Konflikt na Bliskim Wschodzie:
Przed II Wojną Światową:
syjonizm - ideologia Żydów pragnących zbudować swoje państwo w Palestynie - Teodor Herzl (kon. XIX w.)
Deklaracja Balfoura - otwarcie możliwości emigracji żydowskiej do Palestyny 1917
Stały napływ ludności żydowskiej do Palestyny i narastająca wrogość pomiędzy Żydami, a Arabami (do końca lat 30 XX w. i przez całą wojnę)
Po II Wojnie Światowej:
Rezolucja Zgromadzenia Ogólnego ONZ o podziale Palestyny na dwa odrębne państwa - żydowskie i arabskie. Żydzi rezolucję przyjmują, państwa arabskie nie.
Wojny:
I wojna arabsko - izraelska (niepodległościowa) - Izrael ogłasza niepodległość (15 V 1948), w tym samym dniu zostaje zaatakowanych przez 6 państw arabskich - Egipt, Transjordania, Irak, Syrię i Arabię Saudyjską. Izrael wychodzi zwycięsko z tej wojny i zajmuje także część arabską Palestyny. 1949 - rozejm. Efekt - podział części arabskiej pomiędzy Izrael, Transjordanię (Zachodni Brzeg Jordanu i wschodnia część Jerozolimy) i Egipt (strefa Gazy). Problem uchodźców palestyńskich.
II wojna arabsko - izraelska 1956. Powód - znacjonalizowanie kanału sueskiego przez Egipt (Gamal Abder .Naser). W Brytania i Francja skłoniły Izrael do ataku na Egipt i udzieliły mu pomocy. Izrael szybko zajął półwysep Synaj, a komandosi brytyjscy i Francuscy - kanał. Presja ZSRR, który zagroził uderzeniem atomowym na W Brytanię i Francję, oraz USA, którym samodzielna polityka tych państw była nie na rękę. Izrael musiał wycofać się z zajętych terenów, ale zademonstrował swoją siłę militarną.
III wojna arabsko - izraelska (sześciodniowa). Izrael błyskawicznym atakiem uprzedzającym atak państw arabskich zajął półwysep Synaj i strefę Gazy (Egipt), Jerozolimę wschodnią i Zachodni Brzeg Jordanu (Jordania) oraz Wzgórza Golan (Syria). Cel - stworzenie bezpiecznych granic i stref buforowych. Efekt - kompromitacja militarna państw arabskich i ZSRR, który dostarczał im sprzęt i doradców. Kolejni uchodźcy palestyńscy.
IV wojna arabsko - izraelska (Jom Kippur 1973). Próba odzyskania przez Egipt i Syrię terytoriów okupowanych. Po raz pierwszy Arabowie odnieśli pewne sukcesy, ale nie zdołali zrealizować zakładanych celów, ani odbić terytoriów okupowanych.
V wojna arabsko - izraelska - inwazja Izraela na Liban w celu likwidacji tamtejszych obozów szkoleniowych i baz terrorystów palestyńskich. 1982 Wojska izraelskie wycofały się z Libanu dopiero w 2003.
Problem palestyński:
1948 - pojawienie się problemu uchodźców Palestyńskich w Jordanii i Libanie.
Początkowo liczyli oni na pomoc państw arabskich, dopiero w 1964 powstała OWP, a od 1969 zaczęła odgrywać znaczącą rolę., kiedy na jej czele stanął Jaser Arafat..
Terroryzm. Niemożność wywalczenia państwa w otwartej wojnie skłoniło Palestyńczyków do sięgnięcia po terror. Pierwszą taką organizacją był Czarny Wrzesień (porwanie izraelskich sportowców na olimpiadzie w Monachium 1972), następne, działające do dziś to Hamas, Dżihad, Hesbollach i wiele innych. Obecnie najczęściej stosuje się samobójcze ataki na cele cywilne.
Intifada. Powstanie Palestyńczyków na terenach okupowanych - masowe demonstracje młodzieży, dzieci, obrzucanie żołnierzy i czołgów izraelskich kamieniami. Połączone ze wzmożonymi zamachami terrorystycznymi. Pierwsza intifada 1987-1990. Druga intifada została sprowokowana wizytą Ariela Szarona na wzgórzu świątynnym. 1999 i z różnym nasileniem trwa do dzisiaj.
Próby porozumienia:
Układ z Camp David. Pokój pomiędzy Egiptem, a Izraelem. (Anwar Sadat i Menachem Begin) Izrael wycofał się z półwyspu Synaj. Egipt pogodził się z utratą strefy Gazy, która miała należeć do przyszłego państwa Palestyńskiego. Nawiązanie stosunków dyplomatycznych.
1993 - układ z Oslo - porozumienie izraelsko - palestyńskie. (Ichak Rabin, Simon Peres i Jaser Arafat) Stopniowe wycofywanie się Izraela z terenów okupowanych, na których miała powstawać Autonomia Palestyńska, a w przyszłości niepodległe państwo. Tempo wycofywania Izraela uzależnione od zdolności dokonywanych zamachów terrorystycznych. Po objęciu władzy przez A. Sharona ustało zupełnie.
Rywalizacja o władzę w Autonomii Palestyńskiej pomiędzy radykalną organizacją Hamas, a bardziej umiarkowaną Al.-Fatah, z której wywodził się Jassir Arafat.
Główne problemy:
Prawo powrotu palestyńskich uchodźców do Izraela (zachwiałoby to równowagę etniczną w Izraelu)
Problem Jerozolimy - Izrael twierdzi, ze ma być jego stolicą, Palestyńczycy żądają zwrotu Jerozolimy wschodniej
Problem bezpieczeństwa Izraela - Autonomia Palestyńska nie jest w stanie zapanować nad organizacjami terrorystycznymi
Inne aspekty konfliktu bliskowschodniego:
Problem kurdyjski - dążenie do utworzenia własnego państwa z terenów Iraku, Syrii, Turcji i Iranu (Abdullah Ocalan i PKK)
Rewolucja islamska w Iranie (ajatollach Chomeini) 1979, atak na ambasadę amerykańską i przetrzymywanie przez ponad rok zakładników. Kompromitacja USA i prezydenta Cartera - nieudana próba odbicia ambasady.
Konflikt iracko - irański 1980-1988 wyniszczenie obu krajów, powrót do status quo.
Inwazja Iraku na Kuwejt - reakcja społeczności m-wej - „Pustynna Burza”
Inwazja USA i krajów sprzymierzonych (w tym Polski) na Irak w ramach „wojny z terroryzmem (2003), obalenie i aresztowanie Saddama Husajna. Destabilizacja Iraku - rywalizujące grupy szyitów, sunnitów i Kurdów.
Inne ważne konflikty:
Europa:
Irlandia Północna (IRA)
Kraj Basków (ETA)
Cypr (Turcja - część północna i Grecja - część południowa) inwazja Turków 1974
Upadek dyktatur w Europie Zachodniej: Hiszpania - gen Franco i Portugalia - Antonio Salazar
Terroryzm lewacki - RAF (Frakcja Czerwonej Armii - grupa Baader-Meinhof - RFN) i Czerwone Brygady (porwanie i zamordowanie premiera Włoch Aldo Moro) lata 70-te ub. wieku.
Konflikt Bałkański - rozpad Jugosławii. Słowenia - szybko rozwiązany, Chorwacja (Franjo Tudjman, Zachodnia Slawonia, Vukovar i Dubrownik), Bośnia i Hercegowina (oblężenie Sarajewa, masakra w Srebrenicy, podział Bośni na część serbską, chorwacką i muzułmańską, Alija Izetbegowic), Serbia - agresor (Slobodan Milosevic), Kosowo (Albańczycy, interwencja NATO, 1999, ogłoszenie niepodległosci 2008).
Czeczenia (Dżochar Dudajew i Asłan Maschadow - zabici przez Rosjan), I wojna 1994-1996, druga wojna 2000 - ? (trwa nadal, choć oficjalnie Rosjanie temu zaprzeczają). Zamachy - Szamil Basajew (zamach na szkołę w Biesłanie)
Azja:
Afganistan - Talibowie superfundamentasliści islamscy. Mułła Omar, Zamach na WTC, inwazja USA - obalenie Talibów
Pakistan - Indie Kaszmir - obszar sporny stała groźba wojny
Tybet - od 1950 pod chińską brutalną okupacją - Dalajlama na uchodźstwie w Indiach
Sri Lanka - Tamilowie i Syngalezi - wojna domowa
Birma - dyktatura wojskowa - uwięziona Aung Sun Lee - przywódczyni opozycji - od 1990 w areszcie domowym
Filipiny - wyspa Mindanao - partyzantka i terroryzm muzułmański
Indonezja - secesja Timoru Wschodniego (masakry chrześcijan), podobne dążenia prowincji Acech
Tajwan - punkt zapalny, uważany przez Chiny za zbuntowaną prowincję, sam dąży do niepodległości, obawy przed zbrojnym rozwiązaniem konfliktu (embargo na broń do Chin)
4 czerwca 1989 - masakra pokojowo protestujących studentów na placu Niebiańskiego Spokoju w Pekinie
Rosja - Japonia - teoretycznie ciągle w stanie wojny - spór o wyspy Kurylskie
Afryka:
Algieria - wojna o niepodległość z Francją, obecnie krwawa rozprawa wojska z fundamentalistami islamskimi
Sudan - krwawa wojna domowa pomiędzy muzułmańską północą, a chrześcijańskim południem. Dopiero w tym roku sprawą zajęła się ONZ i narzuciła rozejm, który nie objął jednak Darfuru, gdzie trwają masakry cywilnej ludności (muzułmanie)
Somalia - 1994 kompromitacja USA - próba interwencji i wycofanie się. Kompletna anarchia
Rodezja/Zimbabwe - 1980 „rasistowski” reżim Iana Smitha zastąpiony przez „swojski” reżim Roberta Mugabe, który trwa do dzisiaj
RPA - 1990 - upadek systemu apartheidu - rozdziału ludności według koloru skóry (Afrykański Kongres Narodowy i Nelson Mandela)
Ameryka Południowa:
Wojna o Falklandy 1982. Wielka Brytania i Argentyna. W Brytania utrzymała swój stan posiadania, a w Argentynie w wyniku wojny upadła rządząca junta.
Dyktatura Augusto Pinocheta w Chile 1973-1988 obalił Salvadora Allende. Wielkie spory - uprzedził komunistyczną rewolucję, wprowadził liberalną gospodarkę i doprowadził Chile do względnego dobrobytu i pokojowo oddał władzę ale jednocześnie brutalnie rozprawiał się z opozycją - masowe egzekucje na stadionach.
Terroryzm w Peru - maoistyczny Świetlisty Szlak i grupa Tupac Amaru (dramat zakładników w japońskiej ambasadzie - przetrzymywani przez dwa lata, szturm przez wykonane w tym czasie podkopy)
Kolumbia - wojna domowa pomiędzy lewackimi bojówkami FARC i prawicowymi (które twierdzą, że bronią rządu) ANC. Obie strony zarabiają na produkcji kokainy.