prawo konstytucyjne- wykład 2.

Podstawowy sposób odczytywania Konstytucji polega na tym, że wszystkie normy zawarte w Konstytucji dzielimy na dwie kategorie:

1. Zasady prawa

1. zasady prawa w znaczeniu dyrektywalnym

2. zasady prawa w znaczeniu pozadyrektywalnym (opisowym) ← nie będą nas interesowały;

2. Reguły prawa

REGUŁY PRAWA → są to te normy zawarte w Konstytucji, które rozstrzygają dany stan prawa na zasadzie `wszystko albo nic' (tak albo nie), np. art. 29 → Warszawa jest stolicą Polski (nie żadne inne miasto); Senat składa się ze 100 senatorów (nie ze 101 czy 109) ← ta wypowiedź w Konstytucji jest w pełni konkluzywna (załatwia sprawę.

Kolizje między tymi regułami prawa rozstrzygamy na tej zasadzie, że po prostu tylko jedna z dwóch wypowiedzi jest prawdziwa (nie ma 101, czy 109 senatorów → jest ich 100!)

ZASADY PRAWA

• Są to takie normy zawarte w Konstytucji, które wyrażają wartości, np. art. 2 (w Polsce urzeczywistnia się sprawiedliwość społeczna), art. 32 (wszyscy jesteśmy równi wobec prawa);

• Zasady prawa mogą być w różnym stopniu realizowane ← są stopniowalne (ich realizacja następuje w różnym stopniu);

• Zasady prawa mają pewną doniosłość społeczną (cechują się doniosłością społeczną - równość, wolność, godność - otwarcie na wartości, mają pewną niosłość); * wg Kanta każdy człowiek jest godny, ma rozum, ma wolę;

• Jeśli ma miejsce kolizja (`zderzenie się') zasad prawa, to taką kolizję rozstrzyga się zawsze IN CONCRETO (nie ma uniwersalnego klucza), uwzględniając doniosłość danej zasady, np. wyrok TK z 22 lutego 2010 r. K6/09 ← TK zmniejszył byłym funkcjonariuszom SB emerytury o średnio 500 zł → Trybunał dał prymat zasadzie Konstytucji sprawiedliwości społecznej, kosztem np. zasady praw nabytych

• Nie można rozstrzygnąć kolizji tak, aby jedna z zasad „wyszła na 0”

Zasady prawa a reguły prawa → dwie różne kategorie, które klasyfikują normy w Ustawie Zasadniczej. Te wszystkie klasyfikacje czerpiemy od niedawna (ok. lata 60. XX w.) i zawdzięczamy zwłaszcza Ronaldowi Dwornikowi (Amerykanin) oraz Robertowi Alexy (Niemiec).

Ronald Dworkin → integralna teoria prawa - ta teoria polega na tym, że Dworkin żeni (łączy) ze sobą prawo z moralnością, ale zarazem jego koncepcja (jego styl) nie jest koncepcją prawa naturalnego; Jego dzieła przetłumaczone na język polski: Imperium prawa, Autorytet prawa, biorąc prawo poważnie.

Robert Alexy → rozwinął koncepcje dworkinowskie o tak zwany nakaz optymalizowania zasad prawa ← to optymalizowanie zasad prawa polega na ważeniu zasad (balansuje dwie zasady): określa jak się mierzy zasady między sobą.

Teoria praw podstawowych - dzieło Alexego wydane w 1985 r. w Niemczech.

Konstytucja nie ustanawia systemu wartości, czyli w zasadzie nie ustanawia systemu zasad - dlaczego? → Bo gdyby ten system zasad był, to sądy i trybunały byłyby niepotrzebne.

Wszystkie wartości (zasady) zawarte w Konstytucji są w jednakowym stopniu niezbędne (potrzebne). Natomiast czy jedna jest ważniejsza od drugiej, to prawnik tego nie rozstrzygnie In abstracto np. paralela z samochodem: w samochodzie jest kilka tysięcy części - ktoś mówi, że jedna z tych części jest ważniejsza, np. silnik ważniejszy niż wycieraczki ← ale wszystkie te części są niezbędne żeby samochód sprawnie działał.

Zasadami prawnymi nazywamy normy prawne zawarte w Konstytucji, te normy prawne, które charakteryzują się społeczną doniosłością, np. sprawiedliwość. Ta doniosłość społeczna tych norm wyraża się (oznacza) w trzech kwestiach:

1. że ta norma odwołuję się (wyraża) do wartości;

2. z tych norm wyrastają (wywodzą się) inne normy prawne;

3. ta norma wyraża cechy istotne jakiejś instytucji lub jakiegoś rozwiązania.

Zasady Konstytucji nazywamy też zasadami naczelnymi Konstytucji, zasadami ustrojowymi, zasadami podstawowymi.

ZASADY NACZELNE W KONSTYTUCJI RP

• Nie ma katalogu, listy takich zasad naszej Konstytucji, nikt nigdy (ani TK, ani literatura) nie stworzył listy z tymi zasadami - dlaczego? → to jest norma prawna o szczególnej doniosłości, każdy z nas kto interpretuje Konstytucję, przywiązuje niejednakowe znaczenie dla systemu wartości

• W pierwszym rzędzie omówimy zasadę demokratycznego państwa prawnego (art. 2), następnie: zasadę suwerenności narodu, zasadę reprezentacji politycznej, zasadę godności człowieka i systemu parlamentarno-gabinetowego (Jest to 5 zasad, które stanowią takie minimum - występują u każdego autora)

Zasada demokratycznego państwa prawnego → norma z art. 2 Konstytucji, została wprowadzona w Polsce 29 grudnia 1989 r. - wówczas tą zasadę wprowadzono do art. 1, a na gruncie obecnej Konstytucji znajduje się w art. 2;

Trybunał wyjaśnił tą zasadę, że obejmuje ona normy dotyczące:

1. praw człowieka TK wprowadził 14 szczegółowych zasad prawa,

2. tworzenia prawa w Polsce które są składnikami zasady demokratycznego

3. systemu organów państwa państwa prawnego

W zakresie praw człowieka TK wprowadził między innymi: prawo do prywatności (prawna ochrona życia prywatnego), prawo do ochrony życia, itd.

W zakresie tworzenia prawa w Polsce TK wprowadził między innymi: zasadę vacatio legis, zasadę lex retro, zasadę określoności prawa (jasności uchwalanych przepisów prawnych).

W zakresie systemu organów państwa TK wprowadził między innymi: zasadę trójpodziału władzy.

Reasumując:

• zasada demokratycznego państwa prawnego jest to w analizie TK zbiorcze określenie kilkunastu zasad prawnych;

• ta zasada państwa prawnego dzisiaj (po 1997 r.) straciła na znaczeniu, ponieważ Konstytucja z 1997 roku wiele z tych 14 szczegółowych zasad prawnych wyodrębniła jako samodzielne zasady prawa; ta zasada była w 1989 roku klauzulą generalną naszej Konstytucji, z której Trybunał czerpał szczegółowe zasady prawa ← to było ważne, ponieważ Konstytucja prawa do prywatności nie znała. Po 1997 roku, gdy uchwalono Konstytucję wiele z tych zasad zostało oddzielnie rozpisanych.

3

---