Rola i zadania pedagoga we współczesnej szkole
We współczesnej edukacji człowieka istotną rolę odgrywa nauka, technika i kultura. Postęp naukowy, techniczny i społeczny zarówno w świecie jak i w naszym kraju rzutuje na potrzebę upowszechnienia informacji, szybkiego rozwoju jednostki-prawidłowego jej wychowywania, dostosowanego do wymogów obecnego stulecia. Nauczyciel- biorąc pod uwagę istotę cywilizacji i kultury ma bardzo ważną misję do spełnienia.
Poprzez cywilizację a tym samym współczesność rozumiem techniczne osiągnięcia, służące udoskonaleniu życia ludzkiego, obejmujące stronę zewnętrzną życia człowieka. Charakteryzuje ją przede wszystkim rozwój techniki, ekonomiki, systemów organizacji itd. Przez kulturę natomiast mam na myśli wyższą postać ludzkiego bytowania, która odgranicza dorobek poszczególnych narodów i odnosi się w istocie do ich faktów duchowych, artystycznych, intelektualnych i religijnych. Reasumując pedagog w różnych społeczeństwach, będzie musiał wkraczać ze swoją teorią i praktyką w rozwiązania edukacyjne, w procesy profilaktyczne przed patologią społeczną, w procesy kompensacyjne i terapeutyczne jednostki i zbiorowisk ludzkich.[1]
Pedagogika przynależy do wspólnoty nauk humanistycznych- grup nauk społecznych a przedmiot swoich zainteresowań kieruje na życie i rozwój człowieka w różnych środowiskach wychowawczych. W związku z powyższym wychowawca-opiekun jako jej „wykonawca” zajmuje określone miejsce w kształtowaniu świadomości społecznej, politycznej, ekonomicznej a także narodowej pokolenia dorastającego i dorosłego danego państwa.
Wychowanie człowieka to nad wyraz złożony proces a zarazem zjawisko społeczne. Jak wiadomo do najważniejszych, a niezbędnych do rozwoju osobowości człowieka potrzeby: bezpieczeństwa, uczuć, miłości, akceptacji, wolności, samorozwoju, zdrowotne, materialne, edukacyjne, profesjonalne, socjalne, macierzyńskie, kulturowe i socjalizacyjne.
Wszystkie razem tworzą tak zwaną „socjosferę” i „psychosferę” życia człowieka. Pedagog-opikun ma za zadanie zainteresować się tzw. „socjosferą” życia człowieka, z uwzględnieniem roli oświaty, nauki i wychowania, aby ochronić jednostkę a także grupę przed różnego rodzaju dewiacjami. Zachwianie, ludzkiej socjosfery może bowiem doprowadzić do naruszenia więzi społecznej, a zewnętrznym jej wyrazem może stać się patologia społeczna rodziny, młodzieży i dorosłych. Podobnie naruszając tzw. „psychosferę” występują objawy w rodzaju stresów, psychoz a przejawem tego jest na przykład osamotnienie człowieka w tłumie.[2]
Zadaniem dla pedagogów jest analiza zagadnień współczesnego życia człowieka w celu obrony jednostki przed alienacją, wszelkimi zagrożeniami, pozbawieniem jej cech indywidualnych i dążeń osobistych a także przed ograniczeniem jej wolności, prawa do samorządności, samostanowienia, do dobrobytu i samo rozwoju ogólnospołecznego i zawodowego. Nauczyciele-opiekunowie stają przed problemem kształcenia i wychowywania tak zwanego człowieka reform społeczno-politycznych i kulturowych, umiejącego korzystać z dotychczasowego dorobku cywilizacyjnego i tworzyć nowe wartości na miarę XXI wieku. Ma to być człowiek zawierający w sobie cechy jednostki „ homo economicus”, „ homo kreator”, „ homo faber” i „ homo ludens”. Zespolenie wyżej wymienionych cech typów człowieka; ekonomisty, twórcy, pracy i wypoczynku może dokonać się przede wszystkim poprzez racjonalną edukację popartą rzetelną wiedzę i praktyką. Dlatego samej pedagogice jako nauce a nauczycielom jako jej „wykonawcom” przypada szczególna rola animatora i twórcy nowej strategii wychowywania i życia, przystosowania środowisk wychowawczych do zmieniających się sytuacji, warunków, potrzeb człowieka i przeobrażeń ogólnospołecznych zarówno w Polsce jak i w Europie.
Współczesny nauczyciel- ma wyznaczone poszczególne zadania :
Kulturotwórcze- w zakresie kształtowania ogólnej kultury pedagogicznej społeczeństwa, w tym poszczególnych środowisk wychowawczych: rodziny, grupy społecznej, instytucji i placówek oświatowo - wychowawczych, naukowych, kulturalno - edukacyjnych, zakładów pracy, ośrodków masowej komunikacji, czy też ośrodków czynnego wypoczynku.
Poszukujące- przyczyniające się do odkrywania prawdy wychowawczej tworzenia nowych wartości pedagogicznych oraz doświadczeń edukacyjnych
oraz funkcje wychowawcze :
Analityczne- syntetyzujące poszczególne zagadnienia dydaktyczne, wychowawcze, opiekuńcze i organizacyjno-programowe.
Gromadzące-segregujące wiedzę, którą można wykorzystać w poznawaniu osobowości jednostek i struktury pedagogicznej poszczególnych grup wychowawczych.
Diagnozującą i prognozującą rozwój osobowości człowieka w różnych okresach jego życia i różnorodnych warunkach społeczno-ekonomicznych, politycznych, ustrojowych i kulturowych.
Kierującą rozwojem myśli pedagogicznej, tworzeniem jakościowo nowych treści i teorii pedagogicznych sprzyjających postępowi edukacyjnemu oraz wszystkim naukom pedagogicznym, tzw. gałęziom wiedzy pedagogicznej między innymi historii oświaty i wychowania[3].
Narastający w naszym kraju od 1989 roku kryzys społeczno- gospodarczy, polityczny, moralny i kulturowy wywarł dominujący wpływ na powstanie różnorodnych dewiacji wśród dzieci, młodzieży i dorosłych. W związku z tym przed pedagogami wyłoniły się nowe zadania i podstawowe funkcje edukacyjne.
Ich naczelnym zadaniem w okresie realizacji reformy gospodarczej, społeczno-politycznej i demokratycznej życia w III RP jest przede wszystkim przewartościowanie świadomości ekonomicznej, społeczno-moralnej, ideowej i kulturowej a także narodowej młodego pokolenia oraz dorosłych. Czynić to może edukacja społeczno-moralna w środowisku rodzinnym, szkolnym, pozaszkolnym oraz równoległe wychowanie realizowane w instytucjach oświatowych oraz środkach masowej komunikacji.
Nauczyciele coraz częściej koncentrować się będą na postępowaniu badawczym, zmierzającym do diagnozowania i ustalania zakresu zaspakajania potrzeb człowieka, zwłaszcza edukacyjnych, ekonomicznych, społeczno-wychowawczych i opiekuńczych, występujących od urodzenia aż do późnej starości.
Świat współczesny, który charakteryzuje się szybkim tempem rozwoju życia społecznego, wysoką dynamiką postępu technicznego, naukowego i produkcyjnego, jak też okresowymi wstrząsami i kryzysami oraz napięciami społeczno-moralnymi, politycznymi i ekonomicznymi zmusza człowieka do twórczej adaptacji społeczno-zawodowej. Przez opiekę i wychowanie przedszkolne, szkolne, pozaszkolne jednostka w sposób czynny wrasta w codzienne życie społeczne. Wobec tych przemian i przeobrażeń cywilizacyjnych w świecie i w naszym kraju, nauczyciele nie mogą być obojętni na proces wychowywania człowieka. Nauka w ogóle ma stwarzać warunki i możliwości teoretyczne dla twórczego rozwoju człowieka, dla jego ochrony przed ujemnymi wpływami środowiska społecznego, techniki i ogólnego zagrożenia ekologicznego.[4]
[1] J. Bańka „Edukacja i teraźniejszość” `WSP; TWP Warszawa 1996
[2] H. Gąsior: „ Pedagogika jako nauka o wychowaniu człowieka i edukacji ustawicznej w świetle potrzeb teraźniejszości.” Warszawa 1996.
[3] H. Gąsior: „ Pedagogika jako nauka o wychowaniu człowieka i edukacji ustawicznej w świetle portzeb teraźniejszości”. Warszawa 1996
[4] H. Gąsior: „ Pedagogika jako nauka o wychowaniu człowieka i edukacji ustawicznej w świetle potrzeb teraźniejszości.” Warszawa 1996.