CUKRZYCA
Jest to stan przewlekłej hyperglikemii prowadzący do innych zaburzeń metabolicznych i powodujący powstanie specyficznych powikłań narządowych.
We wszystkich postaciach cukrzycy istnieje: bezwzględny niedobór insuliny (brak lub zmniejszone wydzielanie tego hormonu) lub względny niedobór insuliny (upośledzone działanie insuliny).
KLASYFIKACJA CUKRZYCY
Cukrzyca typu I (zniszczenie komórek typu beta z rzeczywistym niedoborem insuliny)
Idiopatyczna
O podłożu immunologicznym
Cukrzyca typu II (insulinoodporność + względny niedobór insuliny lub upośledzone wydzielanie insuliny + insulinoodporność)
Inne szczególne postaci cukrzycy
genetyczne defekty czynności komórek beta (np. w obrębie chromosomu) lub genetycznie uwarunkowane zaburzenia działania insuliny
zaburzenia funkcji egzokrynnej trzustki np. zapalenia trzustki
zaburzenia endokrynne (zespół Cushinga, nadczynność tarczycy)
cukrzyca polekowa (np. tiazydy, kwas nikotynowy, glikokortykoidy, betablokery)
Różnicowanie cukrzycy typu I i cukrzycy typu II
|
Cukrzyca typu I |
Cukrzyca typu II |
Wiek chorowania |
dzieci, młodzież i młodzi dorośli |
średni i starszy wiek |
Sposób ujawnienia się |
ostry lub podostry |
powolny, postępujący (podstępny) |
Objawy |
często wielomocz, wzmożone pragnienie, utrata masy ciała, męczliwość |
zazwyczaj brak |
Masa ciała |
zazwyczaj prawidłowa |
często nadmierna |
Skłonność do kwasicy |
wyraźna |
brak lub niewielka |
Wydzielanie insuliny |
zmniejszone lub nieobecne |
obniżone lub wysokie jakościowo zawsze zaburzone |
Insulinoodporność |
nie występuje lub jest niewielka |
często wyraźna |
Występowanie w rodzinie |
rzadko |
typowo |
Zgodność między bliźniętami monozygotycznymi |
30 - 50 % |
ponad 50 % |
Dziedziczenie |
wieloczynnikowe (wielogenowe) |
wieloczynnikowe (z dużym prawdopodobieństwem wielogenowe zmienność typów dziedziczenia) |
Związek z układem HLA |
istnieje |
nie występuje |
Specyficzne przeciwciała |
w 90 - 95 % przypadków |
nie występują |
Przemiana materii |
labilna |
stabilna |
Odpowiedź na doustne leki przeciwcukrzycowe |
przeważnie brak |
początkowo przeważnie dobra |
Leczenie insuliną |
konieczne |
w dalszym okresie choroby przy upośledzeniu wydzielania insuliny |
Microangiopathia:
retinopatia
nefropatia
neuropatia
Macroangiopathia:
choroby serca
choroby CUN
choroby dużych naczyń
POWIKŁANIA CUKRZYCY
OSTRE:
Kwasica ketonowa
Śpiączka hypermolarna
Kwasica mleczanowa
Hypoglikenia
PRZEWLEKŁE:
Narząd wzroku: retinopatia cukrzycowa, zwyrodnienie plamki, zaćma
Nerki: nefropatia, zakażenia - odmiedniczkowe zapalenie nerek, ropień nerki, martwica brodawek nerkowych, martwica cewek nerkowych
Układ nerwowy (neuropatia) - neuropatia obwodowa (czuciowa lub ruchowa - symetryczna), mononeuropatia (cukrzycowy zanik mięśni), neuropatia nerwów czaszkowych, neuropatia autonomiczna - tachycardia spoczynkowa, rzekome porażenie ruchowe, neuropatia żołądkowo-jelitowa - enteropatia, atonia pęcherza moczowego, impotencja, stopa cukrzycowa
Układ sercowo-naczyniowy - choroba wieńcowa, niewydolność serca, choroba naczyń mózgowych, choroba naczyń obwodowych (zwężenia)
Skóra - dermopatia cukrzycowa (brązowe plamki zanikowe w okolicy goleni), drożdżyca, stopa cukrzycowa (neurotropowa i niedokrwienna)
Układ kostno-stawowy - artropathia cukrzycowa dłoni, przykurcze Dupuytrena, artropatia i osteopatia
Zakażenia nieumiejscowione - martwicze zapalenie powięzi, martwicze zapalenie mięśni, grzybicze zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, obrzękowe zapalenie pęcherzyka żółciowego, złośliwe zapalenie ucha zewnętrznego.
CUKRZYCA - rozpoznanie
Objawy:
wielomocz
wzmożone pragnienie
niewyjaśniony spadek masy ciała
ogólne zmęczenie
osłabienie sprawności fizycznej
świąd
utrudnione gojenie się ran
nawracające, oporne na leczenie zapalenie dróg moczowych i skóry
Badania dodatkowe:
poziom glukozy w dowolnym czasie w surowicy krwi powyżej 200 mg%
poziom glukozy na czczo w surowicy krwi >= 126 mg%
poziom glukozy w surowicy krwi w 2 godz. od doustnego obciążenia >= 200 mg%
LECZENIE CUKRZYCY:
Metody niefarmakologiczne
szkolenie
dieta
aktywność fizyczna
prawidłowy sposób życia w tym zwłaszcza niepalenie tytoniu, ograniczenie spożycia alkoholu
Farmakoterapia
doustne leki przeciwcukrzycowe
insulina
inne leki: przeciwnadciśnieniowe (w razie potrzeby), hypolipemiczne (w razie potrzeby), kwas acetylosalicylowy
W leczeniu cukrzycy istotna jest kontrola wyrównania metabolicznego - systematycznie wykonywana przez samego chorego oraz lekarza.
Parametry wyrównania metabolicznego:
Hemoglobina glikowana (HbA1c) - kontroluje lekarz (N-4,3 - 6,1%)
Stężenie glukozy we krwi (pożądane 100 - 120 mg% przed głównymi posiłkami)
Wydalanie glukozy z moczem (zerowe w moczu porannym, w pozostałych badaniach < lub = 100 mg/dl)
Pomiar stężenia związków ketonowych (kwas betahydroksymasłowy, kwas acetooctowy, aceton - oznaczanie istotne, gdy stwierdza się znaczne - powyżej 300 mg% - wartości glikemiii, utratę cukru z moczem oraz ciężkie zakażenia)
Doustne leki przeciwcukrzycowe
BIGUANIDY - metformina
POCHODNE SULFONYLOMOCZNIKA - glikazyd - Diaprel, glibenklamid - Euclamin, glimepiryd - Ameryl, glikkwidon - Glurenorm, glipizyd - Glibenese
GLINIDY - repaglinid, Nateglinid
BLOKUJĄCE GLUKOZYDAZĘ - akarboza, miglitol
GLITAZONY - rosyglitazon
LECZENIE:
opowiednia dieta
opowiednia aktywność fizyczna
lczenie farmakologiczne, zmniejszające poziom cukru we krwi
lczenie ewentualnych chorób towarzyszących
(Cukrzyca t. I - zawsze insulinoterapia
Cukrzyca t. II - początkowo metody niefarmakologiczne)
CELE LECZENIA:
przywrócenie i utrzymanie zdrowia, sprawności fizycznej i poprawienie jakości życia
zapobieganie i leczenie ostrych powikłań (śpiączki, hypoglikemii i zakażeń)
zapobieganie i leczenie chorób współistniejących i następstw cukrzycy.
Preparaty insuliny
KRÓTKO DZIAŁAJĄCE: Insulina zwykła oraz analogi (insulina Lispro i insulina Aspart)
INSULINY O POŚREDNIM CZASIE DZIAŁANIA (najczęściej stosuje się insuliny obojętne protaminowe - (insulina NPH), insulina semilente
INSULINY DŁUGODZIAŁAJĄCE
MIESZANKI INSULINOWE