Resocjalizacja - proces modyfikacji osobowości jednostki społecznej w celu przystosowania jej do życia w danej zbiorowości, a w węższym rozumieniu w społeczeństwie polegający na tym, iż poprzez odpowiednie zabiegi kształtuje się jej normy społeczne i wartości.
W każdym społeczeństwie istnieją odpowiednie instytucje, dzięki którym może odbywać się resocjalizacja. Funkcję osób dokonujących resocjalizacji mogą pełnić zarówno szamani, księża, pedagodzy jak i psychologowie w zależności od typu zbiorowości, do której należy jednostka. Sama resocjalizacja może odbywać się na terenie więzienia, w zakładach poprawczych czy w kościele, lecz także w szkole, rodzinie czy w zakładzie pracy.
Zakład resocjalizacyjny ma za zadanie przygotowanie wychowanków do życia zgodnego z normami społecznymi oraz nauczenie ich samodzielności życiowej. Realizacja tych zadań dokonuje się przez prowadzenie zintegrowanej działalności wychowawczej i opiekuńczej, korekcyjnej i dydaktycznej. Do zadań takich instytucji należy również przygotowanie wychowanków do pracy zawodowej, organizowanie ich udziału w życiu społecznym, gospodarczym i kulturalnym oraz współdziałania z wychowankami, ich rodzinami, organizacjami społecznymi, ośrodkami pomocy społecznej, właściwymi organami administracji rządowej i samorządu terytorialnego.
W teorii i w praktyce resocjalizacji w Polsce coraz wyraźnie są widoczne tendencje humanistyczne (Lesław Pytka). Działania reformatorskie zmierzają do upodmiotowienia wychowanka przez uświadomienie mu, że resocjalizacja jest dla niego szansą, jaką społeczeństwo mu stwarza, i z której dla dobra własnego powinien skorzystać. W wypadku odrzucenia owej szansy czekają go środki surowsze. Warto wspomnieć, że do ośrodka przyjmowani są wychowankowie na podstawie prawomocnego orzeczenia sądu rodzinnego, po wyczerpaniu wszelkich innych środków oddziaływanie profilaktycznego, opiekuńczego i wychowawczego w środowisku otwartym. Wracając do wspomnianej tendencji, zgodnie z nią został zaproponowany model postępowania wychowawczego i organizację placówki o mniej stygmazytujacej nazwie Młodzieżowy Ośrodek Adaptacji Społecznej (MOAS) według koncepcji Lesława Pytki. Główne zadania resocjalizacyjne MOAS są realizowane przez oddziaływania:
-opiekuńcze - zmierzające do zaspakajania potrzeb nieletnich, kompensowanie deficytów rozwojowych, kształtowanie poczucia bezpieczeństwa, dodatniej oceny i samorealizacji.
-wychowawcze - prowadzące do uznania i odbudowania poczucia podmiotowości wychowanków, zinternalizowanie pożądanego systemu wartości , ukształtowanie samokontroli w sytuacji pokusy i presji czynników patogennych..
-terapeutyczne - z zastosowaniem profesjonalnych technik psychoterapeutycznych treningów, arteterapii, czyli terapii przez sztukę.
Podstawę programowania oddziaływań resocjalizacyjnych stanowi jawność zasad i celów działania. Regulamin działania jest dostępny dla całej społeczności.
Podstawowe cele MOAS:
1) Uzupełnianie zaniedbań szkolnych i wyrównanie poziomu wiedzy;
2) Uzyskanie przez wychowanka wiedzy i kompetencji zawodowych;
3) Rozwój optymalny nieletniego, nieletniego tym kontroli własnego zachowania i ekspresji emocji, zdolności umiejętnego funkcjonowania w społeczności, podwyższenie samooceny, ukształtowanie motywacji do zmiany skłonności, nawyków przyzwyczajeń ocenianych negatywnie;
4) Korygowanie i modyfikowanie postaw antagonistycznych-destruktywnych;
5) Zaspakajanie specyficznych potrzeb, wynikających z wadliwej socjalizacji i braków kulturowych;
6) Zapewnienie wartości witalnych (odzież, wyżywienie, warunki mieszkaniowe);
7) ochrona społeczności przed działaniami patologicznymi i przestępczymi;
8) powstrzymywanie działań i motywacji przestępczych oraz wyuczenie kontrolowania tego typu zachowań przez możliwość przejściowej izolacji, ale tylko w granicach prawa.
W okresie adaptacyjnym w Młodzieżowym Ośrodku Adaptacji Społecznej, wychowanek jest monitorowany przez wychowawcę, którego sam sobie wybiera. W tym czasie zostaje opracowany plan indywidualnych oddziaływań resocjalizacyjnych. Autorami planu są pracownicy zespołu diagnostycznego (pedagog, psycholog) przy współudziale wychowawcy prowadzącego, wychowawcy klasy szkolnej, nauczyciela zawodu. Zaleca się, aby przy opracowywaniu planu i jego wdrażaniu zostali zaangażowani rodzice lub opiekunowie nieletniego, kurator, a także sam nieletni.
Środki wychowawcze mogą być stosowane wobec nieletnich, którzy wykazują przejawy demoralizacji, oraz wobec tych nieletnich, którzy popełnili czyn karalny. Większość wymienionych w ustawie środków wychowawczych stanowią tzw. Środki wolnościowe, związane z podjęciem pewnych oddziaływań wobec nieletniego przy pozostawieniu go w dotychczasowym środowisku. Do środków powodujących zmianę środowiska nieletniego należą umieszczenie go w rodzinie zastępczej, w instytucji lub organizacji powołanej do przygotowanie zawodowego w placówce resocjalizacyjnej lub opiekuńczo-wychowawczej.
Katalog środków wychowawczych zawiera: upomnienie, zobowiązanie nieletniego do określonego postępowania, obowiązek naprawienia szkody, mediacja pomiędzy sprawcą a ofiarą, nadzór odpowiedzialny rodziców, nadzór organizacji zakładu pracy, osoby godnej zaufania, nadzór kuratora, zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych.
Placówkami resocjalizacyjnymi są młodzieżowe ośrodki wychowawcze (dawniej: zakłady wychowawcze). Do ich zadań należy: eliminowanie przyczyn i przejawów niedostosowania społecznego, przygotowanie wychowanków do samodzielnego życia, zgodnego z norami społecznymi i prawnymi oraz aktywności zawodowej. Wśród młodzieżowych ośrodków wychowawczych wyróżnia się:
-ośrodki resocjalizacyjno-wychowawcze dla młodzieży wymagającej uzupełnienia obserwacji i badań niezbędnych do podjęcia decyzji o wyborze właściwego ośrodka,
-ośrodki resocjalizacyjno-wychowawcze dla młodzieży niedostosowanej społecznie w normie intelektualnej,
-ośrodki resocjalizacyjno-rewalidacyjne dla młodzieży niedostosowanej społecznie, upośledzonej umysłowo w stopniu lekkim.