmiczna rozpoczyna się od 90 do 100 km od powierzchni Ziemi. Ponieważ najniższe punkty orbit sztucznych satelitów Ziemi, położone są właśnie na wysokości około 90 km.

W ramach międzynarodowego prawa kosmicznego zawiera się także współpraca międzynarodowa dotycząca telekomunikacji oraz teledetekcji (Międzynarodowy Związek Telekomunikacyjny - ITU). Globalny system łączności satelitarnej zapewniają: Międzynarodowa Organizacja Łączności Satelitarnej powstała na postawie umowy podpisanej w 1964 roku w Waszyngtonie - INTELSAT, INMARSAT - Międzynarodowa Organizacja Morskiej Łączności Satelitarnej.

LUDNOŚĆ:

Obywatelstwo - więź prawna łącząca jednostkę (osobę fizyczną) z państwem, na mocy której jednostka ma określone prawa i obowiązki wobec państwa, a państwo - analogicznie - ma obowiązki i prawa wobec jednostki. Określenie spraw związanych z obywatelstwem, a w szczególności sposobów jego nabycia i ewentualnie także utraty, należy do samego państwa - jest to jego kompetencja wyłączna. Istnieją także regulacje prawa międzynarodowego dotyczące spraw związanych z obywatelstwem, a w szczególności unikania sytuacji bezpaństwowości i wielokrotnego obywatelstwa.

Obywatel ma obowiązek szanować pr. swojego państwa, podlega jego jurysdykcji nawet jesli naruszy prawo poza jego granicami. Obywatele również są uprawnieni do korzystania z opieki dyplomatycznej, co oznacza, ze panstwo moze wystepowac na forum miedzynarodowym w imieniu swoich obywateli w stosunku do innych panstw oraz przed sądami międzynarodowymi.

Trwały węzeł prawny łączący osobę fizyczną z jakimś państwem, podmiotem prawa międzynarodowego. Obywatelstwo stanowi podstawę, na której

opiera się ogół praw i obowiązków jednostki wobec państwa (np.

obowiązek służby wojskowej). Państwo sprawuje nad swoim obywatelem opiekę

dyplomatyczną i konsularną ponosi także odpowiedzialność za jej działanie. Sprawy obywatelstwa należą do wyłącznej kompetencji państwa, to państwo

decyduje kto jest jego obywatelem (opinia STSM z 1923 oraz konwencja haska 1930 roku).

1. nabycie pierwotne (w skutek urodzenia)

 na zasadzie „prawa krwi” (obywatelstwo jednostki określa się a podstawie

obywatelstwa rodziców), obowiązuje w Austrii, Finlandii, Hiszpanii, Norwegii,

Włoszech)

 na zasadzie „prawa ziemi” (obywatelstwo nabywa się wedle miejsca urodzenia,

niezależnie od obywatelstwa rodziców), obowiązuje w Ameryce Południowej

konflikt prawa krwi z prawem ziemi

W Polsce obowiązuje zasada prawa krwi wyrażona w art. 34 Konstytucji RP, który stanowi: Obywatelstwo polskie nabywa się przez urodzenie z rodziców będących obywatelami polskimi

Jednak posiłkowo stosowana jest także zasada ziemi, która zawarta została w art. 5 ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim[1]: dziecko urodzone lub znalezione w Polsce nabywa obywatelstwo polskie, gdy oboje rodzice są nieznani bądź nieokreślone jest ich obywatelstwo lub nie posiadają żadnego obywatelstwa

2. nabycie pochodne -

przez nadanie obywatelstwa (naturalizacja) osobie nie posiadającej żadnego lub posiadającej obywatelstwo innego kraju. Sposoby nadania obywatelstwa:

 na prośbę zainteresowanego do odpowiedniego organu państwa; stosuje

się wymóg zamieszkiwania na danym terytorium przez określony czas (5,7 lub

10 lat) znajomość języka, posiadanie środków utrzymania, dobre obyczaje,

dobra reputacja itp.

 poprzez zamążpójście

 poprzez adopcję

- przez reintegrację, czyli odzyskanie obywatelstwa

poprzedniego, stosuje się na ogół uproszczony tryb naturalizacji.

-Repatriacja - powrót do kraju ojczystego osób, które wskutek różnych przyczyn niezależnych od siebie znalazły się poza jego granicami. Dotyczy to np. jeńców wojennych, przesiedleńców

-Prawo opcji (opcja) - w przepisach dotyczących obywatelstwa polskiego jest to swoisty sposób zrzeczenia się obywatelstwa dla dziecka (art. 6 ust. 1 i 2 Ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim[1]) oraz forma uproszczona nabycia obywatelstwa (art. 6 ust. 3 ustawy).

Zrzeczenie się obywatelstwa dla dziecka

Jeżeli przynajmniej jedno z rodziców dziecka jest obywatelem Polski, dziecko przez urodzenie nabywa obywatelstwo polskie z mocy prawa krwi. Jeśli drugie z rodziców ma obywatelstwo innego kraju i dziecku również przysługuje obywatelstwo tego kraju, rodzice w ciągu 3 miesięcy od urodzenia się dziecka mogą złożyć w jego imieniu przed właściwym organem (wojewodą lub konsulem) zgodne oświadczenie woli, wybierając dla niego obywatelstwo kraju obcego, którego obywatelem jest jedno z rodziców. W przypadku braku porozumienia między rodzicami, każde z nich może w ciągu 3 miesięcy od urodzenia się dziecka wystąpić do sądu z wnioskiem o rozstrzygnięcie sporu.

Termin 3 miesięcy jest terminem zawitym.

Nabycie obywatelstwa

Z prawa uproszczonego nabycia obywatelstwa polskiego drogą opcji skorzystać może obywatel państwa obcego, który nabył to obywatelstwo w drodze opcji (zrzeczenia się obywatelstwa polskiego dla dziecka przez jego rodziców). Aby w sposób ten nabyć obywatelstwo polskie, obywatel państwa obcego musi złożyć w tej sprawie stosowne oświadczenie do właściwego organu (wojewody lub konsula) po ukończeniu 16 roku życia, najpóźniej zaś przed upływem 6 miesięcy od dnia osiągnięcia pełnoletności. Wyznaczone terminy są terminami zawitymi.

Przy wtórnym nabywaniu obywatelstwa część państw wymaga zrzeczenia się poprzedniego obywatelstwa, ale niektóre dopuszczają podwójne obywatelstwo.

W Polsce istnieje również możliwość nabycia obywatelstwa przez cudzoziemca, pozostającego co najmniej 3 lata w związku małżeńskim zawartym z osobą posiadającą obywatelstwo polskie, po spełnieniu dodatkowych warunków dotyczących zamieszkiwania na terytorium RP na podstawie odpowiedniego zezwolenia lub prawa stałego pobytu. Obywatelstwo polskie cudzoziemiec nabywa po złożeniu odpowiedniego oświadczenia przed właściwym organem oraz wydaniu decyzji o przyjęciu oświadczenia przez ten organ (art. 10, ust. 1). Przyjęcie oświadczenia może być uzależnione od złożenia dowodu utraty lub zwolnienia z obywatelstwa obcego (art. 10, ust. 3).

Utrata obywatelstwa:

 przez nabycie obywatelstwa innego państwa

 zwolnienie z dotychczasowego

obywatelstwa na prośbę zainteresowanego

 zamążpójście (niekiedy)

 wstąpienie do służby wojskowej lub państwowej obcego kraju

 odmowę spełnienia obowiązku służby wojskowej

 pozbawienie obywatelstwa

Warunki utraty obywatelstwa określa państwo, ale muszą one być zgodne

z normami prawa międzynarodowego. Nie można pozbawiać obywatelstwa np. ze

względów rasowych, religijnych czy narodowościowych. Jednostka fizyczna powinna mieć tylko jedno obywatelstwo, ale zdarza się, że osoba posiada dwa obywatelstwa. Dzieje się tak wtedy, gdy dziecko urodzi się na terytorium

państwa uznającego zasadę „prawa ziemi” (Brazylia) z rodziców będących

obywatelami państwa uznającego zasadę „prawa krwi” (Norwegia), dziecko takie

uzyska obywatelstwo brazylijskie i norweskie. Podwójne obywatelstwo można

także uzyskać przez zamążpójście, gdy wedle prawa ojczystego zachowuje swoje

obyw., a wedle prawa męża automatycznie uzyskuje obywatelstwo jego kraju.

Zasady obywatelstwa Rzeczypospolitej Polskiej

Z głównych aktów prawnych, regulujących kwestię obywatelstwa w Polsce można wyprowadzić szereg ogólnych zasad dotyczących tej kwestii na gruncie prawnym. Na mocy art. 34 Konstytucji można stwierdzić, iż:

Z ustawy o obywatelstwie polskim (tekst jednolity: Dz. U. z 2000 r. Nr 28, poz. 353) wyprowadzić możemy 3 główne zasady: