• Brzoza brodawkowata

Brzoza brodawkowata określana jest również jako biała. Napar z jej liści stosowany jest w leczeniu chorób dróg moczowych i niektórych schorzeń skóry. Brzoza kojarzona jest również z popularnymi płukankami do włosów, które można kupić w sklepach i aptekach.

• Opis

Brzoza brodawkowata jest pospolitym drzewem spotykanym w całej Polsce. Nietrudno ją spotkać w widnych i suchych lasach liściastych i iglastych. Ze względu na walory estetyczne jest ozdobą wielu parków, ogrodów i poboczy. Drzewo osiąga nawet 25 metrów wysokości. Nietrudno ją poznać po charakterystycznej, białej korze łuszczącej się okrężnie. Kora dołem ciemnieje i głęboko pęka.

Żywo-zielone, ogonkowe liście o trójkątnie jajowatym kształcie i ząbkowanej powierzchni są nieco jaśniejsze od spodu. Wydzielają one przyjemny zapach.

Niepozorne kwiaty brzozy nie posiadają okwiatu i są rozdzielnopłciowe. Nie oznacza to jednak, że wyróżniamy drzewa męskie i żeńskie, ponieważ brzoza jest rośliną jednopienną (na jednym drzewie występują zarówno kwiaty męskie jak i żeńskie). Kwiaty pojawiają się wczesną wiosną, jeszcze przed wypuszczeniem liści przez roślinę i nazywane są kotkami lub baziami. Ich owocem są uskrzydlone orzeszki rozsiewane przez wiatr.

• Uprawa

Jak już wspomniano brzoza brodawkowata jest drzewem pospolicie występującym na obszarze całej Polski. Chętnie porasta dobrze nasłonecznione, suche lasy o glebie piaszczystej. Często spotykana jest również jako ozdoba parków, poboczy i przydomowych ogrodów.

Surowcem leczniczym są liście, pączki, kora, sok i dziegieć (smoła brzozowa uzyskiwana poprzez suchą destylację drewna). Najczęściej jednak wykorzystywane w ziołolecznictwie są liście pochodzące ze stanu naturalnego. Osmykuje się je w maju i czerwcu z młodych drzew. Podczas zbiorów nie pobiera się jednak więcej niż 1/3 wszystkich liści. Zaleca się również zbieranie surowca z dolnych, bocznych gałązek pozostawiając koronę drzewa nienaruszoną. Surowiec transportuje się do suszenia w wiklinowych kosza uważając przy tym na niepogniecenie go.

Liście suszy się rozłożone cienką warstwą w suszarniach naturalnych lub ogrzewanych do temperatury nieprzekraczającej 40 stopni Celsjusza. Prawidłowo wysuszony surowiec zachowuje przyjemny zapach i zmienia kolor na oliwkowozielony.

Pączki brzozy pozyskuje się wczesną wiosną, zanim się jeszcze rozwiną, ale już są nabrzmiałe. Suszenia dokonuje się w suszarniach ogrzewanych lub piekarnikach nieprzekraczając jednak temperatury 30 stopni Celsjusza. Należy uważać, aby pączki podczas suszenia się nie rozwinęły.
Wczesną wiosną pozyskuje się również świeży sok z naciętych gałązek i korę.

• Podstawowe substancje czynne

Młode liście brzozy obfitują w saponiny, flawonoidy i garbniki katechinowe, a także związki triterpenowe. Zawierają również olejki eteryczne, żywice i kwasy organiczne: jabłkowy i cytrynowy. Są też źródłem witaminy C, prowitaminy K i soli mineralnych.

W pączkach zawierają olejek eteryczny, saponiny i gorczyce, a także flawonoidy, których jest mniej niż w liściach.

Sok brzozowy jest źródłem soli mineralnych, peptydów, cukru inwertowanego, aminokwasów i kwasów organicznych.

Smoła brzozowa, czyli dziegieć brzozowy przyjmuje konsystencje gęstej, brunatnoczarnej cieczy obfitującej w związki fenolowe.

W korze natomiast znaleźć można betulozyd, betulinę, saponiny, garbniki, kwasy żywicowe i olejek.

• Działanie i zastosowanie

Współczesne ziołolecznictwo stosuje liście brzozy brodawkowatej głównie w leczeniu chorób dróg moczowych. Stosuje się je w postaci naparów i odwarów przy kamicy moczowej i niewydolności nerek, ponieważ działa moczopędnie i dezynfekująco na drogi moczowe. Wykazuje właściwości saluretyczne, czyli powoduje usuwanie przez nerki jonów sodu i potasu.

Napar z liści to znana płukanka do włosów. Odświeża i wzmacnia włosy, dodając im lekkości i blasku. Nieco je przy tym rozjaśniając.

Dziegieć jest obecnie niezwykle rzadko stosowany. Kiedyś stosowano go zewnętrznie do smarowania skóry dotkniętej świerzbem, grzybicą i podczas leczenia egzem. Sokiem z brzozy leczono z kolei kamicę nerkową.

Świeży sok z brzozy stosuje się w przewlekłych chorobach układu moczowego i do wiosennego oczyszczania organizmu. Ma działanie wzmacniające i odtruwające, przyśpiesza przemianę materii i pomaga usunąć z organizmu jej zbędne produkty.

• Napar z liści brzozy

Napar z liści brzozy przygotowuje się z łyżki suszu. Należy go wsypać do szklanki wrzątku i pozostawić pod przykryciem na 15 minut.
Spożywać po 0,5 szklanki pomiędzy posiłkami.

• Płukanka z liści brzozy

Liście brzozy wchodzą w skład wielu płukanek do włosów, które można kupić w sklepach i aptekach. Przeważnie przygotowuje się je z dwóch torebek zaparzonych w litrze wody. Płukankę po zalaniu wodą należy pozostawić pod przykryciem na okres od 5 do 15 minut, a następnie dolać chłodnej wody tak, żeby dało się jej użyć. Przed płukaniem trzeba oczywiście umyć głowę.

---