Płonący żel
To średnio znane, lecz bardzo efektowne doświadczenie można przeprowadzić przy pomocy bardzo prostych odczynników. Produktem jest barwny żel, który można podpalić.
Odczynniki
Octan wapnia ((CH3COO)2Ca),
Wodorotlenek sodu (NaOH).
Spirytus (C2H5OH).
Fenoloftaleina (C20H14O4).
Skąd to wziąć?
Octan wapnia można wytworzyć z wapna palonego bądź gaszonego i kwasu octowego, zalewając 56 g wapna palonego bądź 74 g wapna gaszonego 150 g (około 140 ml) esencji octowej (80% kwasu octowego) i zostawiając do odparowania. Trzeba to robić bardzo powoli inaczej wszystko wykipi i opryska całe otoczenie żrącą cieczą! Wodorotlenek sodu tanio kupimy w sklepie chemicznym bądź jako Kreta do rur, czasem występuje pod nazwą soda kaustyczna. Spirytus - wiadomo. Fenoloftaleinę można wytworzyć z kwasu ftalowego i fenolu lub kupić w sklepie chemicznym - należy do tańszych wskaźników. Aby użyć formę sypką fenoloftaleiny rozpuszczamy ją w spirytusie tak aby otrzymać roztwór około 1% (0,8 g na 100 ml spirytusu).
Sprzęt
Trzy zlewki: 250 ml i dwie 500 ml
W 250 ml zlewce rozpuść 200 ml wody i 60 g octanu wapnia. Dodaj roztworu wodorotlenku sodu do momentu kiedy próbka pobrana z roztworu wykaże słabo zasadową reakcję wobec fenoloftaleiny (można też sprawdzić papierkiem wskaźnikowym czy roztwór ma pH około 9,5). W pierwszej zlewce 500 ml umieść 300 ml spirytusu i 2 ml roztworu fenoloftaleiny. Dolej do niej 40 ml uprzednio otrzymanego roztworu octanu wapnia. Zacznij przelewać roztwór z jednej zlewki 500 ml do drugiej aż utworzy się różowy "glut". Kiedy tak się stanie odstaw zlewkę na stół i podpal żel (bezpośrednio w zlewce lub wyłóż jego kawałek na blaszkę). Doświadczenie jest bardzo efektowne, gdyż po pierwsze roztwory octanu wapnia i fenoloftaleiny w etanolu są bezbarwne, a po zlaniu ich całość staje się fioletowa; po drugie przy stopniowym przelewaniu roztworu między zlewkami ciecz gęstnieje do momentu przemiany w galaretowatą masę.
Przyczyną powstania takiego żelu są sieć jony wapniowe Ca2+, które wytrącają się z roztworu w postaci sztywnej sieci. Spowodowane jest to dodatkiem etanolu do roztworu, który zmniejsza rozpuszczalność owych jonów. Wodorotlenek sodu jest po to, by fenoloftaleina zawarta w etanolu zabarwiła się na fioletowo.
Bezpieczeństwo
Jedyną niebezpieczną substancją jest wodorotlenek sodu, którego roztwory są żrące.