IX wykład -Prawo Cywilne- 2004-02-14.

Nabycie prawa własności

Jedna strona nabywa (nabywca), a druga traci (zbywca) dokonuje się to na podstawie sprzedaży, darowizny, umowy nabycia.

Nabycie pierwotne- w przypadku nabycia pierwotnego nabywca nie uzyskuje prawa, jakie przysługiwało dotychczasowemu właścicielowi, nabywa prawa niezależne od poprzedniego właściciela.

Nabycie pochodne- prawo własności przechodzi z dotychczasowego właściciela na nowego właściciela. Zmienia się podmiot - właściciel. Tu jest następstwo prawne (zbywca i nabywca). Zbywca - poprzednik prawny, następca prawny- nabywca.

Nabycie bez obciążeń - przy nabyciu pierwotnym. W przypadku, gdy nabywca uzyskuje prawo własności w takich granicach, w jakich przysługiwało zbywcy ze wszystkimi obciążeniami (ustanowione ograniczenia prawa - obciążenia).

Nabycie pierwotne powoduje, że nabywca uzyskuje prawo własności bez dotychczasowych obciążeń. Od tej zasady istnieją liczne wyjątki: w przypadku nabycia własności nieruchomości, której właściciel zrzekł się na rzecz Skarbu Państwa. Skarb Państwa ponosi odpowiedzialność z nieruchomości z obciążeniami, pomimo, że jest to nabycie pierwotne.

Art. 179. ⁽⁸⁶⁾ § 1. Właściciel może wyzbyć się własności nieruchomości przez to, że jej się zrzeknie. Zrzeczenie się wymaga formy aktu notarialnego.

§ 2. Nieruchomość, której właściciel się zrzekł, staje się własnością gminy, na obszarze której nieruchomość jest położona, chyba że odrębne przepisy stanowią inaczej. Jeżeli nieruchomość jest położona na obszarze kilku gmin, nieruchomość staje się własnością gminy, na obszarze której znajduje się jej większa część. Gmina ponosi odpowiedzialność z nieruchomości za jej obciążenia, ograniczoną do wartości nabytej nieruchomości według stanu w chwili nabycia, a według cen rynkowych w chwili zaspokojenia wierzyciela. - odpowiedzialność osobista ograniczona.

Art. 170. W razie przeniesienia własności rzeczy ruchomej, która jest obciążona prawem osoby trzeciej, prawo to wygasa z chwilą wydania rzeczy nabywcy, chyba że ten działa w złej wierze. Przepis paragrafu drugiego artykułu poprzedzającego stosuje się odpowiednio. Nabycie pochodne (pośredni- następca), rzecz ruchoma. W tym artykule, w przypadku przeniesienia rzeczy ruchomej a wiec nabycie pochodnego prawa, ze względu na dobrą wiarę nabywcy obciążenie to może wygasnąć.

NEMO PLUS IURIS- zasada przy nabyciu pochodnym.

Konsekwencją nabycia pochodnego jest to, że nabywca nie może uzyskać więcej praw niżeli miał jego poprzednik. W szczególności nie może on z zasady nabyć własności od osoby, której ta własność nie przysługuje.

Przeniesienie własności zbywca- nabywca ( art. 155-170). Wśród tych przepisów są przepisy wspólne dla ruchomości i nieruchomości:

Art. 155. § 1. Umowa sprzedaży, zamiany, darowizny lub inna umowa zobowiązująca do przeniesienia własności rzeczy co do tożsamości oznaczonej przenosi własność na nabywcę, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej albo, że strony inaczej postanowiły.

§ 2. Jeżeli przedmiotem umowy zobowiązującej do przeniesienia własności są rzeczy oznaczone tylko co do gatunku, do przeniesienia własności potrzebne jest przeniesienie posiadania rzeczy. To samo dotyczy wypadku, gdy przedmiotem umowy zobowiązującej do przeniesienia własności są rzeczy przyszłe.

Art. 156. Jeżeli zawarcie umowy przenoszącej własność następuje w wykonaniu zobowiązania wynikającego z uprzednio zawartej umowy zobowiązującej do przeniesienia własności, z zapisu, z bezpodstawnego wzbogacenia lub z innego zdarzenia, ważność umowy przenoszącej własność zależy od istnienia tego zobowiązania.

Przepisy dotyczące tylko nieruchomości:

Art. 157. § 1. Własność nieruchomości nie może być przeniesiona pod warunkiem ani z zastrzeżeniem terminu.

§ 2. Jeżeli umowa zobowiązująca do przeniesienia własności nieruchomości została zawarta pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu, do przeniesienia własności potrzebne jest dodatkowe porozumienie stron obejmujące ich bezwarunkową zgodę na niezwłoczne przejście własności.

Art. 158. Umowa zobowiązująca do przeniesienia własności nieruchomości powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. To samo dotyczy umowy przenoszącej własność, która zostaje zawarta w celu wykonania istniejącego uprzednio zobowiązania do przeniesienia własności nieruchomości; zobowiązanie powinno być w akcie wymienione.

Art. 159. Przepisów o obowiązku zachowania formy aktu notarialnego nie stosuje się w wypadku, gdy grunty wniesione jako wkład do rolniczej spółdzielni produkcyjnej mają stać się współwłasnością dotychczasowych właścicieli

Art. 166. § 1. ⁽⁷⁶⁾ W razie sprzedaży przez współwłaściciela nieruchomości rolnej udziału we współwłasności lub części tego udziału pozostałym współwłaścicielom przysługuje prawo pierwokupu, jeżeli prowadzą gospodarstwo rolne na gruncie wspólnym. Nie dotyczy to jednak wypadku, gdy współwłaściciel prowadzący jednocześnie gospodarstwo rolne sprzedaje swój udział we współwłasności wraz z tym gospodarstwem albo gdy nabywcą jest inny współwłaściciel lub osoba, która dziedziczyłaby gospodarstwo po sprzedawcy.

Przepisy dotyczące tylko ruchomości:

Art. 155. § 1. Umowa sprzedaży, zamiany, darowizny lub inna umowa zobowiązująca do przeniesienia własności rzeczy co do tożsamości oznaczonej przenosi własność na nabywcę, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej albo że strony inaczej postanowiły.

§ 2. Jeżeli przedmiotem umowy zobowiązującej do przeniesienia własności są rzeczy oznaczone tylko co do gatunku, do przeniesienia własności potrzebne jest przeniesienie posiadania rzeczy. To samo dotyczy wypadku, gdy przedmiotem umowy zobowiązującej do przeniesienia własności są rzeczy przyszłe.

Art. 169. § 1. Jeżeli osoba nie uprawniona do rozporządzania rzeczą ruchomą zbywa rzecz i wydaje ją nabywcy, nabywca uzyskuje własność z chwilą objęcia rzeczy w posiadanie, chyba że działa w złej wierze.

§ 2. Jednakże gdy rzecz zgubiona, skradziona lub w inny sposób utracona przez właściciela zostaje zbyta przed upływem lat trzech od chwili jej zgubienia, skradzenia lub utraty, nabywca może uzyskać własność dopiero z upływem powyższego trzyletniego terminu. Ograniczenie to nie dotyczy pieniędzy i dokumentów na okaziciela ani rzeczy nabytych na urzędowej licytacji publicznej lub w toku postępowania egzekucyjnego.

Art. 170. W razie przeniesienia własności rzeczy ruchomej, która jest obciążona prawem osoby trzeciej, prawo to wygasa z chwilą wydania rzeczy nabywcy, chyba że ten działa w złej wierze. Przepis paragrafu drugiego artykułu poprzedzającego stosuje się odpowiednio.

Umowa sprzedaży:

Art. 535. ⁽¹⁸⁸⁾ Przez umowę sprzedaży sprzedawca zobowiązuje się przenieść na kupującego własność rzeczy i wydać mu rzecz, a kupujący zobowiązuje się rzecz odebrać i zapłacić sprzedawcy cenę.

Zasadą jest, że umowa zobowiązuje do przeniesienia własności. Powoduje skutek rzeczowy, przeniesienie własności na nabywcę. Istnieją wyjątki:

1. Jeżeli przepis szczególny tak stanowi- art. 157 § 2.

2. Jeżeli strony tak postanowiły.

Ad.1. Konieczne jest zawarcie dwóch kolejnych umów, jeżeli umowa zobowiązująca do przeniesienia własności nieruchomości została zawarta pod warunkiem i zastrzeżeniem terminu- kupno mieszkania, zobowiązanie-termin i raty

Art. 157. § 1. Własność nieruchomości nie może być przeniesiona pod warunkiem ani z zastrzeżeniem terminu.

§ 2. Jeżeli umowa zobowiązująca do przeniesienia własności nieruchomości została zawarta pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu, do przeniesienia własności potrzebne jest dodatkowe porozumienie stron obejmujące ich bezwarunkową zgodę na niezwłoczne przejście własności.

Ad.2. Swoboda umów, strony decydują o treści umów.

Przeniesienie własności:

Art. 155. § 1. Umowa sprzedaży, zamiany, darowizny lub inna umowa zobowiązująca do przeniesienia własności rzeczy co do tożsamości oznaczonej przenosi własność na nabywcę, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej albo że strony inaczej postanowiły.

§ 2. Jeżeli przedmiotem umowy zobowiązującej do przeniesienia własności są rzeczy oznaczone tylko co do gatunku, do przeniesienia własności potrzebne jest przeniesienie posiadania rzeczy. To samo dotyczy wypadku, gdy przedmiotem umowy zobowiązującej do przeniesienia własności są rzeczy przyszłe.

Konsensualne czynności- zgodne oświadczenie woli ( podpis).

Realna czynność- oświadczenie woli i wydanie rzeczy.

Przeniesienie własności rzeczy następuje z zasady na skutek samej umowy. Umowa taka ma charakter konsensualny, oznacza, że do przeniesienia własności nie są potrzebne dodatkowe przesłanki (wpis do księgi wieczystej). Od tej zasady są wyjątki -art.155§1.

Art. 155. § 1. Umowa sprzedaży, zamiany, darowizny lub inna umowa zobowiązująca do przeniesienia własności rzeczy co do tożsamości oznaczonej przenosi własność na nabywcę, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej albo że strony inaczej postanowiły.

§ 2. Jeżeli przedmiotem umowy zobowiązującej do przeniesienia własności są rzeczy oznaczone tylko co do gatunku, do przeniesienia własności potrzebne jest przeniesienie posiadania rzeczy. To samo dotyczy wypadku, gdy przedmiotem umowy zobowiązującej do przeniesienia własności są rzeczy przyszłe.

Wyjątki te dotyczą rzeczy ruchomych. Wydanie rzeczy-posiadanie-faktyczne posiadanie rzeczy (wydanie samochodu, posiadacz korzysta z rzeczy- samochodu, ale nie jest jego właścicielem). Jeżeli chodzi o rzeczy ruchome własność ich przechodzi dopiero z chwilą przeniesienia posiadania - umowa ma charakter realny.

Przypadki:

1. Gdy przedmiotem umowy są rzeczy oznaczone co do gatunku (oznaczone rodzajowo).

2. Gdy chodzi o rzeczy przyszłe ruchome- Art. 155. § 1. Umowa sprzedaży, zamiany, darowizny lub inna umowa zobowiązująca do przeniesienia własności rzeczy co do tożsamości oznaczonej przenosi własność na nabywcę, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej albo że strony inaczej postanowiły.

§ 2. Jeżeli przedmiotem umowy zobowiązującej do przeniesienia własności są rzeczy oznaczone tylko co do gatunku, do przeniesienia własności potrzebne jest przeniesienie posiadania rzeczy. To samo dotyczy wypadku, gdy przedmiotem umowy zobowiązującej do przeniesienia własności są rzeczy przyszłe.

3. Gdy zbycie dokonuje osoba nieuprawniona do rozporządzania rzeczy a nabywca jest w dobrej wierze - Art. 169. § 1. Jeżeli osoba nie uprawniona do rozporządzania rzeczą ruchomą zbywa rzecz i wydaje ją nabywcy, nabywca uzyskuje własność z chwilą objęcia rzeczy w posiadanie, chyba że działa w złej wierze.

§ 2. Jednakże gdy rzecz zgubiona, skradziona lub w inny sposób utracona przez właściciela zostaje zbyta przed upływem lat trzech od chwili jej zgubienia, skradzenia lub utraty, nabywca może uzyskać własność dopiero z upływem powyższego trzyletniego terminu. Ograniczenie to nie dotyczy pieniędzy i dokumentów na okaziciela ani rzeczy nabytych na urzędowej licytacji publicznej lub w toku postępowania egzekucyjnego.

Polonez z numerami podwozia i silnika- rzecz oznaczona rodzajowo, tylko jedno auto jest takie - oznaczony rodzajowo- art. 155§1- wyjątek. Art.157-168 -zasada. Jest to czynność konsensualna.

Czynność konsensualna obowiązuje też przy przeniesieniu własności nieruchomości- wpis do księgi wieczystej- deklaratywny. Wyjątek: ustanowienie odrębnej własności lokalu (umowa + konieczny wpis do księgi wieczystej - czynność o charakterze realnym).

Art. 158. Umowa zobowiązująca do przeniesienia własności nieruchomości powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. To samo dotyczy umowy przenoszącej własność, która zostaje zawarta w celu wykonania istniejącego uprzednio zobowiązania do przeniesienia własności nieruchomości; zobowiązanie powinno być w akcie wymienione. Akt notarialny-adsolenitate- forma pisemna pod rygorem nieważności.

Rzeczy ruchome:

NEMO PULS IURIS- nikt nie może przenieść na inną osobę więcej niż jemu przysługuje, niż on posiada. Zasadę tą uzupełniają przepisy szczególne w myśl których własność rzeczy ruchomych może przenieść inna osoba uprawniona do rozporządzania rzeczami (komisant, przewoźnik). Co do rzeczy ruchomych wyjątek od zasady przewiduje (Art. 169. § 1. Jeżeli osoba nie uprawniona do rozporządzania rzeczą ruchomą zbywa rzecz i wydaje ją nabywcy, nabywca uzyskuje własność z chwilą objęcia rzeczy w posiadanie, chyba że działa w złej wierze.

§ 2. Jednakże gdy rzecz zgubiona, skradziona lub w inny sposób utracona przez właściciela zostaje zbyta przed upływem lat trzech od chwili jej zgubienia, skradzenia lub utraty, nabywca może uzyskać własność dopiero z upływem powyższego trzyletniego terminu. Ograniczenie to nie dotyczy pieniędzy i dokumentów na okaziciela ani rzeczy nabytych na urzędowej licytacji publicznej lub w toku postępowania egzekucyjnego). Można skutecznie nabyć własność od nie właściciela, jeżeli spełnione są dwie przesłanki:

1. Nabywca jest w dobrej wierze.

2. Zbywca włada rzeczą i wyda ją nabywcy.

Nabywca uzyskuje własność z chwilą objęcia rzeczy w posiadanie- czynność realna. Co do nieruchomości wyjątek taki wynika z tzw. zasady rękojmi i wiary publicznej ksiąg wieczystych, zgodnie z którą nabywca nieruchomości mającą wpis w księdze wieczystej nabywa na podstawie umowy własność nieruchomości od osoby, która niezgodnie z rzeczywistym stanem prawnym jest wpisana do tej księgi jako właściciel. Jeżeli umowa ma charakter odpłatny (nie może być to darowizna), a nabywca jest w dobrej wierze- działka kupiona od Kowalskiego, Kowalski wpisany do księgi a tak naprawdę działka należy do Iksińskiej.

Nabywca musi być w dobrej wierze- Art. 169. § 1. Jeżeli osoba nie uprawniona do rozporządzania rzeczą ruchomą zbywa rzecz i wydaje ją nabywcy, nabywca uzyskuje własność z chwilą objęcia rzeczy w posiadanie, chyba że działa w złej wierze.

§ 2. Jednakże gdy rzecz zgubiona, skradziona lub w inny sposób utracona przez właściciela zostaje zbyta przed upływem lat trzech od chwili jej zgubienia, skradzenia lub utraty, nabywca może uzyskać własność dopiero z upływem powyższego trzyletniego terminu. Ograniczenie to nie dotyczy pieniędzy i dokumentów na okaziciela ani rzeczy nabytych na urzędowej licytacji publicznej lub w toku postępowania egzekucyjnego.

Art. 169§2 - wyjątek: rzeczy skradzionych zgubionych- nabywca uzyskuje własność po upływie 3 lat.

Nabycie własności w drodze zasiedzenia ( upływ czasu)

Zasiedzenie - polega na nabyciu prawa własności na skutek długotrwałego wykonywania tego przez osobę do tego nieuprawnioną.

Art. 172. § 1. ⁽⁸¹⁾ Posiadacz nieruchomości nie będący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dwudziestu jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze (zasiedzenie).

§ 2. ⁽⁸²⁾ Po upływie lat trzydziestu posiadacz nieruchomości nabywa jej własność, choćby uzyskał posiadanie w złej wierze.

Art. 173. Jeżeli właściciel nieruchomości, przeciwko któremu biegnie zasiedzenie, jest małoletni, zasiedzenie nie może skończyć się wcześniej niż z upływem dwóch lat od uzyskania pełnoletności przez właściciela.

Art. 174. Posiadacz rzeczy ruchomej nie będący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada rzecz nieprzerwanie od lat trzech jako posiadacz samoistny, chyba że posiada w złej wierze.

Art. 175. Do biegu zasiedzenia stosuje się odpowiednio przepisy o biegu przedawnienia roszczeń.

Art. 176. § 1. ⁽⁸³⁾ Jeżeli podczas biegu zasiedzenia nastąpiło przeniesienie posiadania, obecny posiadacz może doliczyć do czasu, przez który sam posiada, czas posiadania swego poprzednika. Jeżeli jednak poprzedni posiadacz uzyskał posiadanie nieruchomości w złej wierze, czas jego posiadania może być doliczony tylko wtedy, gdy łącznie z czasem posiadania obecnego posiadacza wynosi przynajmniej lat trzydzieści.

§ 2. Przepisy powyższe stosuje się odpowiednio w wypadku, gdy obecny posiadacz jest spadkobiercą poprzedniego posiadacza.

Art. 172-177- tylko prawa rzeczowe.

Przesłanki zasiedzenia rzeczy- Art. 172. § 1. ⁽⁸¹⁾ Posiadacz nieruchomości nie będący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dwudziestu jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze (zasiedzenie).

§ 2. ⁽⁸²⁾ Po upływie lat trzydziestu posiadacz nieruchomości nabywa jej własność, choćby uzyskał posiadanie w złej wierze.

Art. 174. Posiadacz rzeczy ruchomej nie będący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada rzecz nieprzerwanie od lat trzech jako posiadacz samoistny, chyba że posiada w złej wierze.

1. nieruchomości:

• czas upływu: dobra wiara (20 lat), zła wiara(30 lat)- dobra wiara skraca czas do nabycia własności nieruchomości,

• posiadanie samoistne.

2. ruchomości:

• posiadanie samoistne,

• upływ czasu.

Do zasiedzenia prowadzi zasiedzenie nieprzerwane - Art. 340. Domniemywa się ciągłość posiadania. Niemożność posiadania wywołana przez przeszkodę przemijającą nie przerywa posiadania.

Ma tu miejsce zasada domniemania posiadania w myśl, której niemożność posiadania wywołana przez przeszkodę nieprzemijającą nie przerywa posiadanie oraz zasada, ze posiadanie przywrócone poczytuje się za nieprzerwane- Art. 345. Posiadanie przywrócone poczytuje się za nie przerwane.

Art. 173. Jeżeli właściciel nieruchomości, przeciwko któremu biegnie zasiedzenie, jest małoletni, zasiedzenie nie może skończyć się wcześniej niż z upływem dwóch lat od uzyskania pełnoletności przez właściciela.

Art. 176. § 1. ⁽⁸³⁾ Jeżeli podczas biegu zasiedzenia nastąpiło przeniesienie posiadania, obecny posiadacz może doliczyć do czasu, przez który sam posiada, czas posiadania swego poprzednika. Jeżeli jednak poprzedni posiadacz uzyskał posiadanie nieruchomości w złej wierze, czas jego posiadania może być doliczony tylko wtedy, gdy łącznie z czasem posiadania obecnego posiadacza wynosi przynajmniej lat trzydzieści.

§ 2. Przepisy powyższe stosuje się odpowiednio w wypadku, gdy obecny posiadacz jest spadkobiercą poprzedniego posiadacza. W przypadku dobrej wiary - 20 lat; w złej wierze - 30 lat.

W przypadku art.173 może to mieć miejsce:

1. W przypadku przeniesienia z jednej osoby na drugą.

2. W przypadku dziedziczenia.

Utrata i nabycie własności, inne przypadki - Art. 179 - 194.

Należą do nich:

1. Zrzeczenie się własności rzeczy.

2. Zawłaszczenie rzeczy ( nabycie własności: roju pszczół, który opuścił swój rój. Imisja pośrednia- pszczoła lata koło mojego nosa- mam stres, nerwy- tu zachodzi kolizja z moimi dobrami osobistymi. Przysługuje mi roszczenie).

3. Znalezienie.

4. Nabycie pożytków naturalnych rzeczy.

5. Akcesja- połączenie rzeczy.

Ad1. Art. 179. ⁽⁸⁶⁾ § 1. Właściciel może wyzbyć się własności nieruchomości przez to, że jej się zrzeknie. Zrzeczenie się wymaga formy aktu notarialnego.

§ 2. Nieruchomość, której właściciel się zrzekł, staje się własnością gminy, na obszarze której nieruchomość jest położona, chyba że odrębne przepisy stanowią inaczej. Jeżeli nieruchomość jest położona na obszarze kilku gmin, nieruchomość staje się własnością gminy, na obszarze której znajduje się jej większa część. Gmina ponosi odpowiedzialność z nieruchomości za jej obciążenia, ograniczoną do wartości nabytej nieruchomości według stanu w chwili nabycia, a według cen rynkowych w chwili zaspokojenia wierzyciela.

W art. 16 ustawy o gospodarce nieruchomościami - konieczne jest jednostronne oświadczenie właściciela w formie aktu notarialnego i zgoda starosty. Państwowa lub samorządowa osoba prawna może zrzec się własności na rzecz Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego.

Zrzeczenia własności rzeczy ruchomej następuje:

1. Porzucenia rzeczy.

2. Z zamiarem wyzbycia się jej własności.

Zrzeczenie rzeczy ruchomej- rzeczy niczyjej - Art. 181. Własność ruchomej rzeczy niczyjej nabywa się przez jej objęcie w posiadanie samoistne.

Zawłaszczenie - czynność prawna, realna i nabycie pierwotne własności.

Art. 182. § 1. Rój pszczół staje się niczyim, jeżeli właściciel nie odszukał go przed upływem trzech dni od dnia wyrojenia. Właścicielowi wolno w pościgu za rojem wejść na cudzy grunt, powinien jednak naprawić wynikłą stąd szkodę.

§ 2. Jeżeli rój osiadł w cudzym ulu nie zajętym, właściciel może domagać się wydania roju za zwrotem kosztów.

§ 3. Jeżeli rój osiadł w cudzym ulu zajętym, staje się on własnością tego, czyją własnością był rój, który się w ulu znajdował. Dotychczasowemu właścicielowi nie przysługuje w tym wypadku roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia.

Jeżeli właściciel znalazł w terminie 3 dni możliwe są trzy sytuacje, w zależności gdzie osiadł rój:

1. Rój osiadł dziko np. w dziupli - właściciel zabiera swój rój jako swoją własność.

2. Rój osiadł w cudzym ulu i ten ul jest niezajęty- właściciel może żądać wydania swojego roju za zwrotem kosztów.

3. Rój osiadł w cudzym ulu, ale zajętym. Rój stał się własnością tego czyją własnością jest ul. Dotychczasowemu właścicielowi nie przysługuje nawet roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia się.

---