MUKOWISCYDOZA

Dziedziczna ( AR ), wieloukładowa choroba występująca z częstością 1:2300 urodzeń.

Uwarunkowana mutacją genu w długim ramieniu chromosomu 7, kodującego błonowe kanały jonowe CFTR.

Mutacja genu CFTR prowadzi do zaburzenia funkcji przezbłonowego transportu jonów Cl, co pociąga za sobą zaburzenia czynności gruczołów wydzielania zewnętrznego ( ukł. oddechowego, pokarmowego, gruczołów potowych, dróg żółciowych, nasieniowodów )

Typowa mutacja to: Δ F 508 ( delecja trójki genów kodujących fenyloalaninę w pozycji 508 ); cechuje ją przebieg ciężki

OBJAWY:

• gęsty, lepki śluz

• zaburzenia gruczołów wydz. Zewnętrznego

• postacie:

• płucna

• brzuszna

• mieszna

Ukł. oddechowy:

Zaburzenia dot. 95% przyp.:

• poranna duszność

• poranne napady kaszlu z odkrztuszaniem nagromadzonego przez noc gęstego śluzu

• przewlekły kaszel

• nawracające i przedłużające się zap. płuc, oskrzeli / oskrzelików

• długotrwałe, oporne rozdęcie płuc

• wheezing

• zapalenia oskrzeli P. aeruginosa, S. aureus

• przewlekłe zap. zatok obocznych nosa

• polipy

• niedorozwój zatok czołowych

Przewód pokarmowy:

• niedrożność smółkowa u 10-15 % noworodków

• wzdęcia brzucha

• nieoddawanie smółki

• wymioty treścią zawierającą żółć

• powikłania: perforacja i smółkowe zap. otrzewnej

• ekwiwalenty niedrożności:

• ból brzucha w prawym dolnym kwadrancie

• miękka masa wyczuwalna w badaniu palpacyjnym w prawym podbrzuszu

• zaleganie mas kałowych w RTG

• zespół czopa smółkowego

• cuchnące, obfite, tłuszczowe stolce

• objawy zesp. złego wchłaniania

• wypadanie odbytu ( 20% przyp. ) - 6-36 m.ż

• wgłobienie jelit

• wypełnienie wyrostka robaczkowego gęstym śluzem

• zaburzenia drożności dystalnego odcinka jelita krętego

• refluks żołądkowo-przełykowy

Wątroba:

• nowordkowe zap. wątroby - przedłużająca się cholestaza

• marskość wątroby, kamica żółciowa przed 30 rż - akumulacja zagęszczonej żółci

• stłuszczenie wątroby - wtórne do przewlekłego niedotlenienia wątroby i niedożywienia ( - hipoprotrombinemia )

Trzustka:

• torbielowate rozdęcie przewodów trzustkowych

• zwyrodnienie, zanik tkanki gruczołowej i rozrost tkanki włóknistej

• dyschylia / achylia - spadek / całkowity brak aktywności lipazy trzustkowej

• opóźnienie rozwoju fizycznego

• objawy kliniczne niedoborów wit. A,D,E,K

• niedokrwistość z niedoboru Fe

• obrzęki

• zapalenia

• cukrzyca

Układ rozrodczy:

• bezpłodność u 99% ♂

Układ kostno-stawowy:

• napadowe zap. stawów - ból, obrzęk stawów kończyn dolnych i palców rąk + objawy grypopodobne

• płucna przerostowa osteoartropatia:

• zniekształcenia palców rąk

• symetryczny ból i obrzęk stawów nadgarstków, kolan, stawów skokowych

• zap. okostnej widoczne w RTG

Wskazania do wykonania testu pilokarpinowego:

UKŁAD ODDECHOWY	UKŁAD POKARMOWY	INNE OBJAWY
przewlekły napadowy kaszel nawracające zap. płuc, oskrzeli, oskrzelików krwioplucie przewlekłe zakażenie P. aeruginosa, S. aureus zmiany w RTG: niedodma, nawracające rozdęcie, rozstrzenie oskrzeli polipy nosa przewlekłe zap. zatok	niedrożność smółkowa zespół czopa smółkowego przedłużająca się żółtaczka noworodków cuchnące, tłuszczowe stolce objawy zesp. złego wchłaniania marskość żółciowa wątroby kamica żółciowa wypadanie odbytnicy nawracające zap. trzustki	chory w rodzinie niedobór masy ciała lub/i wzrostu palce pałeczkowate słony pot odwodnienie hiponatremia zasadowica hipochloremiczna obrzęk ślinianek hipoprotrombinemia u noworodków objawy niedoboru wit. A,D,E,K azoospermia oligospermia

Rozpoznanie:

• 1 objaw kliniczny

• obciążający wywiad rodzinny ( rodzeństwo z CF )

• „+” wynik badanie przesiewowego potwierdzony badaniem dysfunkcji genu CFTR

• test pilokarpinowy: Wzrost stężenie CL w pocie > 60 mmol/l w dwóch odrębnych badaniach

• wykrycie mutacji w obu allelach genu

• duża wartość przezbłonowej różnicy potencjałów

LECZENIE:

• antybiotykoterapia ( ma na celu zmniejszenie zmian destrukcyjnych w tkance płucnej w przyp. nowych zakażeń oskrzelowo-płucnych, zaostrzeń stanów zapalnych:

• ceftazydym + aminoglikozyd

• powtarzanie kuracji co 3 m-ce

• antybiotykoterapia wziewna ( P. aeruginosa ) - tobramycyna, gentamycyna; przed inhalacją lek rozszerzający oskrzela

• leki mukolityczne:

• Pulomozyne - postać DNAzy I, katalizuje hydrolizę zewnątrzkom. DNA

• amilorid - hamuje absorpcję Na i zapobiega odwadnianiu płynu okołorzęskowego

• N-acetylocysteina - depolimeryzacja mukoplisacharudów śluzu

• Ambroksol - zmniejsza gęstość śluzu, usprawnia ruch rzęsek

• leki rozszerzające oskrzela:

• β-mimetyki ( salbutamol, fenoterol )

• leki a/cholinergiczne wziewne

• metyloksantyny - gdy brak efektów po lekach wziewnych

• leczenie p/ zapalne:

• glikokortykosteroidy

• NLPZ

• tlenoterapia

• fizjoterapia:

- drenaż ułożeniowy noworodków / niemowląt

- u dzieci powyżej 3 rż - natężony wydech, aktywny cykl oddechowy, maska PEP itp.

• dieta

• bogatoenergetyczna:15% białka, 35-45% tłuszcze, 45-50% węglowodany

• witaminy A,D,E,K

• enzymy trzustkowe: np. Kreon 10000, Kreon 25000, Lipancree ( nie łączyć z mlekiem ); w czasie posiłków w dwóch porcjach; wzrost masy ciała, normalizacja stolców, ustąpienie wzdęć

Badanie molekularne:

U noworodków z niedrożnością smółkową i żółtaczką o nieznanej etiologii

Badanie przesiewowe:

1. test aktywności trypsynogenu w 4-5 dobie

2. badanie molekularne dla stwierdzenia mutacji genu CFTR i potwierdzenia testu

3. test potowy ( pilokarpinowy ) - dodatni wynik potwierdza chorobę, gdy nie wykryto mutacji lub wykryto mutację tylko w 1 genie

1

---