KONFLIKTY WE WSPÓŁCZESNYM ŚWIECIE

Dr Artur Wejkszner

zaliczenie: koło (1 pytanie - teoria, 1 pytanie - wybrany konflikt) + obecność

1.Haliżak E. „Stosunki międzynarodowe w regionie Azji i Pacyfiku” Warszawa 1999

2.Dobrzycki W. „Ameryka Łacińska we współczesnym świecie” Warszawa 1989

kontakt telefoniczny w godzinach 21 - 23 pod numerem 602 603 398

Sytuacja sporu poprzedza sytuację konfliktu

Systematyka sporów i konfliktów

Istota sporu międzynarodowego:

1. przez spór międzynarodowy należy rozumieć taką sytuację, w której państwa występują ze skonkretyzowanymi, sprzecznymi stanowiskami i roszczeniami,

2. spór międzynarodowy to taki stan stosunków między stronami na arenie międzynarodowej, który dowodzi braku możliwości pogodzenia interesów stron,

3. Stały Trybunał Sprawiedliwości Międzynarodowej określił pojęcie sporu jako „ nieporozumienie w przedmiocie prawa lub faktu, sprzeczność stanowisk prawnych lub interesów między dwoma podmiotami”

Spory o charakterze politycznym i prawnym

1.Typologia sporów międzynarodowych

1. prawne - ich ocena opiera się na określonej normie prawa międzynarodowego,

2. polityczne

2.Wg STSM-u sporami prawnymi są:

1. spory wynikające z wykładu umowy,

2. każda kwestia prawa międzynarodowego,

3. ustanowienie faktu stanowiącego pogwałcenie prawa międzynarodowego,

4. rodzaj i zakres odszkodowania należnego za zerwanie zobowiązań międzynarodowych.

Spory rozstrzygamy zawsze przy użyciu środków pokojowych

3.Spory:

1. zwykłe - nie zagrażające bezpieczeństwu międzynarodowemu mogą zostać nierozwiązane,

2. kwalifikowane - czyli sytuacje lub spory zagrażające pokojowi, prawo ich kwalifikowania przypada Radzie Bezpieczeństwa (art.34 KNZ)

Rozstrzyganie sporów międzynarodowych

We współczesnym prawie istnieje nakaz załatwiania sporów wyłącznie metodami pokojowymi mówi o tym art. 2 ust. 3 KNZ

!art. 51 - mamy prawo użyć siły wyłącznie w samoobronie

Rozstrzyganie sporów

Spory i konflikty etniczne można rozwiązać w bezkrwawy sposób poprzez:

1. udostępnienie wrogim stronom forum, na którym mogą one rozpatrywać przyczynę sporów,

2. stworzenie możliwości rozładowania nagromadzonego gniewu, aby w ten sposób zmniejszyć stopień zawartości frustracji stron sporu, konfliktu,

3. udział neutralnych rozjemców zyskujących zaufanie obu stron,

4. gesty dobrej woli.

Sposoby rozstrzygania sporów:

1. nieprowadzące do wiążącego dla stron rozstrzygnięcia

• negocjacje,

• dobre usługi i pośrednictwo,

• badania i koncyliacja -> komisje, odkrycie pierwotnych przyczyn sporu

2. prowadzące do wiążącego dla stron rozstrzygnięcia:

• arbitraż (sądownictwo polubowne),

• stałe sądownictwo międzynarodowe (MTS).

Reprezentacje:

• głowa państwa,

• szef rządu,

• ambasador,

• minister spraw zagranicznych .

Dobre usługi - trzecie państwo doprowadza do negocjacji przy stole.

Usługi mediacyjne - trzecie państwo doprowadza do negocjacji za stołem i partycypuje w rokowaniach.

Arbitraż - strony mają wpływ na skład sędziowski, sam przebieg procesu jest taki sam jak w przypadku innych sądów.

Istota konfliktu międzynarodowego

Do konfliktu (z łac. conflictus - zderzenie) dochodzi wtedy, gdy jedna ze stron podejmuje aktywne działania mające na celu narzucanie drugiej stronie swojego punktu widzenia a druga strona przeciwstawia się im.

Przyczyny konfliktu międzynarodowego

1. płaszczyzna jednostkowa:

1. cechy charakterystyczne rodzaju ludzkiego ->ludzkość chce przetrwać - wojna jest produktem defektu ludzkiej natury,

2. cechy charakterystyczne poszczególnych przywódców.

2. płaszczyzna państwa i społeczeństwa:

1. brak demokracji,

2. stagnacja gospodarcza,

3. konflikty między grupami społecznymi.

3. system międzynarodowy:

1. imperializm,

2. teoria przemiany sił (Organski, Modelski).

Pokój demokratyczny - rządy republikańskie rzadziej prowadzą wojny, w państwach demokratycznych polityków, który przejawiają nadmierną agresję eliminuje się

Państwo burżuazyjne, aby mogło się rozwijać prowadzi politykę imperialistyczną, ekspansywną

Typologia konfliktów międzynarodowych:

1. kryterium zasięgu:

1. konflikty wewnętrzne,

2. konflikty zewnętrzne.

2. kryterium sprawiedliwości:

1. konflikty sprawiedliwe -> obrona fundamentalnych wartości (np. bezpieczeństwa), działanie w samoobronie,

2. konflikty niesprawiedliwe.

3. kryterium legalności:

1. konflikty legalne,

2. konflikty nielegalne.

Współczesne prawo międzynarodowe np. zabrania atakowania celów cywilnych, sugeruje w jaki sposób traktować jeńców.

Typologia konfliktów zbrojnych:

1. kryterium celów działań zbrojnych:

1. kolonialne lub antykolonialne,

2. imperialistyczne lub antyimperialistyczne,

3. obronne,

4. narodowowyzwoleńcze.

2. kryterium sposobu prowadzenia działań zbrojnych:

1. konflikty lądowe,

2. morskie,

3. powietrzne.

*ponadto wszystkim tym konfliktom może towarzyszyć użycie broni a, b lub c

Zmiany sposobu prowadzenia walki w perspektywie historycznej

OKRES	SPOSÓB PROWADZENIA WALKI
CZASY PRECHISTORYCZNE	MACZUGI, KAMIENIE, WALKI MIĘDZYPLEMIENNE
STAROŻYTNOŚĆ	MIECZE, TARCZE, WŁÓCZNIE, STRZAŁY, RYDWANY, KAWALERIA, rzymianie stosowali np. taktykę opartą na koordynacji piechoty i kawalerii
ŚREDNIOWIECZE	FORTYFIKACJE, ZAMKI, DŁUGI ŁUK, PROCH STRZELNICZY, ARMATY
WIEK XVIII i I POŁOWA XIX	WZROST ZNACZENIA FLOTY, WROST ZASIĘGU BRONI PALNEJ, POWSTANIE ARMI ZAWODOWEJ
I WOJNA ŚWIATOWA	WOJNA POZYCYJNA, BROŃ CHEMICZNA, WPROWADZENIE DO UŻYCIA CZOŁGÓW I SAMOLOTÓW, KARABINY MASZYNOWE, ŁODZIE PODWODNE
II WOJNA ŚWIATOWA	WOJNA BŁYSKAWICZNA, ZDECYDOWANE UDERZENIE SIŁAMI POWIETRZNYMI I LĄDOWYMI, STRATEGICZNE BĄBARDOWANIA, SZYBKIE PRZEMIESZCZENIE SIĘ SIŁ PANCERNYCH WOJNA GLOBALNA POCZĄTKI WYKORZYSTANIA BRONI NUKLEARNEJ

Fazy konfliktu:

1. początek konfliktu - dochodzi do niego gdy jest sprzeczność interesów,

2. rozwój konfliktu - który może przejść przez następujące stadia,

3. tlący się konflikt,

4. kryzys,

5. wojna,

6. rozwiązanie konfliktu - kapitulacje, włączenie się stron trzecich

Zakończenie konfliktu zbrojnego następuje w formach:

1. kapitulacji jednej ze stron,

2. rozejmu (zawieszenie aktywnych działań zbrojnych w czasie i przestrzeni),

3. preliminaria pokojowe - postanowienia odnośnie warunków pokoju (np. umowa poczdamska),

4. powtórzone w traktacie pokojowym obejmujące szeroki zakres zagadnień dwustronnych, podlegają one weryfikacji parlamentu.

Istota wojny

W międzynarodowym prawie publicznym pojęcie wojna jest węższe od pojęcia „konflikt zbrojny” . Według Istvana Kende wojna jest gwałtownym konfliktem masowym, który charakteryzuje się następującymi cechami:

• w walkach biorą udział dwie lub więcej zorganizowane siły zbrojne, z których co najmniej po jednej stronie biorą udział regularne oddziały wojskowe,

• obie walczące strony zorganizowane są wg określonego schematu, istnieje planowana i zorganizowana struktura działań zbrojnych,

• istnieje ustalona chronologiczna kontynuacja konfliktu zbrojnego oraz centrum dowodzenia.

Sipla : wojną jest większy konflikt zbrojny w którym przez dłuższy okres walczą oddziały wojskowe podległe dwóm lub więcej rządom.

Typologia wojen

Kryterium charakteru działań wojennych:

1. wojna totalna - uczestniczy w niej wielu państw w tym największe potęgi militarne, strony korzystają z wszystkich dostępnych rodzajów broni (np. I i II Wojna Światowa),

2. wojna ograniczona - to wojna mająca miejsce na ograniczonym geograficznie obszarze i z wykorzystaniem niektórych typów dostępnej broni (wojna koreańska, wojna w Zatoce),

3. wojna domowa - to wojna między frakcjami w ramach jednego państwa, walczącymi o kontrolę na jego terytorium lub możliwość utworzenia rządu (wojny domowe w państwach afrykańskich, na obszarze poradzieckim),

4. wojna asymetryczna - to wojna między stronami dysponującymi nierównymi siłami, w której słabsza (która jest stroną niepaństwową) z nich stara się zneutralizować siły (np. przewagi technologicznej) przeciwnika przez wykorzystanie jego słabości.

Pojęcie stosowania siły i napaści

Pojęcie stosowania siły dotyczy to sytuacji, w których ma miejsce starcie sił zbrojnych dwóch lub więcej przeciwników. Odnosi się także do akcji zbrojnych, które nie napotykają zbrojnego oporu, np. interwencje zbrojne, demonstracje o charakterze wojennym.

Definicja napaści w uchwale 20 ONZ z 14 grudnia 1974 roku - wedle której napaścią jest użycie sił zbrojnych przez państwo przeciwko suwerenności terytorialnej integralności lub politycznej niezawisłości drugiego państwa lub w innym celu niezgodnym z KNZ.

Napaścią w szczególności będzie:

1. blokada portów lub wybrzeża państwa przez siły zbrojne drugiego państwa,

2. działalność państwa polegająca na udzieleniu zezwolenia w odniesieniu do terytorium oddanego do dyspozycji drugiego państwa, aby było ono użyte przez to państwo do dyspozycji drugiego państwa dla dokonania aktu napaści przeciwko trzeciemu państwu,

3. wysłanie przez jakieś państwo w swoim imieniu zbrojnych band, najemników, oddziałów nieregularnych dokonujących zbrojnych działań przeciwko drugiemu państwu o takiej wadze, że równają się one aktom powyższym lub poważnemu zaangażowaniu sił na tym obszarze.

Antecedencje historyczne

Problematyka wojny zajmowali się już starożytni.

Do najsłynniejszych uczonych w dziedzinie wojskowości i najbłyskotliwszych dowódców starożytnych Chin należy Sun Tzu. Jego najsłynniejsze dzieło „Sztuka wojny” zostało napisane pomiędzy 2400 a 2500 lat temu.

Dlaczego dzieło Sun Tzu należy uznać za unikatowe w porównaniu z innymi pracami poświęconymi sztuce wojennej.

Jest to starożytna praca na temat uniwersalnych praw wojny. Stanowi dogłębne przedstawienie czynników wiodących do zwycięstwa i porażki , szczególnie podkreślając konieczność kalkulacji.

Zwraca uwagę na zależności pomiędzy wojną, a takimi czynnikami jak polityka, ekonomia, dyplomacja.

Strategia a nie siła.

Wyraża przekonanie że podczas wojny „najwyższa doskonałość to pobicie przeciwnika bez walki” - konieczne jest zatem użycie różnorodnych środków politycznych, dyplomatycznych, ekonomicznych, technicznych zamiast czysto wojskowej siły.

Podczas wojny należy wykorzystać inicjatywę i tak poprowadzić działania wojskowe, aby zwabić przeciwnika.

Podkreśla to, że dowódca musi prowadzić wroga na pole bitwy w znaczeniu taktycznym i strategicznym.

Zauważa ważność elastycznego wykorzystania wojsk stosownie do pozycji i kondycji wroga, własnych sił i topografii.

Przywiązuje wielką wagę do zasady „znaj swego wroga i znaj siebie” niezbędnej do wygrania wojny, co oznacza konieczność zachowania realizmu i strategicznego podejścia.

1

---