MIĘDZYMARODOWE STOSUNKI GOSPODARCZE

WYKŁAD 1 (23.09.2007r.)

Międzynarodowe stosunki gospodarcze - nauka o sposobach i narzędziach, przy pomocy, których społeczeństwa decydują o alokacji dóbr w ujęciu międzynarodowym w celu zaspokojenia potrzeb; nauka społeczna badająca zachowania ludzi w sytuacjach ekonomicznych.

Płaszczyzny współpracy, sposoby alokacji w międzynarodowych stosunkach gospodarczych:

1. Międzynarodowy przepływ towarów

• eksport

• import

• handel tranzytowy

2. Międzynarodowy przepływ usług (pierwszoplanowy czynniki determinujący wymianę)

3. Międzynarodowy przepływ czynników produkcji

• kapitał (właściciel kapitału musi być ten sam, do celów gospodarczych)

• siła robocza

• ziemia

4. Międzynarodowy przepływ pieniężny (dokonywanie płatności za towary i usługi, zmienia się właściciel kapitału)

Klasyczne formy handlu zagranicznego

Eksport - wywóz za granicę towarów pochodzenia krajowego lub w znacznym stopniu przetworzonych w kraju w celu ich sprzedaży oraz świadczenie usług cudzoziemcom; za eksport możemy uznać tylko sprzedaż za granicę

Eksport bezpośredni:

• głównym przedmiotem transakcji są dobra inwestycyjne

• bezpośredni kontakt z klientem

• dobra znajomość rynku przez producenta

• konieczność własnej akwizycji i dbałości o rynek

• własny dział eksportu

• dłuższa droga zbytu

• własny magazyn wysyłkowy

• własny serwis i magazyn części zamiennych

• długoterminowe kredyty

• wzrost zaangażowania kapitału

• wysokie ryzyko kredytowe

• niezalecana dla małych przedsiębiorstw

Eksport pośredni

• sprzedaż towarów przez producenta w kraju

• producent nie zawiera transakcji zagranicznych

• dystrybucja poprzez przedsiębiorstwo handlu zagranicznego

• znajomość poprzez pośrednictwo specyficznych dla poszczególnych krajów sieci sprzedaży

• doświadczenie rynkowe pośredników, specjalizacja

• ryzyko błędnych informacji o popycie na towary producenta

• wymóg przekazania prawa wyłącznej sprzedaży

• preferowane przez średnie przedsiębiorstwa

• producent unika tworzenia własnej sieci zbytu za granicą

• preferowany w przypadku niewielkich lub nieregularnych dostaw towarów oraz przy sprzedaży produktów seryjnych

• nie wymaga angażowania kapitału przez producenta na cele składowania i dystrybucji

• może zaistnieć sytuacja anonimowości producenta, wtedy pośrednik nadaje markę

• preferowana powinna być wśród wytwórców produktów jednorodnych

Import - przywóz zza granicy w celu wykorzystania na rynku wewnętrznym oraz przyjęcie usług od cudzoziemców

Import bezpośredni

• głównie surowce i półfabrykaty

• dysponowanie przez dłuższy czas dużymi ilościami towarów, nieprzerwany przepływ materiałów

• bezpośredni kontakt z klientem

• własny oddział zagraniczny, własna orientacja rynku, własna akwizycja

• wymaga urządzenia magazynu importowego

• ryzyko transportowe importera

• większe zaangażowanie kapitału

Import pośredni

• dokonywany nieregularnie bądź w małych ilościach, rozproszony w wielu krajach

• korzystniejsze ceny poprzez masowe zakupy przez firmę handlu zagranicznego

• konieczna dobra znajomość rynku przez firmy handlu zagranicznego

• możliwość przystosowania importowanych towarów przez firmę handlu zagranicznego do wymagań odbiorców

• brak problemu z poszukiwaniem źródeł zaopatrzenia

• stała gotowość dostaw

Pośrednia forma wymiany istnieje tylko wtedy gdy pośrednik jest odpowiednio w kraju importera lub eksportera.

Handel tranzytowy

• tylko obrót towarowy; siedziba firmy, która dokonuje transakcji kupna/sprzedaży nie znajduje się ani w kraju eksportera ani w kraju importera

• towary o charakterze jednorodnym, masowe np. kawa, herbata, ropa

Dlaczego stosuje się handel tranzytowy?

• względy polityczne - miedzy dwoma krajami nie są zawarte stosunki gospodarcze, zakup dokonywany jest za pośrednictwem przedsiębiorstwa (państwa), które utrzymuje stosunki gospodarcze z obydwoma przedsiębiorstwami (państwami)

• względy ekonomiczne - trzeci kraj może mieć korzystniejsze warunki dostępu do rynku innego kraju

Re-eksport bezpośredni - towar, który jest przedmiotem transakcji przemieszcza się z kraju importera do kraju eksportera bez przekraczania strefy celnej kraju tranzytowego, który jest pośrednikiem

Re-eksport pośredni - towar podąża drogą zawieranych umów, przy przemieszczaniu towaru wchodzi on w obszar celny kraju tranzytowego

Geneza i ewolucja handlu międzynarodowego.

Wiek XX to ,,wybuch'' handlu międzynarodowego.

We wcześniejszych okresach handel międzynarodowy obejmował tylko dobra luksusowe.

Handel zagraniczny miał charakter sporadyczny, nie masowy czy trwały. Na sporadyczność wymiany wpływał brak komunikacji wśród środowisk wytwórczych. Produkcja nie była dopasowywana do potrzeb. Oferta kupców zmieniała się wraz z ich przemieszczaniem się. Wymiana nie była celem samym w sobie.

Z czasem zwiększał się obszar wymiany towarów. Pojawił się pieniądz, początkowo towarowy, później kruszcowy. W XIV, XV wieku zaczęto dążyć do gospodarki towarowej. W wieku XVI można już było zauważyć wyraźna cechę masowości w handlu. Przedmiotem wymiany masowej były dobra strategiczne (sól, drzewo, smoła, płótno, zboże).

Przełom w przemianach w handlu stanowiły Wielkie Odkrycia Geograficzne. Pojawiły się nowe dobra (kruszce, minerały). Zwiększył się znacząco zakres geograficzny wymiany, ale zabrakło rewolucji w rodzaju i sposobie wymiany. W dalszym ciągu brakowało odpowiedniej komunikacji w handlu. Istniała bariera transportowa, której skutkiem był bardzo długi czas transportu.

Kolejny przełom w handlu zagranicznym stanowiła I rewolucja przemysłowa (XVIII-XIX). Pojawiły się nowe środki transportu takie jak kolej czy statki parowe. Zwiększyła się wydajność produkcji (gospodarstwa towarowe, towarowo-pieniężne). Zaczęto produkować po to żeby sprzedać. Poszczególne kraje zaczęły się specjalizować w produkcji konkretnych dóbr. Powstało wiele zakładów przemysłowych. Zaczęto również zgłaszać zapotrzebowanie na rośliny wykorzystywane w przemyśle, rudy oraz węgiel. Motorem napędowym handlu zagranicznego był postęp techniczny i wynikająca z tego większa wydajność czynników produkcji.

II i III rewolucja przemysłowa zaowocowały pojawieniem się takich środków transportu jak np. samoloty. Zwiększyła się również w dużym, stopniu dostępność informacji.

Efektem I rewolucji przemysłowej było powstanie gospodarki światowej, która pozostała bez większych zmian do wybuch I Wojny Światowej. Gospodarka światowa jest to system stale istniejących powiązań gospodarczych obejmujących swym zasięgiem cały świat.

Cechy gospodarki światowej

1. Główne centrum handlu zagranicznego - Europa Zachodnia, mocarstwa kolonialne

Kraje te eksportowały głównie dobra przemysłowe co było skutkiem rewolucji przemysłowej. Eksportowano do Reszty Świata, swoich kolonii (bo nie było barier, sprzedawano drogo). Niewielki eksport odbywał się na rynek Stanów Zjednoczonych i Kanady. Był to rynek chroniony, działał na innych warunkach gdzie obowiązywały ceny rynkowe. Eksportowi podlegały w większości dobra luksusowe. Import dotyczył głównie surowców mineralnych i żywności (produkty rolne). Obserwowano wysoki wolumen importu ze Stanów Zjednoczonych i Kanady (surowce).

2. Stany Zjednoczone i Kanada

Kraje te korzystały z osiągnięć rewolucji przemysłowych. Uprzemysławiały się w bardzo szybkim tempie wprowadzając nowe technologie. Był to bardzo chłonny rynek wewnętrzny. Eksportowali na małą skalę bo nie było gdzie sprzedawać. Eksport prowadzili głównie do niepodległych państw Reszty Świata, do Europy surowce. Większa część importu pochodziła z Reszty Świata (surowce, produkty rolno-spożywcze, przyprawy, kawa). Z Europy importowano wyroby luksusowe.

3. Reszta Świata

Importowano towary przemysłowe, ale głównie z Europy. Eksport obejmował surowce oraz produkty rolno-spożywcze, które trafiały do Europy Zachodniej i Stanów Zjednoczonych.

W ujęci dwustronnym gospodarka światowa nie bilansowała się. Jedna gdy spojrzymy z perspektywy trzech podmiotów była zbilansowana.

Europa Zachodnia

• nadwyżka z Resztą Świata

• deficyt ze Stanami Zjednoczonymi i Kanadą

Stany Zjednoczone i Kanada

• nadwyżka z Europą Zachodnią

• deficyt z Resztą Świata

Reszta Świata

• nadwyżka ze Stanami Zjednoczonymi

• deficyt z Europą Zachodnią

1

---