1.Udział pielęgniarki w procesie diagnozowania
Zakres działań pielęgniarki w placówkach psychiatrycznych uległ znacznemu rozszerzeniu, pielęgniarka stanowi ważne ogniwo łączące pacjenta z pozostałymi członkami zespołu terapeutycznego. Wyrazem tego jest uczestnictwo pielęgniarek w procesie diagnostyczno -leczniczym .
Obserwacja pacjentów jest jednym z najważniejszych zadań pielęgniarki psychiatrycznej. Obserwacja przyczynia się do ustalenia diagnozy i prognozy , jest konieczna w trakcie leczenia i trwa aż do momentu wypisania chorego ze szpitala. Obserwacja jest to świadome i celowe spostrzeganie. Spostrzeżenia powinny być obiektywne i wierne. Należy obserwować pacjenta dyskretnie, dzięki obserwacji , inteligentna i doświadczona pielęgniarka może przewidzieć niektóre sytuacje. Może zażegnać rodzący się konflikt, zapobiec wybuchowi złości, nie dopuścić do pogłębienia się poczucia osamotnienia.. Ważniejsze spostrzeżenia należy zapisywać w indywidualnej karcie obserwacji, informacje z karty są wykorzystywane podczas spotkań zespołu terapeutycznego. Pielęgniarki w czasie obserwacji opierają się na własnym doświadczeniu i zdobytej wiedzy, najczęściej w obserwacji pacjenta uwzględnia się następujące elementy: wygląd zewnętrzny, zachowanie, aktywność, nastrój, wypowiedzi, oraz zgłaszane dolegliwości somatyczne. Ważne informacje o przebiegu dyżuru pielęgniarka zapisuje w zeszycie raportów , jest to dokument o dużym znaczeniu zarówno dla lekarza jak i pielęgniarek przejmujących dyżur.
Znajomość biografii chorego(dane z historii choroby, rozmowy z pacjentem, rozmowy z członkami zespołu terapeutycznego)ułatwia pielęgniarce wybranie odpowiedniej postawy terapeutycznej wobec chorego z nerwicą. Pożądane jest aby pielęgniarka umiała słuchać chorego, pozwalała mu jak najwięcej mówić o sobie , o swoim życiu, pracy , konfliktach.
Udział pielęgniarki w oddziaływaniach psychoterapeutycznych wzbogaca wiedzę o pacjencie, jego zachowaniach i problemach . Ułatwia to sprawowanie opieki nad pacjentem , a w szczególności , udzielanie pomocy w rozwiązywaniu jego problemów i zapewnienie wsparcia i poczucia bezpieczeństwa.
2.Udział pielęgniarki w procesie leczenia
Do najważniejszych metod leczenia nerwic należą: psychoterapia , socjoterapia, farmakoterapia, fizykoterapia, balneoterapia i inne. Całością procesu leczenia zajmuje się zespół terapeutyczny w skład którego wchodzą: lekarze, psychologowie, pielęgniarki, fizykoterapeuci, oraz wiele innych osób zajmujących się np. muzykoterapią ,
Aby pomóc choremu w rozwiązywaniu trudnych problemów, należy wiele obserwować, czytać, interesować się światem i ludźmi .Im ciekawszy człowiek, bogatsza osobowość otwarta na świat i ludzi , tym bardziej pragnie się być z nim, czuć się obiektem jego zainteresowań i uczuć . Dotyczy to również pielęgniarki i jej kontaktu z chorym psychicznie, kontaktu tak różnego jakościowo od wszystkich innych.
Zrozumienie ,życzliwość i serdeczność mają duże znaczenie terapeutyczne, podobnie jak w opiece z psychotykami. Neurotycy są bardzo wyczuleni na „maskę”, jaką przybiera się w kontaktach z ludźmi. Pozory zainteresowania lub serdeczności szybko zostają zdemaskowane. Dochodzi do utraty zaufania, co uniemożliwia nawiązanie ściślejszych więzi. Uczucia jednego człowieka do drugiego mogą być wyrażane bezpośrednio jako empatia lub za pomocą gestu, spojrzenia , wyrazu twarzy, słowa. Pokrywanie prawdziwych uczuć czyli tzw. Maska wzmaga lęk i niepewność chorego. Nie tylko personel analizuje chorego, jego osobowość, reakcje. Również pacjent urabia sobie opinię o zespole leczącym i zależnie od niej jest bardziej lub mniej otwarty i szczery. Pierwsze wrażenie jakie wynosi ze spotkania z lekarzem lub pielęgniarką jest często istotne dla dalszych kontaktów.
Pacjenci neurotyczni mogą demonstrować wiele objawów, które wydają się personelowi przesadzone, sztuczne, błahe itp. Postawa zrozumienia dla subiektywnych odczuć chorego pozwala na zmniejszenie napięcia oraz nie nasila symptomów choroby.
Istotnym elementem jest właściwie ukierunkowana aktywność. Wielu pacjentów to ludzie utalentowani i wykształceni. Należy pozostawić im inicjatywę w pracy , szczególnie twórczej, podnieść w ich oczach wartość samych siebie, zachęcać do aktywności, lecz nie zmuszać do niej.
Po spotkaniach psychoterapeutycznych stan chorego może przejściowo pogorszyć się, może wzrastać niepokój. Należy wówczas wysłuchać pacjenta, obserwować jego reakcje, ale powstrzymywać się od interwencji bezpośredniej(bagatelizowanie , pocieszanie) W opiece nad neurotykami porozumienie i wzajemna informacja lekarza i pielęgniarki są szczególnie istotne. Jeżeli pielęgniarka nie zna założeń terapeutycznych i aktualnego etapu leczenia , może swym postępowaniem zepsuć to , co psychoterapeuta i pacjent w danym momencie osiągnęli. Chwile niepokoju i rozterki pacjenta mogą być ważnym czynnikiem ułatwiającym poznanie siebie , głębsze spojrzenie na swoje reakcje i ich skutki. Rozładowywanie napięć, pocieszanie w nieodpowiednim momencie może przywrócić u pacjenta dawne reakcje nerwicowe.
Postępowanie pielęgniarki z pacjentami warto indywidualnie ustalić z lekarzem oraz dyskutować na zebraniach zespołu terapeutycznego , aby nie było rozbieżności . Nie należy zniechęcać się do chorego mimo pozorów choroby , szczególnie istotne jest to w przypadku zachowań histerycznych. Osobowość histeryka jest często osobowością niedojrzałą , jego gra bywa nieświadoma. Jest wyczulony na nastrój innych, sytuację, rodzaj publiczności. Na oddziale należy likwidować warunki pozwalające histerykowi „wejść na scenę”. Nigdy nie należy przedłużać dialogu o charakterze histerycznym. Często natychmiastowe i chwilowe izolowanie pacjenta przerywa manifestację histeryczną. Postawa życzliwa, ale neutralna wobec efektów teatralnych, bez ironii ,oburzenia czy lekceważenia , doskonałe opanowanie- zapobiegają tworzeniu nowych symptomów. Uświadomienie sobie ,że pacjent cierpi autentycznie, chociaż brak organicznych przyczyn choroby , pomoże pielęgniarce w opiece nad tymi chorymi.
Na oddziałach leczenia nerwic często spotkać można pacjentów z objawami hipochondrii. Pacjenci hipochondryczni dużo wiedza na temat swoich „schorzeń”, często są oczytani w literaturze medycznej, znają wielu lekarzy i ich poglądy na istotę schorzeń. Nie należy przekonywać chorych ,że się mylą, ponieważ to wzmaga objawy , należy wykazać ,że nie bagatelizuje się choroby. Trzeba pacjenta otoczyć opieką somatyczną ale bez przesady i nadopiekuńczości. Nadmierna troska pielęgniarki może pogłębić objawy zarówno histeryczne jak i hipochondryczne. Należy słuchać skarg chorego bez zniecierpliwienia, starać się odwrócić jego uwagę od doznań chorobowych, włączyć w zajęcia na oddziale.
Pacjenci przebywający na oddziałach leczenia nerwic na ogół sami zaspokajają swoje potrzeby biologiczne . Niektórzy z nich mogą mieć kłopoty ze snem lub zaburzenia apetytu .
W przypadkach gdy lekarz zleca podawanie leków, pielęgniarka nadzoruje ich ścisłe podawanie oraz zażywanie w swojej obecności , oraz obserwuje w kierunku wystąpienia działań niepożądanych , o swoich spostrzeżeniach informuje lekarza.
2.Kontakt terapeutyczny pielęgniarki z chorym
Relacja personel-pacjent powinna przebiegać wg innych zasad niż dotychczasowe związki pacjenta z otoczeniem. Rola pielęgniarki na oddziale leczenia nerwic jest odmienna od ogólnie przyjętej roli osoby łagodzącej cierpienia fizyczne i pielęgnującej schorzenia w chorobie somatycznej. Kontakt terapeutyczny należy rozpocząć od zaakceptowania pacjenta takim jakim jest.
Podstawowym elementem jest kontaktu psychoterapeutycznego jest akceptacja chorego. Przez akceptację rozumie się serię zachowań wyrażających pacjentowi szacunek, uznających jego godność, wartość, oraz prawo do wyrażania opinii. Nie należy mylić pojęcia akceptacji z dawaniem choremu absolutnej swobody, ze stawaniem na uboczu, w pozycji biernego obserwatora , z rezygnacja lub wycofaniem się w sytuacjach trudnych do rozwiązania. Nadmierna cierpliwość, zbytnia uprzejmość w trudnych, konfliktowych sytuacjach nie zawsze bywają korzystne dla chorego.
Pacjenta należy poinformować o regulaminie i planie dnia , który powinien być wywieszony i ściśle przestrzegany. Chory ma prawo wiedzieć, czego od niego się oczekuje, do kogo ma się zwracać po wyjaśnienia. W informacjach , jakie uzyskuje od różnych osób nie może być sprzeczności . W tym celu na zebraniach zespołu terapeutycznego należy ustalić jednolite wymagania i granice tolerancji. Pacjent poczuje się pewniej i bezpieczniej, kiedy sytuacja na oddziale będzie stabilna, bez bałaganu i improwizacji.
Charakter pracy pielęgniarki wytycza pewne granice relacji terapeutycznej pielęgniarka-pacjent. Granice relacji są wyraźne i nie należy ich przekraczać. Kontakt pielęgniarki, mimo szczerości i bezpośredniości, powinien mieć charakter profesjonalny, ściśle związany z czynnościami zawodowymi. Nigdy nie powinien być przyjacielski i intymny w ścisłym znaczeniu tego słowa . Sympatia i oddanie, jakie czuje dla chorego, związane są z jej rolą zawodową . Nie należy zapominać , że kontakty pielęgniarki z chorym mają znaczenie terapeutyczne i są oparte na świadomej postawie zawodowej, kompetencji, wzajemnym zaufaniu i poważaniu.