Psychologia kliniczna 2014/2015

Zagadnienia do opracowania :

1. Rodzaje rozumienia normy.

Rodzaje rozumienia normy

 Statystyczna

 Kliniczna

 Teoretyczna

2. Poczucie koherencji: składniki,

Poczucie koherencji, składniki

 Poznawczy: poczucie zrozumiałości, przewidywalności;

 Poznawczo - instrumentalny: poczucie zaradności, sterowalności (zasoby)

 Motywacyjno - emocjonalny: poczucie sensowności, tzn., że warto się angażować i wysilać.

Aby wytworzyć poczucie koherencji jednostka musi podejmować decyzje i być aktywna

3. Podejście salutogenetyczne w postępowaniu z dzieckiem niepełnosprawnym intelektualnie.

Podejście salutogenetyczne

(Antonovsky)

Poziom zdrowia zależy od spostrzeganych wymagań (stresorów), zasobów i wzorów zachowań (stylu życia)

4. Specyfika psychologii klinicznej dziecka.

Specyfika psychologii klinicznej

dziecka

 Zaburzenia specyficzne dla dzieci (np.choroba sieroca)

 Zaburzenie w późniejszym wieku, norma wcześniej (np. jąkanie rozwojowe)

 Powiązanie motoryki z psychiką

 Niedojrzałość układu nerwowego (pobudliwość, zmienność, słaba kontrola, impulsywność, słaba koncentracja)

 Męczliwość

 Duża zależność od środowiska

5. Podmiotowe i społeczne czynniki zaburzeń dzieci.

6. Sposoby radzenia sobie ze stresem przez dzieci (może być za trudne)

7. Specyfika terapii dzieci.

Specyfika terapii dzieci

 Brak świadomości zaburzenia: brak motywacji

 Konieczność kompleksowego oddziaływania (na środowisko)

 Metody ukierunkowane nie tylko na korygowanie funkcji zaburzonych ale także na stymulowanie pozostałych funkcji

 Włączanie metod niewerbalnych

 Stosowanie metod dyrektywnych (wskazówki, rady, sugestie)

 Połączenie terapii z wychowaniem

 Nie uświadamiamy, nie wyjaśniamy zaburzenia

8. Zasady terapii pedagogicznej.

Zasady terapii pedagogicznej

 Indywidualne dostosowanie metod i środków (specyfika dziecka, specyfika zaburzenia)

 Kompensacja

 Stopniowanie trudności

 Coraz ciekawsze i bardziej satysfakcjonujące ćwiczenia

 Nagradzanie

 Wdrażanie do samodzielności i samokontroli

 Doprowadzenie zaczętej pracy do końca

 Zapewnienie poczucia bezpieczeństwa

 Rozsądne dawkowanie bodźców

 Współpraca z rodziną

9. Dlaczego diagnoza dziecka powinna być funkcjonalna a nie nozologiczna?

10. Co to znaczy diagnoza funkcjonalna? Czego dotyczy diagnoza funkcjonalna osób niepełnosprawnych intelektualnie?

Niepełnosprawność funkcjonalna oznacza wszelkie ograniczenie lub brak, wynikający z uszkodzenia, zdolności wykonywania czynności w sposób i w zakresie uważanym za normalny dla człowieka.

U osób z umiarkowaną i znaczną niepełnosprawnością intelektualną najbardziej wartościową diagnozą jest diagnoza umiejętności funkcjonalnych. Diagnoza umiejętności funkcjonalnych „obejmuje aktualne umiejętności dziecka, w zakresie porozumiewania się, rozwoju poznawczego i ruchowego. Pozwala określić umiejętności, które dziecko może doskonalić, i te, które ma szanse nabyć w najbliższym czasie. W opisie rozwoju poszczególnych umiejętności dobrze jest uwzględnić jakość, skuteczność i optymalne warunki funkcjonowania.” Diagnozowanie poziomu funkcjonowania w poszczególnych sferach rozwojowych, a także wytyczanie kierunku pracy, dobór metod i środków powinien odbywać się przez wspólną pracę rodziców, pedagogów, psychologów, rehabilitantów i innych terapeutów, którzy pracują i przebywają z uczniem. Praca taka polega na indywidualnej opiece jednostki niepełnosprawnej intelektualnie w tak zwanym „team”. Proces diagnozowania osób niepełnosprawnych intelektualnie odbywa się na czterech płaszczyznach:

1. „Funkcjonowanie intelektualne i umiejętności adaptacyjne (porozumiewanie

się, obsługiwanie siebie, życie domowe, umiejętności społeczne, zaangażowanie w życie społeczności, kierowanie sobą, zdrowie i bezpieczeństwo, funkcjonowanie akademickie, wypoczynek, praca).

1. Funkcjonowanie psychologiczno - emocjonalne.

2. Zdrowie fizyczne i etiologia upośledzenia.

3. Funkcjonowanie środowiska.”

J. Głogowska (1999) określiła cechy diagnozy umiejętności funkcjonalnych, podkreślając jej:

• „ pozytywne podejście - koncentracja na „mocnych” stronach jednostki

• kompleksowość - każdy człowiek powinien być traktowany jako unikatowa całość

• profilowość - wyniki poznania powinny być przedstawione w formie graficznej, co ułatwia porównywanie poszczególnych sfer względem siebie

• rozwojowość - wskazywanie dynamiki rozwojowej

• ukierunkowanie na proces rehabilitacji - wyniki diagnozy powinny stanowić podstawę do konstruowania programu rehabilitacji (edukacji) i być źródłem wiedzy o metodach i technikach wykorzystywanych do pracy z dzieckiem;

• prognostyczność - czyli przewidywanie osiągnięć dziecka

• nieinwazyjność - poznanie powinno przebiegać w naturalnych warunkach.”

Według A. Czapigi, celem diagnozy funkcjonalnej dziecka niepełnosprawnego intelektualnie staje się „rekonstrukcja funkcjonalna, czyli opis zawierający stan aktualny jednostki oraz doświadczenia, w których kształtowała się psychika dziecka. Szereg warunków może mieć wpływ utrudniający, a nawet deformujący rozwój i staje się przyczyną ukształtowania nieprawidłowej struktury funkcjonowania dziecka.” O toku postępowania w diagnozie funkcjonalnej decyduje to „kim jest osoba badana (dziecko-dorosły), na czym polegają jej trudności, jakie dysfunkcje stwierdza się u osoby badanej.

11. Na czym polega podejście psychorozwojowe i psychospołeczne w niepełnosprawności intelektualnej?

W literaturze z zakresu pedagogiki specjalnej wymienia się cztery perspektywy myślenia o niepełnosprawności intelektualnej. Obecnie podkreśla się holistyczne podejście do niepełnosprawności, stąd też każda z tych perspektyw może tłumaczyć, czym jest niepełnosprawność intelektualna:

• Perspektywa psychobiologiczna -  niepełnosprawność intelektualna traktowana jest jako stan stały, spowodowany określonym uszkodzeniem organicznym, uszkadzającym w sposób trwały ważne struktury w mózgu. Uznaje się, iż przyjęcie perspektywy medycznej wyklucza zasadność stosowania oddziaływań edukacyjnych, stosowane oddziaływania powinny mieć charakter opiekuńczy i leczniczy.

• Perspektywa psychorozwojowa -  ujmuje niepełnosprawność intelektualną jako niepowodzenie w życiu człowieka. Rozwój zdeterminowany jest dużą liczbą czynników biologicznych oraz pozabiologicznych. Podejście rozwojowe zakłada możliwość całościowego, holistycznego oddziaływania na człowieka niepełnosprawnego intelektualnie. Niepełnosprawność traktowana jest nie jako choroba czy zaburzenie organiczne, ale jako ograniczenie psychologiczne, jako stan, do którego człowiek dochodzi w wyniku nieprawidłowego procesu rozwojowego .

• Perspektywa psychospołeczna - niepełnosprawność intelektualna jest tutaj traktowana jako proces wchodzenia w społeczną rolę niepełnosprawnego, zgodnie ze społecznymi oczekiwaniami.

• Perspektywa pedagogiczna -  koncentruje się przede wszystkim na ograniczonym lub utrudnionym uczeniu się.

12. Od jakich pozaintelektualnych czynników zależy poziom funkcjonowania społecznego dziecka niepełnosprawnego intelektualnie? (slajdy: 21 - 23, wykład 2)

Kompetencje społeczne

1. Zdolność do rozumienia sytuacji społecznych

2. Umiejętność wyboru form działania adekwatnych do tych sytuacji i realizujących zamierzone przez dziecko cele (Kościelska, 1984)

Dzieci niepełnosprawne intelektualnie mają niższe umiejętności społeczne i częściej manifestują niewłaściwe zachowania społeczne (Kostrzewski, 1975)

Czynniki wpływające na rozwój

kompetencji społecznych

1. Rodzinne, zwłaszcza relacja z mamą.

2. Rówieśnicze (poczucie inności, odrzucenie)

3. Zmienne osobowościowe: lęk (przed brakiem akceptacji, odrzuceniem), oczekiwanie porażki, zależność od otoczenia, wyuczona bezradność

4. Rozwój psychofizyczny, w tym łatwość wyrażania uczuć i procesy emocjonalno - motywacyjne

Wyznaczniki funkcjonowania

społecznego

- widoczność zaburzenia

- stopień inności

- umiejętności komunikacyjne

- lokomocja

- agresywność

- samodzielność

- poczucie zagrożenia

13. Zależność między głębokością upośledzenia a wskaźnikami chorób psychicznych, najczęstsze zaburzenia psychiczne współwystępujące z upośledzeniem (slajd 14)

Problemy współwystępujące z upośledzeniem cd:

 Problemy lękowe

 Zaburzenia zachowania

 Samouszkodzenia

 Depresja

 Schizofrenia

Im głębsze upośledzenie tym wyższe wskaźniki zaburzeń psychicznych

15. Charakterystyka procesu uczenia się osób niepełnosprawnych intelektualnie.

---