Telewizja - wielkie odkrycie i zdobycz teczniki XX wieku. Jeden z najbardziej popularnym środków masowego przekazu - zaspakaja potrzebę rozrywki , rozbudza pasje i zainteresowania , upowszechnia treści edukacyjne , staje się narzędziem dydaktycznym. Z drugiej jednak strony jest płaszczyzną opisu morderstw , napaści , zamieszek , wojen , pokazuje rozmiary krzywd jakie człowiek wyrządza człowiekowi i sobie . Świat , w którym żyjemy jest światem przemocy i agresji . Telewizja , aby stać się atrakcyjną pokazuje to , co wstrząsające i niezwykłe . I o ile człowiek dorosły posiadający ustabilizowane struktury moralne i emocjonalne , potrafi sobie poradzić z tak ukazanym światem , o tyle dziecku trudno to sobie wytłumaczyć i przejść obojętnie.
W każdej epoce pojawiały się zjawiska zagrażające wychowaniu młodego pokolenia W XXw. pojawiły się nowe czynniki zaburzające rozwój dzieci i młodzieży. Jednym z nich są mass media , a zwłaszcza telewizja . Stała się ona najbardziej popularnym środkiem masowego przekazu - zaspakaja potrzebę rozrywki , rozbudza pasje i zainteresowania , upowszechnia treści edukacyjne , staje się narzędziem dydaktycznym .
Z drugiej jednak strony jest płaszczyzną opisu morderstw , napaści , zamieszek , wojen , pokazuje rozmiary krzywd jakie człowiek wyrządza człowiekowi i sobie . Świat , w którym żyjemy jest światem przemocy i agresji . Telewizja , aby stać się atrakcyjną pokazuje to , co wstrząsające i niezwykłe . Zamiast codzienności raczy nas katastrofami , patologią , nie eksponuje serdeczności i przyjaźni , lecz chamstwo i zawiść
I o ile człowiek dorosły posiadający ustabilizowane struktury moralne i emocjonalne , potrafi sobie poradzić z tak ukazanym światem , o tyle dziecku trudno to sobie wytłumaczyć i przejść obojętnie .
Czym jest agresja i skąd się bierze w człowieku ? Wg Zimbardo to fizyczne lub werbalne zachowanie podejmowane z zamiarem dokonania krzywdy lub zniszczenia . Spotykamy także szereg teorii podejmujących próbę wyjaśnienia agresji . Problemy podejmowane w niniejszej pracy najtrafniej wyjaśnia teoria agresji jako zachowania wyuczonego społecznie . Agresja podobnie jak inne zachowania , powstaje na drodze obserwacji , może być wynikiem przykrych doświadczeń , sposobem egzekwowania własnych pragnień bądź metodą radzenia sobie ze stresem .
Trempała wskazuje na trzy modele wyjaśniające wpływ telewizji na zachowanie dzieci i młodzieży:
1. katharsis rozumiane przez Freuda jako zachowanie lub zdarzenie umożliwiające uwolnienie wypartych , zablokowanych emocji , przeżyć.
Zatem doświadczenie w trakcie oglądania telewizji katharsis winno
zmniejszyć liczbę zachowań przestępczych , czego nie potwierdzają badania
2. kataliza według , której ukazywanie przemocy ułatwia jej ekspresję u widza Oglądanie zachowań agresywnych , zwłaszcza u młodego odbiorcy , nasila ich występowanie .
3. naśladownictwo czy modelowanie zakłada , że telewizja jest modelem różnych zachowań , które podejmować będziemy w sprzyjających okolicznościach .
Nad rolą telewizji w życiu dziecka i młodego człowieka od dawna zastanawiają się
specjaliści od kultury masowej , pedagodzy , psychologowie , publicyści , rodzice - słowem wszyscy ci , których interesuje los młodego widza . Pierwsze badania dotyczące wpływu telewizji na rozwój dzieci i młodzieży przeprowadzono w USA i w Anglii . W Polsce w latach 60- tych . Wyniki przede wszystkim ukazywały konieczność kontroli rodziców nad czasem i wyborem programów ich dzieci .
W 1997r. zostały przeprowadzone badania na łamach Gazety Wyborczej . Obliczono , że na 145 sekund w telewizji przypada jeden obraz przemocy . Na podstawie wywiadów i ankiet , którymi objęto dzieci i ich rodziców otrzymano następujące wyniki:
25% dzieci stwierdziło , że przerażają je sceny zabójstw i śmierci .
20% rodziców zauważyła u swoich dzieci nasiloną agresywność po oglądaniu telewizji .
Ponadto z badań wynikało , iż programy telewizyjne wzbudzają u dzieci lęk , są przyczyną zaburzeń snu i nocnych koszmarów , wywołują rozkojarzenie i nadpobudliwość ruchową .
25% dzieci zdeklarowało , iż marzy o posiadaniu pistoletu , karabinu , scyzoryka , noża sprężynowego lub choćby petardy .
Inne badania ukazane w książce Juszczyka pt.: „Człowiek w świecie elektronicznych mediów” dotyczyły określenia wpływu agresji ukazanej w mediach na zachowania agresywne . Badaniami objęto 220 uczniów klas I - III i ich rodziców . Badania wykazały , że 50% dzieci ma swobodny , niekontrolowany dostęp do telewizji około dwie godziny dziennie . 20% dzieci przyznało się , iż każdego dnia 3 - 4 godziny ogląda programy telewizyjne.
Blisko 90% dzieci naśladuje bohaterów filmów i kreskówek , a 70% badanych orzekło , iż lubi programy , w których występuje przemoc i agresja . Z badań wynika , że dzieci lubiące przemoc w mass mediach równocześnie przejawiają zachowania agresywne .
Podobnie , a może jeszcze gorzej , przedstawia się sytuacja w innych krajach Europy i świata .
Społeczeństwo amerykańskie uznało telewizję za źródło wszelkich nieszczęść . W ostatnim dziesięcioleciu trzykrotnie wzrosła liczba morderstw dokonanych przez nastolatków , dwukrotnie przestępstw z bronią w ręku , a o połowę zwiększyła się liczba morderstw popełnionych przez dzieci poniżej czternastego roku życia .
W latach osiemdziesiątych przeprowadzono w Finlandii badania dotyczące czynników wpływających na rozwój aspołecznych i przestępczych zachowań młodzieży . Wśród przyczyn wzrostu poziomu agresji o przemocy w zachowaniu nieletnich wymieniono wpływ środków masowego przekazu . Przebadano 220 dzieci i ich rodziców . Dzieci badano trzykrotnie : w wieku 7 - 9 lat , 13 - 15 lat i 15 - 17 lat za pomocą wywiadu i metody wskazań przez rówieśników . Według danych z badań agresja jest stabilną zmienną od dzieciństwa do dorastania . Dziecko oglądające filmy i programy telewizyjne przepełnione agresją ćwiczy agresywne sceny, na które patrzy . Jedną z form ćwiczeń jest fantazjowanie na temat agresji . Młody człowiek , który jest świadkiem brutalnego zachowania postaci telewizyjnych i filmowych , i który ćwiczy to , co zobaczył , zachowuje się agresywnie w sytuacjach życiowych .
Telewizja miała pomagać człowiekowi w jego rozwoju intelektualnym i emocjonalnym . Stała się jednak nie tylko narzędziem dydaktycznym , ale również płaszczyzną szerzenia zła . Za negatywny wpływ telewizji odpowiedzialni są dorośli , zwłaszcza rodzice . Coraz częściej bowiem telewizor staje się przyjacielem dziecka , który zastępuje mu mamę i tatę . Z nim dziecko spędza swój czas , on opowiada mu jak wygląda świat , uczy co dobre i złe .
Małe dzieci najchętniej oglądają kreskówki . Z badań amerykańskich wynika , że w filmach animowanych przeznaczonych specjalnie dla dzieci jest trzy razy więcej przemocy niż w filmach dla dorosłych . Kreskówkowi bohaterowie zabijają bez przerwy , a akt zabicia jest zupełnie nierealny . Nikogo nie boli , nikt nie płacze po zabitym , nikt po nim nie chodzi w żałobie . Dziecko na co dzień ogląda setki sytuacji , w których złemu psu czy kotu walec
miażdży głowę albo ktoś „wbija”je w ziemię przy akompaniamencie miłej muzyki .Oglądając film dziecko utożsamia się z bohaterem i często głośno komentuje akcję : np. „zaraz go zabiją” . Natomiast w czasie zabawy powtarza te słowa : „zaraz cię zabiję” . Powtarza zaobserwowane zachowania agresywne najpierw bawiąc się lalkami , zabawkami , a potem z rówieśnikami .
Tymczasem dzieci nie zdają sobie sprawy , że ta telewizyjna brutalność może mieć na nich zły wpływ . Nie wiedzą , że naśladując zachowania agresywne ukazywane w mediach , stają się ich rzeczywistymi ofiarami . Dlatego trudno się dziwić , że coraz częściej młodzi ludzie , a nawet dzieci dokonują aktów przemocy i zbrodni , będących odwzorowaniem obrazów zaczerpniętych z mediów .
Prywatne stacje komercyjne także mogą stanowić zagrożenie dla młodej publiczności , gdyż nie przestrzegają one zobowiązań , które mówią , że audycje zagrażające psychicznemu i uczuciowemu rozwojowi dziecka i ich reklamy mogą być nadawane po godzinie 23 .
Życie uczniów zdominowały gry komputerowe , w których przemoc jawi się jako środek decydujący w rozwiązywaniu sytuacji konfliktowych . Agresja jest treścią w 95 % tych gier . Do walki używane są różne uzbrojenia , śmierć w grze nie boli i nie powoduje żadnych konsekwencji . Za zabijanie nie ma żadnych kar , tylko premie .
Należy stąd wysunąć wnioski :rodzice powinni kontrolować i ograniczać oglądanie telewizji . Przeciętnie dzieci spędzają 20 godzin tygodniowo przed ekranem .
Nadmierne oglądanie telewizji przez dzieci niesie za sobą wiele negatywnych skutków:
Nieumiejętność myślenia ( oglądanie tv zmienia fizyczną strukturę mózgu dziecka ) ; zanik wyobraźni , nieumiejętność przewidywania konsekwencji - w telewizji ważne jest tylko tu i teraz.
Trudności z koncentracją ( wartki potok obrazów uszkadza zdolność skupiania uwagi )
Lenistwo umysłowe , nawyk biernej i bezkrytycznej konsumpcji produktów masowej kultury .
Obniżenie wyników w nauce .
Postawa życiowa : niecierpliwość , potrzeba ciągłej zewnętrznej stymulacji , nieustanne oczekiwanie rozrywki , szybkie popadanie w nudę .
Niezadowolenie z własnego wyglądu prowadzące do zaburzeń w jedzeniu lub depresji
Niezadowolenie z posiadanych rzeczy ( podsycane celowo przez reklamy ) .
Zanik wrażliwości , znieczulenie na cudzy ból i krzywdę w realnym życiu .
Lęk , niepokój , pesymizm , nieufność , cynizm , agresja .
Ograniczenie kontaktów z rówieśnikami i pogorszenie stosunków z członkami rodziny
Obniżenie umiejętności społecznych i wskaźników inteligencji emocjonalnej .
Brak czasu i chęci na inne zajęcia ( czytanie , sport , rozmowy , własna twórczość )
Uzależnienie jak od narkotyku ( potrzebne coraz większe i mocniejsze dawki wrażeń )
U chłopców skłonność do postawy macho , agresji i pogardy do kobiet ,
u dziewcząt cynizm , apatia , przyzwolenie na bycie traktowaną jako obiekt fizycznego pożądania .
W szkołach należy propagować szeroką wiedzę o konsekwencjach oglądania przez dzieci nieodpowiednich programów , dzieci trzeba uczyć poruszania się w świecie mediów i oddzielania tego , co dobre od tego , co złe .
Musimy pamiętać , iż dzieci nie mają jeszcze ukształtowanego charakteru , nie osiągnęły jeszcze pełnej dojrzałości . A zatem tylko od nas zależy co i kogo będą uważały za swój autorytet .
Opracowała Julita Wiebskowska
BIBLIOGRAFIA:
Viemero V. ,Czynniki wpływające na rozwój aspołecznych i przestępczych zachowań młodzieży, W: A. Frączek , H. Zumkley (red. ), Socjalizacja a agresja , Warszawa 1993r.
Lepa A. ,Pedagogika mass mediów , Łódź 2000r.
Juszczyk S. , Człowiek w świecie elektronicznych mediów - szanse i zagrożenia , Katowice 2000r.
Zimbardo P. G. , Psychologia i życie , Warszawa 1994r.
Kubin J. , Komorowska J. , Czy telewizja wychowuje ? , Warszawa 1969r.
Januszkiewicz F. , Skrzydlewski W. , Edukacyjne zastosowanie telewizji , Warszawa 1991r.