Tomasz Nawrocki w Machaj - funkcjonowanie grup odniesienia w społeczności lokalnej
Jak grupa odniesienia funkcjonuje w społeczności lokalnej, jak same są warunkowane przez jej strukturę i system kulturowy oraz jakie przeobrażenia zachodzą pod wpływem procesu modernizacji społeczności lokalnej.
Koncepcja zmiennych modelowych T. Parsonsa - układ 5 zmiennych, przedstawionych za pomocą alternatyw, dylematów, z którymi styka się działająca jednostka -> wykorzystane do tworzenia typologii społeczeństw oraz teorii modernizacji.
Zmienne służące do charakteryzowania działań jednostki:
the gratification - discipline dilemma: affecitivity vs. Neutrality
the private vs. collectivity interest dilemma: self-orientation vs. call. Orientation
the choices between types of value - or. Standard: universalismus vs. Particularismus -> czy jednostka w trakcie działań wobec danego przedmiotu kieruje się uniwersalny systemem wartości, czy własnym stosunkiem do danego przedmiotu.
the choices between “modalities” of social object: achievement vs. ascription -> odnosi się do tego, czy traktować inna jednostkę w zależności od jej osiągnięć, czy w zależności od cech jednostce przypisanych. (osiągnięcia - przypisanie)
the definition of scope of interest in the object: specifity vs. diffuseness
Społeczność lokalna charakteryzuje się skrajnym partykularyzmem i przypisaniem
Członkowie społeczności lokalnej nie szukają pewnych uniwersalnych normatywnych układów odniesienia poza swoja społecznością, a w jej obrębie, brak jest więc odniesień zewnętrznych.
W społeczności lokalne istnieje istnieje sztywny, jasno opisany układ odniesienia, zarówno w aspekcie normatywnym jak i porównawczym. Jest to przyczyną tego, że nabór do pełnienia ról odbywa się przy pomocy cech przypisanych a nie rzeczywistych osiągnięć jednostki.
Wspólnota terytorialna, brak ruchliwości zewnętrznej i zamknięty charakter społeczności lokalnej utrudnia komunikacje z grupami zewnętrznymi i orientuje jednostkę na układ odniesienia swojej społeczności, grupy zewnętrzne mogą stanowić jedynie negatywny układ odniesienia.
Kolejna cechą jest brak ruchliwości wewnętrznej. Jedynie jednostki zajmujące pozycje skrajnie marginalne do nich przypisane mogą odczuwać potrzeba szukania zewnętrznych grup odniesienia, jednak zamknięty charakter społeczności im to uniemożliwia.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
W dzisiejszych czasach takie tradycyjne społeczności lokalne są już rzadkością. Stało się tak za sprawą procesu modernizacji owych społeczności
Wg W. Mirowskiegi modernizacja struktury społeczno - ekonomicznej oznacza:
specjalizacje ekonomiczną
zanik znaczenia kryterium statusu społecznego opartych na przypisaniu
otwarcie kanałów ruchliwości społecznej dla szerokich rzesz ludzi
osłabienie roli tradycyjnych elit w życiu społecznym
rozpowszechnienie uczestnictwa w życiu politycznym
rozwój sieci masowego przekazu i wzrost ich znaczenia
Do tego należy dodać powstanie złożonych struktur władzy oraz sekularyzacje
Zmiany w sferach ekonomicznych, społecznych i politycznych prowadzą do zmian układów grup odniesienia w społeczności lokalnej
Zmiany w płaszczyźnie ekonomicznej polegają na specjalizacji ról zawodowych w społeczności, co powoduje zanikanie typowych cech klasycznych społeczności lokalnych takich jak: samowystarczalność, jednolitość zawodowa etc. Prowadzi to do orientacji układu odniesienia na grupy zewnętrzne, ponieważ inne jednostki z tych grup wykonujące np. taką sama prace, zaczynają bardziej przypominać członowi społeczności siebie samego niż inni członkowie lokalni (jednostka aby porównywać musi dostrzegać podobieństwo swej pozycji do pozycji grupy)
W sferze polityczne modernizacja oznacza dyferencje władzy politycznej i rozpowszechnienie uczestnictwa w życiu politycznym, co powoduje zwiększenie wpływu „nie-elit” działających poprzez grupy interesu i ich elity wpływów, a nie elity władzy. Poprzez aktywność polityczną jednostka zyskuje nowe grupy odniesienia położone zarówno wewnątrz, jaki i na zewnątrz społeczności.
Nowe grupy odniesienia jednostka zyskuje także poprzez zróżnicowanie struktury władzy. Zanikają stare elity władzy, pojawiają się nowe. Powstają nowe grupy interesu, nowe elity wpływów, różnicuje się charakter wpływu władzy państwowej - jednostka ma szerokie pole rozwoju aktywności polityczne , co jest nie bez wpływu na jej grupy odniesienia. Mimo, że stare elity nie decydują już o losach społeczności to pozostają one symbolem pewnych wartości.
W sferze społecznej widoczny jest zanik znaczenia kryterium przypisania, dziedziczności, otwarcie nowych kanałów komunikacji i ruchliwości, rozwój środków masowego przekazu etc. Zanik przypisania daje jednostce większą elastyczność w doborze grup odniesienia.
Ponieważ społeczność nie ma już zamkniętego charakteru grupy zewnętrzne przestają być postrzegane jako negatywne grypy odniesienia.
W polskich warunkach społeczno-kulturowych na proces sekularyzacji wpływają inne zmienne, które mogą zakłócić obraz przebiegu sekularyzacji w społecznościach lokalnych i nie pozwalaja na prawidłowe odczytanie przemian w funkcjonowaniu grup odniesienia.