PRZYJAŹŃ
Przyjaźń - Duchowa, emocjonalna i platoniczna więź łącząca dwoje lub więcej ludzi, oparta na wzajemnym zrozumieniu, wspólnych doświadczeniach. Literackie przykłady przyjaźni wskazują, że związek taki kończy się zazwyczaj wraz ze śmiercią jednego z przyjaciół.
Biblia (ST) - Dawid, przyszły król Izraela, przyjaźni się w młodości z Jonatanem, synem króla Saula. Dzięki niemu Dawid uchodzi z życiem z obozu króla. Dla Jonatana ważniejsze są więc więzi przyjaźni od miłości synowskiej.
Homer "Iliada"
Patrokles, przyjaciel Achillesa, bezskutecznie namawia swego drucha, by ten wziął udział w wojnie z Trojanami. Odziany w zbroję Achillesa, Patrokles wyrusza do walki, a następnie ginie z ręki Hektora, który znieważa jego zwłoki (odziera je z szat i wydaje psom na pożarcie). Zrozpaczony Achilles mści się na Hektorze za ten niegodny czyn, nie tylko zabijając go w pojedynku, ale też profanując jego ciało.
F. Villon „Wielki Testament”-„Zapisy”, które Villon czyni w swoim testamencie poetyckim i życiowym, przeznaczone są zarówno dla jego nieprzyjaciół jak i najbliższych druhów. Wśród „obdarowanych” znaleźli się jego towarzysze zabaw i hulanek, a także złodziejskich eskapad, których autor charakteryzuje z właściwą sobie swadą (Ragier mistrz Iacenty (...) choćby miał przedać, biedny dzióbek, to, czem okrywa nagie udko, y gnać bez pludrów i bez gaci (...) „ Pod Szyszkę” ku swey wierney braci). Z utworu wyłania się obraz przyjaźni opartej na zamiłowaniu do pełni życia, z mnóstwem niebezpieczeństw, a jednak trwałej
W. Szekspir "Romeo i Julia"
Przyjaźń Ropea i Markucja przypomina mitologiczną przyjaźń Patroklesa i Achilles. Romeo, na wieść o śmierci przyjaciela, który zginął w pojedynku z rąk kuzyna Julii, nie waha się go pomścić. Za zabicie Tybalta zostaje wygnany z Werony.
J.W. Goethe "Cierpienia młodego Wetera"
1)Listy Wetera adresowane są do jego przyjaciela, Wilhelma. Zażyłość między nimi musiała być duża, skoro Weter nie waha się zwierzyć mu się ze swoich najskrytszych marzeń i pragnień. Także Wilhelmowi wyjawia zamiar popełnienia samobójstwa. Po śmierci Wertera Wilkelm spisuje dla współczesnych i potomnych historię nieszczęśliwego przyjaciela.
2)aby opowiedzieć historię Wertera, Wilhelm (przyjaciel bohatera) rekonstruuje jego dzieje sięga do przeszłości, wraca do korespondencji z Werterem. Powieść jest nie tylko retrospektywnym ujęciem historii miłosnej, ale także historii przyjaźni między tymi dwoma mężczyznami
A.Mickiewicz „Dziady” cz. III- patrz pokolenie stracone.
A. Mickiewicz "Przyjaciele"
Jest to obraz przyjaźni dwóch kumów, Leszka i Mieszka, opartej na słownych obietnicach i zapewnieniach. Jednak w sytuacji prawdziwego zagrożenia (gdy zaskakuje ich niedźwiedź) Leszek ucieka na drzewo, pozostawiając przyjaciela samego i bezbronnego. Bajka kończy się przysłowiowym dzisiaj morałem: prawdziwych przyjaciół poznajemy w biedzie.
A. Dumas "Trzej muszkieterowie"
Powieść Damusa ojca, jak i dalsze części cyklu opowiada o przyjaźni Atosa, Portosa, Aramisa i d'Artagnana. Wszyscy czterej służą królowi i królowej, walczą przeciwko kardynałowi Richlieu, nieustannie ryzykując życiem. Łączy ich nie tylko kariera żołnierska, ale przeżycia osobiste, wspólne radości i cierpienia. By ocalić zagrożonego przyjaciela, skłonni są nadstawić głowę (Jeden za wszystkich! Wszyscy za jednego!). Po opuszczeniu muszkieterów spotykają się ponownie w dwadzieścia lat później.
B. Prus "Lalka"
1)Spośród wielu przyjaciół Wokulskiego najbardziej oddany mu jest Ignacy Rzecki. W przeszłości wpajał mu ideały patriotyczne, dzięki czemu Wokulski trafił do powstania styczniowego. Rzecki, który później został subiektem w sklepie przyjaciela, nie tylko pomaga mu w interesach, ale także stara się wpłynąć na jego życie osobiste (marzy mu się małżeństwo Stacha z panią Stawską). W rzeczywistości jednak nie jest w stanie wpłynąć na Wokulskiego ani też zmienić kolei jego losów. Umiera samotnie, wkrótce po zniknięciu przyjaciela, któremu poświęcił niemal całe życie.
2)Przyjacielem Wokulskiego jest także doktor Szuman, którego Stach poznał na Syberii. Szuman, człowiek sceptyczny i rzeźwo myślący, krytycznie patrzy na swego przyjaciela, gdy ten zakochuje się w pannie Łęckiej. podobnie jak Rzecki, nie jest w stanie wpłynąć na Wokulskiego; a szkoda, bo jego rady mogłyby ocalić głównego bohatera "Lalki".
H. Sienkiewicz "Trylogia"
1)Przyjaźń Zagłoby ze Skrzetuskim i jego żoną, Heleną, przeradza się w więź niemal rodzinną. Zagłoba zostaje ich domownikiem, ukochanym ojcem, a dla ich dzieci - dziadkiem
2)Początkowa niechęć i awersja Kmicica i Wołodyjowskiego z czasem przeradza się w prawdziwy szacunek, a nawet zaczątek przyjaźni. Wołodyjowski nie tylko darowuje życie Kmicicowi, ale także uczy go władania szablą, doskonalenia żołnierskiego rzemiosła.
H. Sienkiewicz „Quo vadis?” - Przyjaźń Petroniusza (artysty, człowieka trzeźwo myślącego, a nawet cynika) z Markiem Winicjuszem przypomina przyciąganie się dwóch przeciwieństw. Wraz z odchodzeniem Winicjusza od życia światowego ( uczestnictwo w zabawach na dworze Nerona) na stronę chrystianizmu więzi łączące go z Petroniuszem słabną. Zapomina niemal, jak bardzo pomagał mu przyjaciel w zdobywaniu ukochanej Ligii. Kiedy Petroniusz umiera, jego dawny przyjaciel jest już nawróconym chrześcijaninem, oddanym swej wierze.
S. Żeromski "Ludzie bezdomni"
Inżynier Korzecki i Tomasz Judym należą do tej samej grupy ludzi, tj. ludzi bezdomnych. O ile jednak Judym ma wytyczony cel w życiu i zadaje sobie sprawę ze swego posłannictwa, o tyle Korzecki, niespokojny duch, dekadent, poszukuje odpowiedzi na pytanie o sens życia. Przyjaźń z Judymem jest jednym z najważniejszych wydarzeń w jego życiu, ponieważ mobilizuje go i daje mu oparcie; nie jest jednak na tyle silna, by powstrzymać go przed samobójstwem.
A. de Saint-Exupery „Ziemia planeta ludzi” - powieść ta jest przejmującym obrazem przyjaźni między lotnikami obsługującymi pocztę lotniczą. Jakkolwiek nie widują się oni często, a ich spotkania trwają krótko, łączą ich: wspólnota doświadczeń, wykonywany zawód i strach przed śmiercią. Dzięki tej przyjaźni poznają najważniejszą prawdę życiową, że „być człowiekiem to właśnie być odpowiedzialnym” Śmierć każdego z lotników stanowi memento dla pozostałych, ponieważ losy tych ludzi niewiele różnią się od siebie.
A. de Saint-Exupery "Mały Książę"
Spotkanie Małego Księcia z lisem to lekcja wspaniałe przyjaźni. Lis tłumaczy mu, iż najpierw należy oswoić drugiego człowieka, by potem przywiązywać uwagę przede wszystkim do jego charakteru i duszy, bowiem: Dobrze widzi się tylko sercem. Najważniejsze jest niewidoczne dla oczu. Lis ostrzega także Księcia, że przyjaźń niesie ze sobą ryzyko łez, zwłaszcza gdy przyjaciołom grozi rozstanie.
R. Bratny "Kolumbowie. Rocznik dwudziesty"
Jest to opowieść o przyjaźni w czasach szczególnie trudnych - spełniającej się apokalipsy, czasach pogardy. Bohaterów utworu charakteryzuje młodzieńczy idealizm, uwikłanie w historię, potrzeba wielkiej bliskości z drugim człowiekiem. Ich przyjaźnie często musiały zdawać trudny egzamin, gdy trzeba było dzielić się nielicznymi nabojami lub iść na pomoc koledze pod gradem niemieckich kul (tak Jerzy uratował Zygmunta). Kolumb, patrząc na postać Chrystusa na cmentarnym grobowcu, powiedział: Szczycisz się, że umarłeś za ludzkość, my umiemy umrzeć za jednego kumpla.
G. Herling-Grudziński "Inny świat"
Przyjaźń w warunkach łagrowych, wystawiona na zagrożenie (ryzyko donosu, obawa przed utratą życia), jest jedną z niewielu radości w życiu więźniów. Przyjaźń autora z profesorem N. opiera się przede wszystkim na wspólnych zainteresowaniach i wzajemnym zaufaniu. Obaj pasjonowali się literaturą, a rozmowy o niej były rzadkimi chwilami ucieczki od potwornej rzeczywistości. Ta idyll trwałą zaledwie trzy miesiące - napisze później Grudziński. Profesora, całkowicie wycieńczonego i schorowanego odesłano do innego łagru.
A. Szczypiorski „ Początek”- Pawełek Kryński i Henio Fichtelbaum zaczęli się przyjaźnić w szkolnych latach. Obaj pochodzili z rodzin inteligenckich, tyle że wojna zmieniła status każdego z nich. W czasie wojny Henio ukrywał się, dopóki nie zrozumiał, że musi wrócić do getta. Matka Pawła zaopiekowała się także młodszą siostrą Henia. Obraz Polaków, którzy ratują Żydom życie w imię przyjaźni, polemizuje z utartym dziś stereotypem Polaka-antysemityzm.