Zagadnienia do kolokwium - psychologia osobowości i rozwojowa
Teoria osobowości Z. Freuda:
Co to jest id, ego i superego?
Stadia rozwoju psychoseksualnego. Jak się nazywają, czym się charakteryzują i kiedy występują?
Motywy ludzkich zachowań - popęd - libido. Motywy nieświadome. Co to jest świadomość, nieświadomość i podświadomość.
Wymień i wyjaśnij mechanizmy obronne (chodzi o wyparcie, zaprzeczenie itd.)
(literatura do Freuda: Psychologia. Podręcznik akademicki. Tom 2, str. 601-617, GWP: 2000)
Ad1.
Id jest jedną ze struktur osobowości w modelu psychoanalitycznym, obok ego oraz superego.
Id jest rodzajem macicy, w której dochodzi do ukształtowania ego i superego. Zawiera w sobie dziedziczne i wrodzone wyposażenie psychiczne z popędami włącznie, działa na zasadzie impulsów i natychmiastowej gratyfikacji, zaspokojenia potrzeb. Pozostaje w ścisłym związku z procesami fizjologicznymi z których czerpie energię. Id reprezentuję wewnętrzny świat subiektywnych doznań i nie posiada żadnej wiedzy o rzeczywistości obiektywnej. Nie potrafi tolerować przyrostów energii, które są odczuwane jako powodujące dyskomfort napięcia. Zasada redukcji napięcia, zgodnie z którą działa id nosi nazwę zasady przyjemności. Redukcja ta zachodzi za pomocą czynności odruchowych (redukują napięcie natychmiast) i procesu pierwotnego (redukuje złożone reakcje psychiczne).
Id jest sferą biologiczną człowieka.,jest jednym z podstawowych pojęć w psychoanalizie Zygmunta Freuda.
Ego jest jedną ze struktur osobowości w modelu psychoanalitycznym, obok superego oraz id.Ego wytwarza się ponieważ zaspokojenie potrzeb organizmu wymaga działań w świecie rzeczywistym (obiektywnym) poprzez przekształcanie wyobrażeń w spostrzeżenia. Jest podporządkowane zasadzie rzeczywistości, działa za pośrednictwem procesu wtórnego, sprawuje kontrolę nad funkcjami poznawczymi i intelektualnymi. Ta część osobowości decyduje o przystąpieniu do działania, które popędy i w jaki sposób zostaną zaspokojone. Zasadnicza rola ego to godzenie wymagań organizmu z warunkami środowiskowymi czyli id i superego.
Ego jest sferą intelektualną człowieka.
Ego jest jednym z podstawowych pojęć w psychoanalizie Zygmunta Freuda.
Superego Superego stanowi wewnętrzną reprezentację wartości moralnych i ideałów uznawanych przez daną społeczność, które przekazywane są dziecku przez rodziców w procesie socjalizacji. Jest to instancja „moralna”, dążąca do doskonałości (w przeciwieństwie do id kierującego się zasadą przyjemności). Główne funkcje superego to hamowanie impulsów id, przekonywanie ego, aby cele realistyczne zastąpiło moralnymi.
Jest to ostatni wykształcający się element osobowości, kształtuje się pod wpływem kar i nagród, stosowanych przez rodziców. To, co wychowawcy aprobują i nagradzają włączane jest w obręb subsystemu superego - ja idealnego. Sumienie karze wywołując poczucie winy, ja idealne nagradza powodując poczucie dumy. Samokontrola zajmuje miejsce kontroli sprawowanej przez rodziców.
1) id - podstawowa, nieświadoma struktura; źródło energii; rządzi nim zasada przyjemności,
2) ego - koordynuje kontakty ze światem rzeczywistym; rządzi nim zasada realności (funkcjonalności); ośrodek kontrolny i decyzyjny; stoi w opozycji do id,
3) superego - system wewnętrznych reguł postępowania i norm moralnych, rządzi nim zasada moralności (słuszności); przejawy: nasze sumienie i Ja idealne; ośrodek samokontroli, powściąga impulsywne id;
ad2
Stadium oralne( 1 rok życia)- energia libido koncentruje się w okolicach ust. Przyjemność dziecko czerpie z ssania i gryzienia. Niezaspokojenie lub nadmierne zaspokojenie może skutkować występowaniem takich zachowań w życiu dorosłym. Fiksacja wyraża się alkoholizmem czy żarłocznością.
Stadium analne( 2-3 rok życia)- energia libido jest w okolicach odbytu. Dziecko osiąga satysfakcje poprzez wydalanie i wstrzymywanie kału. Duże znaczenie ma rozpoczęcie treningu czystości. Fiksacja może powodować rozwinięcie się osobowości nadmiernie zwracającą uwagę na czystość (wydalanie) lub upartej i obsesyjnej (przy wstrzymywaniu).
Stadium falliczne (4-6 rok życia)- energia libido koncentruje się w genitaliach i uczuciach- stają się one jawne seksualnie. W stadium tym pojawia się kompleks Edypa i Elektry.
Stadium latencji ( trwa do adolescencji)- w tym okresie libido ulega osłabieniu i nie koncentruje się w szczególności na żadnym obszarze ciała. W okresie tym obserwowany jest rozwój ego ( sprawność intelektualna i społeczna).
Stadium genitalne (od adolescencji)- pojawia się zainteresowanie seksualną przyjemnością. Jest to stadium dojrzałości finalnej. Wcześniejsze popędy łączą się w zintegrowany zestaw dorosłych seksualnych postaw i uczuć.
AD3
Libido, czyli nieświadomy popęd seksualny, będący głównym źródłem energii seksualnej człowieka, rozumiany jako pozytywne doświadczenie z własnym i cudzym ciałem jest podstawowym regulatorem ludzkiego zachowania
Zdaniem Freuda popęd jest stały, realizowany przez kontakty z obiektami z zewnętrznymi - zmienia się sposób realizacji (zależy od aktualnej fazy rozwoju).
Możliwe jest wystąpienie zaburzeń w rozwoju, przejawiających się fiksacją na jednej z faz.
Podświadomość to obszar części naszej nieświadomości, do którego człowiek spycha NIEZREALIZOWANE POPĘDY..
świadomość nie stanowi najważniejszej warstwy psychiki lecz dotyczy głównie bieżących wydarzeń i wiedzy o tym, że coś jest czyli zdolności percepcyjnych kontroli napływających bodźców. Tak więc rolę świadomości można określić jako monitoring i kontrolę zachowania,
Informacje na temat tego, dlaczego coś jest lub się dzieje są zaś zawarte w nieświadomości, w której ma miejsce większość mechanizmów motywujących zachowanie, rolą nieświadomości jest wywoływanie i ukierunkowywanie zachowania. Nieświadomość pozostaje w sprzeczności ze świadomością, jest przez nią ograniczana i cenzurowana.
W obrębie nieświadomości znajdują się tłumione pragnienia i nieuświadomione motywy działania oraz wspomnienia i myśli podświadomie wyparte przez jednostkę ze świadomości
Ad 4
a. represja czyli wyparcie - który został odkryty przez Freuda; polega na usuwaniu ze świadomości myśli o konfliktach, popędach, przykrych przeżuciach i upokarzających niepowodzeniach, które wywołują lęk czy poczucie winy, celem represji jest zmniejszenie lub zupełne wyeliminowanie lęku
b. stłumienie, które polega na umiejętności panowania nad swoimi dążeniami, pragnieniami i motywami, które nie są akceptowane społecznie; w obawie przed ośmieszeniem czy sankcją zewnętrzną człowiek nie manifestuje swoich dążeń
c. projekcja, czyli nieświadomy mechanizm rzutowania swoich niepożądanych cech czy wad na innych ludzi; przypisując otoczeniu nieszlachetne motywy działania, człowiek chroni się przed przyznaniem, że sam kieruje się takimi dążeniami; projekcja zmniejsza lęk i wpływa na wzrost samooceny. Projekcja ma charakter wybiórczy, najczęściej jej obiektem są osoby lub grupy społeczne, które są na tyle podobne do jednostki stosującej ten mechanizm, że projekcja brzmi dość prawdopodobnie a jednocześnie na tyle różne, iż rzutowanie nie wywołuje lęku. Projekcja nie tylko chroni człowieka przed przyznawaniem się do swoich wad, ale również zmienia się jego zachowanie w stosunku od innych ludzi.
d. racjonalizacja, która polega na nieadekwatnym wyjaśnianiu przyczyn zachowania. Dążenia i motywy prawdziwe są zastępowane przez dążenia i motywy „mile widziane”. Racjonalizacja, która polega na całkowicie błędnym przedstawieniu własnych motywów i dążeń, jest dość prymitywna i bardzo łatwa do zdemaskowania.
Wiele lat temu wybitny psycholog Bohdan Zawadzki zwrócił uwagę na niezmiernie interesujące rodzaje racjonalizacji - pierwszą z nich nazwał kwaśnymi winogronami (gdy człowiek nie może osiągnąć jakiegoś celu, uznaje, że cel ten nie ma dla niego znaczenia), drugą nazwał słodkimi cytrynami (człowiek wmawia sobie, że zdarzenia i sytuacje, których nie znosi są przyjemne)
e. substytucja, polega na zastępowaniu celów, których nie można osiągnąć, przez
cele, które są łatwiejsze. Następuje zatem zmiana obiektu, na który skierowany jest popęd. Substytucja występuje w dwóch formach
- kompensacja - człowiek skierowuje swoją aktywność na cele podobne do tych, które nie udało mu się poprzednio osiągnąć
- sublimacja - człowiek wyraża swoje nieakceptowane popędy i dążenia w formie, która zyskuje uznanie społeczne (jeżeli dążenie do zaspokojenia popędu seksualnego nie zostaje spełnione, człowiek może je sublimować pisząc wiersze lub malując obrazy)
Mechanizmy obrony EGO:
SUBLIMACJA-zaspokojenie lub pozbycie się sfrustrowanych pragnień seksualnych w zastępczych i nie seksualnych czynnościach akceptowanych społecznie w danej kulturze. IDENTYFIKACJA - zwiększenie poczucia wielkiej wartości przez utożsamianie się z jakąś wybitną osobą lub instytucją.
KOMPENSACJA-ukrywanie słabych stron przez podkreślenie cechy pożądanej lub powetowanie sobie frustracji w jednej dziedzinie zaspokojeniem „z nawiązką" w innej. WYPARCIE-niedopuszczanie do świadomości przykrych lub niebezpiecznych myśli, utrzymywanie ich w nieświadomości.
ZAPRZECZENIE-bronienie się przed nieprzyjemną rzeczywistością przez niedostrzeganie jej.