Zagadnienia:
1.Demografia- definicja, działy i zadania
Demografia - jest nauką traktującą o prawidłowościach rozwoju ludności w konkretnych warunkach gospodarczych i społecznych badanego terytorium, zajmuje się statystyczno - analitycznym opisem stanu i struktury ludności oraz badaniem i oceną zmian wynikających z dotychczasowego i przewidywanego ruchu wędrówkowego.
Demografia ogólna
Demometria(demografia matematyczna.
opisowa
historyczna
społeczna
ekonomiczna
Podstawową jednostką badanych zbiorowości w demografii jest pojedynczy człowiek, rodzina lub gospodarstwo domowe. Demografia nie zajmuje się analizą zachowania poszczególnych jednostek, lecz analizą prawidłowości obserwowanych w procesach zachodzących w całej, dostatecznie licznej z punktu widzenia statystyki, zbiorowości lub podzbiorowości. Badania demograficzne dotyczą zbiorowości ludzkich tj. takich zespołów jednostek( poszczególnych osób lub rodzin, gospodarstw domowych), które stanowią zbiorowość( logiczną całość) wyodrębnioną pod kątem potrzeb konkretnej analizy demograficznej. Zbiorowością może być np. ludność określonego kontynentu, kraju, ściśle określonego obszaru, osoby żyjące w określonym momencie i urodzone w danym odcinku czasu, związki małżeńskie według długości ich trwania, gospodarstwa domowe według liczby członków.
W badaniu możemy wyodrębnić następujące etapy:
•Zgromadzenie danych statystycznych (w tym przypadku danych ludnościowych) przy wykorzystaniu dostępnych źródeł,
•Analiza zgromadzonych danych za pomocą dostępnych metod,
•Sformułowanie wniosków płynących z badania, i na ich podstawie możliwych sposobów poprawy sytuacji.
2.Żródła informacji o sytuacji demograficznej w Polsce.
•Powszechne spisy ludności-to pełne badanie statystyczne, ustalające stan liczebny i strukturę ludności według określonych cech, w określonym momencie czasu, na określonym terytorium, w drodze bezpośredniego i indywidualnego uzyskania informacji o wszystkich jednostkach podlegających badaniu.
•Bieżącą ewidencję ludności-rejestracja urodzeń, zgonów, zmiany stanu cywilnego, miejsca zamieszkania.
•Badania pełne lub częściowe (reprezentacyjne)- polega na zebraniu i wykorzystaniu informacji dotyczących wszystkich jednostek statystycznych badanej zbiorowości.
•Badania reprezentacyjne - ograniczają się do wybrania (wytypowania) z góry założonej lub tylko dostępnej części jednostek statystycznych, badanej zbiorowości.
•Specjalne badania monograficzne-jest badaniem wybranej (wiodącej lub typowej) indywidualnej jednostki statystycznej, o której sądzimy, że wyniki analizy pozwolą na uogólnienie w stosunku do pozostałych jednostek populacji (czy subpopulacji).
•Badania szacunkowe-mają miejsce wówczas, gdy mamy do czynienia z niepełną informacją statystyczną. Wykorzystywane są w tym przypadku statystyczno - ekonometryczne metody uzupełniania brakujących informacji np. w oparciu o analizę tendencji rozwojowej.
•Badania anamnestyczne - polegają na uzyskiwaniu subiektywnej informacji o zdarzeniach demograficznych za dłuższy okres w drodze wywiadu lub ankiety.
3.Spis powszechny-cechy.
•Bezpośredniość - informacja statystyczna jest uzyskiwana w drodze bezpośredniego, osobistego kontaktu rachmistrza spisowego ze spisywaną osobą.
•Imienność - każda osoba zamieszkująca mieszkanie spisywana jest oddzielnie, z imienia, nazwiska oraz badanych cech.
•Jednoczesność - badanie przeprowadzone jest w jednym (ściśle określonym momencie) na terenie całego kraju.
•Statystyczne ujęcie wyników - wyniki spisów są ujmowane w zestawienia zbiorcze i publikowane zgodnie z ogólnokrajowymi zasadami.
•Regularność i komparatywność - zgodnie z zaleceniami ONZ spisy powszechne należy przeprowadzać minimum raz na 10 lat, w terminie umożliwiającym międzynarodową porównywalność wyników.
•Obowiązek zachowania tajemnicy spisowej- dane indywidualne (a w szczególności osobowe) nie mogą być wykorzystane do innych celów.
4.Cechy struktury ludności istotne w medycynie.
Liczebność populacji
Dane o liczbie jednostek i o strukturze populacji są niezbędne dla prawidłowego zarządzania, i organizowania kadr profilaktyczno-leczniczych oraz sanitarnych i przeciwepidemicznych.
Wiek w populacji
Struktura populacji według przedziałów wiekowych istotnie wpływa na zapadalność na określone choroby i intensywność różnych procesów demograficznych.
Jej znajomość jest niezbędna przy planowaniu zabezpieczania ochrony zdrowia (np. inne potrzeby w tym zakresie ma populacja „młoda", a inne populacja w wieku produkcyjnym i poprodukcyjnym)
Wiek przedprodukcyjny - 0-17 lat
Wiek produkcyjny - 18 - 60 lat
Wiek poprodukcyjny - powyżej 60 lat
Płeć w populacji
Strukturę populacji według płci w Polsce kształtuje:
•Przewaga urodzeń chłopców
• Różnica umieralności obu płci.
•W wyższych przedziałach wiekowych następuje wyrównanie płci (większa umieralność dzieci płci męskiej).
•W starszych występuje już zdecydowana przewaga kobiet.
Nadwyżka liczby mężczyzn nad liczbą kobiet występuje do 44 roku życia,
Nadwyżka liczby kobiet nad mężczyznami od 45 roku życia - największa nadwyżka występuje w najstarszych grupach wiekowych.
Struktura według płci i wieku
Najbardziej znanym, graficznym przedstawieniem struktury według płci i wieku jest piramida wieku
Wyróżniamy następujące trzy struktury modelowe:
Strukturę progresywną - cechą charakterystyczną tej struktury jest jej klasyczny kształt piramidy, której szeroka podstawa informuje o licznych rocznikach dzieci i młodzieży (duża liczebność najmłodszych kohort). Tego typy struktury są charakterystyczne dla eksplozji demograficznych.
Strukturę zastojową - obrazuje ona sytuację wymieralności pokoleń. Zbliżone są pod względem wartości wskaźnik urodzeń i zgonów, co przesądza o zerowym przyroście naturalnym i tendencji do starzenia się populacji.
Strukturę regresywną - obrazuje typ ludności starej oraz zawiera w sobie niebezpieczeństwo wystąpienia zjawiska depopulacji
5.Wskaźniki demograficzne: umieralność, śmiertelność, chorobowość, zachorowalność.
Umieralność-ogólny współczynnik zgonów, na jego wielkość mają wpływ zarówno zmiany w poziomie umieralności ludności w poszczególnych grupach wieku i płci oraz zmiany struktury ludności według płci i wieku.
Stosunek liczby zgonów do liczby ludności.
Śmiertelność-natężenie zgonów z powodu określonej choroby- stosunek liczby osób zmarłych do liczby osób, które zachorowały na tę chorobę.
Chorobowość-Jest to stosunek liczby chorych (ogółem lub na określoną chorobę) zarejestrowanych na danym terenie w określonym czasie (przeważnie w roku) do liczby ludności. Współczynnik chorobowości oblicza się najczęściej na 1.000 ludności
Zachorowalność- zapadalność, liczba nowo zarejestrowanych przypadków konkretnej choroby w przedziale czasu (roku) na 100 tys. osób badanej populacji.
6.Umieralność niemowląt.
Wszystkie zgony dzieci od momentu urodzenia do ukończenia 1 roku życia,
Oddzielenie umieralność niemowląt od umieralności ogólnej ułatwia podejmowanie działań profilaktycznych, możliwość precyzyjnej oceny jakości pediatrycznej opieki okołoporodowej, ogólnej opieki nad ciężarną, opieki położniczej, możliwość wykrywania (i później zapobiegania) rzadkich chorób genetycznych czy chorób z oddziaływania środowiska (pobieranie leków przez matkę w czasie ciąży).
Do aktu zgonu lekarz obowiązany jest wpisać trzy przyczyny zgonu w języku polskim - wyjściową, wtórną i bezpośrednią, np. miażdżyca uogólniona, miażdżycowe uszkodzenie mięśnia serca i zaburzenia rytmu serca, albo rozlegle oparzenia, wstrząs, ustanie akcji serca.
Wpisywanie trzech przyczyn zgonu umożliwia dokładną i pogłębioną analizę struktury zgonów według przyczyn, co jest przydatne w bieżącej działalności leczniczej i organizacyjnej oraz pomocne do długofalowego planowania działań profilaktycznych.
Roczny współczynnik zgonów niemowląt=liczba zgonów poniżej 1 roku w ciągu roku/ liczba żywych urodzeń w ciągu tego samego roku · 1000
Umieralność neonatalna- stosunek zgonów noworodków liczących nie więcej niż 28 dni do ogólnej liczby urodzeń żywych
Umieralność postnatalna- stosunek zgonów niemowląt(liczących więcej niż 28 dni, ale mniej niż rok) do ogólnej liczby urodzeń żywych
Umieralność endogeniczna- jest związana z wewnętrzną kondycją jednostek, z życiem wewnątrzmacicznym i okolicznościami porodu, a więc umieralność spowodowana wrodzonymi wadami, wątłością wrodzoną czy też wcześniactwem lub uszkodzeniem przy porodzie.
Umieralność egzogeniczna-ma źródło w styczności niemowląt z otoczeniem i jest wyłącznie spowodowana chorobami zakaźnymi albo brakiem higieny, złym odżywianiem, wypadkami.
7.Karta zgonu.
Podstawowy dokument w statystyce przyczyn zgonów, wystawiony w ciągu 24 godzin po zgonie. Kartę zgonu może wydawać tylko lekarz lub felczer( w pewnych przypadkach położna wiejska lub pielęgniarka).Przyczyną zgonu jest stan lub proces chorobowy, nieprawidłowość rozwojowa, uraz, albo zatrucie prowadzące bezpośrednio lub pośrednio do śmierci.
Kartę zgonu wydaje się w 2 egzemplarzach: jako egzemplarz A służący do celów statystycznych oraz egzemplarz B, służący do celów pochowania zwłok.
Jedynym wypadkiem, kiedy lekarz może odstąpić od wystawienia karty zgonu, jest podejrzenie udziału osób trzecich w spowodowaniu zgonu, a obowiązkiem lekarza jest wówczas powiadomienie policji i prokuratora. W takich sytuacjach lekarz wydaje jedynie zaświadczenie o stwierdzeniu zgonu, a kartę zgonu wydaje lekarz, który na zlecenie sądu lub prokuratora dokonał oględzin lub sekcji zwłok.
Do wystawienia karty zgonu nie jest konieczne podanie jego przyczyny. W przypadkach, kiedy po wyczerpaniu wszystkich stosownych środków, nie można ustalić przyczyny zgonu, w karcie zgonu, w miejscach przeznaczonych na wpisanie przyczyn zgonu, wpisuje się adnotacje "przyczyna zgonu nieustalona".
Klasyfikacja przyczyn zgonu:
wyjściowa- choroba stanowiąca początek okresu chorobowego, który doprowadził do zgonu albo uraz, albo zatrucie, w wyniku, którego nastąpił zgon.
wtórna
bezpośrednia
8.Sytuacja demograficzna Polski.
Liczba ludności Polski zmniejsza się od 10 lat, w latach 1997- 2006 ubyło nas ok. 170 tys.
Przyczyny zmniejszania się liczby ludności Polski:
o migracje zagraniczne
o systematyczny spadek liczby urodzeń
o Nadal znajdujemy się w depresji urodzeniowej,
TENDENCJE POZYTYWNE
stały wzrost poziomu wykształcenia ludności;
wzrost liczby zawieranych małżeństw.
ustabilizowanie się odsetka małżeństw pierwszych
spadek skłonności do zawierania związków małżeńskich przez nastolatków
przesuwanie się rozpadu małżeństw na coraz późniejszy wiek, coraz dłuższy okres pożycia małżeńskiego
kontynuacja spadkowego trendu umieralności w większości roczników ludności
obniżanie się umieralności niemowląt
korzystna sytuacja epidemiologiczna dot. chorób zakaźnych
wydłużanie się przeciętnego trwania życia mieszkańców Polski (
poprawa subiektywnego stanu zdrowia Polaków
pozytywne zmiany w zachowaniach prozdrowotnych osób dorosłych.
zmniejszenie liczby wypadków drogowych
pozytywne zmiany w stanie bezpieczeństwa pracy w polskich przedsiębiorstwach oraz w rolnictwie indywidualnym;
TENDENCJE NEGATYWNE
Ubytek liczby mieszkańców
niska zastępowalność pokoleń w Polsce
odwracanie tendencji urbanizacyjnych- ubywa mieszkańców w miastach, a wzrasta ich liczba na wsi;.
przyśpieszenie procesu starzenia się ludności oraz zasobów pracy.
„starzenie się” partnerów zawierających małżeństwa,
odwrócenie spadkowej tendencji natężenia rozwodów .
dalsze „starzenie się” matek rodzących pierwsze dziecko, co w konsekwencji pogłębia spadek dzietności kobiet;
rosnący udział urodzeń pozamałżeńskich
systematyczny wzrost udziału zgonów spowodowanych chorobami nowotworowym
dalszy ubytek liczby mieszkańców w wyniku przewagi emigracji nad imigracją.