Przywództwo
Podobnie jak w każdej niemal grupie tak samo w klasie szkolnej znajdują się jednostki wywierające duży wpływ na pozostałych członków. Są to przeważnie osoby pełniące określone role przywódcze. Najczęściej są nimi uczniowie, cieszący się w klasie najwyższym uznaniem na którym można polegać.
Przywództwo jest zjawiskiem bardziej złożonym niż wydaje się to na pierwszy rzut oka. Jest ona na ogół rezultatem wzajemnego oddziaływania z jednej strony cech osobowości uczniów, z drugiej - sytuacji, w której znajdują się oni aktualnie.
Rola przywódcy przypada przede wszystkim tym uczniom, którzy są w stanie skutecznie „odpowiadać” na odczuwane przez klasę problemy. Faktyczny przywódca klasy jest zawsze inteligentna częścią jej nieformalnej struktury społecznej.
Przywództwo jest związane z nieformalnym nurtem życia grupowego wywiera wpływ na uczestnictwo grupy w kierunku przez nich „podzielonych”, tj. zgodnie z ich wewnętrznymi oczekiwaniami. Istnieje różnica między przywódcami a zwierzchnikami. Przywódcom przysługuje prawo wywierania wpływu na grupę licząc się z jej własnymi potrzebami. Zwierzchnikom przysługuje natomiast „prawo rozkazywania i działania”.
Cechy zwierzchnika:
Zwierzchnictwo jest wyrazem formalnie spełnionej władzy, pozbawionej uznania ze strony poszczególnych członków grupy.
Cele grupowe są dyktowane, narzucone zgodnie z osobistymi interesami.
Uczestnicy grupy kierowanej przez zwierzchnika pozbawieni są pozytywnej motywacji wykonywania działań.
Brak więzi emocjonalnej między zwierzchnikiem a jego podwładnymi.
Zwierzchnictwo czyli przywództwo formalne jest przeciwstawne przywództwu nieformalnemu. Szacunkiem obdarza się przede wszystkim przywódcę. Nieformalny przywódca nie posiada oficjalnej nazwy. Z chwilą gdy przywódca sprzeniewierza się oczekiwaniom i potrzebom grupy staje się zwierzchnikiem, klasa wtedy upatruje sobie innego przywódcę.
Przywódcą może zostać każdy uczeń. Zależne to jest od sytuacji klasy i cech osobistych ucznia.
Do pełnienia takiej funkcji okazuje się potrzebne zaistnienie takiej sytuacji w życiu klasy niż cechy właściwe przywódcom. W klasie na ogół istnieje kilku przywódców jednocześnie. Każdy z nich zajmuje inną pozycję. Do rzadkości należy przypadek w którym przywódcza władza w klasie należy tylko do jednego ucznia. Przywództwo w klasie szkolnej polega przede wszystkim na wywieraniu wpływu przez niektórych uczniów w kierunku zaspokojenia odczuwanych przez klasę potrzeb. Jest przeważnie funkcja osobowości ucznia pełniącego rolą przywódcy oraz sytuacji, w której aktualnie przebywa, a jednocześnie wzajemnego ich oddziaływania i wspólnych powiązań.
Czynniki sprzyjające wyłonieniu się przywódców w klasie szkolnej:
Czynnikami tymi są niewątpliwie osobiste cechy przywódcy i warunki w których się on znajduje.
Pierwszą grupę można nazwać czynnikami psychofizycznymi, drugą sytuacyjną - grupowymi.
Czynniki psychofizyczne obejmują w tej samej mierze sferę jego zdolności i umiejętności a także ogólny rozwój fizyczny, jak i cechy osobowości, czynniki sytuacyjno grupowe odnoszą się do tego wszystkiego co znajduje się poza zasięgiem jego własnej osoby.
Czynniki psychofizyczne dają znać o sobie już we wczesnym dzieciństwie (poniżej 10 lat).
Przywódca we wczesnym dzieciństwie różni się od swoich rówieśników np. wzrostem, inteligencją, pewnością siebie.
Przywódcy natomiast w późniejszym dzieciństwie (powyżej 10 lat), są przeważnie silni fizycznie, wysportowani, reprezentują wyższy poziom inteligencji i zasób wiadomości, wyróżniają się pod względem wewnętrznym, mają pogodne usposobienie, są wrażliwi i czujni na zmieniające się warunki w klasie.
W okresie dojrzewania (12-18 lat) przywódcami stają się uczniowie, którzy wykazują specjalne uzdolnienia np. literackie, muzyczne, sportowe. Przywódcy ci są zazwyczaj gorliwymi rzecznikami uznanych przez klasę wartości, norm, zasad, ideałów.
U przywódców młodzieżowych zwraca się uwagę również na ich lepsze postępy w nauce.
Natomiast według teorii cech - jednostka staje się przywódcą ponieważ przysługują jej określone cechy przywódcze.
Teoria ta jest jednak niewiarygodna. Gdyby tak było, wówczas jednostki pełniące przywódcze role w jednej grupie mogłyby pełnić je w innej grupie.
Czynniki sytuacyjno-grupowe, sprzyjające wyłonieniu się przywódców w klasie szkolnej dotyczą przede wszystkim przeróżnych sytuacji i zdarzeń w których uczestniczą osobiście.
Zdarzenia i sytuacje odbywają się w konkretnych warunkach życia klasowego i szkolnego.
Powiązane są z czynnikami jak: liczebność klasy, struktura społeczna, spoistość, atmosfera.
Nie tylko warunki wewnętrzne wpływają na pojawienie się przywódców, ważne są także warunki zewnętrzne, jak wspólne organizowanie np. wycieczki, wieczorku, imprezy, współzawodnictwa między klasowego.
Wymagania stawiane przywódcom klasy szkolnej:
Zjawisko przywództwa w klasie szkolnej jest faktem bezspornym. Istnieje w dwojakiej postaci: albo stanowi wyraźne zagrożenie dla pracy dydaktyczno-wychowawczej, albo też sprzyja jej.
W pierwszym przypadku przywódcy stają się groźnymi rywalami nauczycieli. Nie zawsze przywódcy klasowi są powszechnie lubiani przez klasę i zawsze działają w imię interesów klasy. O ich interesy dbają przywódcy o liberalnym stylu kierowania. Pozostawiają oni klasie całkowitą swobodę, nie interweniują dobrowolnie w jej sprawy. Reagują pod naciskiem wyraźnych problemów.
Najmniej lubianym przywódcą w klasie jest uczeń o autokratycznym stylu przewodzenia realizujący bądź własne cele, bądź cele nauczyciela, a w małym stopniu grupy klasowej.
Uczeń taki:
podejmuje sam decyzje w ważnych sprawach klasy
działa bez porozumienia z klasą
stosuje środki przymusu wobec klasy
jest bezkompromisowy w przydzielaniu uczniom zadań.
Przywódcą na ogól lubianym przez klasę jest przywódca demokratyczny.
nie podejmuje sam decyzji w sprawach ważnych dla klasy
działa w porozumieniu z klasą
liczy się ze zdaniem innych, uznaje krytykę własnego postępowania
pobudza klasę do samodzielności i aktywności.
Uczeń demokrata rezygnuje ze swych funkcji gdy w klasie pojawia się inny kandydat na przywódcę.
Przywódca demokratyczny spełnia zadania jakich oczekuje się z wychowawczego punktu widzenia.
Warunki zbiorowego życia w klasie wymagają wprowadzenia różnych przywódców formalnych. Przesadny podział funkcji przywódczych w klasie jest niczym innym jak pogłębieniem zwykłego dezorganizowania klasy. Należałoby unikać tzw. „przywódców papierowych”.
Nie powoływać na donośne stanowisko ucznia, który i tak pełni ważną rolę jako przywódca. Mianować przywódców formalnych tylko spośród tych uczniów, którzy cieszą się prestiżem i zaufaniem klasy.
Odrzucać funkcję przywódców tylko tych uczniów, o których wiadomo, że przerastają na ogół uczniów pod względem wiedzy lub umiejętności.
Otoczyć mianowanych przywódców szczególną opieką.
Istnieją niekiedy w klasie sytuacje, które wymagają tolerowania również przywódców autokratycznych.
Popierając takich przywódców trzeba pamiętać, że praktyka jest „złem koniecznym”.
Autokratyczny przywódca klasy nie zawsze podporządkowuje się nauczycielom.
Zmiana przywódców klasowych następuje w warunkach, w których nikt do nikogo nie ma pretensji. Zadowolenie jest tym większe im skuteczniej spełnia się kierowanie, gdy przywódca wykazuje dbałość o: planowanie, organizowanie, kontrolowanie.
Funkcje takie może spełniać niewątpliwie również przywódca autokratyczny, jednak przynoszą one mniejsze korzyści.
Przywódca demokratyczny gwarantuje klasie poczucie bezpieczeństwa.
Nauczyciel jako przywódca klasy szkolnej:
Przywódcami klasy szkolnej mogą być również nauczyciele.
Nie są przywódcami w psychologicznym i socjologicznym znaczeniu, ponieważ:
nie wyrośli z głębszych psychofizycznych uwarunkowań i nie zostali wysunięci przez samych uczniów
mają uczniom do zaoferowania przede wszystkim program nauczania
nauczyciele nie tkwią nigdy zbyt głęboko w klasie
klasa nie odczuwa potrzeby „zrównania się” w pełni ze swym nauczycielem i nie zamierza go traktować jako normalnego członka swej grupy klasowej.
Zgłaszanie zastrzeżenia co do możliwości pełnienia przez nauczyciela funkcji faktycznych przywódców odnoszą się do tych nauczycieli, u których wyraźnie dominuje autokratyczny styl kierowania klasą. Sami decydują o wszystkich sprawach klasy. Nie radzą się w niczym uczniów.
Nauczyciele zyskują w mniejszym lub większym stopniu rangę nieformalnego przywódcy klasy z chwilą przejścia na demokratyczny styl kierowania ją. Przestawienie się nauczyciela z autokratycznego stylu kierowania na demokratyczny styl pracy z uczniami nie jest sprawą łatwą. Np. nauczyciel który przez dłuższy czas kierował klasą autokratycznie, przy gwałtownym przejściu na styl demokratycznego kierowania staje się demokratą z pozoru.
Dlatego też warto przechodzić z jednego styl w drugi możliwie stopniowo.
W warunkach obecnej struktury organizacyjnej naszych szkół nauczyciel jest w stanie częściowo tylko pełnić rolę nieformalnego przywódcy. Faktycznym przywódcą klasy jest ten nauczyciel, który spełnia podstawowe funkcje: planowania, organizowania i kontrolowania.
Ważnymi funkcjami nauczyciela jako autentycznego przywódcy klasy jest osłabienie niepokoju uczniów, lepsze poznanie ich potrzeb, zainteresowań, uzdolnień, sytuacji rodzinnej, łagodzenia konfliktów na terenie klasy. Stworzenie klimatu serdeczności i wzajemnej życzliwości wśród uczniów, uczestnictwa społecznego w życiu klasy.
Przywództwo w klasie szkolnej jest istotnym składnikiem jej dynamiki grupowej.
LITERATURA:
1. Mieczysław Łobocki „Wychowanie w klasie szkolnej”
Szukasz gotowej pracy ?
To pewna droga do poważnych kłopotów.
Plagiat jest przestępstwem !
Nie ryzykuj ! Nie warto !
Powierz swoje sprawy profesjonalistom.
Wyszukiwarka