Samorzd terytorialny w krajach UE


Samorząd terytorialny w krajach UE

Wykład I

Pojęcie władzy publicznej - za organy władzy publicznych można uznać wszystkie te instytucje, które mają ustawowe prawo do podejmowania decyzji wiążących obywateli i inne podmioty prawa.

Władza publiczna - władze państwowe.

Państwo a samorząd:

- o. hierarchiczna

- o. scentralizowana

- poziomy podział kompetencji

- o. niehierarchiczna

- zdecentralizowana

- pionowy podział

Subsydiarność 3 cechy:

- autonomii

- dynamiki

-proporcjonalności

W Polsce:

- decentralizacja

- subsydiarność

- unitarny charakter państwa

Samorząd terytorialny - to mieszkańcy to my.

Samorząd a inne instytucje społeczeństwa obywatelskiego.

I Sektor Państwo

II Sektor samorząd

III Sektor Społeczeństwo obywatelskie (fundacje, stowarzyszenia)

Geneza europejskich modeli samorządu terytorialnego:

- niecentralizacja (Anglia, Szwecja)

- decentralizacja (Niemcy, Francja)

Podstawowe kwestie wspólne samorządów europejskiego:

- szczeble samorządu terytorialnego nie tworzą hierarchii

- nadzór na zasadzie legalności

- co najmniej 2 szczeble

- ogólnoeuropejskie standardy samorządu terytorialnego

- nieustająca reforma administracji terytorialnej.

Wykład II

Cechy wspólne:

- jednostki podstawowe w podziale terytorialnym we wszystkich państwach członkowskich UE mają charakter wspólnot lokalnych o statusie samorządowym

- w niektórych państwach samorząd funkcjonuje na dwóch szczeblach poniżej poziomu regionalnego

- zwykle jednostki samorządu terytorialnego nie znajdują się w stosunkach wzajemnej zależności

- relacje między nimi i ich kompetencje są bezpośrednio opisane w przepisach prawa

- wyższe jednostki władzy lokalnej o charakterze samorządowym wypełniają często funkcje szczebla regionalnego np. prowincje Belgii.

- w niektórych krajach w jednostkach wyższego podziału terytorialnego występuje dualizm władzy - czyli działanie na tym terenie jednocześnie administracji samorządowej i rządowej.

- np. departamenty we Francji gdzie obok organu samorządu terytorialnego funkcjonuje prefekt (jako reprezentant rządu i podległe mu rozbudowane struktury administracji rządowej)

- organ administracji rządowej działają też w tych jednostkach samorządu terytorialnego gdzie nie ma dualizmu władzy - funkcjonują organy rządowe, które nie mają właściwości ogólnych.

- np. w Portugalii rząd nie może w każdym samorządowym regionie powołać swego przedstawiciela, którego zakres działania obejmuje również kontrolę jednostek władzy lokalnej

- np. na Węgrzech w odniesieniu do Budapesztu, gdzie pełnomocnicy rządu wykonują działania kontrola w zakresie przestrzegania prawa przez samorząd.

- mogą istnieć we wspólnotach lokalnych jednostki pomocnicze nieposiadające osobowości prawnej np. w Polsce - sołectwo, dzielnica, np. w Portugalii - zgromadzenie parafii - organ podstawowej jednostki samorządu, może tworzyć z własnej inicjatywy lub na wniosek mieszkańców, organizacje osób zamieszkałych na obszarze mniejszym niż parafia.

- ludność

- finansów własnych

- możliwości organizacyjne i ekonomiczne

- powszechne jest tworzenie obok jednostek terytorialnych (ziemskich) jednostki miejskie (zwane często grodzkimi) dotyczy to zwłaszcza największych jednostek miejskich w tym miast stołecznych.

- konstytucyjne gwarancje samodzielności jednostek terytorialnych są powszechne

- zwykle podstawowe zasady: decentralizacji, pomocniczości

- w państwach federalnych kompetencje do określenie samodzielności funkcjonowanie władz lokalnych maja organy podmiotów federacji.

Status jednostek samorządu terytorialnego UE jest zróżnicowany, elementy wspólne:

- osobowość prawna

- autonomia budżetowa

- posiadanie praw majątkowych

- możliwość nakładania podatków i opłat lokalnych

- prawa prowadzenia działalności gospodarczej na własną odpowiedzialność

- możliwość zrzeszania się

- przeważa zasada ustawowego określenia statusu jednostki samorządu terytorialnego

Układ kompetencji w relacjach jednostek lokalnych z centrum i regionami:

- podział na zadania własne i zlecone

- zadania własne - lokalne zagospodarowanie przestrzenne, edukacja, drogi (zwykle kompetencje te określone sa w sposób otwarty - domniemanie kompetencji)

- zadania zlecone- sprawy przekazane w trybie ustawy lub na podstawie ustawy w trybie porozumienia.

- organ zlecający zadania jest zobowiązany do przekazania środków finansowych.

Organy i urzędy na poziomie lokalnym:

- kolegialne organy stanowiące - zawsze wybierane przez mieszkańców.

- organy wykonawcze - ich status jest niejednolity.

Organy stanowiące:

- wybierane w wyborach powszechnych

- liczba członków łączy się z liczbą mieszkańców danej jednostki wynosi od kilku do ponad stu.

- specyficznym uregulowaniem np. Szwecja jest instytucją zastępczą radnego - wyręcza radnego w pełnieniu obowiązków w razie jakichkolwiek utrudnień

- zwykle organy kadencyjne - kadencje od 3 do 8 lat.

- 3 lata na Malcie

- 4 lata: Bułgaria, Czechy, Polska, Węgry, W. Brytania, Dania, Finlandia, Grecja, Holandia, Litwa, Łotwa, Portugalia, Rumunia, Szwecja, Słowacja, Słowenia

- 5 lat: Cypr, Estonia, Irlandia, Włochy

- 5/6 lat: w Austrii

- 4/8 lat w zależności od kraju w Niemczech

Prezydium:

- w Bułgarii na Cyprze w gminach wiejskich

- w Czechach, Danii, Francji - w gminach i departamentach

- w gminach w Grecji i Hiszpanii, Irlandii, Litwie, Łotwie, Malcie, Niemczech, Polsce, Szwecji, W. Brytanii.

Wykład III

SAMORZĄD TERYTORIALNY WE FRANCJI

Francja jest największym i najbardziej zróżnicowanym.

Ustrój polityczny - Francja opiera się na konstytucji, która głosi, że państwo francuskie jest niepodzielna laicką demokratyczną oraz socjalna republiką.

Reforma decentralizacji państwa 1982- 1985

Trzy jednostki samorządu terytorialnego:

- gmina

1982 - bardziej zdecentralizowana

02.03.1982 - Ustawa o prawach i swobodach gmin.

Centralnym organem będą rady wybierane w wyborach powszechnych.

Organizacje polityczne Francji:

- państwo

- 26 regionów (4 regiony zamorskie)

- 96 departamentów (4 zamorskie)

- 36.700 gmin zarządzanych przez radę.

Gminy - występuje jednolity model gmin, wybierane w wyborach powszechnych na 6 lat w jednakowym terenie. W systemie proporcjonalnym i większościowym.

W gminach do 3500 tys. Mieszkańców głosowanie większościowe, a do 2000 tys mieszkańców dopuszczane jest głosowanie na pojedyncze kandydatury lub listy niekompletne.

W gminach powyżej 3500 tys. Mieszkańców są 2 tury podział mandatów. Jeżeli jakaś lista lub partia polityczna w pierwszej turze wyborów uzyskała absolutną większość to otrzymuje ona połowę miejsc w radzie, natomiast reszta miejsc została podzielona pomiędzy pozostałymi listami proporcjonalnie do liczby otrzymanych głosów. Gdy rada z list nie uzyska większej ilości wtedy jest 2 tura.

Bierne prawo wyborcze - 18 lat, obywatelstwo, zasada domicylu, nie mogą to być etatowi urzednicy gminy lub państwowi. Mandat wygasa w razie śmierci, rezygnacji z członkowstwa rady oraz w przypadku rozwiązania całej rady.

Liczba radnych od 9 (powyżej 100 mieszkańców) do 96 (ponad 300000 mieszkańców)

Lyon - 73 radnych

Marsylia - 101 radnych

Paryż - 163 radnych

Rady maja obowiązek przeprowadzania posiedzeń plenarnych raz na kwartał. Do Rady gminy należą obowiązku mający charakter lokalny. Domniemanie kompetencji gminy i Rady.

Obowiązki rady:

- zarządzanie własnością gminy

- utrzymywanie dróg gminnych

- zatwierdzenie budżetu rocznego

- reglamentacja zatwierdzona oraz organizowanie pracy w gminie

- zapewnienie ładu i porządku publicznego.

Organem wykonawczym jest mer. Wybierany przez Radę na pierwszym posiedzeniu. Większością głosów. Dwie tury głosowania w razie braku większości bezwzględnej jest 3 tura zwykła. Jest mer wybierana przez radę. Trwa kadencja 6 lat.

Kandydaturę na mer zgłasza partia lub ugrupowanie, które wygrało wybory samorządowe. Po dokonaniu wyboru mera rada nie ma możliwości odwołania go przed upływem kadencji. Prawo przewiduje tylko zawieszenie lub odwołanie mera w przypadku popełnienia przez niego poważnego błędu przez realizację jego zadań i funkcji. Odwołanie wymaga dekretu, a zawieszenie czasu dłuższego niż miesiąc.

Wraz z mery wybierani są jego zastępcy:

- przygotowuje

- przewodniczy radom

- przygotowuje i wykonuje uchwały rady

- wykonanie określonych kompetencji rady na podstawie udzielonej przez nią delegację

- kompetencje własne (władztwo personalne)

- wykonywanie w charakterze przedstawiciela państwa funkcji zlewnych z zakresu administracji rządowej dotyczących:

Apartamentem pomocniczym mer jest Urząd. W jego skład wchodzą pracownicy w liczbie od kilku w małych gminach do kilkunastu w większych.

DEPARTAMENTY

Na czele departamentu stoi prefekt (organ wykonawczy), który jest organem administracji centralnej oraz rady generalne

Departamenty dzielą się na mniejsze okręgi arrondissement, na czele, których stoją podprefekci.

Organem uchwałodawczym jest Rada.

Nazwa departamentów wywodzą się od nazw geograficznych. Są to nazwy rzek, gór.

Na każdy okręg wyborczy przypada jeden radny. Kadencja trwa 6 lat. Po upływie 3 lat jest rotacja. Rada wybiera na 3 lata przewodniczącego i od 4 do 10 zastępców. Przewodniczący przygotowuje projekty uchwał rady i czuwa nad wykonaniem.

Urzędnicy departamentów są wieloletnimi pracownikami państwowymi. Ich zwierzchnikami jest przewodniczący Rady Gminy.

Zadania departamentów:

- budowa i utrzymanie dróg

- utrzymanie miejskiej kolei

- ochrona socjalna młodzieży.

07.01. oraz 22.07. 1983 podzieliły państwowe zadania:

- szkolnictwo wyższe

- transport i komunikacja

- gospodarka mieszkaniowa

- budownictwo

Organem administracji państwowej na poziomie departamentu jest kawram republiki. Posiada on funkcje nadzorcze nad samorządem terytorialnym. Ponadto jest to organ wykonawczym wykonującym zadania które nie zostały przekazane samorządowi. Komisarz ma prawo wejść na sesje rady głównej z prawem głosu.

Przewodniczący Rady składa roczne sprawozdanie z działalności radzie.

Komisarz republiki wykonuje swoje zadania przy pomocy sekretarza generalnego, szefa organu administracji specjalnej, urzędników przybocznych oraz ogromnego sztabu urzędników.

Regiony - najwyższy szczebel podziału administracji 1972 powołano nowe regiony od 2 do 8 departamentów w regionie. Ich granice i normy często nawiązują do nazw historycznych.

Każdy z regionów dzieli się na pozostałe jednostki (departamenty, kantony oraz gminy).

We Francji 22 regiony.

Organ uchwałodawczy - Rada Regionu na 6 lat. Na czele przewodniczący wybierany spośród radnych i przygotowuje on uchwały.

Najważniejszym organem w regionie jest rada regionalna.

Perfekt - koordynuje działania rządu w departamentach. Jest dualizm władzy. Korsyka ma inny status niż pozostałe regiony.

Są trzy komisje doradcze:

- do spraw gospodarczych i socjalnych

- do spraw kultury i wychowania

- pożyczkowa.

Regiony mają zadania z zakresu gospodarczego, socjalnego, zdrowotnego, kulturowego, naukowego rozwoju wspólnoty.

Regiony zamorskie:

- Gwadelupa

- Martynika

- Gujana Francuska

- Reunion.

Wykład IV

NIEMCY - samorząd terytorialny

Współczesna Republika Federalna Niemiec jest państwem federacyjnym o daleko posuniętej autonomii krajów (landach) wchodzących w skład państwa jako związku system RFN jest na 5 zasadniczych normach konstytucyjnych, zgodnie z którym Niemcy są:

Początki samorządu

- początków niemieckiego samorządu należy szukać jeszcze w czasach średniowiecznych, kiedy to miasta cieszyły się wolnością.

- faktycznie kształt jednostki samorządu choć nie zupełnie demokratycznego jeszcze datuje się na rok 1808 gdy na obszarze Prus wprowadzono ustawę o ustroju miast.

- w 1918 wprowadzono powszechne i jawne lokalne prawo wyborcze

- natomiast prawdziwa demokratyzacja samorządu niemieckiego rozpoczęła się dopiero 1945.

Konstytucyjna pozycja samorządu.

Po zakończeniu działań wojennych bezwarunkowej kapitulacji Niemiec w maju 1945 podzielono terytorium Niemiec na :

- brytyjską

- amerykańską

- francuską

- radziecką

- związek (federacja) - Bund

- kraje (landy) - Londer

- powiaty (kreise) i miasta wyłączone z powiatów miasta powinny mieć nie mniej niż 100 mieszkańców i nie więcej niż 500 tys.

- gminy Gemeinde

Landy mogą decydować o typie ustroju samorządu terytorialnego w ramach tego samego modelu ustrojowego status też nie jest taki sam nawet w sąsiednich landach. Pierwszym szczeblem są gminy , drugim powiaty , dodatkowo wyodrębnione są w strukturze okręgi w Bawarii.

Gmina jako zasadnicza jednostka w strukturze sam. Ter. Niemiec.

W RFN istnieje 16 krajów, które mogą w ograniczonym zakresie zawierać układy międzynarodowe.

Gmina jest najmniejszą i podstawową jednostką podzieloną terytorialnie i administracji pomocniczej.

USTROJOWA POZYCJA SAMORZĄDU GMINY

- na rzecz gminy przemawia domniemanie kompetencji

- zasada obligatoryjnego wyboru przez społeczności lokalne ich przedstawicieli organów uchwałodawczych na zasadzie powszechności.

- osobowość cywilnoprawna i publicznoprawna poszczególnych krajów.

GMINA

- gminy wyposażone są w osobowość prawną

- mają zdolność prawną

- mają zdolność do czynności prawnych

Gmina jako korporacja terytorialna jej mieszkańców opiera swoja autonomię:

- autonomia terytorialna i administracja która przejawia się w możliwości sprawowanych władzy na danym obszarze.

- władztwo organizacyjne swobodą organizowanych, wnętrz gmin (statut)

- możliwość stanowienia prawa miejscowego

- kwestie związane z zatrudnienia pracowników samorządowych

- odrębne przepisy dotyczące prac samorządu

- autonomia finansowa

- autonomia w dziedzinie planowania przestrzennego oraz rozwoju gospodarczego.

Wyróżniamy następujące typy gmin:

- funkcjonuje magistrat urzędniczy wybierany przez

- magistrat - składa się z burmistrza oraz rządów miejskich i tak jak u nas zarząd

- duża rolę odgrywają komisje złożone w różnych częściach z członków rady magistratu i fachowo przygotowanych obywateli.

- członkowie magistratu maja równa pozycje jak burmistrz.

- podział zadań na radę i burmistrza, mieszkańcy wybierają radę a rada burmistrza.

- burmistrz kieruje radą razem z administracją gminy- w kraju Saary burmistrz nie jest traktowany w pełni jako radny nie przysługuje mi prawo głosu.

- burmistrz sprawuje władzę monokratycznie brak zarządu

- Rada wybierana przez mieszkańców

- rada wybiera przewodniczących - burmistrza oraz dyrektora gminy który kieruje administracją gminy jest dla rady organem wykonawczym.

- rada wybierana przez mieszkańców

- rada jest organem uchwałodawczym i wykonawczym

- burmistrz wybierany jest w wyborach bezpośrednich przez obywateli przewodniczy radzie i wykonuje jej uchwały

- model ten polega na podziale kompetencji decyzyjnych pomiędzy organy gminy radę i burmistrza.

- w tym modelu występuje równoważenie pozycji organu przedstawicielskiego i administracyjnego.

Organem stanowiącym gminy jest Rada

*Czynne prawo wyborcze:

- każdy obywatel który posiada obywatelstwo niemieckie

- ukończył 18 rok życia

- co najmniej od trzech miesięcy mieszka na terenie gminy.

*Bierne prawo wyborcze posiadają wszyscy obywatele (z wyjątkiem osób ubezwłasnowolnionych oraz sądownie pozbawionych prawo wyborczych bądź praw do zajmowania Urzędu publicznego.

KOMISJE

Duża część uprawnień rad jest realizowana przez komisję które mają charakter doradczy, opiniodawczy w niektórych sytuacjach maja uprawnienia władcze, rozstrzygające. W skład komisji Rady wchodzą bardzo często osoby spoza rady, wynika to z ustawodawstwa bądź z przyjętych zwyczajów.

System wybierania rad jest zróżnicowany:

- proporcjonalny (głosowanie na partię a nie na kandydata).

- kumulowany (każdy ma tyle głosów ilu wybieranych jest kandydatów, można jednemu dać 3 głosy.

- pomaszerowany - polegający na przyznaniu głosów kandydatom z różnych list, tworzy w ten sposób własna listę.

- mieszany - (większościowo- proporcjonalny) 50% z wyborów proporcjonalnych , 50% z wyborów większościowych.

ORGAN WYKONAWCZY

- jest organem kadencyjnym bądź monokratyczny. Burmistrz w zależności od landu. W większości landów organem gminy jest organ kolegialny. W mniejszych gminach zwłaszcza wiejskich burmistrz określany jest burgmester W gminach miejskich oberburgermajster (nadburmistrz)

- wyjątkowo funkcję organu wykonawczego może wykonywać dyrektor gminy.

Kompetencje organu wykonawczego:

- kieruje administracją gminy

- przewodniczy najczęściej Radzie i komisjom

- przygotowuje uchwały Rady.

- odpowiedzialny jest za wykonanie uchwał

- wykonuje bieżące sprawy gminy

- wykonuje zadania niezastrzeżone do wyłącznych kompetencji Rady

- reprezentuje gminę na zewnątrz

* druga pozycja różni się od polskich kompetencji.

Zadania gminy:

  1. Zadania własne: realizuje samodzielnie pod nadzorem …..

- obowiązkowe - które gminy wykorzystuje samodzielnie, lecz są to zadania nałożone na miasto

- dobrowolne - może wykonywać w ramach swojej kreatywności organu i możliwości finansowych, technicznych, …………..

2. Zadania zlecone - powierzone przez państwo które zasadniczo należą do……

Obowiązkowe:

- opieka socjalna

- opieka nad młodzieżą

- szkolnictwo podstawowe

- budowa i utrzymanie dróg

- zaopatrzenie w wodą

- odbiór i oczyszczanie ścieków

- ochrona przeciwpożarowa

- zakładanie i utrzymanie cmentarzu

Dobrowolne:

- zakładanie i utrzymanie domów dziecka

- zakładanie i utrzymanie szpitali, kapitał terenów rekreacyjnych, bibliotek, …….. użyteczności publicznej.

Samorząd powiatowy

W Niemczech jest 323 powiaty różne ilości w różnych landach.

W miastach - krajach Berlin, Brema, Hamburg powiaty nie występują

Zadania:

  1. własne i obowiązkowe (przekraczające możliwości gminy)

  2. Przekazane (zlecone) przez organy państwowe.

Modele ustrojowe powrotu

*Ustrój południowoniemiecki

- zróżnicowana pozycja starosty (różna kadencyjność)

- starosta może być wybierany w wyborach bezpośrednich i przez radę powiatu z możliwości ponownego wyboru), może być też przewodniczącym rady w komisji i kreujejednoosobowo. Bieżącymi sprawami powiatu.

*Ustrój komisji powiatowe - najmniejsze uprawnienia

- rola starosty bardzo ograniczona

- w wyborach bezpośrednich lub pośrednich

- możliwość ………………

- nie ma prawa ……….

* Ustrój dyrektorski

- starosta pochodzi z wyborach bezpośrednich

- jest przewodniczącym rady

- reprezentuje a zewnątrz

- posiada prawo głosu w radzie

- wykonuje uchwały rady.

ORGANY POWIATU

*Rada powiatu

- organ kolegialne

- pochodzące z wyborów bezpośrednich

- kadencja 5 lat.

Kompetencje:

- uchwalanie budżetu

- stanowienie prawa miejscowego

- decydowanie o tworzeniu, przekształcaniu bądź likwidacji przedsiębiorstw komunalnych.

* Komisje powiatowe poszczególnych krajach nowe funkcje

- Jest organem kolegialnym i uchwałodawczym

- pełni funkcje komisji głównej której zadaniom jest przygotowanie uchwał rady oraz koordynowanie Komisji fachowych

- kolegialny organ administracji powiatu składających się z członków zawodowych oraz honorowych

* Starosta

- organ monokratyczny

- wybierany bezpośrednio

- wybierany przez radę

- mianowany przez organy państwowe.

1


Wyszukiwarka