1. ŚRODOWISKO- Ogól elementów przyrodniczych ożywionych i nieożywionych, a także krajobraz naturalny bądź też użytkowany i zmieniony przez człowieka 2.SOZOLOGIA- Dziedzina wiedzy opisująca zmiany w środowisku przyrodniczym zachodzące zwłaszcza pod wpływem czynników postępu technicznego i sposoby zapewniające trwałość jego użytkowania. EKOLOGIA- Nauka o strukturze i funkcjonowaniu przyrody, badająca wzajemne zależności pomiędzy organizmami oraz ich zespołami i środowiskiemPOPULACJA- Zespół organizmów należących do jednego gatunku i zamieszkujących ten sam obszar BIOCENOZA= ZESPÓL EKOLOGICZNY- Zespół populacji różnych gatunków żyjących w określonej przestrzeni środowiska, powiązanych różnymi zależnościami biologicznymi (głownie zależności pokarmowe - troficzne) BIOTOP- Obszar o określonych warunkach ekologicznych będący siedliskiem dla biocenozy EKOSYSTEM- Zespół ekologiczny (biocenoza) wraz z zajmowanym przez niego środowiska czyli biotopem
BIOM- Zespół ekosystemów BIOSFERA, EKOSFERA- Strefa w której może istnieć życie, czyli zespół wszystkich występujących na ziemi ekosystemów ŁAŃCUCH TROFICZNY- Szereg organizmów ułożonej w takiej kolejności, że każda poprzedzająca grupa (ognisko) jest podstawą pożywienia następnej POZIOM TROFICZNY- Organizmy zajmujące taką samą pozycję w łańcuchu pokarmowym. KONSUMENCI- Wyróżniamy konsumentów pierwszego rzędu, którymi są zwierzęta roślinożerne i konsumentów drugiego rzędu, którymi są zwierzęta drapieżne żywiące się roślinożercami. W biocenozach często też spotyka się konsumentów trzeciego i wyższych izędów. Konsumenci wraz z pozostałymi poziomami troficznymi wzajemnie ze sobą oddziaływają, tworząc tzw. łańcuchy pokarmowe.DESTRUENCI- organizm lub grupa organizmów glebowych, np. bakterii, nicieni, pierścienic i owadów, rozkładające martwą materię organiczną na proste składniki mineralne, stanowiące najważniejsze ogniwo w łańcuchu pokarmowym ekosystemu. NISZA EKOLOGICZNA-Zespół relacji pomiędzy organizmem a środowiskiem. CZYNNIKI ABIOTYCZNE-oddziaływanie na ożywionych elementów środowisku -klimatyczne (temperatura, woda, światło, ciśnienie, wiatr) -edoficzne (gleba jej struktura i skład chemiczny) CZYNNIKI BIOTYCZNE- Żywe składniki środowiska ( rośliny, zwierzęta człowiek) TOLERANCJA EKOLOGICZNA- Zdolność organizmów do przystosowania się do zmian danego czynniku. PRAWA OPISUJĄCE TOLERANCJĘ ORGANIZMÓW:a)PRAWO MINIMUM LEBIGA- Mówi ,że możliwość rozwoju i wzrostu organizmu określa ten składnik , którego jest najmniej w stosunku do zapotrzebowania. b) PRAWO TOLERANCJI SHEFFORDA- Jest rozszerzeniem prawa minimum. Mówi ona, że możliwość bytowania organizmu określają minima i maksyma danego czynnika.. PRODUKTYWNOŚĆ EKOSYSTEMU- To ilość substancji organicznej wytworzonej w jednostce czasu lub intensywność magazynowania energii w związkach organicznych SUKCESJA EKOLOGICZNA- Uporządkowany, stopniowy proces kierunkowych zmian biocenozy, powodujących przeobrażenia się prostych ekosystemów w bardziej złożonych. Proces prowadzony do rozwinięcia się nowej biocenozy, środowiska w którym panuje stan równowagi zwany KLIMAKSEM.LITOSFERA- Zewnętrzna warstwa kuli ziemskiej, o grubości 10-200 km, obejmująca skorupę ziemską i górną cześć płaszcza ziemi ATMOSFERA- Powłoka gazowa otaczająca Ziemie. HYDROSFERA- Wodna powłoka Ziemi przenikająca skorupę ziemską i atmosferę Hydrosfera to: morza, rzeki, jeziora, lodowce, pokrywa śnieżna .PODZIAŁ ZASOBÓW PRZYRODY: Zasoby nie wyczerpywane- To takie zasoby których eksploatacja nie zagraża wyczerpaniem. Zasoby wyczrpywalne- w wyniku eksploatacji mogą ulec całkowitemu wyczerpaniu i zniszczeniu. Zasoby nieodnawialne- wykorzystanie których powoduje stałe ubywanie prowadzące do całkowitego wyczerpania (ropa, gaz ziemny) Zasoby odnawialne - mimo użytkowania ulegają samoodtworzeni w toku naturalnych procesów zachodzących na ziemi (powietrze, woda, gleby, zwierzęta).KRAJOBRAZ-
A] -Zewnętrzny obraz środowiska naturalnego i kulturowego człowieka.-Wynik oddziaływania sil przyrody- teren na którym zachodzą procesy geologiczne i ekologiczne. -Zespół powiązanych ze sobą elementów środowiska, biocenozy i biotopu.-W znaczeniu ekologicznym- jest to oblicze powierzchni ziemi lub jej cześć o charakterystycznym wyglądzie i strukturze, będące sumą wszystkich elementów przyrodniczych i antropogenicznych, które pozostają we wzajemnych zależnościach jako układ ekologiczny. B} Rodzaje krajobrazu: Krajobraz pierwotny -brak śladów działalności człowieka, przyroda nie została w niczym zmieniona Krajobraz naturalny - użytkowany i nieznacznie zmieniony przez człowieka, procesy równowagi biologicznej nie zostały zakłócone(parki narodowe) Krajobraz kulturowy - obejmuje znaczne tereny zmienione przez człowieka w wyniku intensywnej gospodarki i wprowadzenia nowych przestrzennych, które naruszają równowagę biologiczną Krajobraz zdewastowany -_teren całkowicie przeobrażony przez człowieka w wyniku rozwoju przemysłu, urbanizacji, komunikacji; silne zakłócona równowaga biologjczna^całkowrte lub częściowo zniszczenie składników naturalnych krąjobrazu(roślin, zwierząt, wód, powietrza).
ATMOSFERA
PODZIAŁ ATMOSFERY ZIEMSKIEJ- Wyróżnia się, licząc od powierzchni Ziemi: troposferę, tropopauzę, stratosferę, stratopauzę, mezosferę, mezopauzę, termosferę, metasferę, protonosferę. Ze względu na skład chemiczny atmosferę ziemską dzieli się na; -homosferę (do ok. 100 km, obejmującą troposferę, stratosferę i mezosferę), charakteryzującą się stałym składem chemicznym (z wyjątkiem pary wodnej i tzw. gazów śladowych), -oraz leżącą powyżej heterosferę, ze zmiennym składem cbernkznym. -Z uwagi na koncentrację ozonu na wysokości ok. 25-30 km wyróżnia się ozonosferę, a w związku z obecnością dużych ilości swobodnych elektronów i jonów -jonosfere. Atmosferę ziemską do wysokości 1-2 m nad powierzchnią Ziemi określa się jako warstwę graniczną (zwaną też warstwą tarcia lub warstwą planetarną),
- natomiast leżącą powyżej -jako atmosferę swobodną. 2.a NATURALNE ZANIECZYSZCZENIA POWIETRZA- Wulkany (C02, S02, H2S ) wydobywają się między innymi popioły i gazy -Pożary lasów, sawann i stepów (emisja CO2 CO i pyły) -Bagna wydzielają min metan CO2, SO2 ,NH3 -Powierzchnie mórz i oceanów z których unoszą sieści soli -Gleby i skały ulegające erozji -Burze piaskowe -Tereny zielone z których pochodzą pyłki roślinne 2.b SZTUCZNE ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZENIA POWIETRZA - Energetyka-spalanie paliw
-Przemysł-Komunikacja (transport samochodowy) -Źródła komunalne PODSTAWOWE ZANIECZYSZCZENIA ATMOSFERY- Dwutlenek siarki ( SO2 ) - spalanie paliw stałych - Tlenki azotu: NO, NO2 procesy spalanie, ruch samochodowy. -T lenki węgla Co ( czad)-procesy spalania -Węglowodory- ruch samochodowy.- Metan(powstaje w dużych ilościach na obszarach intensywnej hodowli zwierząt) -Pyły ( zawierające często metale ciężkie Pb, Ni, Cd, Cu) -Dwutlenek węgla i para wodna. METODY OCzYSZCZANIA GAZÓW- Absorpcja -dyfuzyjne przenoszenie cząstek substancji fazy gazowej przez granicę faz objętości drugiej fazy(cieczy). Polega na pochłanianiu zanieczyszczeń gazowych przez ciecz (absorbent :wodne roztwory kwasów, zasad, soB) Adsorpcją- proces pochłaniania zanieczyszczeń gazowych przez stały adsorbent(cialo stale) Proces spalania bezpośredniego -stosowany do usuwania gazów przez ich utlenianie Metody katalityczne…. Kondensacją - zagęszczanie powietrza EFEKT CIEPLARNIANY -DEFINICJA-Zatrzymywanie ciepła w postaci promieniowania podczerwonego przez gazy cieplarniane. GAZY CIEPLARNIANE- Dwutlenek węgła -Metan-Tlenki azotu: N2O, N2O3, N2O5-Gazy syntetyczne
HYDROSFERA
CECHY FIZYCZNE-temperatura, gęstość, lepkość, barwa, przewodnictwo elektryczne, mętność, potencjał oksydacyjno redukcyjny, napięcie powietrza, koncentracja zawiesin łatwo opadających, własności organoleptyczne - smak i zapach. CECHY CHEMICZNE- Określane są przez skład chemiczny. CECHY BIOLOGICZNE- Określane są przez występujące w wodzie organizmy. SKAŻENIE wody- Oznacza że ona ma w składzie substancje, które nie występują w warunkach naturalnych ZANIECZYSZCZENIE wody- Oznacza że woda ma właściwości, które nie nadają się one do użytku lub jej użyteczność jest ograniczona. ZATRUCIE WODY (DEF.)- oznacza ze jest w takim stopniu zanieczyszczona że radykalnemu pogorszeniu ulega jej zdolność do podtrzymywania życia organicznego właściwego danemu ekosystemowi. WSKAŹNIK ZANIECZYSZCZEŃ WODY ( WYMIENIĆ)- Wskaźnik fizyczno - chemiczne - Wskaźniki tlenowe -Wskaźniki biologiczne KLASY CZYSTOŚCI WÓD: KLASA I - wody czyste, nadające się do picia, do korzystania przez przemysł spożywczy, farmaceutyczny do hodowli ryb łososiowatych KLASA II-przeznaczone do bytowania w warunkach naturalnych ryb innych niż łososiowate, chowu i hodowli zwierząt gospodarczych, celów rekreacyjnych, uprawiania sportów wodnych. KLASA III - wody przeznaczone do zapotrzebowania zakładów i innych niż zakłady wymagające wody o jakości wody do picia, oraz wody do nawadniania terenów rolniczych , ogrodniczych oraz upraw pod szkłem. WODY NIE ODPOWIADAJĄCYM NORMOM- nadmierne zanieczyszczenia - wody poza klasowe ŚCIEKI (def. i podział)-mieszanina zażytą wody oraz różnych substancji płynnych, stałych , gazowych, radioaktywnych oraz ciepła, usuwanych z terenu miast i zakładów przemysłowych PODZIAŁ ŚCIEKÓW NA POCHODZENIE- Bytowo - gospodarcze(komunalne) - pochodzą bezpośrednio z otoczenia człowieka z domów mieszkalnych, budynków gospodarczych, miejsc użyteczności publicznej, zakładów przemysłowych.Przemysłowe — powstają w zakładach produkcyjnych produkcyjnych usługowych podczas różnych procesów technologicznych -organiczne -nieorganiczne ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZENIA WODY- Źródła obszarowe - to takie, które dostarczają zanieczyszczeń na dużym obszarze . np. zanieczyszczone opady atmosferyczne, rolnictwo, wysypiska, składowiska odpadów, obszary zurbanizowane Źródła punktowe - to. źródła których dostawa zanieczyszczeń dokonywane są w jednym miejscu ( punkcie) np. zrzuty ścieków, wycieki z różnego rodzaju przewodów, rurociągów rurociągów zbiorników Źródła liniowe zanieczyszczają środowisko wzdłuż pewnej linŁ(drogi, linie kolejowe, rzeki, kanały, SUBSTANCJE ZANIECZYSZCZAJĄCE WODY I ICH Pochodzenie
LITOSFERA
l.WIETRZENIE(DEF.)- Jest to proces polegający na połączeniu niszczącym działaniu fizycznych i chemicznych czynników skały. Fizyczne -rozpad skał na mniejsze okruchy Chemiczne - rozkład minerałów. CZYNNIKI WIETRZENIA WIETRZENIE FIZYCZNE-Zmiany temperatur-Mechaniczne działanie organizmów -Działanie wiatru Oraz innych czynników fizycznych WIETRZENIE CHEMICZNEGO-Woda-Gazowe składniki atmosfery np. CO2 -Związki chemiczne wytworzone przez rośliny i będące produktami mniej trwałymi 3.GLEBA(DEF.) To biologicznie czynna powierzchnia ziemi powstała z utworu geologicznego, zwanego skałą macierzystą. DEGRADACJA I DEWASTACJA- Obniżenie się degradacji lub całkowita utrata dewastacji wartości użytkowej gruntu w wyniku niekorzystnych zmian rzeźby terenu, gleby, warunków wodnych szaty roślinnej. Przyczyny zmian może być działalność przemysłowa, agrotechniczna lub działanie sił przyrody. DEGRADACJA gleby- Jest to pomniejszenie lub zniszczenie ekologicznej i produkcyjnej wartości gleby DEWASTACJA gleby- Techniczne zniszczenie gleby i szaty roślinnej [najwyższa forma degradacji gleb] REKULTYWACJA (DEF.)-Nadanie gruntowi walorów użyteczności.PRZYCZYNY ZANIECZYSZCZANIA GLEB- -Pożary, erozja, susza, trzęsienia ziemi. -Zanieczyszczenia przeraysłowo-chemiczne np.[ kwaśnymi i kwasotwórczyrni składnikami] -Chemizacja rolnictwa -Odkrywkowa i podziemna eksploataga kopalin -Zabudowa techniczna -Działalność bytowa człowieka -Składowanie odpadów przemysłowych i bytowo-gospodarczych. EROZJA- -To proces rozmywania lub rozwiewania powierzchniowej warstwy gleby PRZYCZYNY l SPOSOBY ZAPOBIEGANIA EROZJI- PRZYCZYNY-Naturalną erozje gleb nasilają: -Niszczenie naturalnej szaty roślinnej(leśnej i trawiastej), nieprawidłowa uprawa ziemi -Wadliwy dobór roślin uprawnych -Nieprawidłowe melioracje wodne -Niewłaściwy wypas bydła ZAPOBIEGANIE EROZJI- Tarasowanie stromych stoków -Prowadzenie dróg małymi spadami -Prawidłowy kierunek upraw (prostopadły do spływu wód) -Zaprzestanie nadmiernego wyrębu drzew -Zwiększenie zalesień i zadrzewień na zboczach -Zakładanie ochronnych pasów zieleni -Zaprzestanie orki i wypasu zwierząt na stromych zboczach -Wyeliminowanie ciężkiego sprzętu i maszyn rolniczych na stokach
OPADY
Odpady- Uboczne produkty działalności człowieka, nieprzydatne w miejscu i czasie, w którym powstały, szkodliwe lub uciążliwe dla środowiska przyrodniczego. Najczęściej odpady dzielą się ze względu na ich pochodzenie: -Odpady komunalne -Opady przemysłowe. Klasyfikacja odpadowi metody uch unieszkodliwiania Klasyfikacja odpadów: -Odpady komunalne- powstają na terenach zamieszkanych i związane z bytowaniem rodzi, głównymi składnikami są odpadowe produkty spożywcze, papier. Odpady przemysłowe - związane z działalnością gospodarczą. Najwięcej odpadów wytwarzają energetyka, górnictwo i inne. Klasyfikacje opadów- ze względu na uciążliwość dla środowiska Odpady niebezpieczne- wprowadzone do środowiska nawet w małych ilościach natychmiast powodują jego trwała degradacje. Zawierają najczęściej składniki toksyczne, radio aktywne, palne. Odpady szkodliwe- wprowadzone do środowiska dopiero w większych ilościach w wyniku długotrwałego oddziaływania powodują jego degradację Odpady uciążliwe- nie zawierają substancji powodujących proces degradacji, jednak niekorzystnie wpływają na walory estetyczna środowiska np. zniekształcenie krajobrazu. Metody unieszkodliwienia odpadów co to Jest unieszkodliwienie- Całkowite lub częściowa eliminacja szkodliwego oddziaływania odpadów na środowisko przyrodnicze przez utylizacja lub izolacje od środowiska. Metody: -Selektywne gromadzenie -- rozdzielenie na te składniki, które mogą być zagospodarowane jako surowce wtórne, oraz pozostałe wymagające izolacji. -Składowanie na wysypiskach. -Kompostowanie -- biochemiczne przetwarzanie odpadów w kompostowniach.-Spalanie —zalecane zwłaszcza dla odpadów stanowiących zagrożenie epitomiologiczne (ze szpitali) gazowe produkty spalania zawierające szkodliwe dla środowiska muszą być przed odprowadzeniem do atmosfery oczyszczone. Pozostałości po spaleniu - popiół i żużel -składowane na wysypiskach. -Zintegrowane systemy unieszkodliwiania odpadów—polegające na łączeniu kilka metod. Odpady promieniotwórcze - podział i ich usuwanie. Podział: Odpady o niskiej promieniotwórczości: -Kopalnie uranu -Naturalna emisja z promieniotwórczego podłoża skalnego -Elektrowniejądrowe -Laboratoria badawcze -Szpitale -Różne dziedziny przemysłu jądrowego Odpady o średniej promieniotwórczości: -Niektóre elementów wyposażenia elektrowni jądrowej-Ciecze stosowane w elektrowni jądrowej -Pojemniki używane to transportu paliw dpady o wysokiej promieniotwórczości -Silne promieniotwórczość odpadów z elektrowni jądrowych: odpady ciekłe, zużyte pręty paliwowe. Metody usuwania a)Spalanie -Zabezpieczenie w specjalnych pojemnikach -Składowanie w rowach na niewielkiej głębokości b) Zalewanie betonem, zamykanie w szczelnych bębnach i zatapianie w głębinach oceanu c) Przeróbka chemiczna, pozostałości odprowadza się do ścieków wodnych