sciaga z architektury[1], dokumenty(1)


l. PRADZIEJE CZŁOWIEKA I KULTURY.

AFRYKA - kolebka ludzkości. Pierwszy człowiek poruszający się na 2 kończynach był czarny, ok. 3 miliony lat temu.

Orduvai - wąwóz, w którym znaleziono szczątki człowieka z przed 1,7 miliona lat temu. Kenia, Tanzania, Etiopia - to naj ciekawsze miejsca dotyczące praczłowieka.

Etiopia - szczątki hominida LUCY - kobiety żyjącej 3,5 miliona lat temu, znajdują się w Addis Abeba w Muzeum Narodowym. To najstarsze tego typu znalezisko na świecie.

Pomocnym miejscem odkryć jest również Kanał Sueski, którym ludzie podróżowali, najcenniejsze dla archeologów są czaszki, gdyż one mówią najwięcej.

AMERYKA PÓŁNOCNA - została zasiedlona ok. 25 tysięcy lat temu przez ludzi z kontynentu azjatyckiego.

AMERYKA POŁUDNIOWA - zasiedlona 15 tysięcy lat temu.

AUSTRALIA - została zasiedlona przez mieszkańców Azji płd-wsch ok. 40-120 tysięcy lat temu. Na wyspy Pacyfiku ludzie dotarli

Polinezja - 3 tysiące lat temu

Nowa Zelandia - l tysiąc lat temu

GRENLANDIA- zasiedlona 4 tysiące lat temu. Archeologia-:; zajmuje się przeszłością zmian Antropologia - bada dzieje człowieka

Podział dziejów:

Paleolit - 2,5- 3 milionów lat wstecz. To okres kamienia łupanego. Nazwa wywodzi się z obróbki przedmiotów.

Mezolit - 6-12 milionów lat wstecz. Ludzie w sposób zorganizowany zajmują się zbieractwem, rybołówstwem, myślistwem.

LASCAUX (FRANCJA) -najciekawszy zespół malowideł ściennych AL TAMIRA (HISZPANIA) - malowidła naścienne

NEOLIT

Megality - ogromnych rozmiarów kamienie, transportowane z miejsca na miejsce, stawiane pionowo Gako ściany) to menhiry. Występują głównie w Europie zachodniej, miały służyć celom religijnym i kontaktom z przyrodą.

l. Aligamenty- menhiry w jednej linii, aleje, Carnac, ok. 3000 kamieni

2.Kromlech - kręgi jak np. we Francji - Camac(NORMANDIA)

3.Dolmeny - brama z dwóch postawionych menhirów i jednego leżącego. Przeznaczona na cele pochówkowe

.LACMARIAGNER - jeden z największych menhirów, 300 ton, rozpadł się na 4 części, kiedyś stał pionowo.

4. Tumulus - forma kurhanu, celem budowy było pochowanie kogoś ważnego, wejście do takiego obiektu było dobrze zamaskowane. Pokrycie stanowiły kamienie lub masa ziemna. Konstrukcja podobna do igloo.

NEW GUSRANGE (IRLANDIA)- jeden z najciekawszych tumulusów, 90 metrów średnicy. Przez specjalny otwór, określonego dnia wpadało światło, promień wyznaczał środek, dokładnie pod sklepieniem. Obiekt służył celom religijnym. Spiralne ryty skalne.

Rep. Malty Spiralne ryty skalne

Wyspa GOZO - najstarsze obiekty, ok. 5800 lat temu, megalityczne o charakterze religijnym. HAL SAFLIENTI - UNESCO - obiekt podziemny z komorą

TARXIEN- wyszukane formy, brama, nisza do odprawiania obrzędów, sześcienne bloki skalne ozdabiane

spiralnymi wzorami.

HAGARQIN.

GGANTIJA - najstarszy obiekt na świecie na wyspie Gozo

Wielkie głazy przetaczano za pomocą kamiennych kul. Obiekt'j sakalne budowano z materiału, który buduje maltańskie wyspy_

Skandynawia Kamienie runiczne

JELLINGS - UNESCO - głaz z rytami skalnymi i pismem runicznym, o różnych formach geometrycznych.

Osady drewniane z paleolitu: Biskupin, Białoruś, Ukraina, Łotwa KRĘGI KAMIENNE W POLSCE:

WĘSIORY Płn. Dania

Głazy i cmentarz Wikingów z grobami w kształcie łodzi, osada Wikingów otoczona fosą i wałem.

2. AFRYKA.

EGIPT

Piramidy jako gigantyczne grobowce przygotowywane już za życia

Człowiek pojawił się na tych terenach ok. 200 tysięcy lat temu, o czym świadczą znaleziska tj. narzędzia z Paleolitu.

Cywilizacji egipskiej dała początek rzeka Nil, która jest jedyną płynącą przez Saharę, jej źródła znajdują się w strefie równikowej, codziennie zasilana jest opadami.

98% ludności Egiptu mieszka w dolinie Nilu.

GIZA - piramidy z czasów 3 dynastii(to jedyny zachowany do dziś cud świata):

CHEOPSA - 240 m w podstawie, 280 wys.· 7 mln ton CHEFRENA

MIKERYNOSA

SAKKARA - pierwsza piramida - DŻESERA . jest to piramida schodkowa, rodzaj mastaby, w kształcie sześcianu o lekko pochylonych ścianach.

W XIX i XX wieku większość grobowców została splądrowana, jako jedyny w całości, nie otwarty został grobowiec Tutenchamona, odkryli go Canervon i Carter w latach 20' XX wieku. Wszystkie przedmioty wydobyte z grobu znajdują się w kairskim muzeum.

DOLINA KRÓLÓW - środkowy Egipt

LUXOR - zespół świątyń

POSĄGI MEMNONA

ASUAN

• ABU SIMBEL- ŚWIĄTYNIE NEFRETARI I WIELKA

ETIOPIA

Dawniej Abisynia, wszystkie 3 mista wpisane na UNESCO

LALIBELA - górska wioska, słynąca z 11 wykutych w skale świątyń z XII wieku, całość miała przypominać Jerozolimę.

AKSUM - kamienne obeliski Geden znajduje się obecnie w Rzymie), fundamenty pałacu królowej Saby TWIERDZA GONDAR

ZIMBABWE

Wielkie Zimbabwe - 1,5 tysiąca lat temu 3. AMERYKI

A. AMERYKA PREKOLUMBIJSKA( POŁUDNIOWA CZĘŚĆ USA - ARIZONA, UTAH, KULTURA PUEBLA)

Człowiek pojawia się ok. 25 tysięcy lat temu,

II - IX wiek - granice Am. Łacińskiej przebiegają wzdłuż Rio Grande po Am. Płd. Przed Kolumbem(l492r.) w Ameryce byli Chińczycy i Wikingowie(XI wiek). Konkwistadorzy: Cortem, Pisarko

INDIANIE ANASAZI. Indiańskie Puebla - osady były specyficznie lokowane pod wielkimi skalnymi okapami, domy budowano jak gniazda, przyległe do ściany:

MESA VERDE CENION CHELY

CRACO

B. MEZOAMERYKA( Z AM. ŚRODKOWĄ (MEKSYK, HONDURAS, GWATEMALA) C. POŁUDNIOWA AMERYKA - CYWILIZACJA INKÓW(PERU, PŁN. CHILE)

II- IX wiek n.e.

Cywilizacje:

OLMEKÓW - słynne olmeckie głowy - kamienne rzeźby przedstawiające twarze wodzów. Twarz

spłaszczona, zwieńczona hehnem z żelaza. LA VENT A,

MEXICO CITY - miasto zbudowane na wysuszonym jeziorze, kościół Matki Boskiej de Gwadelupe (niedostępny do zwiedzania), plaza Cocalo - stylem nawiązuje do Hiszpanii i Portugalii.

Plac Trzech Kultur.

Piramidy schodkowe Słońca i Księżyca, ułożenie świątyń zgodne z układem słonecznym, Droga Zmarłych - wyznaczająca oś północ- południe z 17stopni odchyleniem na wschód. Centrum kulturalno - religijne, Aztekowie poznali to miejsce już jako ruinę.

Cytadela,

Bóg Pierzasty Wąż Catezalcoat

PELOTE - gra na śmierć i życie, dwa zespoły, piłka ważąca 8 kg, odbijana biodrami. Blisko znajdują się dwa czynne wulkany (wulkan Biała Dama)

łódź KONTIKI (możnaje spotkać do dziś na jeziorze Titicaca)

ZAMEKOWIE - Monte Alba - Biała Góra - małe piramidy, obserwatorium. Place na obrzędy religijne.

Stelle z płaskorzeźbami

MAJÓW - pIw. Jukatan

P ALENQUE - Świątynia Inskrypcji - świątynia grobowa władcy Pacala KABAH- Pałac Pacala z charakterystyczną wieżą

Świątynia Masek

UXMAL - piramida z zaokrąglonymi narożnikami (Piramida Wojownika) Pałac Mniszek - kompleks czterech obiektów z dziedzińcami wewnętrznymi. COP AN - stolica

TlKAL

CHICHEN ITZA

Kultura INKÓW (PERU, CHILE, BILOWIA, EKWADOR, BRAZYLIA) 1200 -1533, Imperium Synów Słońca, 13 władców CUZCO - stolica państwa inkaskiego, twierdza w świętej dolinie Inków, ważna pod względem zaopatrzenia w żywność.

MACHU PICCHU - wysoko położony w Andach (2800 m n.p.m. )mieszkało tam 400 osób 4. AZJA.

HINDUIZM

PIw. Indyjski - Indie, Nepal, wyspa Bali

Hindusi nie jedzą wołowiny, a muzuhnanie wieprzowiny Pakistan

Dawne Indie podzielono na dwa państwa:

- Pakistan Wschodni - dzisiejszy Bangladesz

- Pakistan Zachodni - dzisiejszy Pakistan

Najstarsze obiekty tej kultury znajdują się na terenie Pakistanu Zachodniego (Pakistanu). 5000 lat temu powstały tam dwa miasta:

Mohendżodaro Harappa

Wiele obiektów na tych terenach pochodzi z dynastii MOGOLSA , widać tu zarówno wpływy muzuhnańskie jak i hinduskie.

Wielobóstwo - religia politeistyczna - hinduizm - naj ważniej si bogowie to Sziwa, Wisznu, Brahma

Świątynie hinduistyczne - są bardzo oryginalne jednak całe ich piękno tyczy się tylko zewnętrznej budowy. Wnętrza nic nie prezentują. Nie maja w swoich obrzędach mszy. Kontaktowali się z bóstwami indywidualnie, zatem wnętrza świątyni nie były dla nich tak ważne.

KHADŻURANO - hinduistyczny zespół świątyń hinduistycznych (1000 - 1100). Z będących tu kiedyś 80 zostało już tylko 20 świątyń, 3000 rzeźb przedstawiających postaci

TANTRYZM - to odmiana hinduizmu - w centralnej części świątyni znajduje się narząd męski w przesadzonych rozmiarach, obok niego na ołtarzu znajduje się często joni, dwa obiekty wzajemnie się uzupełniają - płodność - czci się je w sposób szczególny. Swiątynie hinduistyczne:

PUR!, KONMARAC, KANCIPURA, MADURAJ, MAYSUR, RAMPI

BUDDYZM

Powstał na tym obszarze. Budda przybył z Nepalu, szukał ludzi chcących go słuchać, medytował przez 40 dni, doznał oświecenia. Obecnie czczony przez ludzi.

STUPA - rodzaj budowli sakralnej, świątyni. Kształtem przypomina dzwon z wieżyczką. Tam miały znajdować się szczątki Buddy, jedil1akjego relikwie znajdują się w niewielu z nich. Do stup nie wolno wchodzić. Aby czcić Buddę obchodzi się stupę dookoła i kręci młynki.

SAUCZI - stupy sprzed 2000 lat.

Świątynie monolityczne, czyli wykonane, drążone z jednej skały, 2000 lat temu. Drążono je w zboczach. KARLA - wyspy Elephanta

ELLORA - największa świątynia monolityczna, znajduje się w Indiach(Kailasa), ADŻANT A -świątynie wykute na skalnym zboczu rzeki

MACHABALIPURA - świątynia monolityczna

INDIE

Płn - Zach architek.wra specyficzna:

TADŻ MARAL - Mauzoleum z białego marmuru, elementy kamienia szlachetnego. Grobowiec małżonki Szacha Dżalcana, leżą tam oboje. Obok 2 meczety czerwonego piaskowca.

PA TEHPUR! SIKRI

CZERWONY FORT w Delhi - budowla z czerwonego piaskowca MACHARADŻU - pałace

JAIPUR - Pałac Wiatrów, stolica stanu Rajdżastan, słynne obserwatorium astronomiczne UDAJPUR-

JAJ SALMER-

THAR - twierdza Dżalsajmera, grobowce. DŻODPUR - błękitne miasto u podnóża twierdzy CZAYTY -

TWIERDZA AMBER-

NEPAL

Państwo pod silnym wpływem Indii, hinduistyczne, położone w Himalajach. Liczące sobie 2000 lat stupy to pamiątka po będących tu buddystach.

Do roku 1950 panowała tu dynastia Ranów. W roku 50' została obalona i Nepal otworzył się na świat, wcześniej było to państwo odizolowane. Nastąpił szybki rozwój, obecnie to kraj borykający się z biedą, problemami społecznymi i politycznymi.

Stolicąjest KATMANDU, w latach 60'- 70' rozwija się turystyka-trekking w Himalajach. BAHMA II - święta rzeka Hinduistów przepływa przez Nepal.

W Nepalu spotkamy liczne stupy zwieńczone wieżyczkami z oczami Buddy wszechwiedzącego, który obserwuje wszystko wokół.

Pagoda - budynek sakralny, urzędowy, zwieńczony kilkoma dachami, konstrukcja jest ceglana, zdobienia drewniane. Wywodzi się prawdopodobnie od stupy.

W Nepalu żyje bogini Kumari - niezwykle czczona, mOŻDają oglądać w oknie pałacu. Jest to dziewczynka 6-11 lat, wybrana spośród bogatych mieszkańców, bez znamion, wybierana raz na kilka lat, musi być bardzo odważna, jest najwamiejsza w państwie, nawet władca się jej radzi. Nie może się skaleczyć. Jest Kumari aż do momentu stania się kobietą.

Nepal wchłonął BHATAPUR I PATAN - to jedne z naj ciekawszych miejsc w Indiach, tam skupia się najwięcej ciekawych obiektów.

TIANY BAZE - buddyjski klasztor w Nepalu

BADNAHT - stupa zwieńczona wieżyczką o oczami Buddy Wszechwiedzącego, młynki otaczające stupy pomagają się modlić (wysoki poziom analfebetyzmu)

SRI LANKA

Do roku 72' był to Cejlon. 30 lat wojny o podtekście polityczno - religijnym. Hindusi, którzy tam mieszkają walczą z policją domagając się autonomii.

W państwie dominuje buddyzm, więc spotkamy tu liczne stupy. Ich styl jest jednak nieco inny niż poprzednio omawianych - świątynia bez możliwości wejścia do środka.

Kandy -miejsce pielgrzymkowe, znajduje się tam ząb Buddy - "Świątynia zęba Buddy". Inne świątynnie buddyjskie:

POLLONAROW A, ANURADAPURA, DAMBULA i SIGIRYJA - obiekt znalazł się na liście UNESCO.

KAMBODŻA Buddyzm.

Silne opady od maja do września. Główną rzeką regionu jest Mekong. Ludzie mieszkają na rodzinnych łodziach - SZANGEPONGACH lub też w domach na palach. Popularnym zwierzętami są bawoły wodne.

BRAMA WJAZDOWA! GRANICA Z TAJLANDIĄ - zwieńczona 5 wieżami o kształcie kolb kukurydzy. Maja one przypominać świętą górę, która także miała 5 wierzchołków.

ANGKOR WAT - powstał w VII -VIII wiek. naj znakomitszy, największy obiekt z czasów dynastii Khmerskiej (rządziła 1300 -800 lat temu). Zespół wpisany na UNESCO. Kamienne aleje, 3 - poziomowa świątynia, 5 wież w kształcie kolby kukurydzy. Zespół otoczony szerokimi zbiornikami wodnymi.

GÓRA MAR - święta góra, 5 wież

ŚW. BA YON - świątynia. Wiele pięknych rzeźb i płaskorzeźb wyłaniających się z budynków, ścian (ok. 200). Przedstawiają one władcę, który te budowle wznosił.

ANGKOR TOM - to najważniejszy obiekt w Kambodży!!! To zespół pałacowy, płaskorzeźby, posągi mocarzy, wizerunki kolejnych władców, biblioteki, zbiorniki ozdobne. Obecnie wszystko to porasta dżungla. Obiekty otoczone murem, brama zwieńczona wieżami. Znajdziemy tu również elementy hinduistyczne, przenikanie się kultur.

Hamman - człowiek z głową małpy

PHNOM PENH - stolica, miasto nie duże, zespół pałacowy (na dziedzińcu roślina zwana "Palmą Podróżników"). Liczne stupy(m.in. Srebrna) Pomnik- wieża wypełniona 8000 czaszek, upamiętniająca 2 miliony pomordowanych przez Czerwonych Khmerów (partyzantka komunistyczna stworzona w czasie wojny w Wietnamie. Władzę w Kambodży przejęła w 75'. Przez 4 lata zdołali zabić niezliczone ilości ludzi). Obecnie Kambodża jest monarchią.

WIETNAM

Buddyzm. Z Kambodży dostać się tu można promem przez Mekong. Kraj swoim kształtem przypomina smoka. Mieszkańcy uprawiają kawę, herbatę (uprawy tarasowe).

KAODAIZM - religia powstała w początkach XX wieku, mieszanka wszystkich religii - jest w niej i Chrystus i Budda. Specyficzne, długie świątynie, msze co 6 godzin. Wyznawcy chodzą a specjalnych długich szatach(BIAŁE - zwykłe, CZERWONE - dostojeństwo, NIEBIESKIE- mają medalion OKA)

HOSZIJIN - to dawny Sajgon

CUSZI - podziemne miasta w których kryli się Wietnamczycy podczas wojny. 250 km podziemnych tuneli. Muzeum

Obiekty warte obejrzenia (są w rejestrze UNESCO)

MYSONG -zespół świątyń z motywem płodności (hinduistyczne!!!)

HUE - dawna stolica, pałac otoczony posągami wojowników, pagoda z 6 poziomami Elementem dekoracyjnym jest ważny kulturowo WĄŻ NAGA.

Używają pisma łacińskiego, jako jedyni w tym regionie!!!

LAOS

Kraj socjalistyczny, targany licznymi wojnami. Stolica Wientian. Niegdyś był częścią Indochin Francuskich. Ludzie żyją tu bardzo skromnie. Słynny taniec laoński - kobiety tańczą w nakryciach głowy przypominających stupy. Plantacje bananów. Podstawą kuchni są tu ostre przyprawy jak np. chilli

Na liście UNESCO znalazły się 3 obiekty;

LUANG - PRAP ANG - miasto pełne sakralnych zabytków, położone malowniczo nad Mekongiem. Słyffie z licznych Wattów, klasztorów, stup, liczne posągi Buddy z charakterystycznie ułożonymi, spiczastymi włosami. Nie są to stare obiekty- do 100 lat, odrestaurowane dzięki pomocy UNESCO.

Waft - typowy układ 3 dachów nachodzących na siebie.

Wąż NAGA - z 7, 5 i 1 głową.

ŚWIĄTYNIE BUDDY NAD MEKONGIEM

WIENTIAN - to bardzo ładne miasto. Liczne Watty. Ciągi identycznych posążków Buddy, Łuk Tryumfalny­symbolizuje uzyskanie przez Laon niepodległości.

Budda Park z II połowy XX wieku.

JAPONIA

Kraj wyspiarski, 277 tys km kw. Mieszkańców 3 razy więcej niż w Polsce. Wysokie technologie. Podczas II WŚ zrzucono na Japonię dwie bomby atomowe na Hiroszimę i Nagasaki. Kraj leży w strefie sejsmicznej, odnotowuje się tu około 1000 trzęsień ziemi rocznie. Miasta są bardzo duże, domy małe i budowane tak, by były odporne na wstrząsy. Japończycy są bardzo pracowici, do tego stopnia, że nie wykorzystują urlopów, gdyż uważają to za niegodne. Jest to jeden z naj droższych krajów świata pod względem turystyki. B. drogi transport, szczególnie kolejowy. Najszybszy pociąg świata - MOZUMI jedzie z prędkością 330krnJh.

Japonia jest nazywana krajem kwitnącej wiśni.

SAKURA - kwiecień, bardzo ważne dla Japończyków święto­ zakwitanie drzew wiśniowych, co symbolizuje odradzanie się. Można spotkać liczne pieśni i poematy na ten temat. Zobaczyć warto zamki Szogunów.

AKASZI - największy most wiszący na świecie

Świątynie w Japonii są najczęściej drewniane. Cechą specyficzną japońskiej architektury są charakterystycznie podgięte dachv.

Świątynie mają przed wejściem zbiorniki z wodą do obmywania rąk. Charakterystyczne są również papierowe lampiony.

Trzy główne wyspy:

Pagody).

Tori - to charakterystyczne, japońskie bramy (f1oating gate) położone nad wodą, zalewane podczas przypływów. HIMIEJ - Pałac Białej Czapli, zwieńczenia gontu z pieczęciami cesarza.

NIKKO - efektowny zespół sakralny. Obiekt jest na liście UNESCO.

NARA - najwyższy drewniany budynek świata - świątynia Buddy.

Ogród japoński - drobno rozkruszony biały kamień, odpowiednio zagrabiony, drzewa iglaste, miejsca od medytacji,

Ikebana - układane z kwiatów ozdoby.

KlUSIU

HOKKAIDO

CHINY

WIELKI MUR CHIŃSKI - największa konstrukcja świata, zbudowana w celu ochrony terytorium Chin, liczne wieże obserwacyjne, blankowany (wcięcia w murze).

5. WYSPA WIELKANOCNA

Nazwa wyspy wywodzi się od dnia Wielkiej Nocy, w którym pewien żeglarz tę wyspę odkrył.

To terytorium zależna Chile, leży na Oceanie Spokojnym, należy do Wysp Polinezji. Jedno z najbardziej samotnych miejsc na Ziemi. Najbardziej charakterystycznym elementem wyspy są kamienne posągi wykonane z tufu wulkanicznego. Przedstawiają prawdopodobnie wodzów klanowych. Późniejsze, w kształcie klęczących ludzi z zaokrąglonymi czaszkami. Posągów jest ok. 900, mają od 3 - 11 metrów wysokości i ważą do 200 ton, jeden sięga 1,5 tysiąca lat wstecz. Niektóre posągi mają także okrągłe nakrycia głowy, które symbolizowały pozycję społeczną, wykonane były ze skały magmowej.

TABLICZKI Z PISMEM RONGO -RONGO - znaleziono tylko pojedyncze egzemplarze, wykonane z drewna, obrazowały codzienne życie mieszkańców wyspy.

PŁASKORZEŹBY - znajdują się w pobliżu okrągłego obiektu sakralnego, przedstawiają sceny ze "święta ptaka".

Achu - platforma na której lokowano posągi.

7. AUSRTALIA

Państwo o nazwie Związek Australijski. Jako pierwsze zostało zasiedlone Sydney. Pierwsi ludzie pojawili się tu 60 tysięcy lat temu, przybyli z Azji płd - wsch.

Aborygeni- to naj starsza kultura na ziemi licząca sobie 20 tysięcy lat, o czym świadczą naścienne malowidła, przedstawiają one sceny z polowań, zwierzęta, nieznana nam symbolika kropek i kresek.

Pierwsi biali osadnicy pojawili się tam w 1788 roku.

Epoka snów - zespół opowiadań przekazywanych z ust do ust.

Dżeridżu - charakterystyczny dla Aborygenów instrument, wykonany z pnia drzewa, które zostało oczyszczone z miąższu przez termity.

AYERS ROCK - ULURU - naj świętsze miejsce Aborygenów. Symbol przyrody Australii. Czerwona skała, największy monolit skalny świata, ma 10 km w obwodzie.

8. EUROPA

GRECJA

Obszary dzisiejszych:

• Sycylii - SYRAKUZY (AGRIGENTO), SELINUNT, SEGESTA

Grecja - ATENY, MYKENY, DELFY, DELOS,

• Turcji - PERGAMON, EFEZ, TROJA, HELIKARNOS

Obiekty, które przetrwały do dziś to najczęściej zabudowania sakralne. Obiekty dziś oglądane to głównie efekt rekonstrukcji, gdyż obszary te były w znacznym stopniu narażone na wstrząsy sejsmiczne.

Za początek rozwoju kllltury uznaje się XVI wiek p.n.e.

MINOJSKA - KRETA

MYKEŃSKA - MYKENY

Świetność Grecji przypada na okres VI- IV w p.n.e. z tego okresu pochodzą najważniejsze dzieła o budowle. Świątynie poświęcane były greckim bogom.

3 style architektoniczne rozróżniane po rodzajach kapiteli:

Dorycki

Joński - torus, woluty, fryz ciągły Koryncki - liść akantu.

Cetla - pomieszczenie w środku świątyni z pomnikiem bóstwa, któremu poświęcona była świątynia. SYCYLIA:

SYRAKUZY - teatr półkolisty Cytadela - mniejszy teatr

AGRIGENTO -pozostałości kolumn, Atlas wspierający konstrukcję, kariatyda. Świątynia zgody - Konkordia nąjlepiej zachowany obiekt Agrigento.

SEGESTA - Świątynia i teatr

RZYM

Od roku 800 p.n.e. obszary:

• Afryka Płn.

Libia -LEPTIS MAGNA, SABRATKA Tunezja-DOUGA, EL DŻEM (świątynia) Maroko

• Bliski Wschód Liban - BYBLOS, BALBEK

Syria - PALMIRA, AP AMEA, BOSLA(teatr), Jordania - DŻERASZ

Hiszpania - SEGOVIA(akwedukt), NIMES

Rzymianie wprowadzili w architekturę łuki. Posiedli umiejętność sklepiania kopuł! Agora - plac publiczny w miastach, służący celom handlowym i religijnym. Akwedukt - rodzaj konstrukcji służącej do prowadzenia wody

Atrium - rodzaj wejścia do obiektu mieszkalnego, ozdobiony kolumnami. Carea- część w teatrze, gdzie przebywała widownia

Nimfea- miejsce kultu wód

Perystyl- kolumnada, ciąg kolumn otaczających dziedziniec Termy - wody służące do leczniczych i ceremonialnych kąpieli. Wątek muru - specyficzny układ ułożenia muru.

KOLOSEUM - w Rzymie, budowla 3- piętrowa, mieściła 70 tysięcy widzów.

FORUM ROMANUM - pozostałości po zabudowaniach pałacowych - kolumna Hadriana Łuk tryumfalny - budowany na cześć zwycięskiego wodza

W POMPEJACH, HERAKULANUM I STABIE możemy zobaczyć areny do walk gladiatorów.

DŻERASZ - owalny plac otoczony kolumnami jońskimi, którego znaczenia do dziś nie znamy. Do mego prowadzi ciąg ulic, znajduje się tu nimfea, teatr z zamkniętą sceną,

Świątynia Artemidy z korynckimi kapitelami

SPLIT - w Chorwacji. Okazały Pałac Dioklecjana, stadion o kolistym kształcie, liczne sarkofagi. EL DŻEM- w Tunezji, teatr rzymski z zewnątrz przypomina Koloseum, w środku także arena.

KARTAGENA - ważne miasto handlowe, słabo zachowane zabytki.

EUROPA - CZASY NOWOŻYTNE

ARCHITEKTURA - to sztuka zamykania przestrzeni zgodnie z określoną funkcją społeczną lub aby ta przestrzeń spełniała się w taki sposób, że powstałe dzieło budzi w nas poczucie piękna.

Budynek składa się z :

  1. części konstrukcyjnej

  2. części dekoracyjne

c) dodatki wskazujące datę powstania(styl) Architekt - od greckiego ARCHITEKTON (BUDOWNICZY)

STYL - w sztukach pięknych to całokształt form artystycznych i cech odrębnych, po których rozpoznać można okres powstania, naród, w którym powstał - od rzymskiego STIL US

Epoka charakteryzowała się:' architekturą

malarstwem rzeźbą filozofią literaturą modą rzemiosłem

Sposobem zachowania ludzi to wszystko składa się na kulturę danej epoki.

POLSKA. Czas epok opóźniony o ok. 10 lat w stosunku do krajów zachodnich.

STYL PRZEDROMAŃSKI

Najbardziej rozpoznawalne obiekty z tego okresu to rotundy - budowle sakralne na planie koła. Absyda -półkolista forma, mała rotunda dołączona do głównej ściany rotundy.

ROTUNDA ŚW. MARCINA - PRAGA

ROTUNDA ŚW. KRZYŻA - STRZELNO

STYL ROMAŃSKI

Budowle sakralne:

Bazylika - nawa główna 2x wyższa od naw bocznych, Kościół halowy - wszystkie nawy tej samej wysokości Salowy - kościół przypominający salę

Schodkowy- nawy boczne niższe niż główna

b. centralne

sklepienie - element architektoniczny nawiązujący do nieba

• kopuła - wieńczy obiekt, często nad transeptem, np. w bazylice kolumny, filary - mają nawiązywać do wspierających kościół biskupów fryz - ciąg ozdób powtarzających się w linii poziomej

krypta - podziemia kościoła z salami i kolumnami. Służą składaniu tam ciał. portal- otoczenie wejścia

przykłady architektury romańskiej:

l. rotunda św. Prokopa - Strzelno

  1. kolegiata romańska - Tum pod Łęczycą

  2. kolegiata św. Piotra i Pawła w Kruszwicy

  3. katedra w Sienie

  4. bazylika św. Antoniego w Padwie

  5. Katedra a Palermo na Sycylii

NAJCENNIEJSZE ZABYTKI ARCHITEKTURY

EUROPA:

PANTEON AGRYPPY w Rzymie - świątynia poświęcona wszystkim bogom OLIMPIA sanktuarium Zeusa w Grecji

AKROPOL słynna świątynia Ateny Partenos znajdująca się na ateńskiej Akropolis

P AESTUM ( POSEJDONlA) świątynia Posejdona ( Włochy) <

PIZA, KA TEDRA, KRZYWA WIEŻA - Włochy SACRE COEUR - Francja

PLACE DE LA CONCORODE - Francja KATEDRA W PALERMO - Włochy

P A T ARA ( termy rzymskie) - Turcja LUWR w Paryżu we Francji

KATEDRA NOTRE DAME - Francja COLOSEUM - Włochy

P AŁAC ZIMOWY - Rosja WAWEL - Kraków

KLASZTOR NA JASNEJ GÓRZE

KATEDRA SAGRADA FAMILIA w Barcelonie - Hiszpania KREML w Moskwie

ZAMEK HOHENZOLERNÓW - Niemcy

AZJA:

T ADŻ MAHAL - mauzoleum z białego marmuru ( Agra - Indie) WIELKI MUR CmŃSKI - ( Chiny)

AMRITSAR - słynna złota świątynia ( Indie)

AL.-KABA - naj świętsze miejsce Islamu w centrum Mekki - Arabia Saudyjska PAŁAC WIATRÓW w Amber - Indie

EFEZ ruiny miasta - Indie

MECZET AL.-AZIMIJJA w Bagdadzie - Irak

ŚWIĄTYNIA NA SKALE miejsce wniebowzięcia Mahometa - Izrael ŚCIANA PŁACZU - Izrael

PETRA miasto wykute w skale - Jordania

MINARETY MECZETU SUŁTANA HASANA w Kairze - Egipt ŚWIĄTYNIAAi~GKAR WAT - Kambodża

MIASTO TYSIĄCA ŚWIĄTYŃ - Birma

ŚWIĄTYNIA NIEBA w Pekinie - Chiny

RUINY P ALMYRY - Syria

KOMPLEKS ARCHITEKTONICZNY WIELKIEGO PAŁACU w Bangkoku - Tajlandia

AMERYKA POŁUDNIOWA:

CUZO potrójny mur inkaskiego fortu Sahraman - Peru MACHU PICCHU zagubione miasto Inków - Peru

AMERYKA PÓŁNOCNE:

CAPITOL - USA

RUINY METROPOLII - Meksyk STADION AZTEKÓW - Meksyk ŚWIĄTYNIA TENOCHTITLCIN - Meksyk MONTEZUMA - Meksyk

PAŁAC CORTESA - Meksyk

WALORY TURYSTYCZNE OBSZARÓW

EUROPA:

RIWIERA FRANCUSKA - Francja RIWIERA HiSZPAŃSKA - Hiszpania FIORDY - Norwegia

ALPY, KARPATY, TATRY

DELTA DUNAJU - Rumunia JEZIORO BODEŃSKIE - Szwajcaria wySpy KANARYJSKIE - Hiszpania BALE ARY - Hiszpania

MORZE ADRIATYCKIE - Chorwacja P ARKI NARODOWE

AMERYKA PÓŁNOCNA:

OBSZAR WIELKICH JEZIOR - USA, Kanada BERMUDY - Wielka Brytania

BAHAMY - Wielka Brytania

WIELKI KANION KOLORADO - USA DOLINA ŚMIERCI -USA

SIERRA NEV ADA - USA

FLORYDA - USA

PARKI NARODOWE (w tym YELLOWSTONE - najstarszy park Narodowy na świecie)

AMERYKA ŚRODKOWA:

ŚWIĄTYNIA TEOCHTITLAN - Meksyk MONTEZUMA - l\leksyk

STADIONY OLIMPIJSKIE - Meksyk

NAJWIĘKSZA NA ŚWIECIE ARENA WALK BYKÓW - Meksyk PÓŁWYSEP KALIFORNIJSKI - Meksyk

MEKSYK ( stolica)

KARAIBY - Meksyk

JAMAlKA - Meksyk

AMERYKA POŁUDNIOWA:

BUENOS AIRES - Argentyna SAO PAULO - Brazylia PŁASKOWYŻ NAZCA - Peru MACHU PICCU - Peru

WYSpy GALAP AGOS - Ekwador PAMPA - Argentyna

STADIONY PIŁKARSKIE ( MARACANA ) - Brazylia i Argentyna RIO DE JANERIO ( okres karnawału) - Brazylia

COP ACABANA - Brazylia

AUSTRALIA I OCEANIA:

PARKI NARODOWE RAFA KORALOWA OPERA W SYDNEY MALBOURNE CA.NABERRA

TUSMANIA

GÓRA KOŚCIUSZKI

KOP ALNIA ZŁOTA (KALGOORLIE)

AYRES ROCK- czerwony środek, święta skała w Parku Narodowym ULURU SYDNEY - IGRZYSKA OLIMPIJSKIE W 2000r.

AFRYKA:

DOLINA WIELKIEGO ROWU WSCHODNIO AFRYKAŃSKIEGO - Mozambik SAHARA - Namibia

PUSTYNIA NAi\\1IB - Namibia

PUSTYNIA KALAHARI - Botswana

PIRAMIDY EGIPSKIE, SFINKS - Egipt

KILIMANDŻARO - Maroko

GÓRY ATLAS - Maroko-Algieria

CASABLANCA - Maroko

TUNEZJA

KOMORY, SESZELE

MADAGASKAR

JEZIORO WIKTORII - Tanzania, Uganda, Kenia

AZJA:

MORZE MARTWE MOUNT EVEREST

TAJLANDIA, FILIPINY, MALEZJA MUR CHIŃSKI

SRILANKA-

SINGAPUR - TYGRYSY

MALEZJA - AZJI

INDONEZJA-

DOLINA INDUSU

MORZE CZERWONE

GÓRY ELBRUS - Iran

GÓRY PAMIR - Tadżykistan POLINEZJA FRANCUSKA KLASZTOR SCHAOLIN - Chiny ŚWIĄTYNIE BUDDYJSKIE

ZABYTKI GOSPODARKI I TECHNIKI

WIEŻA EIFFLA - Paryż KOPALNIA w Wieliczce

STATUA WOLNOŚCI w Nowym Yorku SEARS TORES - Chicago

LATARNIA MORSKA JOKOCHAMA PORT LOTNICZY - Japonia

TUNEL pod kanałem LA MANCHE

IMPREZY KULTURALNE

OPERA w Sydney

METROPOLITES OPERA w Nowym Yorku LOS SCALA - Włochy

FESTIWAL JAZZ JAMBORE w Warszawie TEATR WIELKI w Mosh'Wie

WOODSTOCK - USA

MIEJSCA MARTYROLOGII

OŚWIĘCIM, BRZEZINKA, DACHAU, KATYŃ, OZNANIENBURG, BUCHENWALD, MAUTHAUSEN, STUTTHOF, GROSS BOSEN, TREBLINKA, PLASZÓW, ŻAGAŃ, SZEBNO.

OBIEKTY WOJSKOWO HISTORYCZNE

BITWA POD GRUNWALDEM - Polska BITWA POD MONTE CASINO - Włochy BITWA POD VERDUN - Francja

BITWA POD STALININGRADEM - Moskwa BAZA MARYNARKI WOJENNEJ PERL HARBOR MUR BERLIŃSKI

HIROSZIMA I NAGASAKI

LINIA MAGINOTA - Francja

WAL POMORSKI - Polska

WILCZY SZANIEC w Giezłoży ( bunkier) WESTERPLATTE - Polska

WAL ATLANTYCKI

TWIERDZA w Kłodzku

TWIERDZA w Modlinie

CYTADELA w\Varszawie

TWIERDZA PIETROP A WLOWSKA - Rosja Sankt Petersburg TWIERDZA w Brześciu

NARWIK - Norwegia

AUSTERLITZ - Czechy

SŁYNNE MIEJSCA ROZRYWKI

LAS VEGAS - USA

DISNEYLAND - USA Floryda I Paryż HA YDE P ARK - Niemcy

P ARK SPORT - Katowice LEGOLAND - Dania

DZIELNICA CZERWONYCH OKIEN - Amsterdam MONTE CARLO

TIROLLI - Dania

HANSA P ARK - Niemcy

KOMPLEKSY ARCHITEKTONOCZNE

ZAMEK WINDSOR - Anglia ZAKAZANE MIASTO - Pekin KREML - Moskwa

WIELKIE PIRAMIDY - Egipt WILANÓW kompleks pałacowy ZESPÓŁ PAŁACOWY - Madryt POMPEJE - Włochy

ZAMEK w Łańcucie PRA TER - Wiedeń

ARCHITEKTURA NOWOCZESNA

CENTRUM POMPIDAU - Francja

LA VILLETTE - sala widowiskowa Grecja GRANDE ARCHE - Paryż

CHRYSLEZ BUILDING - Nowy Jork OPERA w Sydney Australia WIEŻOWIEC IBM w Paryżu PORTLAND BUILDING w USA

NATINAL WESTMINSTER BANK w Londynie

MUZEA I GALERIE SZTUKI

AMERYKAŃSKIE MUZEUM HISTORYCZNE NATURALANG - Nowy York METROPOLITAŃSKIE MUZEUM SZTUKI - Nowy York

ERMITAŻ SANKT PETERSBURG - Rosja

BRITISH MUZEUM - Londyn

MUZEUM WATYKAŃSKIE - Wiochy

MUZEUM DE LOURE - Paryż

MUZEUM GÓRNICZE - Tarnowskie Góry

WALORY PRZYRODNICZE I ANTROPOGENICZNE NA POSZCz. KONTYNENTACH

EUROPA:

ANGLIA IV-II pne. STONHANGE - KAMIENNE KRĘGI nie znane pochodzenie PARTENON - Grecja AKROPOL - Ateny, stanowi przykład sztuki budowlanej PONT DU GARD - Francja, akwedukt z czasów rzymskich

KOLOSEUM - Włochy w Rzymie, przykład monumentalnej budowli rzymskiej MUR HADRIANA - w Anglii dl. 600 km Umocnienie ziemskie umocnione PAŁAC DIOKLECJANA - w Splicie

KRZYWA WIEŻA - w Pizie obok znajduje się Katedra ALHAMBRA - w Hiszpanii kompleks pałacowy KATEDRA W CHARTRES - we Francji

KLASZTORY METEORA - w Grecji zbudowane na wysokich skałach WENECJA- CANALE GRANDE -miasto powstałe na lagunie KREML - Moskwa rosyjska twierdza

BAZYLIKA św. PIOTRA- naj słynniejszy kościół chrześcijański HOLBURG - w Austrii rezydencja pod Wiedniem

ESKURIAL - w Hiszpanii

ZŁOTA ULICZKA - w Pradze u podnóża wzgórLa Hradczany WERSAL - kompleks zamkowy we Francji

WIELKI PAŁAC PETERHOF - pod Petersburgiem w Rosji ZAl\-IEK W WINDSORZE - siedziba królów angielskich

ZAMEK NEUSCHW ANSTEIN - dzieło Ludwika II króla bawarskiego UNDERHOF - zamek ludwika bawarskiego

BUDYNEK PARLAMENTU w Budapeszcie

SAGRADA FAMILIA - w Hiszpanii

WIEŻA EIFLA w Paryżu

KOLEJ TRANSSYBERYJSKA - przeprowadzona od Moskwy do Włodywostoku CENTRUM POMPIDU - w Paryżu kompleks muzealny

AZJA:

JERYCHO- w Izraelu naj starsze siedliska ludzi PERSEPOLIS - potęga władców Persji

PETRA -w Jordanii miasto wykute w skale WIELKI MUR CHIŃSKI

SKALNE KOŚCIOŁY KAP ADOCJI - w Turcji

SKALNA KOPUŁA - w Jerozolimie miejsce święte dla 3 religii ZAKAZANE MIASTO CHIN w Pekinie

PAŁAC TOPKAPI- siedziba sułtanów tureckich

TADŻ MAHAL w Indiach

CZERWONY FORT-raj na ziemi

PAŁAC P A TONA - w Tybecie

MOST SETO OHASZU- przebiega przez morze japońskie

AFRYKA:

PIRAMIDY EGIPSKIE, SFINKS KARTAGINA - wybrzeże morza śródziemnego MEDYNA, MEKKA

WIELKIE ZIMBABWE- kompleks obronny bez użycia zaprawy KOŚCIOŁY SKALNE w Etiopii

KANAŁ SUESKI, TAMA suAŃSKA, TIKAL

AMERYKA ŚRODKOWA:

TULA, TEOTI, TIKAL - w Gwatemali miasta Majów ŚWIĄTYNIA MORMONÓW - w USA STATUA WOLNOŚCI, KANAŁ P ANAMSKI- łączy dwa Oceany 65 km

MUZEUM LINCOLNA w Waszyngtonie

EMPIRE STATE BOUILDING

MOST GOSTDE GATES złote wrota w San Francisco LAS VEGAS w stanie Nevada

CENTRUM KOSMICZNE, ŁUK WJAZDOWY

AMERYKA POŁUDNIOWA:

MACHU PICHU osada Inków

RIO DE JANEIRO z pomnikiem Chrystusa pomiędzy dwoma wzgórzami BRASILIA - miasto we wnętrzu państwa

AUSTRALIA:

WYSP A WIELKANOCNA - olbrzymie kamienne posągi na wybrzeżu ROTORUA - New Zeland

OPERA w SYDNEY

1. Scharakteryzuj porządki w architekturze greckiej.

Dorycki - kolumna wyrasta bezpośrednio z podstawy, bez _żadnej podstawy dodatkowej, dysk wieńczy kolumnę. Na planie kwadratu spoczywa na tym belka konstrukcyjna (dysk-aberkus)

Joński-to co w stylu doryckim było dyskiem, w stylu jońskim jest skręconymi baranimi

rogami tzw. woluty. Podstawa kolumy- kolumna nie wyrasta bezpośrednio z podstawy, ale

z konstrukcji, która nazywa się trochinus, zwieńczona skręconymi rogami.

Korvncki- kolumna najładniejsza zwieńczona stylizowanym liściem rośliny greckiej -

akant, liście są lekko wygięte, dają one zwieńczenie tej kolumny,potem malutki

abakus, podstawa-dyski o

2. Rodzaje kościołów gotyckich

Kościoły bazylikowe- (nawy boczne niższe niż nawa główna), typ kościoła wielonawowego (niezależnie od funkcji kanonicznych, które ten kościół pełni), o nawie głównej wyższej od naw bocznych i posiadającej własne okna ponad dachami naw bocznych. Program przestrzenny:

Zasadniczo budynek ma układ podłużny. Podzielony jest na część centralną (Nawa główna), oraz nawy boczne, po jednej, dwie lub nawet trzy z każdej strony. Doświetlenie: Część centralna jest wyższa od naw bocznych, co umożliwia doświetlenie przez pas górnych okien. Doświetlenie z okien umieszczonych w nawie bocznej nie sięgnęłoby środka budynku. Bryła budynku: Budynek posiada wyraźny podział w bryle na nawę główną i nawy boczne. Posiada też trzy dachy: do przekrycia części centralnej oraz bocznych. Konstrukcja: wszystkie nawy są oddzielone od siebie ścianami (czy też filarami lub słupami) stanowiącymi elementy nośne. Przykłady: Kościół św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty w Toruniu, # Kościół Narodzenia NMP w Chełmie, Bazylika św. Piotra na Watykanie, Bazylika św. Marka w Wenecji.

Kościoły halowe -to kościół wielonawowy o równej wysokości wszystkich naw. Przykładem może być Bazylika Mariacka Wniebowzięcia NMP w Gdańsku, czy też Saint-Savin-sur-Gartempe we Francji. W przeciwieństwie do bazyliki, nawa główna jest oświetlona za pomocą okien umieszczonych w nawach bocznych.

Kościoły halowe stały się charakterystycznym typem kościołów w architekturze Europy

Środkowej w okresie późnego gotyku.

3.Wymień i opisz krótko daty kultury europejskiej.

Okres przedromański 950-1050 - mało zachowanych obiektów, głównie rotundy (niewielkie obiekty sakralne, rodzaj walca zwieńczony stożkowym dachem, zbudowany z odruchów kamieni),do budowy wykorzystywano kamień miejscowy. (w Strzelnie zachowała się podstawa). Absydy- pólkola przylepione do ściany, wieży z 4 stron, zakończone stożkowym dachem. Nadawały one lekkości (rotunda św. krzyża w Czechach, kamień bez obrabiania)

Okres romański 1050-1250-bazyliki trójnawowe, kościoły wykonane z kamienia. Budowle o układzie okrągłym, kwadrat, wieloboczne, ołtarz skierowany na wschód. wzdłuż ścian ciągnęły się fryzy-elementy ozdobne. skelpienia kolebkowe lub kolebkowo-krzyzowe. Przykłady: tum, kruszwica, krzywa wieża w Pizie.

Okres qotvcki 1250-1500-architektura barbarzyńska, kamień zastąpiono cegłą, dążenie do tego aby konstrukcje budowli były jaj najwyższe, kierowane ku górze, ku Bogu, charakterystycznymi elementami były ostre łuki, wąskie okna, portale.

Renesans 1500-1650-czyli odrodzenie- powrót do sztuki rzymskiej ,odstąpiono od religijności ,zwracając większa uwagę na człowieka i jego życie doczesne. To czas humanistów" wszystko co ludzkie nie jest mi obce". Zmieniano wystrój wewnętrzny kościołów. zmieniano fasady kamienic gotyckich, przykrywano je tynkiem. Powsatwały główne obiekty uzteczności publicznej-ratusze w centrach miast, pałace ,zamki. Tworzą Michał Anioł,Leonardo da Vinci.

Barokowv (ozdobnv,rokoko)1650-1770-pojawia się we Francji i początkowo kojarzy się negatywnie. To czas przeciwieństw i patosów, wyrafinowanych manier i spustoszeń. Zdobnictwo bogatsze n1Z w renesansie. Kościoły pełne przepychu,bogate w liczne obrazy,kolumny,ornamenty.Ostatni okres baroku-rokoko.powstaje wiele świątyń i kościołów. budowle pozbawione wież, nad oknami bogate

zdobienia, balkony z metalu.

Klasvcvzm,neoklasvcvzm romantyzm 1770-1900-po zmęczeniu barokiem następuje powrót do klasycyzmu,nawiązując do wzorów kultury antycznej. Rozwoj archeologii-odkrycie Pompei.Tworzą encyklopedyści­diderot, rosseau,moliere,PascaI.Wydają encyklopedię,w której wydają walkę feudalizmowi i panowaniu religii,a także władzom fr. Co prowadzi do rewolucji fr. Obiekty neogotyckie są podobne do gotyckich, rzymskich renesansowych, stosuje się ostre łuki,powstają opery,teatry,muzea,łuki triumfalne,stosuje się klasyczne porządki architektoniczne. Neoklasycyzm nie tworzy nic nowego,sugeruje się gotykiem i innymi epokami. Polega na kopiowaniu zarysów dawnych obiektów.to czas powstawania dworków gł,wiejskich.centrum sztuki stałą się Francja. Romantyzm:myśl skierowana na uczucia,wnetrze(gł literaturze i malarswtie).Nawiązywał do rychów wolnościowych,ideałów Wielkiej Rewolucji Francuskiej.Postawa buntu przeciw normom,rozwój indywidualizmu,wyższość uczucia nad rozumem.w ?ztuce­kult,orientalna,sceny hist,relig.Eklektyzm-mieszanaka stylów,łaczenie roznych elementow.Przyklady:Tower Bridże w Londynie,palac Backingam w Londynie.

Secesia 1900-1914-dążenie do zerwania z przeszłością, wprowadzanie zmian. Nie ma zasad co do przebiegu linii,występują liczne zawijasy, przejścia z płynności do ostrości,wiele ozdób,swoboda kompozycji.powstają parki przy dworach i dworkach ze zdobnymi fontannami,małe świątynie, alejki z kolumnami.Tworzą m unch, Wyspiański .Styl Witkiewiczowski-zakopiański-drewniane konstrukcje domów, kaplic, kryte . gontem czyli drewnianą dachówką.Przykłady:Park w Arkadii,pałacyk w Kórniku.

Modernizm 1912-1939-odchodzenie od stylów historycznych ,dążenie do prostoty i funkcjonalności.monumentalizm-obiekty potężne,cechy przyjęte ze wschodu,architektura moskiewska; w malarstwie obejmuje malowidła ścienne,mozaikę i witraże. Początki funkcjonalizmu: obiekty funkcjonalne;

wazny tylko sposób ustawienia,żadnych ozdób.Ciekawe projekty

wieżowców, głównie ze szkła,aluminium,żelbetonu.Konstrukcje nadawały

określony charakter miastom,były często ich symbolami.przykłady: wieża Eiffla w Paryżu,Hong-kong.

4. Co to jest:

• Menhir-w kulturze celtyckiej nieociosany lub częściowo obrobiony głaz ustawiony pionowo na grobie zmarłego. Spotykany w Anglii, Bretanii, Skandynawii, ale znany jest także w Afryce, Azji i Ameryce, gdzie pełnił prawdopodobnie funkcje kultowe.

• Akwedukt-kanał wodociągowy, rurociąg podziemny lub nadziemny, doprowadzający grawitacyjnie wodę z odległych źródeł na ogół do miast. Może być umieszczony na ar~adach przeprowadzonych nad rzekami lub nierównościami terenu. Akweduktem nazywany jest również most kanału wodnego.

• Kapitel-(głowica) to najwyższa, wieńcząca część kolumny, filaru lub pilastra, będąca pośrednim członem konstrukcyjnym między podporą (np. trzonem kolumny) - od której jest szersza, co zapewnia bardziej stabilną konstrukcję całości - oraz elementami dźwiganymi (np. belkowaniem). Ze względu na swoje usytuowanie głowica pełni także funkcje dekoracyjne.

• Rozeta- ornament architektoniczny w kształcie róży. W architekturze gotyku rozetą nazywa się okrągłe okno wypełnione witrażem i ornamentem maswerkowym umieszczone nad głównym portalem kościoła. W Krakowie znajduje się m.in. nad wejściem do Katedry na Wawelu.

• Lukarna-pionowe okienko na dachu doświetlające poddasze. Pojawiło się w architekturze gotyku we Francji. W okresie baroku najbardziej ozdobne, od XIX w. stopniowo pozbawiane detali architektonicznych, stosowane do dnia dzisiejszego, zachowało swoją praktyczną rolę.

• Kanelowanie(krenelaż) - jest to element architektoniczny w postaci zwieńczenia murów obronnych i baszt tzw. zębami, pomiędzy którymi znajduje się wolna przestrzeń; miało to ułatwić obronę w

czasie oblężenia - mianowicie w prześwitach pomiędzy zębami byli rozlokowani łucznicy. Blanki wykorzystywano w budownictwie obronnym, głównie w średniowieczu, bądź w stylach nawiąz~jących do średniowiecza (np. w neogotyku - blanki gwelfowskie, blanki gibelińskie) jako element dekoracyjny .

• Przypora-mur odchodzący prostopadle na zewnątrz od ściany wysokiego budynku pełniący funkcję konstrukcyjną. Patrząc na niego z boku, rozszerza się ku dołowi schodkowo lub pochyło. Podtrzymuje ścianę i równoważy siły rozporowe od znajdującY9h się w środku łęku lub sklepienia. Umożliwia stosowanie dużych, wysokich okien, zajmujących dużą powierzchnię ścian, które przez to traciły swoją funkcję nośną. Stosowany także w budowlach technicznych jak ściany fortyfikacji, kanałów itp .

• Tvmpanon-w architekturze klasycznej (starożytna Grecja, starożytny Rzym, renesans, klasycyzm) wewnętrzne trójkątne pole frontonu, często wypełnione rzeźbą.W architekturze romańskiej i gotyckiej półkoliste lub ostrołukowe pole wypełniające przestrzeń między nadprożem a łukiem portalu, wypełnione najczęściej płaskorzeźbą o tematyce Sądu Ostatecznego.

  1. Gdzie znajdują się obiekty:

-Luanq Prabanq-miasto w północnym Laosie, nad

rzeką Mekong, stolica prowincji Luang Prabang. 68,4 tys. mieszkańców (1985). Centrum religijne Laosu, największe w kraju skupienie świątyń buddyjskich (20 pagód).

Ośrodek handlowo-usługowy regionu rolniczego (uprawa ryżu, kukurydzy). Przemysł włókienniczy, materiałów budowlanych, obuwniczy, drzewny i spożywczy. Port rzeczny i portlotniczy ..

Zabytki: świątynie buddyjskie z XVI-XIX w. m.in. Wat Chieng

Thong z XVI w.,

zabytkowy pałac królewski. Dzisiaj znajduje się na liście światowego dziedzictwa

UNESCO .

Anqkor- zabytkowy kompleks, w skład którego

wchodzi miasto, zespoły świątynne, park archeologiczny, tereny leśne i zbiorniki wodne, obejmujący obszar ponad 400 km2, będący pozostałościami po państwie Khmerów. Położony jest parę kilometrów na północ od miasta Siem Reap, w prowincji o tej samej nazwie, w Kambodży. Angkor wpisany jest na listę światowego dziedzictwa kultury UNESCO.

6. Jak się nazywa i z czego się składa świątynia islamu.

Meczet- składa się z obszernego dziedzińca, bez przykrycia, bez dachu, jest to konstrukcja prosta. we wnętrzu na podłodze znajdują Się dywany, wchodzi się do niej boso,z zasłoniętymi ramionami, łydkami.

7. Wymień kraje na półwyspie indochińskim.

Chiny, Laos, Kambodża, Wietnam

8. Co to są świątynie monolityczne.

9. Co oznacza termin Ameryka Łacińska.

Ameryka Południowa wraz z Ameryką Środkową. Termin po raz pierwszy pojawił się w 1856 roku w pismach kolumbijskiego piśarza i publicysty, żyjacego i tworzącego na emigracji w Paryżu: Jose Marii Torresa Caicedo. Niemal równocześnie zaczął używać takiej nazwy pisarz chilijski Francisco Bilbao. Nazwa ma uzasadnienie historyczne - jest to część kontynentu amerykańskiego skolonizowana prawie w całości przez dwa państwa położone na Półwyspie Iberyjskim - Hiszpanię i Portugalię. Z tego powodu we wszystkich państwach latynoamerykańskich mamy do czynienia z podobnymi strukturami społecznymi, gospodarczymi, kulturowymi (w tym językiem urzędowym, którym jest język hiszpański - z wyjątkiem Brazylii, w której mówi się po portugalsku), wyraźnie różnymi od pozostałej części Ameryki, zwanej Angloameryką (Ameryką Anglosaską).Część hiszpańskojęzyczną Ameryki Łacińskiej nazywa się Hispanoameryką, a portugalskojęzyczną - Luzytoameryką.

Jest to obszar leżący na południe od rzeki Rio Grande, wszystko aż po Patagonię· Język, który tutaj funkcjonuje to głównie hiszpański, również portugalski.

10. Wymień kultury prekolumbijskie.

Kultura Puebla, kultura Olmeków, kultura Teotihuacan, kultura Zapoteków, kultura Majów, kultura Azteków, kultura Nazca.


Wyszukiwarka