Pomoc społeczna to instytucja polityki społecznej mająca na celu pomoc osobom i rodzinom w przezwyciężaniu trudnych sytuacji życiowych i doprowadzenie do usamodzielnienia.
Celem pomocy społecznej jest zaspokajanie niezbędnych potrzeb życiowych osób i ich rodzin; pomoc powinna doprowadzić do życiowego usamodzielnienia oraz integracji ze środowiskiem.
Pomocy społecznej na zasadach określonych w ustawie udziela się osobom i rodzinom, w szczególności z powodu:
-ubóstwa
-sieroctwa
-bezdomności
-potrzeby ochrony macierzyństwa lub wielodzietności
-bezrobocia
-niepełnosprawności
-długotrwałej lub ciężkiej choroby
-przemocy w rodzinie
-bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, zwłaszcza w rodzinach niepełnych i wielodzietnych
-potrzeby ochrony macierzyństwa lub wielodzietności
-braku umiejętności w przystosowaniu do życia młodzieży opuszczającej placówki opiekuńczo-wychowawcze
-trudności w integracji osób, które otrzymały status uchodźcy
-alkoholizmu lub narkomanii
-trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego
-klęski żywiołowej lub ekologicznej
W ramach systemu pomocy społecznej wyróżnia się:
pomoc pieniężną, usługową i rzeczową świadczoną przez ośrodki pomocy społecznej.
Struktura pomocy społecznej w Polsce:
ośrodki pomocy społecznej działające w każdej gminie, udzielające pomocy pieniężnej, usługowej i rzeczowej oraz kierujące do domów pomocy społecznej
powiatowe centra pomocy rodzinie (w miastach na prawach powiatu - miejskie centra pomocy rodzinie); powiaty prowadzą domy pomocy społecznej, zapewniają opiekę nad dziećmi w placówkach opiekuńczo-wychowawczych (tj. domach dziecka, pogotowiach opiekuńczych) i w rodzinach zastępczych;
regionalne ośrodki polityki społecznej (przy urzędach marszałkowskich) - zajmują się koordynacją polityki społecznej w zakresie pomocy na terenie województw samorządowych;
w urzędach wojewódzkich wydziały polityki społecznej - kontrola i nadzór nad realizacją zadań samorządu gminnego, powiatowego i województwa, w tym nad jakością działalności jednostek organizacyjnych pomocy społecznej (jednak tylko w zakresie zadań zleconych);
Pomoc społeczną w Polsce organizują organy administracji rządowej i samorządowej, współpracując z organizacjami pozarządowymi, kościołami, związkami wyznaniowymi oraz osobami fizycznymi i prawnymi.
W zasięgu zainteresowań systemu pomocy społecznej znajdują się następujące kwestie społeczne: ubóstwo, wykluczenie społeczne (marginalizacja), bezdomność, bezrobocie, niepełnosprawność oraz wiele innych kształtujących trudną życiowo sytuację jednostki, w szczególności ekonomiczną.
Zadania pomocy społecznej
Pomoc społeczna polega w szczególności na :
1) przyznawaniu i wypłacaniu przewidzianych ustawą świadczeń (np.: zasiłek celowy, zasiłek okresowy ),
3) prowadzeniu i rozwoju niezbędnej infrastruktury socjalnej,
4) analizie i ocenie zjawisk rodzących zapotrzebowanie na świadczenia z pomocy społecznej,
5) realizacji zadań wynikających z rozeznanych potrzeb społecznych,
6) rozwijaniu nowych form pomocy społecznej i samopomocy w ramach zidentyfikowanych potrzeb.
Prawo do świadczeń pieniężnych przysługuje:
-osobie samotnie gospodarującej, której dochód nie przekracza kwoty 477,-zł,
-osobie w rodzinie, w której dochód na osobę nie przekracza kwoty 351,-zł,
-rodzinie, której dochód nie przekracza sumy kwot kryterium dochodowego na osobę w rodzinie.
Do dochodów nie wlicza się:
-alimentów świadczonych przez osoby w rodzinie na rzecz innych osób
-jednorazowych świadczeń socjalnych
-świadczeń w naturze
-świadczenia pieniężnego w postaci składek na ubezpieczenie zdrowotne i emerytalno-rentowe opłacanej przez ośrodek pomocy społecznej
-miesięcznych obciążeń podatkiem dochodowym od osób fizycznych
Kryterium dochodowe
Ubiegając się o pomoc społeczną należy spełnić warunek kryterium dochodowego; miesięczny dochód netto osoby samotnie gospodarującej nie może przekroczyć kwoty 477,-zł , dochód rodziny zaś jest liczony w zależności od ilości członków rodziny i tak kryterium dla danej rodziny oblicza się sumując kwoty przypadające na każdego członków rodziny :
- na każdą osobę w rodzinie 351,-zł
przy jednoczesnym wystąpieniu co najmniej jednej z okoliczności kwalifikujących do uzyskania pomocy społecznej t.j: ubóstwa, sieroctwa, bezdomności, potrzeby ochrony macierzyństwa lub wielodzietności, bezrobocia, niepełnosprawności, długotrwałej choroby, bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, alkoholizmu lub narkomanii, trudności w przystosowaniu do życia po opuszczeniu zakładu karnego, klęski żywiołowej lub ekologicznej.
W szczególnie uzasadnionych przypadkach osobie lub rodzinie o dochodach przekraczających kryterium dochodowe może być przyznany specjalny zasiłek celowy w wysokości nieprzekraczającej odpowiednio kryterium osoby samotnie gospodarującej tj. 477,-zł/ w przypadku rodziny - kwoty 351,- /, który nie podlega zwrotowi lub zasiłek okresowy, celowy lub pomoc rzeczowa, pod warunkiem zwrotu części lub całości kwoty zasiłku lub wydatków na pomoc rzeczową.
Nie wlicza się do dochodu już przyznanych jednorazowych zasiłków oraz pomocy w formie rzeczowej. Od dochodu odejmuje się kwotę alimentów płaconych przez osoby w rodzinie na rzecz innych osób.
Przy ustalaniu prawa do zasiłku stałego i okresowego w składzie rodziny nie uwzględnia się dzieci wychowywanych w ramach rodziny zastępczej, a do dochodu rodziny nie wlicza się dochodów i pomocy pieniężnej uzyskiwanej z tego tytułu.
Dochody z pozarolniczej działalności gospodarczej i z ha przeliczeniowych oraz z innych źródeł sumuje się
Decyzje w sprawach świadczeń z pomocy społecznej są wydawane w formie pisemnej.
Świadczenia w postaci pracy socjalnej i poradnictwa nie wymagają wydania decyzji. W MOPS można uzyskać bezpłatną pomoc w postaci porady prawnej i psychologicznej. W celu uzyskaniu dostępu do świadczonej w ten sposób pomocy można skorzystać z pośrednictwa pracownika socjalnego lub zgłosić sie osobiście /lub telefonicznie/ do Ośrodka.
Obowiązki osób i rodzin ubiegających się o pomoc społeczną
Osoby i rodziny korzystające z pomocy społecznej są zobowiązane do współpracy z pracownikiem socjalnym w rozwiązywaniu swojej trudnej sytuacji życiowej. Nieuzasadniona odmowa podjęcia pracy przez osobę bezrobotną, marnotrawstwo przyznanych świadczeń / lub wykorzystanie przyznanych środków niezgodnie z przeznaczeniem /, celowe ich niszczenie lub marnotrawstwo własnych zasobów materialnych a także ich nieracjonalne wykorzystanie mogą stanowić podstawę do odmowy przyznania świadczeń z pomocy społecznej.
Zakres i formy współdziałania określa dyrektor ośrodka lub upoważniony przez niego pracownik.
Osoby i rodziny korzystające z pomocy społecznej są zobowiązane do informowania ośrodka o każdej zmianie w sytuacji rodzinnej czy finansowej, która stanowiła podstawę przyznania świadczenia. Świadome wprowadzenie w błąd pracownika socjalnego może spowodować zmianę decyzji na niekorzyść klienta, świadczenia nienależnie pobrane podlegają zwrotowi niezależnie od dochodu osoby / rodziny/.
Dokumenty wymagane przy ubieganiu się o pomoc społeczną:
-Podanie o udzielenie pomocy
-Osoba zatrudniona ; zaświadczenie z zakładu pracy o osiąganych dochodach netto ( z wyszczególnieniem kwoty brutto i kwot potrąceń podatku dochodowego i składek na ubezpieczenie zdrowotne i społeczne ) za miesiąc poprzedzający złożenie podania
-Osoba bezrobotna zarejestrowana w Powiatowym Urzędzie Pracy ; zaświadczenie o zarejestrowaniu lub zaświadczenie o wysokości pobieranego zasiłku ( wys. netto za m-c poprzedzający złożenie podania )
-Osoba niepełnosprawna ; jeden z wymienionych dokumentów:
- orzeczenie lekarza orzecznika z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych
- orzeczenie Powiatowego Zespołu ds. Orzekania o Stopniu Niepełnosprawności,
- decyzję ZUS lub KRUS oraz odcinek świadczenia rentowego za miesiąc
poprzedzający złożenie podania
-Emeryt ; odcinek świadczenia emerytalnego za miesiąc
poprzedzający złożenie podania
Dokumenty o posiadanych dochodach z innych źródeł np. zasiłek rodzinny i
pielęgnacyjny, alimenty, dodatek mieszkaniowy, dochód z posiadanego
gospodarstwa rolnego, zaświadczenie o dochodach z prowadzonej działalności
gospodarczej itp.
Osobom zainteresowanym z korzystania z tej pomocy dokładnych informacji o różnych możliwościach jej uzyskania w danym środowisku lokalnym udzielają:
Pielęgniarki środowiskowo-rodzinne funkcjonujące w instytucjach podstawowej opieki zdrowotnej i współpracujące z lekarzem rodzinnym;
Pracownicy socjalni z ośrodków pomocy społecznej.
Pracownicy ci dysponują dokładnymi danymi w sprawach grup samopomocy funkcjonujących w danej społeczności lokalnej, różnych zakresów ich działalności, a więc kogo nie obejmują, a także, jaką pomoc świadczą. Do ich zadań należy również udzielanie konkretnych informacji dotyczących adresów, telefonów, osób i godzin kontaktu. Oni sami w razie potrzeby są także zobowiązani do świadczenia konkretnego wsparcia, doradztwa i innego rodzaju pomocy.
Organizacje, stowarzyszenia, i instytucje społeczne służące pomocą choremu i rodzinie to:
Kościół katolicki, który prowadzi szeroką działalność o tym charakterze w parafiach i w ramach Caritas Polska. W parafiach funkcjonują zespoły charytatywne, pomocy bliźniemu, kręgi ludzi dobrej woli. Caritas Polska z kolei podejmuje różnorodną działalność charytatywną, a także prowadzi środowiskowe domy pomocy społecznej, kluby dziennego pobytu.
Inne wyznania religijne podejmują również działanośc o charakterze pomocy społecznej choremu i rodzinie.
Polski Czerwony Krzyż jest wielką organizacją świadczącą różnorodną pomoc społeczną. W tym celu funkcjonują także:
Polski Komitet Pomocy Społecznej.
Fundacje powołane dla zapewniania określonej pomocy ludziom jej potrzebującym.
Grupy wolontariuszy, sąsiedzkie, samopomocy.
Grupy młodzieży szkolnej i studenckiej.
Specjalistyczne organizacje zapewniające pomoc prawną.
W systemie opieki społecznej prowadzącej przez władze główną rolę odgrywają lokalne władze samorządowe. W ich gestii pozostaje prowadzenie ośrodków pomocy społecznej (OPS). Ośrodki te funkcjonują jako: gminne (GOPS), miejskie (MOPS) i powiatowe ośrodki pomocy rodzinie (POPR).
Ośrodki pomocy społecznej dysponują koniecznymi funduszami zalecają wykonywanie usług o charakterze opiekuńczo-leczniczym i opiekuńczo-pielęgnacyjnym zarówno organizacjom pozarządowym, jak i różnym zakładom.
Wspierają także opiekę pielęgnacyjną świadczoną w domu. Rodzinie zajmującej się osobą obłożnie chorą i niepełnosprawną przysługuje zasiłek pielęgnacyjny oraz ulgi podatkowe na rehabilitacje i leczenie. Pracownik socjalny w tym celu dokonuje rozpoznania i określenia, czy chory i rodzina potrzebują pomocy i wsparcia, a także, na jaką pomoc i w jakim zakresie mogą liczyć ze strony różnych organizacji i stowarzyszeń oraz ośrodka pomocy społecznej.
Ludzie niepełnosprawni i w podeszłym wieku w razie konieczności mogą być kierowani do domów stacjonarnej opieki społecznej. Ośrodki te o zasięgu lokalnym są prowadzone przez gminy i finansowane z funduszy samorządowych, a te o szerszym zasięgu podlegają wojewodzie i są finansowane z funduszów rządowych. Pobyt w tych domach jest odpłatny, nie może jednak przekraczać 70% dochodów świadczeniobiorcy. Można również korzystać z klubów seniora i różnego rodzaju świetlic. Zapewniają one pobyt dzienny przede wszystkim ludziom samotnym, bezradnym i bezczynnym.
Różne organizacje pozarządowe prowadzą:
Zakłady opiekuńczo-lecznicze i pielęgnacyjno-opiekuńcze dla przewlekle chorych;
Oddziały opieki paliatywnej dla tych, którzy cierpią m.in. z powodu bólu;
Hospicja- przyjmujące cierpiących na choroby nowotworowe.
Pomoc społeczna o charakterze specjalistycznym świadczona jest psychicznie chorym przebywającym w domach rodzinnych. Tworzą ją gminne ośrodki pomocy społecznej w formie usług pielęgnacyjnych oraz zapewniają chorym możliwość korzystania z wykwalifikowanej pomocy specjalistów, a także wspomagają rodzinę w wypełnianiu jej funkcji opiekuńczej.
ZAOPATRZENIE W SPRZĘT ORTOPEDYCZNY I TECHNICZNY
Każdej ubezpieczonej osobie niepełnosprawnej przysługuje bezpłatne lub z dopłatą zaopatrzenie w sprzęt ortopedyczny i środki pomocnicze.
Są to między innymi: aparaty ortopedyczne, gorsety, protezy kończyn, obuwie ortopedyczne, kule, laski, wózki, materace przeciw odleżynowe, pasy przepuklinowe, aparaty słuchowe, sprzęt stomijny, cewniki, inhalatory, okulary, pieluchy i inne.
Zasady zaopatrywania w te przedmioty reguluje stosowne “Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 10 października 2001 r. w sprawie szczegółowego wykazu przedmiotów ortopedycznych, środków pomocniczych i leczniczych środków technicznych, wysokości udziału własnego ubezpieczonego w cenie ich nabycia, podstawowych kryteriów ich przyznawania, okresów użytkowania, a także przedmiotów ortopedycznych podlegających naprawie” (Dz.U.01.121.1314).
Rozporządzenie dokładnie określa, jak często można taki sprzęt otrzymać i do jakiej kwoty Narodowy Fundusz Zdrowia refunduje ich zakup. W przypadku niektórych środków wymagany jest udział własny uprawnionego w pokryciu kosztów zakupu.
Aby Wojewódzki Oddział Narodowego Funduszu Zdrowia zrefundował zakup sprzętu lub środka pomocniczego, należy:
* uzyskać zlecenie zaopatrzenia od uprawnionego do tego lekarza (lekarz nie musi podlegać Wojewódzkiemu Oddziałowi NFZ, w którym realizowane będzie zlecenie),
* zrealizować zlecenie u świadczeniodawcy (producenta lub sklepu), który ma podpisaną umowę z Wojewódzkim Oddziałem NFZ,
Jeżeli cena sprzętu przekracza limit, do jakiego NFZ refunduje zakup, kupujący musi pokryć różnicę z własnych środków. Informacji o wykazach przedmiotów ortopedycznych, środków pomocniczych i leczniczych środkach technicznych oraz limitach cen należy szukać w Wojewódzkich Oddziałach NFZ.
Jeżeli ktoś ma problemy w sfinansowaniu udziału własnego przy zakupie sprzętu ortopedycznego, lub potrzebuje sprzętu rehabilitacyjnego, który nie jest refundowany przez NFZ, może zwrócić się do Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie, które w określonych sytuacjach udziela dofinansowania na takie zaopatrzenie. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 25 czerwca 2002 określa, kto z takiej pomocy może skorzystać. Najważniejszym wyznacznikiem do uzyskania przez osobę niepełnosprawną dofinansowania jest jej dochód: średni miesięczny dochód obliczony za rok podatkowy poprzedzający rok, w którym składany jest wniosek, nie może przekraczać kwoty:
50 proc. przeciętnego wynagrodzenia na członka rodziny pozostającego we wspólnym gospodarstwie domowym,
65 proc. przeciętnego wynagrodzenia - w przypadku osoby samotnej.
Zdarza się, że PCPR-y przyznają dofinansowanie na podstawie średniego miesięcznego dochodu obliczonego z okresu ostatnich trzech miesięcy przed dniem złożenia wniosku.
Zgodnie z wyżej wymienionym rozporządzeniem z dnia 25 czerwca 2002 r. w sprawie określenia rodzajów zadań powiatu, które mogą być finansowane ze środków PFRON (Dz.U.02.96.861) wysokość dofinansowania w przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze, o jakie osoba niepełnosprawna może się starać w PCPR, wynosi:
do 100 proc. kosztów udziału własnego osoby niepełnosprawnej w limicie ceny, jeżeli taki udział jest wymagany,
do 150 proc. kwoty limitu na dany sprzęt, jaki został wyznaczony przez NFZ, jeżeli cena zakupu jest wyższa niż ustalony limit.
Zatem, jeżeli np. limit na protezę wynosi 600 zł, a cena protezy przekracza taką kwotę, to z PCPR-u można uzyskać maksymalnie 900 zł. (czyli 150 proc. kwoty limitu) i w sumie osoba niepełnosprawna może dysponować kwotą 1500 zł.
Jeżeli natomiast cena sprzętu nie przekracza limitu wyznaczonego przepisami, ale wymagany jest udział własny w zakupie, to PCPR może sfinansować nawet 100 proc. tego udziału.
Aby starać się o dofinansowanie zakupu sprzętu ortopedycznego lub środków pomocniczych, należy złożyć w PCPR następujące dokumenty:
odpowiedni wniosek o dofinansowanie,
kserokopię orzeczenia o niepełnosprawności,
udokumentowane dochody (zaświadczenie z zakładu pracy lub też odcinek renty),
kserokopię zlecenia lekarskiego,
fakturę proforma zakupu lub inny dokument potwierdzający zakup,
nr NIP.
NFZ nie zrefunduje zakupu sprzętu u świadczeniodawcy, który nie ma podpisanej z nim umowy. NFZ nie zwróci także kosztów zakupu zleconego sprzętu, nabytego pełnopłatnie, z pominięciem refundacji ze strony Funduszu.