metody wyk-ady, Ogrodnictwo UP Lbn, Ochrona roślin. Metody i środki


Metoda hodowlana:

- zapobiegawcza, profilaktyczna

- nie prowadzi do zatrucia środowiska

- mutacje - zmiany pojawiają się w organizmie w warunkach naturalnych

- odmiana odporna - mniej podatna na danego patogena jest otrzymywana przez hodowlę

L. Pasteur - udowodnił, że proces fermentacji jest wywoływany przez mikroorganizmy. Obalił teorię samorództwa.

G. Mendel 1865 - opublikował pracę na temat eksperymentu z groszkiem. Zaproponował zasady dziedziczenia. Opublikował 11 prac.

Miczurin i Łysenko - udowodnili, że na zmienność organizmów ma wpływ środowisko.

Według FAO ubywa nam około 1/3 plonów co roku ze względu na żer szkodników i choroby.

Mechanizmy odporność:

1. Odporność porażeniowa:

- zagrodzenie sprawcy dostępu do gospodarza, np. skrócenie czasu ekspozycji podatnych tkanek (odmiany ziemniaka wytwarzające w początku lipca dojrzałe liście - bo jest wtedy wysyp Phytophtora

- skrócenie czasu ekspozycji podatnych narządów

- forma wzrostowa jako czynnik odporności, np. fasola tyczna jest w mniejszym stopniu porażana przez antraknozę niż fasola karłowa.

2. Odporność na wnikanie:

- utrudnia lub uniemożliwia wnikanie cechy anatomicznej, np. budowa skórki - skórka pokryta kutyną, woskiem lub budowa szparek oddechowych - większe lub mniejsze, więcej lub mniej na m2, tam gdzie jest ich więcej jest infekcja.

3. Odporność na rozszerzanie:

- odmiana o luźnej budowie miękiszu będzie bardziej porażana

- patogen nie może dotrzeć w głąb tkanki

- niedostateczna zawartość substancji wzrostu w tkankach, np. rozt. z gr.B utrudnia rozwój patogena wiązu

- substancje wewnątrzkomórkowe nie sprzyjające kiełkowaniu zarodników (alkaloidy i fenole) np. im więcej fenoli (ciemniejszy kolor liści rośliny) tym mniejszy stopień porażania rośliny.

Oporność - przystosowanie anatomiczne organizmu utrudniające wnikanie mikroorganizmów.

Odporność - proces w organizmie gospodarza skierowany przeciw sprawcy.

Odporność nabytą dostrzega się u roślin wieloletnich, u 1 lub 2-letnich takiej odporności nie dostrzegamy.

1. przeciwzakaźne reakcje odpornościowe (np. Synhytrium endobioticum - dopuszczone do uprawy odm.ziemniaka tylko infekują, nie pojawia się choroba);

2. antytoksyczne reakcje odpornościowe (roślina wytwarza substancje ograniczające rozwój patogenów, np. Stereum purpureum - srebrzystość liści drzew, w miejscu infekcji roślina przy pomocy substancji, które wytwarza, ogranicza rozwój patogena);

3. indukowana reakcja rośliny (roślina do pewnego poziomu koncentracji patogena nie reaguje na niego);

4. bierna immunizacja (wstrzykiwanie gotowej surowicy).

Nie można uzyskać odmiany odpornej na wszystkie patogeny.

GMO - Organizmy Genetycznie Zmodyfikowane (Transgeniczne).

Gatunek - zbiór osobników podobnych do siebie mogących się krzyżować i dających płodne potomstwo.

Pszenżyto - krzyżówka międzygatunkowa.

Pierwsze komercyjne zastosowanie organizmów genetycznie modyfikowanych wykorzystano do wyeliminowania chwastów.

Zea mays Monsonto - odporna na herbicyd gliofosad.

W Europie do 2004r. nie było pozwolenia na uprawę żadnej rośliny transgenicznej.

Soja, kukurydza, bawełna, rzepak - to rośliny których uprawia się najwięcej.

USTAWA Z DN. 18.12.2003r

Rozdział 1, przepisy ogólne:

1. ustawa reguluje sprawy:

- ochronę roślin przed organizmami szkodliwymi

- dopuszczania środków ochrony roślin do obrotu oraz substancji aktywnych do stosowania w środkach ochrony roślin

- zapobiegania zagrożeniom dla człowieka, zwierząt oraz środowiska, które mogą powstać w wyniku obrotu i stosowania środków ochrony roślin

- Organizacji Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa

Roślina (wg.ustawy) - żywe rośliny lub ich części wraz z nasionami, w zrozumieniu botanicznym przeznaczone do siewu, a w szczególności:

- owoce z wyjątkiem głęboko zamrożonych

- warzywa z wyjątkiem głęboko zamrożonych

- bulwy, bulwocebule, cebule, kłącza, rozłogi

- kwiaty cięte

- ścięte drzewa z liśćmi

- gałęzie z liśćmi

- kultury tkankowe rośliny

- liście i żywy pyłek

- oczka, zrazy i sadzonki

Produkt roślinny - nie przetworzony lub podany wstępnemu przetworzeniu, materiał pochodzenia roślinnego ale nie roślina.

Przedmioty - inne niż rośliny i produkty roślinne, które mogą przenosić organizmy szkodliwe.

Organizm szkodliwy - zadomowiony na danym obszarze organizm szkodliwy, którego występowanie na danym obszarze zostało stwierdzone i nie zostały podjęte urzędowe działania w celu jego zwalczenia lub podjęte działania okazały się nieskuteczne przez okres 2 lat.

Paszport roślin - etykieta dołączona do roślin, produktów roślinnych lub przedmiotów poświadczająca że spełniają one wymagania zawarte w ustawie.

Zwierzęta - zwierzęta należące do gatunku zwyczajowo żywionych, hodowlanych lub których mięso jest spożywane przez człowieka.

Środowisko - woda, powietrze, gleba, dziko żyjące gatunki fauny i flory oraz wszystkie powiązania z żywymi organizmami.

Płody rolne - rośliny i produkty roślinne.

Państwa członkowskie - państwa wchodzące w skład UE.

Państwa trzecie - państwa inne niż wchodzące do UE.

Środek ochrony roślin - substancje aktywne lub preparaty zawierające 1 lub więcej substancji aktywnych w postaci dostarczanej użytkownikowi, przeznaczone do:

- ochrony roślin, produktów roślinnych lub przedmiotów przed organizmami szkodliwymi lub zapobieganiu występowania tych organizmów.

- wpływania na procesy życiowe roślin w inny sposób niż składnik pokarmowy w tym regulator wzrostu

- zabezpieczania produktów roślinnych

- niszczenia niepożądanych roślin

- niszczenia części roślin lub hamowania lub zapobiegania niepożądanemu wzrostowi roślin.

Pozostałości środków ochrony roślin - jedna lub większa liczba substancji aktywnych znajdujących się w roślinie lub produkcie roślinnym, jadalnych produktów zwierzęcych lub na tych roślinach, gdziekolwiek w środowisku stanowiące wynik stosowania środków ochrony roślin.

Substancje - pierwiastki chemiczne i ich związki występujące w stanie naturalnym lub wytworzone, w tym wszystkie zanieczyszczenia powstające w procesie produkcji.

Substancje aktywne - substancje aktywne lub mikroorganizmy o działaniu ogólnym lub specyficzne na organizmy szkodliwe, rośliny, części roślin lub produkty roślinne.

Preparat - mieszanina lub roztwory składające się z 2 lub większej liczby substancji z których co najmniej jedna jest substancją aktywną, do stosowania jako środek ochrony roślin.

Konfekcjonowanie środków ochrony roślin - przepakowanie z opakowań większych do mniejszych.

Wprowadzenie do obrotu - oferowanie do sprzedaży, sprzedaż lub inna forma zbycia roślin, produktów roślinnych lub przedmiotów, w tym wprowadzonych na terytorium UE.

Rozdział 2

Ochrona roślin przed organizmami szkodliwymi.

Rozdział 3

Dopuszczanie środków ochrony roślin do obrotu oraz substancji aktywnej do stosowania w środkach ochrony rośli.

Rozdział 4

Obrót i stosowanie środków ochrony roślin.

Art.66

Środki ochrony roślin zaliczane do bardzo toksycznych i toksycznych dla człowieka, mogą nabywać osoby które ukończyły przeszkolenie i posiadają aktualne zaświadczenie dotyczące tego szkolenia.

Art.74

Zabiegi przy użyciu środków ochrony roślin w produkcji rolnej i leśnej mogą być wykonywane przez osoby, które ukończyły szkolenie w zakresie środków ochrony roślin i posiadają aktualne zaświadczenie dotyczące tego szkolenia.

Środki ochrony roślin na terenie otwartym stosuje się:

- sprzętem naziemnym jeżeli prędkość wiatru nie przekracza 3m/s, a miejsce stosowania środka ochrony roślin jest oddalone co najmniej o 5m od krawędzi jezdni dróg publicznych z wyłączeniem dróg gminnych i co najmniej 20m od budynków mieszkalnych, pasiek, plantacji roślin zielarskich, parków narodowych, roślin chronionych, wód powierzchniowych oraz ujęć wody.

- sprzętem agrolotniczym kiedy wilgotność powietrza jest niemniejsza niż 60% i prędkość wiatru nie przekracza 3m/s a powierzchnia upraw wynosi co najmniej 5ha i jest oddalone co najmniej 50m od obiektów wyżej wymienionych (parki, stajnie itp.). Zabrania się stosowania środków ochrony roślin zaliczanych do bardzo toksycznych, toksycznych, środków chwastobójczych i desykantów przy użyciu sprzętu agrolotniczego.

Rozdział 5

PIORIN

Rozdział 6

Odpowiedzialność za naruszenie przepisów ustawy.

Rozdział 7

Zmiany w przepisach, przepisy przejściowe.

Wprowadzenie materiałów roślinnych na terytorium Polski z krajów trzecich może się odbywać tylko przez określone punkty graniczne:

- powietrzne - Warszawa

- wodne - Gdańsk, Gdynia, Szczecin, Świnoujście

- kolejowe - Braniewo, Hrubieszów, Dorohusk

- drogowe - Bobrowniki, Kuźnica białostocka, Dorohusk

Strefy chronione:

- tereny gdzie danego patogena (lub szkodnika) nie stwierdzono

- jest ich w UE 25

- w Polsce nie ma żadnej

Choroby:

- Curtobacterium flacumfaciens - bakteryjne więdnięcie fasoli - (strefa chron. Grecja, Hiszpania, Portugalia)

- Ervinia amylovora - (Hiszpania, Litwa, Finlandia)

- Glomerella gossypi - antraknoza bawełny - (Grecja)

- Zgorzel kory topoli - (Irlandia)

- Beet necrotic yellow vein virus - Rhizomania buraka - (Dania, Irlandia)

- Tomatto spotted wild virus - (Finlandia, Szwecja)

Wykaz 1

Część A

Dział 1

Ceratocystis fagacearum - zamieranie dębu

- poraża wiązki przewodzące

- występowanie Ameryka pn.

Chrysomyxa arctostaphyli - rdza igieł świerka

- występ. pn. USA, Kanada, Alaska

- rdza dwudomowa, pełnocykliczna

Gymnosporangium spp - rdza jałowca

- występ. Ameryka pn., Azja wsch. (Chiny, Japonia, Korea)

- rdza dwudomowa

Inonotus Weirii - huba korzeniowa drzew szpilkowych

- wyst. Kanada, USA, Japonia

Phoma andina - czarna zaraza ziemniaka

- wyst. Peru, Boliwia

Thecaphora solani - głownia ziemniaka

- wyst. Meksyk, Panama

Tilletia India - śnieć indyjska pszenicy

- wyst. Afganistan, Indie, Irak, Nepal, Pakistan, Meksyk, USA

Dział 2

Melampsora medusae - rdza modrzewia

- rdza dwudomowa, pełnocykliczna

- wyst. Francja, Hiszpania, Portugalia, Japonia

Synchytrium endobioticum - rak ziemniaka

- wyst. Azja, Afryka, Ameryka, Nowa Zelandia

Wykaz 2

Część A

Dział 1

Alternaria alternata - plamistość Malus, Pyrus

- wyst. Japonia, Korea

Apiosporina morbosa - czarna guzowatość sliw

- wyst. Kanada, USA

Ceratocystis coerulescens - zamieranie drzew klonu cukrowego

- wyst. Ameryka pn.

Ciborinia camelliae - zaraza kwiatów kamelii

- wyst. Ameryka pn., Japonia

Elsynoe spp - parch cytrusowych

- wyst. Wyspy Kanaryjskie, Azja, Afryka, Ameryka, Oceania

Fusarium oxysporum f.sp. albedinis - więdnięcie naczyniowe palm

- wyst. Maroko, Algieria

Puccinia pifferiana - rdza ziemniaka

Venturia nashieola - japoński parch gruszy

- wyst. Azja wsch.

Dział 2

Colletotrichum acutatum - antraknoza truskawki

Didymella ligulicola - plamistość zgorzelowa złocienia

Phialophora cinerescens - fialoforoza goździka

- wyst. Europa, Kolumbia

Phytophtora fragariae var fragariae - czerwona zgnilizna korzeni truskawki

- wyst. Kanada, Meksyk, Australia, Nowa Zelandia

Plasmopara halstedii - mączniak rzekomy słonecznika

Puccinia horiana - biała rdza złocienia

- wyst. Afryka Pd., Azja, Ameryka, Australia, Nowa Zelandia

Verticilium albo-atrum + Verticilium danliae - werticilioza (więdnięcie infekcyjne) chmielu

- wyst. USA, Nowa Zelandia, Europa

Część B

Glomerella gossypii - antraknoza bawełny

Gremmeriella abietyna - zamieranie pędów drzew iglastych

- wyst. Ameryka pn., Japonia

Hypoxylon mammatum - zgorzel osiki

WIRUS:

- namnaża się a nie rozmnaża

- działa destrukcyjnie na organizm który zasiedla

- 1892r - Iranowski 1-szy raz użył słowa wirus tzn. jad

- nie widoczne pod mikroskopem optycznym

- część nukleinowa wirusa (źródło informacji genetycznej)

Prion - białko wirulentne

- nie mają zdolności samodzielnego ruchu, są przenoszone przez wektory (najczęściej owady o aparacie kłująco-ssącym tj. pluskwiaki, równoskrzydłe, przylżeńce)

- przenoszenie wirusów może być czynne (wirus nietrwały) lub bierne (wirusy trwałe).

Wirusy = 34 czynniki chorobotwórcze

Wykaz 1

Część A

Dział 1

Elm Pohlem necrosis mycoplasm - mikoplazma nekrozy łyka wiązu

- wektor: amerykański pasiasty skoczek wiązowy

Wirusy ziemniaków oraz organizmy wirusopodobne:

Andeom potato latent tymovirus - wirus andyjski pstrości ziemniaka

Potato spindle tuber viroid - wiroid wrzecionowatości bulw ziemniaka

- wektor: mszyce, zmieniki

Nieeuropejskie izobaty wirusów ziemniaka - Wirus liściozwoju ziemniaka

Wirus plamistości pierścieniowej pomidora

- wektor: robaki obłe (węgorki, mątwiki)

Choroba Pierce'a na brzoskwini

- wektor: skoczkowate, kraskowate

Mikoplazma rozetkowatości brzoskwini

Liniowa (wstęgowa mozaika śliwy)

Kędzierzawka maliny

Wirus złotej mozaiki fasoli

Wirus zakaźnej żółtaczki sałaty

Wirusy powodują:

- rozkład chlorofilu

- nekrozy

- liściozwój

Dział 2

Fitoplazma miotlastości jabłoni

Fitoplazma chlorotycznego liściozwoju moreli

- wektor: skoczki

Fitoplazma zamierania gruszy

Część B

Wirus rizomanii buraka

Wirus brązowej plamistości pomidora

- wektor: wciornastki

Wykaz 2

Część A

Dział 1

Wirus kędzierzawki wierzchołkowej buraka

Wirus degeneracji drzew cytrusowych

Leprosis (trąd) drzew cytrusowych

Dział 2

Spiroplazma cytrusowych

- wektor: skoczki

Wirus degeneracji drzew cytrusowych

- wektor: mszyca bawełniana

BAKTERIE

Wykaz 1

Część A

Dział 1

Choroba Pierce'a na winorośli

Dział 2

Bakterioza pierścieniowa ziemniaka

Ralstonia solanacearum (śluzak)

Wykaz 2

Dział 1

Część A

Erwinia stewartii - bakteryjne więdnięcie kukurydzy

Dział 2

Bakteryjne więdnięcie lucerny (tracheobakter)

Rak bakteryjny pomidorów

Zaraza ogniowa - Erwinia amylovora

- infekuje przez znamiona słupka

Mokra zgnilizna łodyg złocienia

Czarna plamistość bakteryjna

Bakteryjna kanciasta plamistość liści truskawki

Część B

Bakteryjne więdnięcie fasoli

Zaraza ogniowa

Wirusów podlegających kwarantannie jest ok.70

Bakterii podlegających kwarantannie jest ok.20

Metoda biologiczna:

- wykorzystywanie organizmów żywych w zwalczaniu innych organizmów żywych, które są szkodliwe (zwalczanie patogenów i szkodników)

- bezpieczna dla człowieka bo czynniki chorobotwórcze nie mogą porazić człowieka

- szkodniki roślin to głownie owady, rzadziej nicienie i pajęczaki

- drapieżce lub pasożyty mogą być wykorzystywane w walce ze szkodnikami

- drapieżca prowadzi do szybkiej, nagłej śmierci ofiary, pasożyt wykańcza ofiarę powoli.

Owady jako drapieżcy:

1. rząd: Homoptera - pluskwiaki równoskrzydłe

2. rząd: Heteroptera - pluskwiaki różnoskrzydłe

- owady biegające po powierzchni wody tzw. Młodziki

a). rodz. Miridae - tasznikowate: Aksamitek, Wszędobylak

b). rodz. Antholoridae - dziubałkowate: Dziubałek gajowy - ogranicza wyst. Mszyc

3. rząd: Zażardkowate

rodz. Teritanoidae: Perillus bioculatus - Zbrojec dwuplamy - niszczy larwy stonki ziemniaczanej, drapieżca introdukowany, gatunek ciepłolubny, wymarza w zimie.

4. rząd: Neoropteroideae - Siatkoskrzydłe:

rodz. Chrysopidaeae: Złotooki

5. rząd: Coleoptera - przeobrażenie zupełne

rodz. Biegaczowate - Tęcznik liszkarz - odżywia się gąsienicami

rodz. Kusakowate

Omarlicowate

Biedronkowate

- postać larwalna przeważnie jest drapieżna

- niszczą skutecznie mszyce, czerwce

- rośnie tylko larwa biedronki, owad dorosły nie.

6. rząd: Dietera - Muchówki / Dwuskrzydłe

- aparat gębowy kłująco-ssący

- larwy są drapieżnikami

rodz. Syrphidae - Bzygowate

- drapieżna larwa

- dorosła postać żywi się nektarem

- żywią się owadami żyjącymi kolonijnie

7. Hymenoptera - Błonkoskrzydłe

Rośliniarki

Owadziarki

Żądłówki

-szerszenie

- mrówki - (nie mają skrzydeł i żądła). Mrówka najpierw nadgryza ofiarę, potem wpuszcza jad, tzw. wojsko sanitarne przyrody

8. Modliszki

Ważki - larwy żyją w wodzie i są drapieżne

Gromada: Pająki - Pajęczaki

- mają 4 pary odnóży

- tkają sieci aby złapać ofiarę

Phytoserinus persymilis - Dobroczynek szklarniowy

- wysysa soki z pajęczaków roślinożernych, głównie przędziorków

- jest bardzo niewielkich rozmiarów

DRAPIEŻNIKI

Ptaki owadożerne / śpiewające

- dzięcioł

- sikorka

- muchołówki

- drozdy

- szpaki

- wróblowate

Ptaki drapieżne - zjadają gryzonie

- jastrzębie

- sowy

- bocian - ¾ zawartości jego żołądka to gryzonie

Ssaki:

- lis - zjada głównie gryzonie

- dziki

- wilki

- jeż - skutecznie łapie myszy

- nietoperz

- kret - owadożerny, zjada dżdżownice, w warunkach naturalnych jest pożyteczny, w ogródkach szkodliwy

- żaba (płaz) - szczególnie ropucha

PASOŻYTY

- powodują śmierć ofiary po pewnym czasie (czas potrzebny do pełnego rozwoju pasożyta w ciele ofiary). Potem następuje śmierć żywiciela.

Rząd: Błonkoskrzydłe

Podrząd: Owadziarki

- pasożytnictwo wewnętrzne (w ciele owada rozwija się larwa)

Rząd: Dietera

- pasożytnictwo zewnętrzne (jajo na powierzchni ciała żywiciela, larwa wgryza się w żywiciela)

Poliembrionia - z 1 zapłodnionego jaja rozwija się kilkadziesiąt jaj larw / owadów dorosłych (wyst. u błonkówek)

Błonkoskrzydłe owadziarki:

- pasożyty jaj: Kruszynek

- pasożyty larw: Baryłkarz

- pasożyty poczwarek: Gąsienicznik

- pasożyty imago: Męczelkowate

Który rodzaj pasożytnictwa jest najkorzystniejszy?

- niszczenie jaj

Rodzina: Gąsienicznikowate: Wimpla

Rodzina: Męczelkowate: Baryłkarz bieliniak

Rodzina: Mszycarzowate

Rodzina: Tybelkowate - pasożyty mszyc

Rodzina: Bleskotki: Kruszynek, Aphelinus mali - pasożyt bawełnicy korówki (Osiec korówkowy), Eucarsia formosa (Obrotnica szklarniowa) - rozmnażana na skalę handlową, do zwalczania szkodników w szklarniach.

Nicienie - Nematoda

- węgorki

- mątwiki

Pasożyty fakultatywne i obligatoryjne - zjadają jeden gatunek lub wszystko co popadnie.

Np. stonka ziemniaczana, guniak czerwczyk

Rodzina: Rączycowate - muchy składające jaja na powierzchni ciała żywiciela, wylęgająca larwa wgryza się w ciało ofiary i pod skórką jest tylko aparat gębowy.



Wyszukiwarka