ZAGADNIENIA - PEDAGOGIKA

1. Kształcenie i wychowanie w pedagogice:

- pozytywistycznej (str. 203)+

1)Tworzenie projektów edukacyjnych i oświatowych oraz zastosowanie ich w praktyce. 2)Wykorzystywanie badań empirycznych z różnych dyscyplin naukowych, szczególnie twierdzenia i teorie psychologiczne. 3)Wychowanie jako najważniejszy proces edukacji. 4)Ograniczenie ingerencjii państwa w kształcenie. 5)Edukacja jako podtrzymanie życia społecznego. 6)Wykreowanie grup społecznych (kultura,sztuka,język,religie,stereotypy). 7)Umysł ludzki podatny na ćwiczenia

„Dostarczając człowiekowi wiedzy, którą w nadmiarze produkuje nauka, możemy go właściwie dowolnie kształtować. Nauczanie przestaje być tylko nauczaniem, ale - pozostając nim - staje się także, może nawet przede wszystkim, wychowaniem, wychowywaniem, wychowaniem „nowego człowieka”.”

W pedagogice pozytywistycznej miał miejsce proces unaukowienia myślenia o edukacji (w tym także unaukowienia myślenia o celowościowych procesach edukacji, a mianowicie procesach kształcenia i wychowania).

WYCHOWANIE WG RADLIŃSKIEJ (tj. 3 x W) czyli:

1. Wzrost - chodzi o sferę biologiczną - wspomaganie w rozwoju dziecka (wzroście) zapewnienie dziecku wyżywienia, higieny, aktywności fizycznej, uzupełnienia braków.

2. Wzrastanie w społeczeństwo - wychowanie w sferze społecznej, czyli stwarzanie warunków we wchodzenie w role społeczne bazą jest rodzina , jest to miejsce gdzie nabywa zasady funkcjonowania w społeczeństwie

3. Wprowadzenie w wartości kulturalne - udostępnienie dóbr kultury wyzwolenie zainteresowań

Generalnie wychowanie wg. Radlińskiej to wspomaganie w rozwoju BIOSOCJOKULTURALNYM

- kultury

1)obowiązek kształcenia spoczywa na starszej generacji, która ma się czuć odpowiedzialna za poziom wykształcenia 2)instynktowy stosunek wychowawczy 3)osobowość jako duchowa struktura wartości 4)warstwicowa koncepcja wychowania (poszczególnym etapom kształcenia przypisywane są odpowiednie wartości:dobro,piękno,prawda) 5)postać kulturowa jako nośnik tworzący religię,naród,państwo 6)opracowanie teorii kształcenia przedszkolnego, szkolnego i uniwersyteckiego 7)wybór celów kształcenia 8)kształcenie jako stopniowy proces 9)dydaktyka jako nauka praktyczna.

Pedagogika kultury proponuje wychowanie oparte na przeżywaniu i interpretacji kultury, które zmierza tak naprawdę do rozumienia i kształtowania jednostkowego bytu - człowieka. Pedagogika ta wiąże się więc z apelem o podjęcie wysiłku kształcenia i o przejęcie przez jego uczestników (uczniów i nauczycieli) odpowiedzialności za sposoby samorozumienia. W tym sensie staje się teorią nie tylko kształcenia, ale i samokształcenia.

- Obowiązek kształcenia spoczywa na starszej generacji. Samo wychowanie jest więc z jednej strony przekazem międzygeneracyjnym, z drugiej natomiast opiera się na osobowej relacji pedagogicznej, która można opisać jako „swoistego rodzaju postawę duchową. Podstawą wychowania jest tedy zaangażowana relacja dorosłego człowieka do człowieka dorastającego, i to ze względu na niego samego, gdyż pozyskuje on swoje życie i własną postać.

PEDAGOGIKA KULTURY - KONCEPCJE WYCHOWANIA

1. wychowanie oparte na przeżywaniu i interpretacji kultury,

2. zaangażowana człowieka dorosłego w pracę z człowiekiem dorastającym - wychowanie ma charakter dialogu. Konieczne jest coś w rodzaju namiętnej więzi pomiędzy uczniem a nauczycielem,

3. dążenie do autonomii i pełni osobowości.

WARSTWICOWA KONCEPCJA WYCHOWANIA Sergiusza Hessena

Poszczególnym etapom kształcenia przypisuje się odpowiednie struktury wartości i odpowiednie oddziaływania wychowawcze:

1. od anomii - człowiek jako istota biologiczna, wymagająca pielęgnowania,

2. przez heteronomię - człowiek jako istota społeczna, wymagająca „urobienia”, a więc wrastająca w kulturę i przyjmująca niekiedy na drodze przymusu wychowawczego poszczególne wartści,

3. do autonomii - człowiek jako istota wykształcona. Osoba moralnie dojrzała, która przyswoiła najwyższe wartości kulturowe.

Pedagodzy kultury twierdzili, że istnieją tzw. wartości absolutne: dobro, prawda, piękno.

- personalistycznej

- egzystencjalnej

- religii

- nowego wychowania

1)Swobodne wychowanie uciekające od schematów 2)Zachwyt metodą eksperymentalną, medycyną, psychologią, etnologią. 3)Krytyka szkoły tradycyjnej i podstawowych pojęć 4)Pajdocentryzm, poszanowanie naturalnego rozwoju dziecka. 5)Wybór środowiska dla szkoły. 6)Znajomość indywidualnych cech dziecka. 7)Współpraca szkoły z rodziną. 8)Selekcja uczniów wg kryteriów psychologicznych. 9)Dominacja zagadnień wychowawczych nad dydaktycznymi. 10)Nauka oparta na aktywności dzieci-samodzielność, twórczość. 11)Samorzutność organizowania życia społecznego dziecka. 12)Wspieranie wychowania estetycznego. 13)Koedukacja.

- Waldorf

- pragmatyzmu

- Marii Montessori

O wychowaniu pisała w następujący sposób:„Wychowanie to rodzaj pomocy osobie ludzkiej w osiąganiu przez nią niezależności oraz pomoc dawana dziecku od urodzenia w jego psychiczno - duchowym rozwoju.”

Maria Montessori wysuwała postulat wychowania naturalnego, co znaczy, że w wychowaniu należy uwzględniać naturalne prawa rozwoju, naturalne reakcje i naturalne tendencje występujące w zachowaniu wszelkich istot żywych. Była  przekonana, że poznawanie i opanowywanie rzeczywistości otaczającej człowieka dokonuje się nie tylko przez intelekt. Uważa ona, że dziecko dzięki właściwością „absorbującej psychiki” świadomie chłonie wrażenia i zdobywa wiedzę wraz z doświadczeniem.

Warto również wspomnieć, że była zwolenniczką tezy, iż wychowanie fizyczne wspomaga wychowanie umysłowe.

Maria Montessori  zanalizowała cykl rozwojowy jednostki ludzkiej i uporządkowała chronologicznie tzw. wrażliwe fazy i wyraźnie sprecyzowała ich treść:
1. faza wrażliwości na język mówiony i pisany, na ruch, zachowania społeczne i porządek

(od momentu narodzin do 6 roku życia); Absorbujący duch działa w okresie między narodzinami a 3. rokiem życia. Po tym okresie wzrasta wrażliwość na porządek. „To okres, kiedy ze stanu nieświadomości dziecko buduje już świadomie swoją osobowość.” Tworzą się tu klasyfikacje i pojęcia.

2. faza wrażliwości na moralność, sprawiedliwość, dobro i zło , uczucia religijne, różne dziedziny nauki (od 7 do 12 roku życia); W tym okresie do głosu dochodzi w coraz większym stopniu świadomość. Jest to czas rozpoznawania reguł, wartości i norm moralnych w otoczeniu społecznym. Wzrasta zainteresowanie światem roślin i zwierząt, rośnie podatność na zdobywanie wiedzy.
3. faza wrażliwości na godność osobistą, odpowiedzialność, wiarę we własne siły

(od 13 do 18 roku życia); To okres poszukiwania własnych systemów wartości i norm, szukanie sensu życia, próby sprawdzania własnych sił i możliwości.

Z przedstawionych założeń wyłania się idea, że pedagogika powinna brać pod uwagę potrzeby dziecka i do wspomnianych wyżej okresów przygotować odpowiednią koncepcję wychowania.
Ważną częścią Pedagogiki Montessori jest oryginalny zestaw pomocy dydaktycznych zwany Materiałem Montessori. Materiały dydaktyczne można podzielić na następujące kategorie:

• materiał praktyczny - umożliwia wykonywanie ćwiczeń przydatnych w codziennym życiu; są to ćwiczenia związane np. ze zwyczajami społecznymi czy troską o środowisko

• materiał sensoryczny - umożliwia poznanie zmysłowe, jest pomocny w wyzwalaniu aktywności intelektualnej

• materiały do nauki różnych dziedzin wiedzy, np. języka, kultury, matematyki, przyrody

• materiał artystyczny - jest pomocny w wyrażaniu aktywności plastycznej, muzycznej i zręcznościowej

• materiał religijny - związany z nauką religii

Bardzo ważne w metodzie Montessori jest otoczenie, w którym przebywa dziecko. Może ono wspomagać w pełni harmonijny rozwój osobowości dziecka - sprawia, że czuje się ono szczęśliwe i radosne; szybko i chętnie się uczy. Respektuje kolejne fazy zainteresowań, związane z rozwojem dziecka. Wszystkie materiały są uporządkowane tematycznie i łatwo dostępne - umieszczone w zasięgu ręki dziecka. Nauczyciel jest pośrednikiem pomiędzy otoczeniem i dzieckiem, pomaga dziecku samodzielnie odkrywać rzeczywistość.

- Janusza Korczaka

Wychowanie według tego wybitnego pedagoga respektuje potrzeby i dążenia dziecka do własnej aktywności i samodzielności, a zarazem realistycznie uwzględnia jego słabości.

W swoich dziełach autor uwzględnił także przesłanie do wychowawców. Dotyczyło ono respektowania praw dziecka takich jak:

• Prawo do szacunku

• Prawo do miłości

• Prawo do tajemnic

• Prawo do samostanowienia

• Prawo do własności

• Prawo do własnego rozwoju i dojrzewania

• Prawo do ruchu, do zabawy, do pracy i badania

• Prawo do sprawiedliwości w życiu

Wychowanie według Korczaka to przede wszystkim opieka, obrona, obowiązek chronienia dzieci przed niedomaganiami otaczającego ich świata, nieuporządkowanego, źle urządzonego, prawie w ogóle nie dostrzegającego istnienia dzieci, nie rozumiejącego potrzeb i spraw młodszych pokoleń.

„Wychowywać - znaczy chować, chronić, ukrywać przed krzywdą i szkodą, zabezpieczyć.”

Janusz Korczak jest twórcą koncepcji Nowego Wychowania, której istotą jest poszukiwanie gwarancji dla ludzkiej, a nade wszystko dziecięcej wolności i dla sensu ludzkiego życia. W jego dziełach możemy dostrzec optymistyczną wiarę w dobroć natury ludzkiej. Jest on jednym z nielicznych pedagogów Nowego Wychowania, którzy potrafili łączyć myślenie naukowe z myśleniem praktycznym.

Podstawowe założenia pedagogiki według Janusza Korczaka są następujące:

• dziecku należy się szacunek, powinno być traktowane jako podmiot, gdyż rozwija się dzięki własnej aktywności;

• wychowanie powinno być traktowane jako proces oparty na partnerstwie;

• dziecko ma prawo do opieki;

• całe społeczeństwo dorosłych powinno być odpowiedzialne za warunki życia dziecka;

• powinno się poszukiwać i pogłębiać wiedzę o dziecku;

• wszelkie techniki zastosowane w działaniach pedagogicznych powinny wynikać z założeń danego systemu opiekuńczo - wychowawczego

Kolejnym bardzo istotnym problemem poruszonym przez autora jest partnerstwo w relacji wychowawca - wychowanek. Jest to kolejna idea, która przetrwała po dziś dzień. Korczak chciał, aby pedagodzy wyzbyli się despotycznego rygoru, na rzecz relacji partnerskich opierających się na zaufaniu

- Petera Petersena

*realizm pedagogiczny jako nauka o wychowaniu *pojęcie wychowania na podstawie koncepcji wspólnoty *wspólnota narodowa-jedność natury,języka i wartości *pobudzenie wychowanków do swobodnych wypowiedzi *dyskusja w tle *brak sztywnego programu nauczania *tematy proponowane przez grupę, ukierunkowane przez nauczyciela *zajęcia do 100 min *co pół roku praca uczniów podlegała kontroli *szkoła liczyła 8 roczników do 500 osób, były 3 grupy *powszechność, narodowość, koedukacja, wolność *każdy tydzień miał hasło do dyskusji *kładziono nacisk na samodzielną pracę ucznia *przewaga praktyki nad teorią.

- Celestyna Freineta

*technika swobodnego tekstu-wykorzystanie drukarnii szkolnej *pamiętniki, kroniki szkolne *otwartość na nowe techniki-internet *doświadczenie poszukujące-gromadzenie informacji w różny sposób w zależności od zainteresowań dziecka *krótkie referaty, wywiad terenowy *samodzielne dobieranie lektury *tygodniowy plan pracy i grafik wykonania *klasa jako miejsce pracy:klasa plastyczna, literacka, taneczna itp. *celem wychowania jest maksymalny rozwój osobowości *praca indywidualna na rzecz wspólnoty *własne tempo pracy i zainteresowań dziecka *brak stosowania kar *nauczanie musi mieć aspekt wychowawczy.

- krytycznej

*analiza procesów edukacyjnych *otwarcie społeczeństwa na dialog *konieczność zaprojektowania określonych działań pedagogicznych *ukryty program szkolny (wymagania mają być przedyskutowane z uczniami) *ignorowanie różnic w klasie *dostrzeganie i akceptowanie różnic społecznych *przyjmowanie różnorodności wypowiedzi i aktywne zabieranie głosu.

- antyautorytarnej

*dziecko jest z natury dobrą istotą ludzką i może się swobodnie rozwijać *należy zrezygnować w wychowaniu ze środków dyscyplinujących *samodzielność organizowania procesu uczenia się *dowolny udział w zajęciach szkolnych *uczenie się przez doświadczenie.

- emancypacyjnej

- ekologicznej

- negatywnej

- postmodernistycznej

- Gestalt

- międzykulturowej

2. Co to jest kultura popularna i jaki ma wpływ na wychowanie?

3. Pierwszy rok nauczania w szkole, na co zwrócić uwagę?

4. Co to jest metoda wychowania bez porażek i jak się ją stosuje?

Thomas Gordon, pisząc swoją książkę "Wychowanie bez porażek" pragnie przedstawić rodzicom jak i nauczycielom sposoby wychowawcze, które doprowadzą do harmonijnego rozwoju unikając rozczarowań i błędów wychowawczych. W swoim programie zawarł istotne metody i sposoby rozwiązywania konfliktów poprzez odpowiednie porozumiewanie się, kształtujące samodzielność, umiejętność dokonywania prawidłowych wyborów. Wychowanie według Gordona oznacza zrozumienie panujących stosunków interpersonalnych między wychowawcą a wychowankiem. Jego metoda będzie skuteczna, jeśli dorośli zrozumieją pewne istotne w procesie wychowawczym założenia, mianowicie:

- każdy wychowanek powinien być traktowany jako osoba ludzka a nie jak ktoś szczególny i wyjątkowy. Błąd ten jest często popełniany przez rodziców, którzy w swoim dziecku widzą kogoś wyjątkowego,

- wszelkie zachowanie dzieci jest kształtowane podczas kontaktów z rodzicami z uwzględnieniem wszystkiego, co zawiera się w relacji rodzic - dziecko,

- dorośli opanują podstawowe zasady komunikacji międzyludzkiej.

Powyższe założenia doprowadziły Gordona do wyodrębnienia kilka typów rodziców:

- rodzice zwycięzcy, to tacy, którzy w procesie wychowawczym swoich dzieci wykorzystują swój autorytet i władzę. Często stosują kary, nakazy w stosunku do dziecka, ograniczając je przy tym żądając określonego zachowania. Cenią przede wszystkim posłuszeństwo. Główne ich zadanie ogranicza się do wydawania poleceń, a groźba kary zmusza dziecko do wykonania ich poleceń. Każdy konflikt między rodzicami i dzieckiem kończy się zwycięstwem rodziców. Często ich wypowiedzi zawierają słowa typu: "nie kłóć się, rodzice wiedzą lepiej", czy "mam na uwadze dobro dziecka".

- rodzice zwyciężeni charakteryzują się uleganiem wobec dziecka i pozostawiają mu więcej swobody. Są przeciwnikami stosowania metod autorytatywnych. Konflikty zazwyczaj kończą się wygraną dziecka. Według rodziców nie spełnianie oczekiwań dzieci szkodzi im.

- rodzice chwiejni to najliczniejsza grupa rodziców. Ich stosunek do dziecka nie jest określony. Przejawia się to w nie konsekwencji swoich postępowań. Często rodzice tacy ulegają dziecku, ale jednocześnie są surowi i karzący. Ich twardość miesza się z łagodnością, zwyciężanie z poleganiem. Najczęściej rodzice chwiejni są niepewni swoich czynów i postępowań.

Przyjęcie przez rodziców określonego stanowiska, zachowań w stosunku do swoich pociech wiąże się ze stopniem akceptacji. Autor metody bez porażek ma tutaj na myśli rozumienie przez rodziców rodzicielstwa. Zdarza się tak, że niektórzy stając się rodzicami próbują odgrywać role rodziców. To jest teraz dla nich najważniejsza funkcja. Zapominają, że nadal są ludźmi, a ich wszelkie zachowania koncentrują się na odgrywaniu owej roli, co często wiąże się subiektywnym spojrzeniem na wszelkie sprawy. Dla rodziców macierzyństwo czy ojcostwo jest uwarunkowane ich uczuciem do dziecka. Jako rodzice bez względu na wszystko muszą kochać swoje dziecko, akceptować je a czasami nawet poświęcać swoje potrzeby dla własnych pociech. Zdarza się, że rodzice bardziej lub mniej akceptują swoje dziecko i jego zachowanie. Dziwna sytuacja ma miejsce, kiedy to pewne zachowania dziecka są tolerowane, ale jeśli takie zachowanie występuje poza domem jest raczej przez rodziców karane i niepożądane. Podobnie jest, jeżeli rodzice raz karzą a kiedy indziej ignorują zachowanie dziecka. Jest to, tzw. fałszywa akceptacja.

Rodzice najczęściej stosują wobec swoich dzieci podobne metody wychowawcze, jakie były stosowane wobec nich. Przyswojenie zachowań od swoich rodziców, powoduje popełnianie podobnych błędów. Dlatego też metoda Thomasa Gordona podkreśla wyzbycie się zachowań, wzorców postępowania "odziedziczonych" po swoich rodzicach. Autor podkreśla też ważną rolę słuchania tego, o czym mówią dzieci. Rodzice zazwyczaj nie potrafią słuchać, a wszelkie przewinienia dziecka są traktowane wygłaszaniem kazań, umoralnianiem, ostrzeganiem, udzielaniem rad bądź pocieszaniem, wypytywanie czy kierowaniem. Te postawy rodziców są nazwane przez Gordona jako bariery komunikacyjne. Przeszkadzają one podczas rozwiązywania problemów oraz uniemożliwiają nawiązanie właściwej więzi z dziećmi. Niezauważone emocje u dziecka prowadza do zamknięcia się w sobie i braku chęci rozmowy z rodzicami. Dzieci po krytyce rodziców nie potrafią dobrać odpowiednich argumentów, gdyż ich emocje przewyższają wszystko. Dzieci nie chętnie wysłuchują porad rodziców, które są przez nich wysłuchiwane podczas każdego konfliktu. Błędem rodziców jest udzielanie rad bez zaznajomienia się z problemem. Taką postawą akcentują swoją siłę. Jest to przejaw braku akceptacji zachowań innych, mając tu na myśli dzieci. Kwestia akceptacji dzieci jest przez autora bardzo poruszana. Wiąże się ona jak stwierdził, autor książki z:

- zasadą niekonsekwencji, która polega na tym, że rodzice chcą być konsekwentni swoim postępowaniom. Nie akceptowanie określonego zachowania powinno mieć miejsce zawsze, ale jak stwierdza Gordon, rodzice są ludźmi, którzy czasami popełniają błędy i ulegają zmianie nastrojów. Ich uczucia nie zawsze są takie same w stosunku do dziecka. Owa zasada daje możliwość wyzbycia się poczucia błędu i dyskomfortu psychicznego.

- zasadą posiadania problemu, która wiąże się z przekonaniem rodziców, że problem dziecka jest ich problemem, co w konsekwencji prowadzi do rozwiązania trudności dzieci przez rodziców. Jest to złe postępowanie, ponieważ dziecko powinno być motywowane do podejmowania samodzielnych działań w celu rozwiązania problemu. Każdy rodzić winien uświadomić sobie to, że jego dziecko kiedyś będzie w swoim życiu podejmowało samo decyzje. Rozwiązywanie problemów swoich dzieci powoduje małą samodzielność i uzależnienie się od wpływów rodziców. Takie postępowanie opiekunów doprowadza do ukształtowania się poczucia uzależnienia od kogoś. W momencie, kiedy to dzieci będą musiały same sprostać własnym problemom szukać będą wsparcia u innych. Problemy rozwiązywane przez rodziców powodują niekiedy dziwne sytuacje i wątpliwości, kto jest odpowiedzialny za powstały wynik. Również rodzice często gwarantują sukces a jeśli nie zostaje on osiągnięty wtedy w oczach dzieci wiele tracą. Gordon uważa, że rodzice nie powinni przyjmować problemów dzieci, mogąc sami rozwiązać konflikt uczą się samodzielności i odpowiedzialności za podejmowane decyzje. Akceptacja ze strony rodziców polega na umożliwieniu dzieciom stawania się niezależnymi a także realizowania się w tym, czego tak naprawdę sami podopieczni chcą. Dziecko czując ze strony rodziców uznanie czuje się wartościowe jego samoocena nie jest zaniżona a on sam pragnie rozwijać się i dążyć do dorosłości. To wszystko będzie możliwe, jeśli rodzice poprzez rozmowę, zachęcanie do niej, będą wyzwalać w swoich dzieciach chęć wyrażania i mówieniach o swoich uczuciach. Każdy człowiek dzięki rozmowie jest w stanie zmienić swoje poglądy postępowania, a także nabywa się szacunek do kogoś innego i samego siebie. Konflikty między rodzicami a dziećmi powodują wyodrębnienie się zwycięzcy i poległego. Czasami to rodzice górują i przyjmują miano zwycięzcy. Bywa również tak, że uleganie dziecku a także wytworzenie się u rodzica poczucia winy doprowadza nie zawsze słusznie do przegranej rodziców i zwycięstwie dziecka. Jeszcze inaczej wygląda sytuacja, kiedy to rodzice nie wiedzą i nie potrafią określić, kto jest winien a kto ma rację. Gordon pragnie przedstawić metodę rozwiązywania wszelkich sporów bez zwycięzcy i poległego. Wychowanie nie polega przecież na zwalczaniu i krytykowaniu a na słuchaniu i ewentualnemu naprowadzaniu na właściwą drogę. Metoda bez porażek wymaga od rodziców oraz wychowawców odejścia od dawnych stosowanych zasad oraz zmiany w ich postawach. Przede wszystkim najważniejszym elementem owej metody jest umiejętność wysłuchiwania tego, co dzieci chcą powiedzieć oraz wypowiadania swoich uczuć na głos. Wszystko w owej metodzie sprowadza się do umiejętności komunikowania się, w których za Gordonem możemy wyróżnić:

- słuchanie bierne,

- akcentowanie uwagi,

- "otwieracze" oraz zachęty,

- aktywne zachęty.

Bierne słuchanie polega przede wszystkim na umiejętności wysłuchania naszych dzieci do końca. Nieraz zdarza się, że dziecko onieśmielone milczeniem rodziców samo przyznaje się do błędu bądź dokładnie tłumaczy, w czym leży problem. Brak rozmowy, ale jednocześnie wysłuchiwanie w skupieniu pozwala na wyrażenie akceptacji przez rodziców. Nie zawsze jednak nasze dzieci będą wiedziały i czuły, że uważnie ich słuchamy. Mogą wtedy uważać się za mało ważne a ich problemy nie istotne. Podczas wysłuchiwania nie powinno się zapominać o zaakcentowaniu uwagi. Chodzi tutaj o pokazanie mówcy, że, mimo iż nie wypowiadamy żadnych opinii słuchamy uważnie. Można to okazywać podczas dawania bezsłownych sygnałów takich jak opuszczenie brwi, zmarszczenie czoła, uśmiech. Podczas rozmowy można zaakcentować naszą uwagę poprzez krótkie zwroty słowne jak aha, och, rozumiem. Taka postawa została przez autora metody nazwana zaakcentowanie uwagi, czyli ukazanie swojego zainteresowania pomimo dotychczasowego milczenia. Kolejna technika komunikowania się "otwieracze" oraz zachęty, polega na stosowaniu do dziecka takich wypowiedzi, które będą zachęcać go do opowiadania o swoim problemie i przeżyciach. Rodzice najczęściej po nie wysłuchaniu do końca tego, co dziecko chce powiedzieć moralizują i próbują udzielać rad, które jednak są mało cenne ze względu na nie znajomość przez nich tematu. "Zachęty" są wypowiedzi, dzięki którym ma się ochotę do dalszego opowiadania, gdyż nie wyrażają osobistych sądów. Przykładowo mogą to być stwierdzenia typu: "hm", "aha", "poważnie", "to ciekawe". Takie krótkie stwierdzenia zachęcają dziecko do rozmowy powodując, że czują się one wysłuchiwane. Rodzice mogą dać dziecku do zrozumienia, że chcą posłuchać jego opowieści poprzez stwierdzenia typu: "chciałbym abyś mi o tym opowiedział", "a to ciekawe, opowiedz, co czułeś", "chciałbym usłyszeć, jakie jest twoje zdanie", "porozmawiajmy o tym, to mnie bardzo zainteresowało, co mówisz". Takie stwierdzenia rodziców powodują u wytworzenie u dziecka chęci rozmowy. Rodzice wyrażają swoją akceptację dziecka poprzez aktywne słuchanie. Gordon ma tutaj na myśli posługiwanie się takimi zwrotami, które nie są w żadnym wypadku opiniami ani sądami. Rodzic powinien nauczyć się aktywnie słuchać. Jego stwierdzenia powinny namawiać dziecko do dalszego ciągnięcia wątku a co najważniejsze doprowadzić go do rozwiązania powstałego problemu. Musi uważnie słuchać wypowiedzi dziecka, aby móc naprowadzić dziecko na do dalszej wypowiedzi. Do aktywnego słuchania zalicza się:

- koncentrowanie uwagi, bez przeszkadzania i przerywania,

- kontakt wzrokowy,

- otwartość na punkt widzenia dziecka,

- powściągliwość w wyrażaniu własnego zdania,

- empatię,

-parafrazowanie,

- umiejętność zadawania pytań.

Stwierdzenie, jakie może użyć rodzić, a które będą wskazywały na czynne słuchanie to np.:, "jeśli cię dobrze rozumiem chodzi o to…".

Mając na uwadze optymalne rezultaty aktywnego słuchania odbiorca powinien wiedzieć, że:

- nie każdy problem musi uwzględniać aktywne słuchanie,

- dziwne reakcje dziecka jak łzy, lęk spowodowany jest jakimś poważnym problemem dla dziecka,

- rodzic powinien sprawdzić czy aby na pewno dziecko chce, aby go wysłuchano.

Technika aktywnego słuchania bardzo ładnie daje się przedstawić za pomocą słów, ale tak naprawdę stosowanie jej wymaga nie małych umiejętności. Często popełnia się błędy i nie zawsze osiąga się zamierzony cel. Thomas Gordon w swoim dziele podaje kilka wskazówek, dzięki którym aktywne słuchanie można stosować z powodzeniem. Przede wszystkim, aby móc stosować ową technikę nie powinniśmy mieć "na głowie" swoich spraw, ponieważ ciężko będzie się nam skupić na tym, co nasze dziecko chce nam przekazać. Nie zawsze należy aktywnie słuchać. Jeśli nie akceptujemy dziecka i nie interesujemy się jego problemem aktywne słuchanie nie będzie przynosić powodzenia. Techniki tej nie można od razu opanować. Należy ćwiczyć jej stosowanie, bo dopiero wtedy będzie przynosiła efekty. Umiejętność jej stosowania nie przychodzi jak już wspomniano od razu. Nieraz zniechęcają się rodzice a nieraz to dzieci nie chcą rozmowy gdyż nowa postawa rodzica ich zaskakuje. Możliwości dzieci poznawane są przez rodziców, jeśli dają oni im wolną wolę i możliwość do samodzielnego działania. Na początku stosowania tej techniki może wydawać się ona nienaturalna, ale pod żadnym wypadkiem nie powinno się z niej rezygnować, chcąc zobaczyć jej efekty. Autor metody bez porażek zwraca szczególna uwagę na używanie innych technik, nie tylko aktywnego słuchania, które powinno się używać jedynie, kiedy dziecko naprawdę ma poważny problem ujawniający się gwałtownymi uczuciami. Autor podkreśla także lepszą pożyteczność wskazówek niż rad. Dziecko same będzie uczyć się dokonywać wyborów. Nie powinno się poza tym narzucać dziecku owej techniki słuchania. Ono samo doskonale da rodzicom do zrozumienia, że jest niezadowolone prze mimikę czy gest. Należy także pamiętać o tym, że nasze dzieci nie zawsze będą postępować jak proponuje i jak uważają dorośli. Nie każda postawa dziecka będzie im odpowiadać. Najważniejsza jest jednak w tym wszystkim chęć pomagania i zrozumienia jego uczuć.

Metoda wychowawcza Gordona nie bez powodów została nazwana "metodą bez porażek". Jak sam autor zauważ wychowanie i rozwiązywanie wszelkich konfliktów nie powinno opierać się na "pokonanym" i "zwycięzcy" . Traktuje on obie strony konfliktu jako wygrane a nie jak pokonane. Problemy takie najczęściej widoczne są w dotychczasowym modelu wychowania. Zauważa także problemy, które związane są z manipulacjami wobec dziecka oraz dziecięcym manipulacjom. Podstawą w metodzie Gordona jest porozumiewanie się, przez które dziecko uczy się samodzielności i odpowiedzialności za własne wybory i czyny. Metoda ta pozytywnie wpływa także na osobowość rodziców, gdyż dociekanie razem z dzieckiem do problemu i szukanie rozwiązań powoduje, że środowisko rodzinne motywuje wychowanka do samokształcenia i samokontroli. Owa metoda Thomasa Gordona jest niczym bodziec, który popycha rodziców jak i ich dzieci do twórczego myślenia oraz poszukiwania skuteczniejszych rozwiązań.

Podczas wprowadzania metody bez porażek nie zawsze idzie wszystko tak jak zaplanowali to sobie rodzice. Często spotyka się sprzeciwy dzieci oraz nieufność do nowych zachowań rodziców, zwłaszcza, jeśli wcześniej rodzice opierali się na innych wychowawczych metodach. Autor proponuje w swoim utworze, aby przed wprowadzeniem ów metody uwzględnić kilka kroków:

- na początek należy zidentyfikować konflikt oraz nazwać go. Do rodziców należy zdobycie uwagi dziecka oraz zachęcenie go do współpracy,

- następnie wspólnie muszą poszukiwać rozwiązań, mając na uwadze na początku nie ich jakość, ale ilość,

- po tym zabiegu wspólnie muszą ocenić rozwiązania odrzucając najmniej odpowiednie. Podczas tej czynności ważne jest podanie powodów. Efektem tego jest pozostanie przy jednej bądź dwóch propozycjach najbardziej sensownych,

- wspólnie także należy wybrać jedno konkretne rozwiązanie, które dla obydwóch stron będzie zadowalające,

- po dokonaniu wyboru należy opracować z dzieckiem kroki, jakie będą musiały zostać wykonane,

- ostatnim krokiem jest krytyczna ocena rozwiązania. Nie zawsze podjęte rozwiązanie jest dobre. Należy je w takim momencie poddać modyfikacjom, aby przyniosło korzyści dla obu stron.

Metoda Gordona wymaga od rodziców posługiwania się oraz stosowania aktywnego słuchania oraz przekazywania komunikatów typu "ja" a nie " ty". Po przekazaniu komunikatu powinniśmy się przestawić na słuchanie. W praktyce aktywne słuchanie pozwala rodzicom zrozumieć wszelkie przeżycia i negatywne odczucia. Stosownie języka "ja" pozwala na zrozumienie przez dzieci, iż rodzice także mają potrzeby czy pragnienia, które są równie ważne jak pragnienia dzieci.

Reasumując można stwierdzić, że metoda bez porażek jest skuteczną metodą wychowawczą. Jeśli ktoś w to wątpi powinien zastosować ją wobec swoich podopiecznych. Przede wszystkim jest ona pożyteczna ze względu rozwijanie u dzieci samodzielnego sprawnego myślenia. Poza tym dzieci pragną możliwie najlepiej wykonać zadanie, którego się podjęło. Opiera się ona na miłości i nie potrzebuje stosowania siły. Najważniejszym celem jej jest dojście do istoty problemu, dzięki czemu będzie można go lepiej i sprawniej rozwiązać.

Metoda opisana przez Thomasa Gordona pozwala na traktowanie dzieci jako samodzielnych, dorosłych ludzi. Opiera się na współpracy a nie na przezwyciężaniu swoich stanowisk. Można ją stosować do małych dzieci, ponieważ im szybciej dziecko zacznie zauważać potrzeby i uczucia innych lepiej będzie potrafiło w przyszłości nawiązać kontakt z innymi bez niepotrzebnych konfliktów.

5. Wpływ mediów i tabloidów na kulturę fizyczną.

http://www.profesor.pl/mat/na7/na7_b_wandurska_030813_1.php?id_m=6108

6. Problemowe zachowania uczniów( lęk, bierność, zachowania nerwowe, agresywne , autodestrukcyjne, seksualne).

7. Metoda ruchu rozwijającego Weroniki Sherborne.

I. WSTĘP

Ruch jest jedną z podstawowych potrzeb człowieka. Towarzyszy mu od chwili narodzin przejawiając się w różnych formach: w zabawie, w aktywnym wypoczynku oraz w codziennej pracy (domowej, zawodowej). Służy do wyrażania emocji, nawiązywania kontaktów i porozumiewania się.
Przedmiotem badań wielu pedagogów był ruch i jego znaczenie dla prawidłowego rozwoju człowieka:

 Rudolf Steiner twierdził, że człowiek za pomocą ruchu i rytmu wyraża swoją osobowość;

 Rudolf von Laban uważał, że ruch jest wyrazem potrzeby ludzkiej aktywności. Stałe ograniczanie go prowadzi do wzrastania wewnętrznego napięcia, stresów i zahamowań, a w konsekwencji jest przyczyną utraty wiary we własne możliwości, zamykania się w sobie, unikania kontaktów z otoczeniem.

II. ZAŁOŻENIA METODY RUCHU ROZWIJAJACEGO

Weronika Sherborne tworząc metodę Ruchu Rozwijającego, zwaną w Wielkiej Brytanii "Developmental Movement" opierała się przede wszystkim na teorii R. Labana oraz na doświadczeniach z własnej długoletniej pracy z dziećmi upośledzonymi umysłowo. Wypracowany w latach sześćdziesiątych system ćwiczeń ma zastosowanie we wspomaganiu prawidłowego rozwoju dzieci i korygowaniu jego zaburzeń. Główna idea metody wyraża się w stwierdzeniu, że posługiwanie się ruchem jest narzędziem wspomagania rozwoju psychoruchowego dziecka i terapii zaburzeń tego rozwoju. Opracowany przez W. Sherborne system ćwiczeń wywodzi się z naturalnych potrzeb dziecka, zaspokajanych w kontakcie z dorosłymi w trakcie tzw. "baraszkowania". Prostota i naturalność są głównymi walorami metody Weroniki Sherborne i stanowią o jej wartości i powodzeniu.

Podstawowe założenia metody, to rozwijanie przez ruch:

 świadomości własnego ciała i usprawniania ruchowego,

 świadomości przestrzeni i działania w niej,

 dzielenia przestrzeni z innymi ludźmi i nawiązywania z nimi bliskiego kontaktu.
Dziecko poznaje więc własne ciało i przestrzeń, która je otacza, spotyka w niej innego człowieka, uczy się współpracować, zdobywa zaufanie do siebie i innych, a czując się bezpieczne może stać się twórcze. Ruch jest zabawą, która daje przeżycie radości i dzielenia jej z innymi, co jest bardzo ważne w nawiązywaniu kontaktów społecznych.

III. STOSOWANIE METODY WERONIKI SHERBORNE W POLSCE

Metoda Ruchu Rozwijającego jest upowszechniana w Polsce od przełomu lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych. Była ona kilkakrotnie prezentowana przez Weronikę Sherborne i jej uczniów: Annę Leonard - nie żyjącą już dyrektorkę "szkoły życia" w Londynie oraz George`a Hilla - byłego dyrektora centrum rehabilitacji dla dorosłych osób upośledzonych w Bristolu.
Z metodą mieli okazję także zapoznać się polscy specjaliści w czasie pobytu w Wielkiej Brytanii ( m.in. Maria Przasnyska, Marta Bogdanowicz).

Metoda ta jest wykorzystywana w Polsce w placówkach oświatowych i służby zdrowia dla dzieci zdrowych i z różnymi zaburzeniami rozwoju:

 dzieci upośledzonych w rozwoju,

 dzieci autystycznych,

 dzieci z wczesnym mózgowym porażeniem dziecięcym,

 dzieci z zaburzeniami emocjonalnymi i zaburzeniami zachowania,

 dzieci głuchych i niewidomych,

 dzieci z domów dziecka.

IV. ORGANIZACJA ĆWICZEŃ I GRUP ZAJĘCIOWYCH

Projektując zajęcia metodą Weroniki Sherborne, warto pamiętać, że mają one pomóc dziecku w poznaniu siebie, w zdobyciu do siebie zaufania, w poznaniu innych i nauczeniu się ufania im, a dalej - poprzez nabywanie pewności siebie i wiary we własne możliwości - w nauczeniu się aktywnego i twórczego życia.
Chcemy w tym dziecku pomóc, mając do dyspozycji przede wszystkim ruch i możliwość bliskiego, fizycznego kontaktu z drugim człowiekiem. Jeżeli naprawdę będziemy rozumieć cel tych zajęć, to ich forma i propozycje różnych ćwiczeń będą się nam nasuwały same. Będzie się to działo w sposób naturalny, tak jak naturalnie i spontanicznie robią to małe dzieci w kontaktach ze swoimi rodzicami, tuląc się do nich, gdy czują się zagrożone, lub podskakując z radości, gdy się cieszą.
Zarówno projektując, jak i prowadząc zajęcia, należy pamiętać o obowiązujących zasadach, którymi powinna kierować się osoba prowadząca.

Oto wskazania dla terapeuty:

 uczestniczenie w zajęciach jest dobrowolne (możesz dziecko zachęcać),

 postaraj się nawiązać kontakt z dzieckiem (wzrokiem, dotykiem),

 zajęcia powinny być dla dziecka przyjemne i dawać radość z aktywności ruchowej,

 bierz udział we wszystkich ćwiczeniach - baw się,

 przestrzegaj praw dziecka do swobodnej, własnej decyzji,

 zauważaj i stymuluj aktywność dziecka, daj mu szansę na działanie twórcze,

 miej poczucie humoru,

 nie krytykuj dziecka,

 chwal dziecko nie za efekt, co za jego starania i wysiłek,

 unikaj stwarzania sytuacji rywalizujących,

 rozszerzaj krąg doświadczeń społecznych dziecka,

 większość, szczególnie początkowych ćwiczeń, prowadź na podłodze,

 zaczynaj od ćwiczeń prostych, stopniowo je utrudniając,

 zmniejszaj udział swojej inicjatywy na rzecz coraz aktywniejszego udziału dziecka,

 proponuj na przemian ćwiczenia dynamiczne i relaksacyjne,

 miej zawsze na uwadze samopoczucie dziecka,

 ucz dzieci zarówno używania siły, jak i zachowania delikatności i opiekuńczości w stosunku do drugiej osoby,

 we wszystkich ćwiczeniach dbaj o to, aby dziecko znalazło się także w pozycji dominującej,

 zaplanuj początek ćwiczeń tak, aby zawierał propozycję ćwiczeń - spotkań dających poczucie bezpieczeństwa, oparcia i bliskiego kontaktu,

 na zakończenia zajęć proponuj ćwiczenia wyciszające, uspokajające.

Planowane zajęcia prowadzone metodą Ruchu Rozwijającego muszą uwzględniać prawidłowości rozwoju emocjonalnego i społecznego dziecka oraz rozwoju procesu grupowego, a także możliwości i ograniczenia psychofizyczne dzieci, wynikające z zaburzeń ich rozwoju. Program zajęć dla całej grupy powinien uwzględniać zarówno potrzeby grupy, jak i indywidualne potrzeby dzieci.
W niektórych przypadkach konieczne jest prowadzenie zajęć indywidualnych. Ich planowanie jest oparte na wcześniejszej, wstępnej diagnozie dziecka i wynika z potrzeb i ograniczeń rozwojowych dziecka.
Zajęcia z wykorzystaniem metody Weroniki Sherborne można z powodzeniem stosować jako oddziaływania indywidualne, jednakże z uwagi na wartość, jaką dla rozwoju społecznego dziecka niesie możliwość kontaktu z innymi osobami, zdecydowanie zachęcać należy do prowadzenia ich w formie zajęć grupowych.
Aby dziecko swobodnie i bezpiecznie czuło się w grupie, nie może ona być zbyt liczna. Najbardziej komfortowe warunki zapewnia grupa licząca 6 - 14 dzieci, ale w przypadku oddziaływań profilaktycznych liczebność grupy może wynosić około 25 - 28 dzieci. Wiek nie jest ograniczony: mogą to być dzieci w wieku niemowlęcym, jak i dorośli.
Najczęściej jednak pracuje się z dziećmi w wieku przedszkolnym i szkolnym. Dobrze jest, gdy każdemu dziecku można zapewnić starszego lub dorosłego partnera. Rolę partnerów dzieci młodszych z powodzeniem mogą pełnić dzieci starsze.
Dla celów terapeutycznych zajęcia winny odbywać się systematycznie, minimum raz w tygodniu, lepiej gdy odbywają się częściej. Czas trwania zajęć prowadzonych metodą Ruchu Rozwijającego zależy od samopoczucia i zainteresowań dzieci oraz od ich możliwości rozwojowych, najczęściej około 1 godziny ( albo krócej).
Należy również zadbać o odpowiednie warunki lokalowe: przestrzeń, odpowiednie podłoże ( najlepiej parkiet), świeże powietrze. Zajęcia mogą odbywać się wszędzie, w każdych warunkach, ponieważ nie wymagają żadnych urządzeń czy pomocy do ćwiczeń. W niektórych sytuacjach mogą być jednak pomocne materace lub koce; szczególnie, gdy zajęcia prowadzi się z dziećmi ze znacznym kalectwem. Wszyscy uczestnicy ćwiczeń powinni mieć ubranie zapewniające im pełną swobodę ruchów, najlepiej, gdy ćwiczą boso, bo daje to im najlepszy kontakt z podłogą i poczucie oparcia o nią.
Metodę Weroniki Sherborne można zaliczyć do niewerbalnych treningów interpersonalnych. Zajęcia w grupie są szansą na zdobywanie i wzbogacanie doświadczeń społecznych. Mogą pomóc dzieciom w nauce bycia z innymi, czerpania satysfakcji z różnych form kontaktów społecznych.

V. RODZAJE ĆWICZEŃ

W programie ćwiczeń ruchowych Weronika Sherborne wyróżnia następujące grupy ćwiczeń wspomagających rozwój dziecka:

a/ Ćwiczenia prowadzące do poznania własnego ciała:

Poznanie własnego ciała oraz umiejętność kontrolowania go jest podstawową potrzebą każdego człowieka. W rozwoju wiedzy o własnym ciele możemy wyróżnić kolejne etapy: wyczuwanie własnego ciała, nazywanie części ciała, utrwalanie wiedzy o naszym ciele. Na tej podstawie wykształca się świadoma kontrola ciała i jego ruchów.
Stopy, kolana, uda, nogi to części ciała, których poznanie i opanowanie powinno nastąpić jak najwcześniej. Są one szczególnie ważne ze względu na rolę jaką pełnią. Kontrola ich jest niezbędna do utrzymania pełnej równowagi ciała.
Ćwiczenia prowadzące do poznania własnego ciała to ćwiczenia polegające na tzw. "wyczuwaniu". Możemy wymienić tutaj ćwiczenia na:

 wyczuwanie brzucha, pleców, pośladków,

 wyczuwanie rąk i nóg,

 wyczuwanie twarzy,

 wyczuwanie całego ciała.

b/ Ćwiczenia pozwalające zdobyć pewność siebie i poczucie bezpieczeństwa w otoczeniu:

Są to ćwiczenia ściśle związane z poprzednią grupą. Należy znać siebie, mieć pewność działania, aby nawiązywać kontakty z innymi osobami. Ćwiczenia te umożliwiają poznanie otoczenia, dzięki czemu dziecko może czuć się swobodnie i nie obawiać się go. Wykonywane są wyłącznie na podłodze. Mogą być przeprowadzane indywidualne, w parach lub w grupie.

c/ Ćwiczenia ułatwiające nawiązanie kontaktu i współpracy z partnerem i grupą:

Polegają na zdobywaniu i wymianie wspólnych doświadczeń podczas sesji ruchowych, ich rezultat zależy od stopnia zaangażowania ćwiczących. W ćwiczeniach tych partner "bierny" jest pod opieką osoby aktywnej. Partnerzy poznają siebie, swoją siłę, wspólnie przeżywają wykonywane zadania. Ćwiczenia te są przede wszystkim dobrą zabawą, w trakcie której uchodzą nagromadzone emocje i napięcia.
Ćwiczenia ułatwiające nawiązanie kontaktu możemy podzielić na cztery grupy:

 ćwiczenia "z" w parach,

 ćwiczenia "przeciwko" w parach,

 ćwiczenia "razem" w parach,

 ćwiczenia "razem" w grupie.

d/ Ćwiczenia twórcze:

Ćwiczenia "twórcze" pozwalają nawiązać i pogłębić stosunki międzyludzkie, poznać sytuacje, których ćwiczący mógłby nie doświadczyć w innych warunkach. W trakcie zajęć każde dziecko może być twórcą w stopniu, w jakim sobie życzy. Szczególnym rodzajem ćwiczeń twórczych godnych polecenia w pracy z małymi dziećmi są ćwiczenia przy muzyce w formie tańca.

VI. ZASTOSOWANIE METODY RUCHU ROZWIJAJĄCEGO

Rozważając możliwości zastosowania metody Ruchu Rozwijającego, warto myśleć o tej metodzie jako o sposobie działania dającym szansę na prawidłowy rozwój dziecka i poprawę funkcjonowania dziecka i rodziny.
Metoda Weroniki Sherborne jest metodą ogromnie uniwersalną, o wielu możliwościach jej stosowania. Jest ona skuteczna jako metoda terapeutyczna, daje się też z powodzeniem wykorzystać w profilaktyce, w poszerzaniu doświadczeń psychologicznych i społecznych osób zainteresowanych własnym rozwojem.
Znajduje zastosowanie jako metoda terapii: w pracy z dziećmi z zaburzeniami rozwoju psychoruchowego, z dziećmi z tzw. normą intele-ktualną, przejawiających zaburzenia w zakresie sfery emocjonalnej i społecznej, z dziećmi mającymi trudności w czytaniu, pisaniu i dziećmi jąkającymi się.
Ponadto może pełnić funkcję stymulatora rozwoju dla dzieci przebywających w instytucjach wychowania zbiorowego.
Inną z możliwości wykorzystania metody Ruchu Rozwijającego jest sposób osiągania odprężenia:

 w zajęciach odprężająco - relaksacyjnych w trakcie zajęć szkolnych lub przedszkolnych

 w zajęciach relaksacyjnych dla rodziców

VII. METODA WERONIKI SHERBORNE W PRACY Z DZIEĆMI Z NADPOBUDLIWOŚCIĄ RUCHOWĄ

Nadpobudliwość psychoruchowa to jedna z postaci zaburzeń dynamiki procesów nerwowych, wywołanych brakiem równowagi między procesami pobudzenia i hamowania. Przewaga procesów pobudzenia wyraża się nadpobudliwością psychomotoryczną w sferze ruchowej, emocjonalnej i poznawczej. Dzieci takie są więc nadmiernie ruchliwe, gadatliwe, krzykliwe, często w sposób niezamierzony agresywne. Wykazują trudności w koncen-trowaniu uwagi przez dłuższy czas, stają się powodem wielu konfliktów. Charakterystyka dzieci nadpobudliwych ruchowo wskazuje, że wszelkie metody angażujące motorykę są tu wskazane, ponieważ dają tym dzieciom szansę zaspokoić ich przemożną potrzebę ruchu w sposób kontrolowany, społecznie akceptowany. Umożliwiają dzieciom nauczenie się kontrolowania swego ruchu i panowania nad nim.
Metoda Weroniki Sherborne ułatwia dzieciom zaspokojenie własnej potrzeby ruchu, uczy dostrzegać potrzeby innych i je respektować, pomaga w rozwijaniu właściwych zachowań. Zgodnie z teorią R. Labana dzieci nadpobudliwe mają okazję ćwiczyć w czasie sesji ruchowych przeciwstawne sposoby wyładowywania swojej energii: z jednej strony siłę, z drugiej delikatność i wrażliwość. Mogą nauczyć się różnicowania płynności ruchu. Ćwiczenie tak odmiennych postaw czyni dzieci zdolnymi do kontroli swojego zachowania. H. Nartowska dzieląc się refleksją na temat udziału dzieci nadpobudliwych psychoruchowo w terapii metodą Ruchu Rozwijającego stwierdza, że tylko od nas, dorosłych zależy, czy dziecko będzie tylko trudniejszym wychowawczo, czy też dzieckiem o zaburzonym wychowaniu.

VII. WNIOSKI

Efektywność zajęć prowadzonych metodą Weroniki Sherborne można sprawdzić specjalnie opracowaną skalą, mającą umożliwić w miarę obiektywne spojrzenie na możliwości modyfikowania zachowań czy postaw. Skalą taką nie da się jednak zmierzyć tych uczuć, przeżyć, nastrojów, które mogą być istotne i które niejednokrotnie są też głównymi "korzyściami", jakie człowiek w tego rodzaju zajęciach osiąga dla siebie, a o których nie zawsze może, czy chce mówić. Szczególnie trudno jest uzyskać takie informacje od dziecka, które jeszcze nie potrafi być świadomym czy nazywać tego, co się w nim dzieje.
Każdy człowiek może służyć drugiemu pomocą, wsparciem, jeśli pozwoli sobie na korzystanie ze swoich własnych "pokładów" uczuć, otworzy się naprawdę na drugiego człowieka, będzie po prostu i prawdziwie sobą. Nie jest to odkrycie, ale stara prawda o terapii. To, co najbardziej może pomóc drugiemu człowiekowi, jest w nas. Metoda Weroniki Sherborne pozwala to dokładnie zobaczyć i "odkryć".

8. Nauczanie dzieci z obniżonym rozwojem intelektualnym.

http://www.from.okay.pl/goral/downstrona/psychospoleczny.htm

9. Doping sportowy a postawy fair - play.

http://kobieta.dlastudenta.pl/artykul/Doping_zaprzeczenie_naczelnej_idei_sportu,42932.html

10. Zachowania agresywne w sporcie.

http://www.x-lo.krakow.pl/sport/var/pliki/publikacje/Jelonek/sportAgresja.pdf

---