1. UNIWERSALNOŚĆ INSTYTUCJI RODZINY I KIERUNKU JEJ PRZEMIAN

Prehistoria

- dyskusja Bachofena i Morgana n/t promiskuityzmu („pierwotnego bezładu seksualnego”). Sądzą, że na początku panował taki właśnie bezład, „każdy z każdym”. Nie istniała zatem więź oparta na miłości, ojcowie nie wiedzieli, które dziecko jest ich, nie istniała zatem rola ojca.

- jedna z teorii o promiskuityzmie głosi, że najwcześniejszą formą rodziny była relacja matka-dziecko. Druga zaś mówi, że rodzina to grupa tworzona przez wszystkich ludzi w obrębie pierwotnej hordy.

- Murdock mówi: taka nuklearna rodzina była większą komórką społeczną, której funkcją i celem była użyteczność w zadaniach prokreacji i utrzymania potomstwa, a zatem przetrwania gatunku. Pełni ona cztery funkcje:

1) seksualną

2) reprodukcyjna

3) ekonomiczna

4) socjalizująca

Gough: 4 zasady powstające w obrębie rodziny:

1) zakazy dot. stosunków seksualnych (brak seksu i małżeństw w obrębie rodziny lub w ogóle poza parą, ale to już reguluje kultura)

2) role (opieka nad dziećmi, rzemiosło, wojna, polowanie) i

3) pozycje w rodzinie (w ludach nie znających roli mężczyzny, ojcostwo pojmowano w sensie społecznym - więź mężczyzny z dzieckiem nawet, jeśli nie było jego)

4) podział pracy

Definicja rodziny (K. Gough): „Rodzina jest instytucją ludzką, nie znalezioną w pełnej formie wśród żadnych gatunków przed-ludzkich. Rodzina wymagała posługiwania się językiem, umiejętnością planowania, współpracy, samokontroli, przewidywania i kulturowego uczenia się i prawdopodobnie rozwinęła się wraz z nimi”

Wyznaczniki różnic między rodzinami:

1. forma małżeństwa ze względu na ilość małżonków

2. typy struktur gospodarstwa domowego

3. zasady pokrewieństwa i dziedziczenia

4. zasady zamieszkiwania

5. wzory autorytetu

- poliginia częściej praktykowana przez bogatych mężczyzn, którzy mogą pozwolić sobie na utrzymanie kilku żon

- M. Mead - seryjna poligamia: legalne, relatywnie krótkotrwałe małżeństwa następujące jedno po drugim.

- model rodziny rozszerzonej, popularny w okresie preindustrialnym ze względu na swoją ekonomiczność (patrz: pkt 2) uznawany był za klasyczny

- rodzina nuklearna = małżeństwo + dzieci pod jednym dachem

- zmodyfikowana rodzina rozszerzona - grupa małych rodzin pozostających w częściowej zależności od siebie.

Dwie formy jej funkcjonowania:

1) geograficznie rozproszone rodziny, które są ze sobą mocno powiązane, trzymają silny kontakt

2) wspólnota mieszkaniowa młodej rodziny prokreacyjnej z przedstawicielami rodzin pochodzenia czy dalszymi krewnymi, niezależność pod względem ekonomicznym, możliwość prowadzenia wspólnego lub oddzielnego gospodarstwa domowego.

- rodzina dołączona - trzy pokolenia, składa się z 2 lub więcej braci i ich żon z dziećmi a także z niezamężnych sióstr mieszkających w jednym gospodarstwie domowym. Najstarszy syn przejmuje rolę kierownika po śmierci ojca. Posiłki spożywane razem.

- rodzina zasadzona (w Japonii i rolniczej Irlandii) - minimum 2 pokolenia żyjące pod wspólnym dachem. Matka i ojciec wybierają z którym synem i jego rodziną będą mieszkać, on też ma prawo do dziedziczenia ziemi. On tworzy „pień drzewa rodziny” - inni mogą sobie tworzyć pnie w mieście.

- systemy dziedziczenia:

a) patrylinearny

b) matrylinearny

- systemy współzamieszkiwania

a) patrylokalny

b) matrylokalny

Aspekty struktury rodziny wg Tyszki:

a) psychologiczny - układ więzi emocjonalnych

b) społeczny - pozycje społeczne, autorytet, władza

c) kulturowy - normy regulująca role

d) demograficzny - liczebność, stopień pokrewieństwa, rozlokowanie

Trzy rodzaje pozycji społecznych:

a) władzy

b) prestiżu

c) miłości i względów

Rodzina jako grupa i instytucja

W instytucjonalnym ujęciu rodziny bierze się pod uwagę:

1) jej formalne ustanowienie;

2) funkcjonowanie według określonych norm społecznych;

3) realizację funkcji niezbędnych w rozwoju społeczeństwa.

Trendy mające wpływ na istotne zmiany w rodzinie (wg Giddensa):

1) zmniejszenie się wpływu grupy krewnych

2) wolny wybór współmałżonka

3) zwiększenie uprawnień kobiet przy podejmowaniu decyzji w rodzinie

4) coraz powszechniejsze zatrudnienie kobiet poza domem

5) poszerzenie zakresu swobody seksualnej w społeczeństwach, które były restrykcyjne

6) trend w kierunku rozwoju praw dzieci

Rodzina tradycyjne	Rodzina współczesna
- duża, wielopokoleniowa - biologicznie zdeterminowana - produkcyjna - patriarchalna - zinstytucjonalizowana - otwarta - stabilna - sakralna - trwała - połączona więzią rzeczową - realizacja dużej liczby funkcji - długotrwała zależność od rodziców	- mała, dwupokoleniowa - planowana, małodzietna - nieprodukcyjna - egalitarna (podział władzy) - nastawiona na jednostkę - zamknięta - ruchliwa - laicka - względnie trwała - połączona więzią emocjonalną/osobową - ograniczona liczba funkcji - wczesna emancypacja dzieci

perspektywiczna transformacja rodziny - podejście, które mówi, że instytucja rodziny nie jest zagrożona przed odchodzenia od tradycyjnego jej modelu. Przeciwnie - zmiany zachodzące w kwestii małżeństwa/dzielenia majątku/posiadania i wychowania dzieci są sposobem adaptacji do warunków środowiskowych i społecznych

---