1. KONCEPCJA FILOZOFII FRANCISZKA BRENTANO

1. WALKA Z PSYCHOLOGIZMEM

• Według Franciszka Brentano wiedza rzetelna to tylko tak, która jest oparta na doświadczeniu.

• Twierdzenia prawdziwe wynikają tylko z terminów, które muszą być czysto formalne i analityczne.

• Filozofia może stanowić wiedzę rzetelną, jeśli będzie empiryczna. Jest to możliwe jeśli oprze się na psychologii opartej na doświadczeniu wewnętrznym.

• Psychologia uznawała, że świadomość jest zespołem treści, natomiast Brentano podzielił zjawiska psychiczne na akty psychiczne i treści. Treści to np. barwy, dźwięki, a akty to np. widzenie i słyszenie. Świadomość wg Brentano to zespół aktów psychicznych, czyli np. aktów widzenia czy słyszenia.

• Brentano podzielił psychologię na dwa działy: opisowy i wyjaśniający. Uznawał, że zaniedbany jest dział opisowy, gdyż psychologia opisuje pewne zjawiska, zanim je dokładnie stwierdziła.

• Wg Brentano opis powinien być syntetyczny i ogólny oraz opierać się na stałych postaciach życia psychicznego, a nie na konkretnych przeżyciach określonego człowieka.

• Brentano dużą wagę przykładał do ogólnych określeń i klasyfikacji.

2. CO TO JEST INTENCJONALNOŚĆ

Intencjonalność jest cechą aktów psychicznych - każdy akt psychiczny jest intencjonalny w stosunku do jakiegoś przedmiotu, treści.

Intencja jest to relacja jaka łączy umysł, świadomość z treścią lub przedmiotem.

Intencjonalność oznacza , że akt psychiczny wykracza poza świadomość ku przedmiotom, treściom.

Przedmioty aktów (treści) są transcendentne - wykraczające poza zasięgiem naszego doświadczenia i poznawalnego świata (zewnętrzne), a same akty są immanentne (wewnętrzne).

Brentano uważał, że przedmioty aktów mogą być konkretne i realne.

Przypisywał intencjonalność wszystkim stanom umysłowym. Uznawał też, że intencjonalność jest właściwa tylko umysłowi ludzkiemu.

3. CO TO JEST LOGIKA UCZUĆ?

• Sfera przeżyć emocjonalnych ma także swoją logikę, która ma stanowić teoretyczny fundament moralności.

• Brentano podzielił zjawiska psychiczne na: przedstawienia, sądy i stany emocjonalne (akty miłości i niechęci).

• Przedstawienia - piękno - estetyka

Sądy - prawda - logika

Stany emocjonalne - dobro - etyka

• Kryterium prawdy jest dobro. Prawdą jest sąd, który został dowiedziony.

• Znając własności sądów można wstępnie wnioskować o wartościach. W związku z uczuciami mamy tu do czynienia z uznaniem lub odrzucaniem. Kierując się uczuciami dokonujemy sądów wartościujących.

• Nie da się zredukować uczucia do sądu i odwrotnie.

• Brentano doszukuje się podobieństwa między sądami i uczuciami.

• Logika uczuć ustala reguły idealnego porządku w sferze uczuć i w sferze myśli.

• Uczucie miłości nie ma charakteru poznawczego: nie poznaje dobra, ale jest jego nosicielem.

• Nie każda miłość jest dobrem, nie każdy sąd jest prawdziwy.

• Dobro nie istnieje w sferze przedmiotu - dobre jest coś, co jest warte miłości.

• Pojęcie dobra utożsamia się ze słuszną miłością. Miłość słuszna - odwołanie do metateorii, doświadczenie wewnętrzne, dochodzenie do aktów słusznej miłości nie jest subiektywne.

2. NOWE NURTY W ETYCE

1. NATURALIZM - kierunek filozoficzny, którego celem było wyjaśnianie rzeczywistości przyczynami naturalnymi, tłumaczący całość zjawisk działaniem sił przyrody, postulujący zwrócenie całej uwagi na człowieka i jego dzieła. Bliski humanizmowi.

- Twórcą naturalizmu był Ludwig Feuerbach, który prawdziwego bytu upatrywał w rzeczach jednostkowych, a idee były dla niego tylko abstrakcjami.

- Wg naturalizmu istnieje tylko przyroda i wszystko co istnieje podlega tym samym prawom przyrodzonym.

- Człowiek jest tworem przyrody, ideałem, w miejsce dawnych ideałów nadprzyrodzonych.

- Nauką uniwersalną jest antropologia.

- ETYKA FEUERBACHA - skoro nie ma nic poza przyrodą, to nie ma też nic ponad nią. Ona jest największym dobrem i jej należy się najwyższa cześć.

- W człowieku słuszne są wszystkie popędy, które wszczepiła w niego natura.

- Religia jest rzeczą ludzką, a nie boską. Wynika z ludzkich pragnień, które są wieczne i dlatego ona sama też jest wieczna.

- Człowiek zaczyna żyć prawdziwie w chwili, gdy uświadamia sobie, że śmierć jest rzeczywistością - wtedy skupia się na realiach i nie rozprasza się w zaświatach.

2. EWOLUCJONIZM - pogląd filozoficzny, który zakładał, że struktura rzeczywistości i jej stan obecny mogą być wyjaśnione tylko jako rezultat rozwoju. Ewolucji podlegają wszystkie przedmioty i zjawiska. Pogląd ten postuluje, że postępowemu rozwojowi podlega cała rzeczywistość - społeczna i przyrodnicza, wszystkie dziedziny życia i postępowania. Twórcą ewolucjonizmu był Herbert Spencer. Swój ewolucjonizm oparł na biologicznym rozumieniu rozwoju. Ewolucjonizm był uzupełnieniem empiryzmu i pozytywizmu. Pojęcie ewolucjonizmu zawierało trzy myśli:

1. Rzecz, która podlega rozwojowi nie jest niezmienna, ulega przemianom.

2. Przemiany te następują stopniowo i stale.

3. Przemiany te przebiegają w jednym kierunku i wedle jednego prawa.

Ewolucji podlega cały wszechświat, ze wszystkimi jego częściami. Rozwój jest powszechnym prawem świata i prawem rządzącym przyrodą . Rozwój polega na różnicowaniu się części.

3. ETYKA JAKO SOCJOLOGIA MORALNOŚCI

EMIL DURKHEIM - poglądy

• W każdym społeczeństwie istnieje moralność, z którą jednostka musi się liczyć.

• Moralność została wytworzona przez siły niezależne od człowieka, nie może on jej więc dowolnie przekształcać.

• Taka moralność, jaka jest obecnie, będzie obowiązywała dopóki siły społeczne nie stworzą w jej miejsce nowej moralności.

• Kształtowanie moralności jest dla nauki niemożliwe. Również uczeni podlegają moralności obowiązującej w społeczeństwie, w którym żyją. Żaden uczony nie może zmieniać reguł moralnych, chyba że jako działacz zmobilizuje do tego siły społeczne.

• Jedyną etyką mającą wartość naukową jest historyczno - socjologiczna nauka o moralności.

• Etyka nie może stwarzać reguł moralnych, może je tylko opisywać, rejestrować, analizować, tłumacząc je warunkami społecznymi.

• Socjologiczna filozofia Durkheima chciała tylko stwierdzać fakty, reguły obowiązujące w społeczeństwie. Twierdziła, że skoro reguły ustalone zostały w społeczeństwie, to powinny mieć posłuch, są bowiem nakazami społeczeństwa.

• Społeczeństwo zostało tu podniesione do godności metafizycznej, nie ma nic ponad nim, ono jest najwyższą rzeczywistością w porządku moralnym i umysłowym.

MAX WEBER - poglądy

• Moralność zakłada swobodę wyboru.

• Władza jako realizacja własnej woli powoduje nieunikniony konflikt z moralnością.

• Te same zasady, które stosujemy w ocenie innych ludzi, powinniśmy stosować wobec samych siebie. Jest to warunek moralnego działania i myślenia.

• Moralność zakłada uznanie drugiego człowieka za równoprawny podmiot moralny. Włącza go w proces komunikowania i daje prawo do rozumienia własnego postępowania.

• Stosunek władzy jest z zasady asymetryczny - istnieje tu nierówność podmiotu, jedni mają słuchać, inni mają możność narzucania innym swojej woli.

3. FENOMENOLOGIA EDMUNDA HUSSERLA

1. CO TO JEST METODA FENOMENOLOGICZNA?

• Filozofia fenomenologiczna - nurt ten narodził się w Niemczech a jego inicjatorem był Edmund Husserl. Filozofia ta broniła wiedzy apriorycznej (niezależnej od doświadczenia, intuicyjnej, wrodzonej) oraz przedmiotów idealnych co było przeciwne empiryzmowi i naturalizmowi.

• Husserl chciał opracować metodę, która nie zakładając istnienia świata realnego, pozwalałaby poprzez analizę samego poznawania stwierdzić czy świat realny jest i jaki jest.

• Metodę tą nazwał REDUKCJĄ FENOMENOLOGICZNĄ i polegała ona na braniu w nawias wszystkiego, czego istnienia nie gwarantował sam proces poznawania, wszystkiego w co wątpimy. Jest to metoda wątpienia i odrzucania (podobna do kartezjańskiej) prowadząca do idealizmu.

• Metoda redukcji fenomenologicznej oznacza zawieszenie przekonania o realnym istnieniu świata i poznającego go podmiotu.

• Fenomen - wszystko co przyjmujemy bezpośrednio, z oczywistością.

2. JAKĄ ROLĘ PEŁNI W FENOMENOLOGII INTUICJA?

• Intuicja w fenomenologii - jest to pierwsze i niezastąpione źródło poznania, dostarczające przesłanek do rozumowania, bez których rozumowanie nie byłoby możliwe.

• Fenomenologia sprzeciwiała się kantyzmowi, który nie uznawał intuicji za nic istotnego, natomiast ogromną wagę przywiązywał do konstrukcji pojęciowych.

• Fenomenologia była poglądem, że pewne prawdy przyjmujemy równie bezpośrednio, jak jednostkowe przedmioty.

• Fenomenologia twierdzi, że jeśli w ogóle przyjmujemy rzeczywistość, to tylko w aktach intuicyjnych.

• Dzięki intuicji możemy wygłaszać sądy a priori. (Sądy a priori są to sądy uprzednie w stosunku do doświadczenia zmysłowego).

4. PSYCHOANALIZA FREUDA

1. KONCEPCJA PSYCHIKI CZŁOWIEKA

• Psychoanaliza dowodziła, że świadomość nie jest cechą niezbędną życia psychicznego, a nieświadomość nie tylko istnieje, ale również wpływa na zjawiska świadome.

• Psychoanaliza zakłada, że wyobrażenia (zwłaszcza o negatywnym zabarwieniu uczuciowym) zostają zepchnięte (wyparte) w podświadomość i tam trwają. Człowiek wyzbędzie się tych wyobrażeń (kompleksów) , jeśli je wyładuje. Może to nastąpić poprzez sny, marzenia na jawie, przeróżne błędy i usterki popełniane na co dzień.

• Wyparcie - świadomość wypiera to co złe, niezgodne z naturą jednostki, to co zakłóciłoby jej harmonię i czego świadomość musiałaby być przykra.

• Trójwarstwowa struktura psychiki:

Psychika ludzka składa się z trzech warstw oddziałujących na siebie wzajemnie:

ID - jedyny pierwotny system, wrodzone wyposażenie psychiczne, popędy, zbiornik energii psychicznej, prawdziwa rzeczywistość psychiczna. Id jest dynamiczne i anarchiczne, zawiera nieuświadomione popędy.

EGO - jaźń, zawiera świadomość popędów i potrzeb oraz świadomość realiów, w których człowiek funkcjonuje i może bezpiecznie dla swego istnienia spełniać swoje oczekiwania. Ego jest ustabilizowane, rozumne, świadome.

SUPEREGO - nadjaźń, system osobowości, który rozwija się najpóźniej, zawiera normy, zakazy, nakazy i wartości kultury, pełni funkcję kontrolną wywołując poczucie winy, ale też godności.

3. KONCEPCJA KULTURY

• Kultura pełni funkcję kompensaty dla niezaspokojonych popędów i potrzeb.

• Moralność, religia, sztuka - to wszystko środki zastępcze, kompensaty dla stłumionych pożądań, żyjemy nimi nie mogąc żyć naturą. Zwłaszcza sztuka przekształca rzeczywistość tak, by była bardziej zgodna z naszymi pożądaniami.

• Pewne popędy, jeśli się nie wyładują, są niebezpieczne dla społeczeństwa, dlatego dobrze jest, gdy mogą wyładować się w sposób zastępczy i nieszkodliwy.

• Dzieła sztuki wydają się czymś wznioślejszym od reszty naszego życia ale są wynikiem działania tych samych popędów.

• Kultura działa również jako system nakazów moralnych, estetycznych i religijnych. Odczuwane jest jako coś, co jest ponad jaźnią, czemu jaźń musi się poddawać.

• Kultura, choć sami ją tworzymy nigdy nas w pełni nie zadowoli, bowiem bogactwa kultury opłacane są ograniczeniami swobody popędów, dlatego nie daje ona szczęścia.

• Wg Freuda należy bardziej ograniczać roszczenia nadjaźni niż popędy jednostek, i tym samym przynieść ludziom ulgę.

5. INTUICJONIZM WG BERGSONA

1. CZYM JEST INTUICJA WG BERGSONA?

• Intuicja wg Bergsona - jest to poznanie bezpośrednie, bezpośrednia znajomość rzeczy i wydarzeń, zdolność bezpośredniego ujmowania rzeczywistości w jej całości i zmienności. Intuicja jest uświadomionym instynktem, będącym wytworem organizmu i przyrody, dlatego może przyrodę poznawać.

• Bergson wystąpił przeciwko poznaniu opartemu na racjonalnej myśli oraz postrzeżeniu - uważał, że mają one podobną naturę i podobne wady.

• Intuicja wg Bergsona jest przeciwieństwem intelektu.

• Wg Bergsona nie jesteśmy zmuszeni do opierania naszej wiedzy na intelekcie, możemy też posługiwać się intuicją.

• Poznanie za pomocą narządów zmysłów jest poznaniem intelektualnym, opieramy się na wrażeniach kierowanych przez pojęcia i sądy, które są wytworem intelektu.

2. KONFLIKT MIĘDZY POZNANIEM RACJONALNYM A INTUICYJNYM

Poznanie racjonalne	Poznanie intuicyjne
- nienaturalne, sztuczne, wymyślone - ujmuje rzeczy od zewnątrz - ujmuje tylko stosunki ilościowe i własnościowe między rzeczami - jest schematyczne - analizuje rzeczy i rozbija je na części - przekształca rzeczywistość i tłumaczy ją na swój język	- jest naturalne - ujmuje rzeczy od wewnątrz - ujmuje istotę rzeczy - jest indywidualne - ujmuje rzeczy w całości - ukazuje rzeczywistość wiarygodnie

Trzy tezy Bergsona:

1. Poznanie intuicyjne jest różne od intelektualnego.

2. Poznanie intuicyjne jest doskonalsze od intelektualnego.

3. Poznanie intuicyjne jest jedynym prawdziwym poznaniem.

6. NEOPOZYTYWIZM I KOŁO WIEDEŃSKIE

Koło Wiedeńskie - grupa filozofów, matematyków, fizyków i logików, którzy przyczynili się do rozwoju neopozytywizmu.

Neopozytywizm - posiadał trzy elementy, które się wzajemnie uzupełniały: empiryzm (jedynym źródłem rzetelnej wiedzy jest doświadczenie), pozytywizm (przedmiotem wiedzy są jedynie fakty) i fizykalizm (fizyka jest najdoskonalszym układem pojęć).

1. FIZYKALIZM JĘZYKA NAUKI

• Neopozytywiści dążyli do ujednolicenia języka nauki, gdyż twierdzili, że jedność języka nauki prowadzi do jedności nauki. Swe kongresy nazywali kongresami dla jedności nauki, a swoją encyklopedię - encyklopedią zjednoczonej nauki.

• Fizykalizm - postulat głoszący, że język fizyki jest najobszerniejszy i najdoskonalszy. Jeśli więc naukę ma objąć jeden język, to musi to być język fizyki.

• Wyższość języka fizyki polega na tym, że obejmuje wyłącznie fakty czasowo - przestrzenne, które należą do intersubiektywnego doświadczenia i są ściśle wymierzalne.

• Neopozytywiści twierdzili, że do języka fizyki da się sprowadzić także takie nauki jak psychologia, socjologia.

• Jeśli psychologia ma być nauką, to musi być behawiorystyką, gdyż do nauki należy tylko to, co może być przedmiotem doświadczenia wspólnego.

• Jeśli socjologia ma być nauką, to tylko jako teoria zachowania się zbiorowego, a taka behawiorystyka da się wyrazić w języku fizyki.

• W naukach humanistycznych wszystko to, co jest naprawdę nauką, jest albo psychologią albo socjologią. Innych nauk tak naprawdę nie ma.

• Nauki powinny tylko opisywać i to opisywać tak, by można było przewidzieć dalsze wydarzenia. Powinny opisywać to, co wydarzeniom wspólne, a nie indywidualne.

• Fizykalizm jest tylko postulatem, ideałem - takim, który jest możliwy i który trzeba osiągnąć.

2. KARL POPPER I KONCEPCJA METODY NAUKOWEJ

• Pozytywiści logiczni przyjęli kryterium weryfikacji teorii przy rozróżnianiu wiedzy naukowej od nie - naukowej. Oznaczało to, że teoria jest prawdziwa, jeśli ma potwierdzenie w faktach. Jeśli takiego potwierdzenia nie ma - jest fałszywa. Wg pozytywistów teorie naukowe raz zweryfikowane już na zawsze pozostają prawdziwe.

• Karl Popper nie zgodził się z tym poglądem uznając, że ostateczne zweryfikowanie teorii faktami nie jest nigdy możliwe. Nawet jeśli daną teorię będzie potwierdzał milion faktów, to przecież w każdej chwili może się zdarzyć, że pojawi się fakt numer milion jeden, który będzie z tą teorią sprzeczny.

• Karl Popper zaproponował nowe kryterium - falsyfikalność teorii, która polega na tym, że struktura teorii jest taka, iż można zaproponować przeprowadzenie eksperymentu, którego wynik jednoznacznie zaprzeczy teorii. Eksperyment ten nie musi koniecznie być technicznie wykonalny w danym momencie - ważne jest bowiem jedynie to, czy teoria w ogóle dopuszcza możliwość obalenia samej siebie w wyniku jakiegoś eksperymentu.

• Kryterium Poppera powoduje, że żadna naukowa teoria nigdy nie może być uznana za stuprocentowo pewną. Każda teoria pozostaje więc mniej lub bardziej naukową hipotezą.

• Dla Poppera struktura logiczna teorii nie musiała być matematyczna ani wolna od założeń metafizycznych (jak to było u pozytywistów). Popper głosił, że wiele teorii fizycznych zawiera w sobie silne założenia metafizyczne.

7. EGZYSTENCJALIZM

Egzystencjalizm - kierunek filozoficzny, którego aspiracją jest wieloaspektowa analiza ludzkiej egzystencji. Zajmuje się doświadczeniem jako konkretnym przeżywanym zdarzeniem.

Motywy egzystencjalizmu: motyw humanizmu (istnienie ludzkie jest tematem właściwym filozofii), infinityzmu (człowiek skończony w swym istnieniu wciąż się styka z nieskończonością), tragizmu (istnienie ludzkie jest wypełnione troską i grozą aż do śmierci), pesymizmu (człowieka otacza nicość).

1. EGZYSTENCJALIZM HEIDEGGERA 2. EGZYSTENCJALIZM SARTRE

HEIDEGGER

SARTRE

- Naczelne uczucie ludzkie widział w trwodze, która miała naturę metafizyczną. - Istnienie traktował z tragiczną powagą. - Był mniej radykalny w swoim ateizmie - nie miał tylko dowodów na to, że Bóg istnieje. - Granica między człowiekiem a światem jest płynna, człowiek istnieje tylko przez interakcje z otoczeniem. - O człowieczeństwie stanowią emocje i afekty. - Człowiek od innych bytów różni się troską i lękiem przed utratą. - Odrzucał miano egzystencjalisty, choć przyznawał się do dogłębnego zainteresowania naturą bycia.

- Naczelne ludzkie uczucia widział w trwodze i obrzydzeniu. Trwoga była natury moralnej. - Uważał, że powaga to niewłaściwy stosunek do absurdu jakim jest istnienie. - Twierdził, że ma dowody na to, że Bóg nie istnieje. - W swoich sztukach i powieściach przedstawiał człowieka jako architekta własnego życia i charakteru. - Podstawą ludzkiego bytu jest u niego wolność decydowania za siebie. - Dokonywał wnikliwego wglądu w motywy i zachowania ludzkie. - Był egzystencjalistą ateistycznym, choć sam odrzucał to określenie.

8. FILOZOFIA KAZIMIERZA TWARDOWSKIEGO

1. WALKA Z PSYCHOLOGIZMEM

• „O czynnościach i wytworach” - napisana przez Twardowskiego w 1911r. rozprawa była świadectwem odrzucenia przez niego psychologizmu.

• Nazwa w znaczeniu antypsychologicznym ma tylko jedno znaczenie, niezależnie od tego, czy jest przez kogoś myślana. Nazwa ma trzy funkcje: informuje o aktywności nadawcy, uruchamia treści u odbiorcy, nazywa przedmiot odpowiedniego przedstawienia.

• Znaczenie nie jest już pojmowane jako wytwór psychiczny, ale coś co stanowi abstrakt do konkretnych wytworów.

• Twardowski kładzie nacisk na jedno znaczenie znaku, pomijając wieloznaczności związane z działaniem znaku na odbiorców w postaci wielu wytworów psychicznych.

• Twardowski zakłada, że zdanie (wytwór psychofizyczny będący znakiem dla wytworu psychicznego), budzi tyle myśli, ilu jest rozumiejących je odbiorców.

• Raz uformowane znaczenie zachowuje trwałość wobec indywidualnych czynności.

• Koncepcja ta jest antypsychologiczna, ale opiera się na psychologizmie. Świadczy o tym fakt, że podstawą tożsamości znaczenia jest ludzka psychika i procesy w niej zachodzące.

• Twardowski uważał, że psychika ludzka wytwarza takie same wytwory, co powoduje, że przyszłe znaczenia będą identyczne z minionymi.

1. ETYKA JEST NAUKĄ

• Twardowski chciał, by etyka stała się nauką niezależną, odwołującą się do tak zwanej empirii aksjologicznej, czyli doświadczenia moralnego, doświadczenia wartości.

• Etyka jest nauką o warunkach i sposobach jak najdalej idącego pogodzenia ze sobą interesów jednostek i związków jednostek.

• Etyka nie ogranicza się do zagadnień zachowań, motywacji i charakteru jednostek, ale wielokrotnie decyduje o wartości postępowań i wartości rzeczy w ogóle.

IX. KONCEPCJA ETYKI WŁADYSŁAWA TATARKIEWICZA

1. DOBRO JAKO WARTOŚĆ BEZWZGLĘDNA

• Dobro jest wartością bezwzględną, ponieważ poznajemy je intuicyjnie, po prostu wiemy, co jest dobre.

• Dobro jako cecha bezwzględna nie zależy od nakazu, zakazu, umowy, upodobań czy pragnień.

• Dobro jest dobre samo w sobie.

2. KONCEPCJA CZYNU (CZYN MORALNY)

• Tatarkiewicz traktował czyn, jak każdy przedmiot.

• Czyn - może posiadać jakąś wartość lub być środkiem do osiągnięcia określonego stanu rzeczy poprzez działanie.

• Czyn słuszny - czyn, który ze wszystkich czynów przynosi najwięcej dobra.

• Jeżeli chcę postępować moralnie i rozumiem przez to wytwarzanie jak największej ilości dobra, to mam zamiar wykonać czyn słuszny.

• Jeśli etyka ma dawać reguły postępowania moralnego, to musi dawać te reguły takie, że kto według nich postępuje, wykonuje czyn słuszny.

• Słuszność czynu zależy od wszystkich warunków, w jakich czyn zaistniał.

9. PODSTAWOWE ZAGADNIENIA FILOZOFII TADEUSZA KOTARBIŃSKIEGO

1. CO TO JEST REIZM?

Reizm (z łac. Res - rzecz) - termin utworzony przez Kotarbińskiego; pogląd filozoficzny głoszący, że istnieją tylko konkretne rzeczy, tj. osoby i przedmioty, a pojęcia, zdarzenia, relacje, własności i przeżycia nie istnieją samodzielnie. Inną nazwą reizmu jest konkretyzm.

2. ETYKA NIEZALEŻNA

• Etyka jest niezależna od innych nauk, od światopoglądu - nasze zachowanie etyczne jest od naszego światopoglądu niezależne.

• Etyka niezależna pozwala człowiekowi postępować tak, by się nie zhańbić, ale żeby uzyskać szacunek w społeczeństwie.

• Etyka, dzięki temu, że jest niezależna może stanowić uzupełnienie luki powstałej po odrzuceniu przez człowieka etyki religijnej.

• Dzięki etyce niezależnej można w sposób obiektywny rozstrzygnąć skomplikowane problemy moralne.

• Głównym założeniem etyki jest zasada równości, dlatego ma ona ogólnoludzki charakter.

• Niezależność od religii jest czynnikem jednoczącym wszystkie narody, bez względu na wyznanie i rasę.

• Kotarbiński uniezależnił etykę od wszelkich idei poszukujących uzasadnienia poza światem materialnym. Uważał, że ich uzasadnienie może stracić sens w momencie, gdy traci się wiarę w Boga.

• Sens i wartość zachowania moralnego należy umieścić w relacjach z innymi ludźmi i zrozumieć w sensie antropologiczno - historycznym, nie zaś w kontekście transcendentalnym.

• Etyka niezależna jest tu etyką świecką.

3. SPOLEGLIWY OPIEKUN

• Kotarbiński nie mówi o zachowaniu dobrym i złym, ale raczej o czcigodnym i haniebnym.

• Spolegliwy opiekun zachowuje się czcigodnie, zgodnie z własnym przekonaniem, kieruje się najwyższym dobrem osób powierzonych jego opiece, postępuje uczciwie, szlachetnie i odpowiedzialnie.

• Cechuje go najwyższa troska o tych, których dobro jest uzależnione w jakiś sposób od jego decyzji.

• Nie wykorzystuje słabości podopiecznego dla własnych interesów, nawet jeśli pozwoliłoby mu to na rozwiązanie własnych problemów.

• Nie zdradza zaufania słabszego, który polega na jego pomocy.

• Zobowiązanie życzliwego opiekuna dotyczy każdego człowieka w każdej sytuacji, a nie tylko zobowiązań formalnych np. rodzice - dziecko.

• Idea spolegliwego opiekuna jest konsekwencją etyki niezależnej.

• Jest to pewien wzór porządnego człowieka, jako wcielenia wiary w ponadczasowy model szlachetnych intencji.

10. KONCEPCJA FILOZOFA J. MARITENA (MARITAINA)

1. ROLA WIARY W ŻYCIU CZŁOWIEKA

• Człowiek odczuwa potrzebę wiary. Brak wiary generuje zło.

• Rzeczywistość bez wiary jest niedoskonała i nie może się dalej rozwijać.

• Wiara jest jakby łatwym sposobem funkcjonowania w świecie, jest sposobem na rozwiązanie kryzysu konsumpcyjnego.

• Wiara może pomóc człowiekowi w rozstrzygnięciu problemów egzystencjalnych.

• Wiara może złagodzić u człowieka lęk przed śmiercią.

• Wiara pozwala ludziom osiągnąć szczęście. Ludzie przyjmują Boga intuicyjnie.

1. SKĄD SIĘ BIERZE ZŁO?

• Zło rodzi się w momencie, gdy mieszamy porządek dóbr, porządek miłowania nie jest zachowany.

• Jeżeli dobra - cele uznamy za środki, a dobra - środki za cele, to następuje chaos aksjologiczny, niewłaściwy porządek dóbr, i pojawia się zło.

• Obecność zła jest nieunikniona.

• Człowiek jakby testuje dzieło Boże przez pokazywanie tych miejsc, w których można uczynić zło. Czyli w pewnym sensie ten, kto czyni zło, działa na korzyść Boga, bo dzięki temu świat się doskonali.

11. ETYKA CZCI DLA ŻYCIA ALBERTA SCHWEITZERA

• Człowiekiem etycznym jest człowiek, dla którego życie jako takie jest święte - życie rośliny, zwierzęcia czy człowieka, i który ofiarowuje się każdemu życiu znajdującemu się w potrzebie.

1. MISTYCYZM ETYCZNY

• Zasada czci dla życia nie wynika z rozumowania ani refleksji filozoficznej, ani też z wiedzy naukowej, ale z etycznego przeżycia, doznania, odczucia, którego przedmiotem jest życie.

• Doświadczenie takie określił Schweitzer jako specyficzną mistykę etyczną.

• „Odczuwać cześć dla wszystkiego co jest życiem, współdoznawać ze wszystkim co jest życiem: oto podstawa i początek wszelkiej moralności. Kto raz doświadczył (…) i doświadcza nadal staje się moralną osobowością.” Taki człowiek nosi moralność w sobie, nie może jej utracić i wciąż ją rozwija.

• Człowiek, który takiego doznania nie doświadczył, ma moralność tylko wyuczoną, a nie przyswojoną na własność - taka wyuczona moralność szybko od niego odpadnie.

1. DLACZEGO POWSTAŁA ETYKA CZCI DLA ŻYCIA?

• Ideą etyczną Alberta Schweitzera było poszanowanie życia, a konsekwencją jego programu etycznego jest obowiązek ratowania życia i łagodzenie cierpienia.

• Schweitzer uważał, że cześć dla życia wymaga od człowieka szacunku, nie tylko wobec ludzi, ale także wobec zwierząt i roślin i zakazywał ich bezmyślnego niszczenia.

• Wskazywał podstawową zasadę moralności, która głosi, że dobrem jest utrzymywanie, wspomagania i pomnażanie życia, zaś niszczenie, ograniczanie i działanie na szkodę życia jest złe.

• Schweitzer uważał, że etyka jest bezgraniczną odpowiedzialnością za wszystko, co chce żyć.

• Warunkiem moralności jest czynienie wszystkiego co możliwe dla utrzymania i rozwoju życia.

• Przypomnienie zasady czci dla życia jest konieczne, ponieważ, jak twierdzi Schweitzer: „Żywa prawda to tylko ta, która powstaje w myśleniu”, „Ponieważ ufam sile prawdy i ducha, wierzę w przyszłość ludzkości.”

---