DYSFUNKCJE KRĘGOSŁUPA SZYJNEGO

Część szyjna kręgosłupa spełnia specyficzną funkcję statyczną, dynamiczną oraz ochronną dla rdzenia kręgowego, jego naczyń, korzeni i nerwów rdzeniowych, a także tętnic kręgowych. Zróżnicowana jest także budowa poszczególnych kręgów szyjnych, co wiąże się z ich funkcją.

W dolnych segmentach występuje największa ruchomość i zakres ruchów kręgosłupa szyjnego, a równocześnie stwierdza się najczęstsze występowanie spondylozy. Z upływem lat - już w 3 dekadzie życia - następuje stopniowa zmiana zawartości białka i płynu w jądrach miażdżystych, co prowadzi do zmniejszenia wysokości chrząstek międzykręgowych i długości całego kręgosłupa. U osób młodych wnętrze kanału kręgowego jest wygładzone, a chrząstki międzykręgowe pokryte od tyłu mocnym więzadłem podłużnym tylnym. Utrata substancji chrząstki prowadzi do powstania na przedniej ścianie kanału kręgowego uwypukleń i rozwoju wyrośli kostnych na brzegach trzonów, a zbliżenie trzonów wywiera dodatkowe napięcia na stawy międzykręgowe i może stanowić punkt wyjścia do powstania w nich zmian zwyrodnieniowych.

Bogate ukrwienie i unerwienie kręgosłupa szyjnego - jego więzadeł, stawów międzykręgowych i ich torebki, trzonów kręgów oraz struktur tylnych kręgów może być punktem wyjściowym dla dolegliwości bólowych w różnych częściach organizmu: kończyny górnej, okolic szyi, głowy, ucha wew., klatki piersiowej, również część opon mózgowych, tarczycę, gruczoły trzytarczowe, płuca i serce. Nierzadko też zmiany w odcinku szyjnym mogą manifestować się dolegliwościami w innych częściach kręgosłupa i odwrotnie.

W warunkach prawidłowych nie ma konfliktu pomiędzy kręgosłupem a strukturami z nim związanymi i przezeń chronionymi. W spondylozie szyjnej może dochodzić do podrażnienia lub uszkodzenia struktur nerwowych i naczyniowych, a więc korzeni nerwów rdzeniowych, nerwów rdzeniowych i naczyń korzeniowych, rdzenia kręgowego, jego unaczynienia i opon, tętnic kręgowych oraz kręgowych splotów sympatycznych. Szczególnie zaburzenia mogą występować u osób z migrenami lub ze współistniejącymi zmianami miażdżycowymi. Wszystkie te uwarunkowania mogą tłumaczyć problematykę związaną z diagnostyką i odpowiednim postępowaniem fizjoterapeutycznym.

Procesy degeneracyjne kręgosłupa postępują z upływem lat u każdego z nas. Do okoliczności przyśpieszających bądź objawiających chorobę można zaliczyć uraz kręgosłupa np. uraz komunikacyjny zwany urazem typu trzaśnięcia (smagnięcia) biczem - powoduje to naciągnięcie więzadeł i mięśni oraz/lub różnego stopnia pęknięcia w obrębie krążka międzykręgowego. Po wypadku może także dojść do zaburzeń stabilizacji kręgosłupa szyjnego.

Problemy z kręgosłupem szyjnym częściej mają osoby cierpiące na bóle krzyża.

RWA RAMIENNA ( radiculitis cervicalis; rachialgia)

Radikulopatia szyjna jest dysfunkcją korzeni nerwowych szyjnego odcinka kręgoslupa. Najczęściej do zmian dochodzi na wys. C5 - C6 z uciskiem na korzeń C6 oraz C6 -C7 z uciskiem na korzeń C7. U osób młodszych choroba ta jest najczęściej wynikiem przepukliny krążka międzykręgowego lub ostrego uszkodzenia powodującego ucisk nerwu wychodzącego przez otwór międzykręgowy, a u osób starszych często wynikiem zwężenia się otworu, są zmiany zwyrodnieniowe spowodowane przez tworzące się wyrośla kostne (osteofity).

Dla ustalenia prawidłowego rozpoznania radikulopatii ważny jest prawidłowo przeprowadzony wywiad: określenie rodzaju głównej dolegliwości - ból i jego nasilenie, drętwienie (cierpnięcie), osłabienie mięśniowe. Ważne jest także uzyskanie informacji, które mogły by sugerować mielopatię szyjną: zaburzenie chodu w zakresie kkd, nieprawidłowe funkcjonowanie jelit lub pęcherza oraz zaburzenia czucia w zakresie kkd, bądź ich osłabienia. Ważne jest również czy wcześniej już występowały podobne dolegliwości i czy były i jak leczone.

Rwa ramienna występuje w każdym wieku. Bóle zaczynają się przeważnie nagle, często rano, po obudzeniu, niekiedy narastają powoli. Bóle promieniują od karku do ramienia, dalej wzdłuż kończyny górnej, a niekiedy również do łopatki i przedniej powierzchni kl. piersiowej. Promieniowanie bólu zależne jest od zajętego korzenia nerwowego. Często są parestezje związane z unerwieniem korzeniowym, mogą dołączyć się niedowłady mięśni zaopatrywanych przez zajęta korzenie, nieraz wzmożone napięcie mięśniowe i przykurcz mięśni karku, zaburzenia czucia i osłabienie odruchów.

NAJCZĘSTRZE OBJAWY W RADIKULOPATII

•C4 - C5, korzeń C5: ból promieniuje do bocznej str. łokcia, osłabienie mięśnia naramiennego, dwugłowego oraz m. stożka rotatorów; osłabiony odruch rozciągowy z m. dwugłowego (wynik uszkodzenia neuronu ruchowego obwodowego; napięciem mięśni nazywamy ich zdolność do przeciwdziałania skurczem biernemu rozciąganiu, czyli podstawę napięcia stanowi odruch na rozciąganie i ma on charakter toniczny, czyli statyczny. Przy całkowitym rozluźnieniu zdrowego mięśnia nie otrzymuje on żadnych bodźców z ukł. nerwowego i jest wiotki. Przy pewnych czynnościach codziennych liczne mięśnie są stale unerwiane, czyli są w stanie pewnego napięcia tzw. posturalnego. Jest to regulowane za pośrednictwem dróg piramidowych i pozapiramidowych oraz ukł. przedsionkowy i móżdżkowy. Uszkodzenie neuronu obwodowego, pociąga za sobą przerwanie łuku odruchowego co powoduje osłabienie lub zniesienie napięcia mięśniowego).

•C5 - C6, korzeń C6: ból promieniuje do przyśrodkowej części łopatki i/ lub wzdłuż bocznej części ramienia do kciuka i ew. wskaziciela; osłabienie mięśnia dwugłowego, ramienno-promieniowego, mm. prostowników promieniowych nadgarstka; osłabione odruchy m. dwugłowego i ramienno-promieniowego

•C6 - C7, korzeń C7: ból promieniuje do przyśrodkowej części łopatki i/ lub wzdłuż boczno tylnej powierzchni ramienia i przedramienia do palca środkowego i wskaziciela; osłabienie m. trójgłowego, nawracającego, mm. zginaczy palców, atrofia m. kłębu kciuka; osłabione odruchy m. trójgłowego i nawracającego; zaburzenia czucia w palcu wskazującym, środkowym i IV , a także na środkowej części grzbietu dłoni

•C7 - Th1, korzeń C8; ból promieniuje wzdłuż przyśrodkowej powierzchni ramienia i przedramienia do palca małego i częściowo obrączkowego; osłabienie krótkich mięśni ręki (prostowania i odwodzenia palców oraz zgięcia łokciowego nadgarstka), a nawet atrofia kłębu małego palca; może dojść do uszkodzenia nerwu łokciowego; brak osłabienia odruchów (różnie w literaturze).

USPRAWNIANIE

Leczenie jest trudne i długotrwałe, początkowo obejmuje leczenie bólu i procesu zapalnego, a następnie stopniowe odbudowanie pełnego zakresu ruchu szyi i obręczy barkowej oraz siły mięśniowej. Ćwiczenia najlepiej jest wykonywać 1-2 razy dziennie ze zwiększającą się liczbą powtórzeń (15-20 razy), wzmacnianie mięśni powinno zaczynać się od ćwiczeń izometrycznych, pamiętać należy o wzmacnianiu mięśni stabilizujących łopatki, w tym mięsień kapturowy, równoległoboczny, zębaty przedni i mięsień najszerszy grzbietu. Wszystkie ćwiczenia powinny przebiegać bez odczuwania bólu, mimo iż pewien stopień bolesności będzie występował nawet po zakończonych ćwiczeniach.

Z fizykoterapii stosujemy krioterapię (można miejscowo okładać lodem), możemy zastosować prądy diadynamiczne, jontoforezę z leków o działaniu przeciwbólowym oraz przeciwzapalnym, magnetoterapię, laseroterapię, galwanizację poprawiającą ukrwienie, a także masaże mające na celu rozluźnienie napiętych grup mięśniowych.

Możemy wprowadzić wyciągi manualne lub mechaniczne, aby zmniejszyć objawy korzeniowe poprzez zmniejszenie ucisku otworowego i ciśnienia wewnątrzkrążkowego.

Jeżeli są objawy ubytków neurologicznych i leczenie zachowawcze jest nieskuteczne może być wskazane leczenie neurochirurgiczne mające na celu uwolnienie korzonka nerwowego uciśniętego w wyniku wypadnięcia krążka międzykręgowego.

MIELOPATIA SZYJNA

( myelopathia cervicalis )

Jest to zespół objawów ze strony samego rdzenia kręgowego wywołany przez zmiany zwyrodnieniowe w kręgach szyjnych (spondyloza szyjna).

Choroba zaczyna się przeważnie około 45-55 rż. Pierwszym objawem są zwykle trudności w chodzeniu. Chory skarży się także na bóle w obrębie karku i kończyn górnych, a także może występować osłabienie, drżenie lub skurcz w nogach. Czasami są przemijające zaburzenia zwieraczy i trudności w wydalaniu moczu. Badaniem możemy stwierdzić niewielki zanik krótkich mięśni rąk, nieznaczne zaburzenia czucia, objawy spastyczne w kończynach dolnych.

Objawy wywołane są uciskiem przez wyrośla kostne lub wypadnięte jądro miażdżyste. Ucisk może dotyczyć bezpośrednio rdzenia bądź też tętnicy rdzeniowej przedniej oraz gałęzi rdzeniowych tętnicy kręgowej, co prowadzi do niedokrwienia rdzenia.

Niektórzy uważają iż dla powstania mielopatii szyjnej oprócz zmian zwyrodnieniowych (spondylozy) współistnieją zmiany miażdżycowe w naczyniach rdzenia kręgowego lub wrodzone zwężenie szyjnego odcinka kanału kręgowego.

LECZENIE

Przeważnie stosuje się leczenie zachowawcze, noszenie kołnierza ortopedycznego, ćwiczenia wzmacniające gorset mięśniowy obręczy barkowej

i niewładnych kończyn. Leczenie operacyjne (odbarczenie kanału kręgowego) wskazane jest przy szybkim narastaniu objawów.

---