08.05.2015
Wokół koncepcji zależności:
A.G. Frank , C. Furtado, F. Cardoso, O. Sunkel, I. Wallerstein, S. Arnin, A. Emmanule
Teoria zależności:
-wielość koncepcji czy wręcz idei
- głos trzeciego świata
- dziś większość przestarzałych, przewartościowanych
Inspiracje teoretyczne:
od marksistów do post marksistów
+Róża Luksemburg
-> akumulacja kapitału, obejmuje też państwa zaplecza, kapitalizm wkracza w imperializm, tylko jednen język - przemoc)
+Lenin
+Bucharin
-> podział na wieś i miasto przenosi się na państwa,trzeba mówić o kapitalizmie światowym, analiza imperializmu - 5 cech, podział między wielkie mocastwa
W.A. Lewis - podział świata na strefy umiarkowane i tropikalne (największa podaż siły roboczej)
Strukturalizm ekonomiczny i teorie formacji peryferyjnyh
Raul Prebish:
Kraje centrum - Kraje peryferiom
Rozwój w trzecim świecie ma charakter pochodny i nieendogenny
(zależność jednych krajów od drugich - żeby jedne kraje się rozwijały inne musza być zacofane)
C. Furtado:
Strukturalizm ekonomiczny - nie zrozumiemy gospodarki krajów słabo rozwiniętych bez znajomości struktury i funkcjonowania globalnego kapitalizmu (Jamajka od Xviii. produkcja tylko trzciny cukrowej)
Systemowa wizja świata Bartalanffiego
Świat społeczny - jako megasystem obdarzony wewnętrzną logiką i hierarchią
Podstawowa teza:
Rozwój jednych krajów jest związany z niedorozwojem innych
(Anglia super bobawełna ze Stanów Zjednoczonych; niewolnicy na polach bawełny-> kraje pd. amer. niedorozwinięte)
TEZY TEORII ZALEŻNOŚCI:
Struktury społeczne krajów niedorozwiniętych nie są rezultatem autonomicznego procesu historycznego ale odbiciem dominacji sił zewnętrznych
- nie brak kapitału, przedsiębiorczości ale uzależnienie powoduje, ze kraj jest biedny
2) Niedorozwój nie jest wcześniejszym stadium rozwoju
Brazylia, Argentyna
Niedorozwój narzucony jest z zewnątrz, jego skutki mają charakter wewnętrzny
(np. monokultury górnicze)
Przezwyciężenie niedorozwoju zakłada zniesienie zewnętrznego panowania
Nierówna akumulacja kapitału, maksymalizacja zysków
Nierówny podział zysków, osiowy podział pracy
(prod. Wysoko przetworzonych produktów koncentruje się w krajach centrum; my koncentrujemy sięna tym co przynosi zysk, oni na tym co przynosi nam tanie rzeczy)
Podmiotem rozwoju są suwerenne państwa, ale rozwój jednych jest skutkiem ekspansji innych
Rozwój jest:
- ewolucyjny
- wieloliniowy - inaczej rozwijaja się państwa centrum i peryferii
- dywergentny - kraje coraz bardziej się różnią
[semiperyferie - kraje, które wobec jednych krajów są centrum, wobec innych są peryferiami - Uruwaj, Paragwaj - Brazylia - Anglia]
Redeployment - przerzucenie do peryferii pracochłonnych brudnych technologii
(Francja - przeniosła je do krajów arabskich, mają przez to czyste środowisko -> Dbamy o swoje środowisko a odpady przerzucamy do krajów peryferyjnych)
Asymetryczne presje i oddziaływania polistyczne ( od presji po zamachy stanu)
Poziom kultury, gwałt symboliczny, czyli przekazywanie Trzeciemu światu obcych systemów ideologicznych, wartości, norm oraz instytucji zrodzonych w europejskim kręgu kulturowym
Co to jest rozwój zależny?
O rozwoju zaleznym możemy mówić jeżeli struktura jednych krajów na poziomie ekonomicznym, politycznym i ideologicznym wyraża relacje asymetryczne z inną strukturą społeczną, która w stosunku do 1 zajmuje pozycję dominujacą.
Marek Szczepański: Rozwój zależny peryferii to taki ciąg mian ekonomicznych, politycznych, kulturowo-społecznych i techniczno-technologicznych zachodzących w systemach peryferyjnym, który jest warunkowany w przeobrażanieach w systemachsentralnych ( zmiany 1 kraju wynikaja ze zmian w 2 kraju)
Dowbor - Brazylia
- Rabunek przez Portugalię
- Monokultura cuktu XVIII (zakazano uprawy zboża) 1785 likwidacja monofaktur (-> znaleziono złoto i chcieli zainwestowac w monofaktury - wymusili zakaz prod. Włókienniczych)
- Faza angielska (narzucili reguły, 1850 uprzemysłowienie, 1888 zniesienie niewolnictwa, zależność technologiczna, finansowa)
Immanuel Wallerstein 1930
Nie kategoria państwa narodowego przedmiotem analizy, ale kategoria systemu - świata
Trzy punkty zwrotne w dziejach nowoczesnego systemu - świata:
długi XVI w, w czasie którego nowoczesny system świat wyłania się jako kapitalistyczna gospodarka świat
rewolucja francuska 1789r. która odpowiada za dominację przez następne dwa stulecia geokultury systemu świata, naznaczonej przez centrowy liberalizm
światowa rewolucja 1968r. zwiastująca końcowa fazę systemu świata
Teoria system- świat:
„System swiat nie jest systemem świataw którym zyjemy lecz systemem, który sam stanowi pewien świat..”
Historycznie ukształtowany system, powiązania ekonomiczne, osiowy podział pracy, połączenie obszaru centrum z peryferiami
Korzysta z Brandela, który twierdził, że w czaise długiego wieku XVI w 1350 (początek uprzemysłowienia Włoch)do 1650 ( koniec pomyślności gospodarczej europy) ukształtował się system świat.
Każdy element należy rozpatrywać, jako cześć systemu
długi wiek XVI, formuje światową gospodarkę europejską
2) 1650-1730 długotrwała recesja, spadek zysków zaostrza konkurencję, dominacja systemu przez Anglię (hegemon), konsolidacja systemu
1760 do I wojny światowej - rozwija się produkcja przemysłowa, likwiduje się systemy globalne
Afryka - Europa; Azja - Ameryka -> system europejski pochłania ine systemy
Zastąpienie dominacji Brytyjczyków przez USA, okrzepnięcie systemu
5)
6)Współczesna gospodarka globalna systemu naczyń wzajemnie połączonych (wszystko połączone)
7) System ukształtował się w wyniku długie procesu w XVI w
8) Ten system rozrastał się przez stulecia stopniowo włączając nowe części świata do swojego podziału pracy
[ Azja włączona jako ostatnia, wytwarzane zyski zainwestujemy żeby zyskać i znów zainwestować]
9) Kapitalistyczny system- świat tworzy kapitalistyczna gospodarka zdominowana przez relacje rdzeń-peryferie. Istnieją tez połperyferie.
10) System-świat rozwija się w ramach serii, cyklicznych rytmów
- rytmy 50-60 letnie, które wynikaja z cyklów Kondratieffa (1926) - gospodarka rozwija się w cykliczny sposób - eksport, import, zmiany cen
- rytmy 100-150 letnie hegemoniczne, składające się ze wzrostu i upadku kolejnych gwarantów porządku globalnego
-> Cykliczne rytmy kończyły się regularnymi, powolnymi lecz znaczącymi przesunięciami geograficznymi w miejscach akumulacji kapitału i władzy
System-świat rozwija się od 1 hegemona do 2 hegemona.
11) Istnieją w systemie-świat państwa hegemoniczne
Gospodarka rozwija się w dłuższym okresie czasu ale też faluje w krótszych okresach lat
Nowoczesny świat ma ograniczone trwanie
12) Pojawienie się ruchów antysystemowych, które równolegle podkopują i wzmacniają system
13)Fundamentalne znaczenie rasizmu i seksizmu jako organizacyjnych zasad systemu (rozdzielanie pracy, władzy i przywilejów) -> zawsze są jedni nad drugimi
Jaka przyszłość systemu-świat? - II scenariusze
Przesunięcie się centrum
Upadek gospodarki- świat bo:
deruralizacja (odwieśniaczenie) - w wyniku walki pracowników rosną ceny pracy
ograniczenie możliwości eksternalizacji kosztów (przerzucanie kosztów na otoczenie - Bytom - kopalnia, kiedys nie trzeba było liczyć się z ochroną środowiska)
wzrost cen surowców (coraz mniej)
postęp demokratyzacji (kapitaliście zabiera się zyski w formie podadków żeby było na NFZ, szkolnictwo itp.)
koniec starej lewicy
1968r - do tego roku były ruchy, które krytykowały system ; a teraz są ruchy, które całkowicie podważają system -> to hamuje rozwój
Nakładając te wszystkie elementy na siebie istnieją wysokie szanse, że ten system upadnie za kilkadziesiąt lat
Krytyka teorii zależności:
- niedocenienie wewnętrznych źródeł rozwoju
- uproszczenia
- nadmierna jednostronność w tłumaczeniu przyczyn niedorozwoju
- nie docenia się odwrotnej zależności
- teoria zależności dobra w diagnozie i krytyce, ale nie mówiła o tym co zrobić aby to zmienić
Poszukiwanie alternatywnych dróg rozwoju:
I )Rozwój alternatywny
II ) Rozwój endogenny
I) Inspiracje teoretyczne:
- Mohandas Karmachand Gandhi Mahatma (wielki duchem) 1869-1948
Satyagraha = satya (prawda_ + agrafa (upieranie się)
= upieranie się p[rzy prawdzie, wierność prawdzie
SWARAJ - niepodległość, samorządność (szansa dla wszystkich_;
Niezależność od obcej kontroli, stan w którym nie lekceważy się dobra nawet najmniejszych.
SWADESA - samowystarczalność ekonomiczna (produkcja dóbr krajowych, likwidacja fałszywych potrzeb)
ZASADA AHIMSY - czyli nie wyrządzania zła, zalecana przez buddyzm, hinduizm, a przede wszystkim dżanizm.
Nakazuje przyjęcie postawy życzliwej i opiekuńczej wobec wszystkich istot żywych tak ludzi jak i zwierząt.
Aprigraha - zminimalizowanie wszelkich potrzeb
Harta - wstrzymanie ise od pracy i wszelkich działań
Karmajoga - zasada aktywności
„Wiem, że nie odszukam go (Boga) z daleka od ludzkości”
„Pragnę widzieć Boga przez służbę ludzkości”
II ) Inspiracje teoretyczne:
E.F. Schumacher
Małe jest piękne. Spojrzenie na gospodarkę świata z założeniem, że człowiek coś znaczy.
(Przyroda staje się wartością)
1973 Raport Klubu Rzymskiego Granice wzrostu
1977 Edward J. Mishan [przeciwnik wzrostu, twierdził, że doprowadzi do zniszczenia ekologicznego, gospodarczego, społecznego] - Spór o wzrost gospodarczy
- dalszy rozwój to nieuchronna katastrofa ekologiczna, gospodarcz, ekonomiczna
- alternatywa - zahamowanie tempa wzrostu i postawienie go na stałym poziomie
= Obsesja wzrostu gospodarczego wiąże się ze wzrostem oczekiwań i roszczeń
= Próbuje im sprostac scentralizowane państwo (żadanie wzrostu, wyrównanie szans)
= Rośnie kontrola nad jednostką
Studia wzrostu ww. Rostow
Społeczeństwo TRADYCYJNE
- ukształtowane przez warunki naturalne przed rozwinięciem procesu wzrostu
- 75 % ludności przy produkcji żywności
- społeczeństwo koncentruje się na własnym przetrwaniu
- dochód na potrzeby konsumpcyjne
- stopa inwestycji nie przekracza 5 %
- technika przednewtonowska
- pojawiają się innowacje, zwiększa areał upraw, ciągle społeczeństwa zmieniają się, ale trwa zaklęty krąg ubóstwa
- autorytet władzy oparty na własności ziemskiej królestwa
- rzemiosło, manufaktura
- poj…..
Przygotowanie do startu
- najwcześniej Holandia (->ale to WLK. Brytania była I)
- 5% PKB akumulowane i przeznaczane na inwestycje
- wzrost poziomu wykształcenia społeczeństwa
- rozwój inwestycji rynkowych
- zmaganie starych elit z nowymi elitami
- scentralizowanie państwa (przygotowanie warunków)
- przeobrażenia transportu, rolnictwa i handlu zagranicznego
- idea postępu technicznego
- znaczenie reformacji
- I. Newton ( świat można opisać za pomocą kliku reguł za pomocą, których możemy nim manipulować, możemy poznać świat i go zmienia 1678) XVII/XVIII
Start
struktury instytucji ekonomicznych na tyle elastyczne na ile wymagają zmiany
zwiększenie aktywności gospodarczej związane z przeświadczeniem o zasadności osiagania zysków
stopa oszczędności 10% dochodów
- nowe metody produkcji i organizacji pracy
- wydobycie nowych surowców
- nauki podstawowe
- etyka purytańska
- dążność do przyjmowania innowacji
-> Anglia 1783-1802
- Francja 1830-1860
- USA 1840-1860
- Niemcy 1848-1870
- Japonia 1880-1900
- Rosja 1890-1915
- Polska, Turcja, Meksyk - 1930-40
Osiąganie dojrzałości
- po starcie gospodarka jest gotowa do wprowadzenia nowych technik na szerokim froncie
- stopa inwestycji - 10-20%
- sieć transportu obejmuje cały kraj
- reformy socjalne
-
- osiągnięcia fazy dojrzałości
Dojrzałość
- stworzenie komplementarnego złożonego systemu gospodarczego
Społeczeństwo staje przed dylematem dotyczącej dalszej strategii rozwojowej
Supremacja nad innymi na zbrojenia (Niemcy, Japonia,
Welfare state - bezpieczeństwo socjalne - Europa redystrybucyjna funkcja państwa to co wytworzyliśmy dzielimy na wszystkich aby żyło się dobrze
Zindywidualizowana konsumpcja rozwój USA, Kanada