WYKŁAD III

Teoria Wymiany Interpersonalnej (C.Homans)

1.Interakcja - proces wymiany nagród i kar, strat i zysków

2.Większośc nagród i kar pochodzi ze środowiska społecznego chodzi tu nie o ilość tych nagród czy kar, ale o ich wartość/wagę i oddziaływanie)

3.Wybierając zachowanie człowiek ponosi koszty. Gdy nie ma alternatywy - nie ma kosztów, ale im bardziej atrakcyjna alternatywa, tym bardziej kosztowne jest zachowanie

Koszty są pochodną alternatyw, gdy mamy wiele możliwości i musimy wybrać tylko jedną z nich to ponosimy koszty, np. jeśli wstajemy rano do szkoły

zamiast się wyspać --> koszt --> niewyspanie

4. Ludzie zachowują się zależnie od poprzednich doświadczeń, ( czyli to, co zrobimy, co wybierzemy, zależy od naszych wcześniejszych doświadczeń).

- powtarzamy takie zachowania, które w przeszłości były nagradzane

(np., jeśli siedzenie na zajęciach w rzędzie przy ścianie było nagradzane, to będziemy nadal siadać w rzędzie przy ścianie)

- nagrody i kary otrzymywane w przeszłości uczą oczekiwania podobnych nagród i kar w podobnych sytuacjach w przyszłości (generalizacja bodźca)

- generalizacja bodźców, nasze nagrody mogą się zużywać (np. po iluś latach małżeństwa ta sama nagroda nie będzie mieć już tak dużej wartości jak kiedyś)

- Prawo popytu i podaży w interakcji - wartość nagrody otrzymanej od innych w wyniku określonego zachowania jest tym mniejsza, im częściej była ona poprzednio otrzymywana (dewaluacja, wartość maleje)

Wartość nagrody, jaką nam przynosi zachowanie innych zależy od tego, jaka jest ilość osób, dla których może ono być nagrodą w stosunku do ilości, którzy mogą i chcą ją przejawiać.

(np., Jeśli w całej grupie jest jedna osoba znająca dobrze dany program komputerowy i jest chętna by pomóc reszcie grupy ma ona bardziej wysoką wartość gdyby były 2 lub 3 takie osoby ich wartość „podziela się” - zmaleją, gdyż jest ich więcej)

Uznanie ze strony określonej osoby dla kogoś, kto ma wiele alternatywnych źródeł uznania jest mniej cenne niż dla kogoś, kto nie posiada alternatywnych źródeł

6. Oceniamy interakcje pod względem sprawiedliwości:

Zbilansowanie kosztów i nagród „ wymiany”

7. Gdy spostrzegamy układ Nagród i Kar za niesprawiedliwy - WRÓG

np. kiedy ktoś robi mniej niż my a zyskuje więcej niż my

Wrogość może powstawać, gdy:

-te same zachowania, które w przeszłości były nagradzane nie przynoszą nagród lub przynoszą mniejsze niż oczekujemy (np. poprzednio z przeprowadzanych badań dostawaliśmy 6, a teraz tylko 3)

-gdy inni ludzie, podobni do nas ze względu na cechy czy zachowania otrzymują nagrody, a my nie, (gdy otrzymywanie nagród jest ze względu na cechy/zachowanie i z dwóch podobnych osób jedna otrzymuje, a druga nie)

- im bardziej widoczne dla jednostki jest to, że nagrody - dostarczane przez innych gwałcą zasady sprawiedliwości tym większą wrogość to powoduje

(jeśli inni widzą to wraz ze mną - bardziej wrogie nastawienie, jeśli tylko widzę to ja, mniej wrogie moje nastawienie)

Eksperyment Stanleya Schachtera

-sprawdzanie podstawowej tezy interakcji

- do klubów dyskusyjnych podstawiał swoich ludzi, którzy mieli się zachowywać zgodnie z ułożonym przez niego scenariuszem

- chciał sprawdzić, czy ci, którzy dostarczają grupie innych nagród też będą nagradzani, a ci, którzy dostarczają kar, też będą karani

- chciał sprawdzić też, jak te grupy dyskusyjne reagują na krytykę lub akceptację swoich poglądów

- w jednej grupie były 3 osoby „eksperymentatora”:

-osoba A która miała słuchać uważnie i zachowywać się jak przeciętny klubowicz

-osoba B, jako osoba niekonformistyczna miała dostarczać kar, zajmować zdanie przeciwne, ale po jakimś czasie miała jednak ulec perswazji, czyli dostarczyć grupie bardzo silnej nagrody

-osoba C, czyli uporczywy dewiant, który zawsze miał inne zdanie niż wszyscy

Tak dyskutowali sobie około 3 tygodni, aż nadszedł czas, i chciał zobaczyć, która z tych osób ma największe szanse, aby zostać wybranym do pełnienia określonych funkcji w tym klubie

-Jeśli osoby są lubiane - otrzymują miłe funkcje, jeśli nie są lubiane to złe/nieprzyjemne funkcje

-Największe zainteresowanie w tym klubie wzbudzał dewiant, jednak tylko do pewnego momentu ( zmniejszona gwałtownie próba interakcji)

Największe i stałe zainteresowanie wzbudzała osoba B

Największe prawdopodobieństwo na otrzymanie „wysokich” funkcji/pozycji miały te osoby, które zmieniały swoje poglądy pod wpływem grupy, czyli osoba B

Osoba C nie otrzymywała żadnych funkcji, nikt jej nie lubił

Teoria rozbieżności Czynników statusu ( Lenski - współpracownik Homansa)

Status jednostki - ogół bodźców, które jednostki dostarczają sobie i innym, a które są oceniane jako lepsze lub gorsze/ wyższe lub niższe. Poszczególne rodzaje tych bodźców stanowią czynniki statusu.

Czynnikiem statusu może być wszystko, co wyróżnia jednostkę od innych:

- cechy samej jednostki (wygląd, religia, zachowanie)

- cechy wynikające ze stosunku innych do niej

- cechy związane ze stosunkiem grup, instytucji czy organizacji

Co wynika z tego, że ludzie mają status?

1.Ludzie uczą się, że pewne czynniki statusu powinny występować łącznie. Rozbieżność czynników statusu oznacza, że jednostka dostarcza sobie i innym niezgodnych bodźców i owa niezgodność jest spostrzegana

2.Im wyższy stan rozbieżności - tym bardziej niepewny jest status jednostki

3.Rozbieżność czynników statusu jest źródłem kar, a jej usunięcie źródłem nagród.

4.Gdy niższych czynników statusu nie udaje się podnieść/zmienić/podwyższyć - jednostka będzie unikała osób, które reagują na rozbieżność (np. bogaty biznessman nieznający angielskiego w USA w latach 70, lekarz murzyn)

5.Gdy jednostka nie może zmienić swoich czynników statusu może odrzucać system ocen, który uzasadnia ich niższy status

6.Ludzie, których status jest pewny i wysoki- mniejszą wagę przywiązują do zachowań, które są widocznymi symbolami ich wyższego statusu (nie zabiega o to, jakim samochodem jeździ)

7.Rozbieźność czynników statusu członków grupy wpływa na układ stosunków grupie. Im więcej członków grupy reprezentuje zestaw czynników statusu rozbieżny z oczekiwaniami innych, tym większy będzie między nimi stopień wzajemnej niechęci (np. kilka osób chce rządzić, wywołuje to niechęć i wrogość)

BADANIE

Jakie osoby szczególnie dbają o to jak pokazać swój prestiż?? „LEKARZE”

- w badaniu wykorzystywano warunki naturalne

-w różnych środowiskach lekarskich badanie dotyczyło opinii i wizerunku lekarzy w danym miasteczku: na tej podstawie powstała baza danych (opinie innych lekarzy = kolegów i pacjentów), którzy są dobrze wykształconymi specjalistami

-Lekarzy poinformowano o nowych środkach/lekach, które pojawiły się na rynku ich specjalizacji ( w rzeczywistości, te leki jeszcze nie istniały)

Sposób myślenia:, jeśli przepisują najnowszy lek na rynku, to znaczy, ze znają się na rzeczy

- Puszczono biuletyn, w którym zaprezentowano nowe leki na rynku i już dostępne, więc lekarze mogli wypisywać na nie recepty

-Ludzie (tu lekarze), których status jest niepewny, częściej będą przepisywać leki nowe, niż ci, których status jest wysoki

Lekarze o niskim statusie kłamali

TEORIA SPOŁECZNEGO UCZENIA SIĘ (A.Bandura)

1.Pytania, jakie stawia sobie ta teoria:

Jakie zmienne środowiskowe, (jakie okoliczności wzmacniające) kontrolują zachowanie?

Np., Dlaczego jedna osoba złapana przez kanara bez biletu krzyczy, a inna płacze?

Jaka jest waga wyuczonych wzorców, społecznie wyuczonych poprzez obserwację innych i otrzymywane wzmocnienia społeczne?

Czyli: Waga procesów uczenia się i ich rezultatów

Waga procesów poznawczych

Teoria społecznego uczenia się - teoria zgodnie z którą uczenie się społecznych zachowań następuje przez obserwację i naśladowanie innych ludzi

Poznawcza teoria społecznego uczenia się (Walter Michel)

To jak reagujemy na specyficzne oddziaływania środowiskowe zależy od:

- naszych kompetencji (nie tkwi w środowisku)

- strategii kodowania (jak człowiek radzi sobie z informacjami, które do niego napływają, inaczej widzę ludzi, jeśli patrzę na nich z perspektywy chłodu/ciepła społecznego niż z perspektywy ich skuteczności)

-oczekiwań, przewidywań

-wartości osobistych ( zachowania zależą od posiadanych przez nas wartości, od połowy lat 90-tych istnieje w psychologii nurt (pochodzący z filozofii), który wiąże wybory wartości z zadowoleniem z życia

-systemu samoregulacji i planów (to, co człowiek sam czyni, wypracowanych reguł uzależnia od celów czy własnej efektywności

Czy człowiek jest zdeterminowany przez środowisko czy przez to, co jest w nim?

-zmienne osobowościowe (te w „nas”) mają największy wpływ na zachowanie, gdy sygnały sytuacyjne są słabe, wieloznaczne

Kiedy sytuacje są niejasne indywidualizm

Zmienność reakcji jest mniejsza

Osobowość dochodzi do głosu, kiedy oddziaływanie środowiska jest słabsze

Albert Bandura

-ludzie nie są ani igraszką sił wewnętrznych, ani bezradnymi pionkami sterowanymi przez środowisko

-Specyficznie ludzki charakter procesów poznawczych przy nabywaniu i podtrzymywaniu wzorów zachowania. Potrafimy manipulować symbolami i myśleć o zewnętrznych wydarzeniach, - dlatego jesteśmy w stanie przewidzieć możliwe konsekwencje działania, bez ich rzeczywistego doświadczania

-Uczymy się nie tylko na własnych doświadczeniach, ale też poprzez obserwację (kara nie uczy wg Bandury)

-Jeżeli obserwowane zachowanie podlega karze - uczymy się go, ale nie wykonujemy

Jesteśmy zdolni do samorealizacji:

Poczucie własnej skuteczności (Self-efficay). Przekonanie, że poradzę sobie z każdą sytuacją Wpływ na to mają:

- percepcja/spostrzeganie - wpływa na percepcje zagrożenia

- motywację - nie chce nam się, jesteśmy bezkrytyczni

- poziom wykonania

Źródła Self-efficay:

-rzeczywiste dokonania

-doświadczenia zastępcze ( nasze obserwację innych -> jeśli widzimy obraz siebie ludzi skutecznych, zwiększa to nasze poczucie skuteczności)

-perswazja społeczna i autoperswazja - długotrwała zmiana postawy, która jest konsekwencją prób usprawiedliwiania samego siebie

-spostrzeganie własnego pobudzenia towarzyszącego myślom o zadaniu lub o podejmowaniu go (np. lęk sugeruje słabe oczekiwanie skuteczności, podniecenie - oczekiwanie sukcesu, spodziewam się sukcesu, bo myślę o sobie jako o osobie skutecznej)

ELEMENTY PSYCHOANALIZY W PSYCHOLOGII SPOŁECZNEJ

HOMANS VS PSYCHOANALIZA

Wszystko zależy od wszystko zależy od tego,

zewnętrznych nagród i kar co wewnątrz człowieka

Podejście psychoanalityczne:

- podkreślenie znaczenia nieświadomej, dynamicznej sfery intrapsychicznej, ruchu sił psychicznych w umyśle (nieświadoma natura zjawisk psychicznych) - id-ego-superego

- założenie, że zachowania dorosłych i ich problemy są zależne przede wszystkim od doświadczeń we wczesnym dzieciństwie (teoria Freudowska)

- pogląd, że rozwój psychiczny dokonuje się w określonych etapach, podczas których zachodzą przewidywane zjawiska psychiczne, które powinny doprowadzić do rozwoju pewnych nieświadomych problemów i kryzysów ( „człowiek musi iść po schodach krok po kroku”)

-skoncentrowanie się na fantazjach i symbolicznym znaczeniu nadawanym nieświadomie przez nasz umysł przeżywanym faktom, czyli uznanie rzeczywistości psychicznej za główną motywację zachowań

-opieranie się na metodach subiektywnych raczej niż obiektywnych w poszukiwaniu prawdy o człowieku

TEORIE OSOBOWOŚCI

Id - POPĘDY, impulsy seksualne i agresywne! Zasada przyjemności, redukowania napięcia, unikanie bólu

Ego - kieruje się zasadą rozsądku i samokontroli, poszukuje społecznie akceptowanego wyjścia dla energii instynktów

Superego - reprezentuje moralność, głos rodziców i społeczeństwa, autorytetów ideał ego, normy moralne i społeczne.

Osobowość jest mechanizmem ról połączonych. Ciągle się dzieją konflikty wewnętrzne. Dojrzały i niedojrzały człowiek musi z tym walczyć

Jak sobie z tą walką radzimy?

Mechanizmy obronne: strategie stosowane przez ego w celu zapobiegania lub łagodzenia lęku wywołanego wewnętrznymi konfliktami. Cechy wspólne odrzucają lub przekształcają rzeczywistość oraz działają nieświadomie

-wyparcie - niedopuszczenie do świadomości niepokojących myśli, wspomnień lub emocji, ( jeżeli czegoś zapominamy, to znaczy, że korzystamy z tego mechanizmu - koledze mam oddać książkę, ale pasuje mi jeszcze ją trzymać, więc wyprę to z siebie)

-projekcja - przepisywana komuś innemu naszych własnych nieakceptowanych lub niepokojących cech ( ten „inny” nie jest przypadkowy, rzucanie na kogoś, czegoś, czego nie akceptujemy u siebie) lub uczuć. Obiektem projekcji staje się zwykle osoba bezbronna, kozioł ofiarny: bezbronna osoba lub grupa, oskarżona przez jednostki, które czują się niepewnie lub zagrożone - np. człowiek skąpy myśli, że to inni są skąpi, nie on.

-reakcja upozorowana - nieświadome uczucie, które budzi w nas niepokój, w świadomości zostaje przekształcone w jego przeciwieństwo, „ Co ty mi takiego zrobiłeś, że jesteś taki dobry” - intuicja czegoś, czego się nie odczuwa

-mechanizm regresji - cofnięcie się czy zafiksowanie na wcześniejszej fazie rozwoju, powrót do wcześniejszego, mniej dojrzałego sposobu funkcjonowania pod wpływem lęku czy frustracji, np. dostałem banie, więc rzucam zeszytem

- zaprzeczenie - nie przyznawanie, iż zdarzyło się coś nieprzyjemnego lub, że doświadczamy zakazanych uczuć (np.„gniewu”)

-intelektualizacja - nieświadome kontrolowanie emocji i impulsów przez ich silne uzależnienie od racjonalnych lub filozoficznych wyjaśnień np.„nie boje się starzenia, taki jest los każdego” / korzystamy z wiedzy, by wyjaśnić, że nie jest aż tak źle

-sublimacja - kierowanie uczuć i emocji w kierunku obiektywnych sfer życia, akceptowanych społecznie

-racjonalizacja - nieadekwatne wyjaśnianie swoich stanów i ich przyczyn „kwaśne winogrona”, „słodka cytryna” - psychiczne odchudzanie: np. chciałem iść na UW, nie dostałem się, a teraz mówię, że UW to słaba szkoła

Mechanizmy obronne:

Są nie do końca skuteczne, bo:

- nie działają bez końca

- są doraźne

-, jeżeli zbyt długo spychamy problemy do podświadomości, to one kiedyś wyjdą na światło dzienne - tylko w przetworzonej formie

---