Teorie między narodowych stosunków ekonomicznych prawa uniwersalne (zasada przewagi względnej) prawa specyficzne (przepływ towarów, usług i czynników produkcji) zajmuje się badaniami praw ekonomicznych rządzących procesami zachodzącymi w gospodarce światowej Międzynarodowa polityka ekonomiczna Zagraniczna polityka ekonomiczna określa metody i narzędzia osiągania przez państwo postawionych sobie celów gospodarczych w drodze współpracy gospodarczej z zagranicą Narzędzia ZPE: narzędzia ogólnej polityki gospodarczej jak:- stopa procentowa- podatki- kurs walutowy- polityka monetarna narzędzia kształtujące głównie stosunki gospodarcze z zagranicą, jak:- narzędzia taryfowe- narzędzia pozataryfowe- narzędzia parataryfowe Międzynarodowa polityka gosp koncentruje się na ocenie metod koordynacji stosunków międzynarodowych przez grupę państw lub w skali globalnej MPE - umożliwia osiąganie celów różnych krajów w drodze współpracy zagranicznej głównie poprzez umowy gosp. i tworzenie międzynarodowych instytucji gosp. Dyscyplina naukowa zajmująca się badaniem współzależności ekonomicznych miedzy suwerennymi państwami Stanowią część ogólnych ekonomicznych stosunków między ludźmi, nawiązywanych w procesie pracy i produkcji społ., przystosowującej zasoby i siły przyrody do zaspokajania potrzeb człowieka Bilans płatniczy- usystematyzowane zestawienie transakcji ekonomicznych dokonanych w ścisle okreslonym czsie
Opłaty wyrównawcze to różnica między niższą ceną towaru importowanego a wyższą ustaloną i gwarantowaną przez państwo ceną wewnętrzną towaru produkowanego w kraju. Istotą tak funkcjonującego mechanizmu ekonomicznego jest zrównanie konkurencyjności towarów krajowych i zagranicznych poprzez podniesienie ceny tych ostatnich Subsydia exportowe to świadczenia o charakterze pieniężnym i niepieniężnym np. ułatwienia fiskalne, ulgi kredytowe podejmowane przez państwo na rzecz ex porterów krajowych w celu zwiększenia ich konkurencyjności na rynkach zagranicznych oraz wolumenu exportowanych towarów Ograniczenia ilościowe (inaczej kwoty lub kontyngenty ilościowe) to wyznaczone przez państwo ilości lub wartości określonych towarów, których import jest oficjalnie dopuszczony w określonym czasie (rok) . Celem wprowadzania ograniczeń importu jest ochrona krajowych producentów przed konkurencją zagraniczną i poprawa sytuacji w bilansie płatniczym. Wadą jest przesunięcie części produkcji od bardziej wydajnych producentów zagranicznych do miej wydajnych producentów krajowych Licencje importowane są to dokumenty zezwalające na przywóz z zagranicy określonej ilości towarów Dobrowolne ograniczenia exportu VER to porozumienie między władzami krajów importujących i exportujących w którym ten ostatni zobowiązuje się zmniejszyć export określonych towarów do wcześniej uzgodnionego limitu Przyczyny zgody krajów na zawarcie VER:- strategiczne powody polityczne- zapobieganie o poparcie starań o pomoc ze strony międzynarodowego funduszu walutowego i banku światowego- aby usankcjonować swą obecność na ważnym rynku zbytu, nie pogarszać sytuacji kraju importującego- aby uniknąć podwyżek cła importującego przy dużych odbiorach towarów a stosowanie dumpingu i postępowania antydumpingowego- na uzyskanie nadziei wyższych cen za exportowane towary Normy sanitarne i weterynaryjne są to przepisy dot. parametrów i wymogów jakim powinny odpowiadać towary sprzedawane na rynku danego kraju. Celem stosowania takich norm jest zapewnienie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia ludności, przestrzeganie obowiązujących zasad standaryzacji i przepisów ochrony interesów konsumentów Zakupy rządowe (publiczne) są to zakupy finansowane z budżetu państwa a dokonywane przez agendy rządowe i administrację publiczną niższego szczebla. Wykorzystuje się je często dla ratowania wpadających branż, firm krajowych lub dla wspierania nowoczesnych gałęzi własnej gospodarki, ale ze szkodą dla wymiany handlowej z zagranicą i interesów konsumentów Przepisy domieszkowe, które wprowadzają wymóg składnika krajowego: Zobowiązują importerów do pokonywania części ich popytu towarami krajowymi Zobowiązują producentów wyrobów finalnych do dokonywania zakupów określonego odsetka podzespołów zamiennych na rynku krajowym Produkty krajowe to produkty finalne które zawierają komponenty produkcji miejscowej o wartości równej wyznaczonym przez władzę minimalnym udziałem wartości dodanej poszczególnych produktów finalnych. Minimalne wymogi exportowe które narzucane są głównie inwestorom zagranicznym przez rządy państw przyjmujących Kartele międzynarodowe to porozumienie producentów dot., podziału rynku w celu uzyskania zysku monopolistycznego oraz równomiernego rozłożenia strat między producentami w okresie spadku popytu np. OPEC
INTERGRACJA GOSPODARCZA To proces scalania gospodarek narodowych poszczególnych krajów i tworzenia z nich jednego organizmu gosp. Poprzez usuwanie ograniczeń w przepływie towarów i wyników produkcji i tworzenia warunków do konkurencji Integracja realna - proces scalenia gospodarek poszczególnych krajów bez tworzenia przez państwo organizacyjnych ram porozumienia integracyjnego albo przy minimalnym zaangażowaniu na tym polu. Działanie wyników w wyjątkowy sposób sprzyjając integracji Strefa Wolnego Handlu:- porozumienie, którego członkowie likwidują wszelkie ograniczenia np. cła i pozataryfowe we wzajemnych stosunkach handlowych pozostawiając krajom członkowskim swobodę stosowania narzędzi polityki handlowej wobec krajów spoza ugrupowania - może dotyczyć wszystkich towarów lub części - to najprostsza i najczęściej stosowana forma preferencyjnego porozumienia EFTA (European Free Trade Association)- Europejskie Stowarzyszenie wolnego handle- organizacja gospodarcza z 1960 z siedzibą w Genewie- główny cel= strefa wolnego handlu pomiędzy krajami członkowskimi- Anglia, Dania, Norwegia, Portugalia, Szwecja, Austria, Szwajcaria, Islandia, Lichtenstain- strefa wolnego handlu powstała w 1968- 1977 EFTA + EWG utworzyły strefę wolnego handlu dla artykułów przemysłowych- 1922- porozumienie EWG + EFTA o ustaleniu strefy dla wszystkich towarów i powstał Europejski obszar gospodarczy, weszło w życie w 1994 (bez Szwajcarii)CEFTA (Central European Free Trade)- środkowoeuropejska umowa o wolnym handle- powstało w 1992 na mocy porozumienia w Krakowie- Cele= wprowadzenie stopniowe SWH w krajach postkomunistycznych Europy środkowej= liberalizacja handlu większością artykułów handlowych- Albania, Bośnia i Hercegowina, Czarnogóra, Chorwacja, Macedonia, Mołdawia, Kosowo, Serbia Unia Celna- porozumienie handlowe, w którym kraje członkowskie nie tylko eliminują bariery celne i pozataryfowe we wzajemnych obrotach handlowych a także prowadzą wspólną politykę handlową wobec krajów trzecich- np. UE, Niemiecki Związek Celny, Unia Celna Krajów Beneluksu- nazywana preferencyjnymi porozumieniami handlowymi Wspólny Rynek - to porozumienie w którym kraje członkowskie znoszą w stosunkach wzajemnych ograniczenia w obrocie dobrami i usługami, prowadzą wspólną politykę wobec krajów trzecich oraz wprowadzają nieskrępowany ruch czynników produkcji (pracy i kapitału) wewnątrz ugrupowania, zaawansowana forma integracji w pełnym wymiarze zrealizowany w 1993 w UE Unia Ekonomiczna - to wyższa forma wspólnego rynku, w którym kraje członkowskie dokonały harmonizacji (polityka handlowa, monetarna, społeczna), wszystkich rodzajów polityki mających wpływ na warunki konkurencji na rynkach narodowych- wspólna waluta = Unia Walutowa
Unia Polityczna - unifikacja części lub całości polityki zagranicznej i obronnej- kraje integrujące decydują się na tworzenie Unii kiedy widzą możliwie skuteczniejszej realizacji swych celów w stosunkach z krajami 3cimi- Maastricht 1992 stopniowa realizacja krajów członkowskich UE Efekt kreacji handlu - to mechanizm, którego efektem jest wzrost importu spowodowany wyeliminowaniem barier celnych między krajami tworzącymi unię- korzyść dla kraju jest równa różnicy między nadwyżką konsumenta powstałą w wyniku zwiększenia konsumpcji danego dobra i obniżenie jego ceny oraz częścią nadwyżki producenta przed zniesieniem cła przez wytwórców krajowych a utraconą na rzecz konsumentów krajowych i korzyści jakie przed zniesieniem cła trafiały do budżetu państwa Efekt przesunięcia handlu - mechanizm, w którym kraj tworzący Unie Celną znajduje zastępcze źródło zaopatrzenia w kraju należącym do Unii- cena danego dobra w drugim kraju jest wyższa niż na rynku światowym, ale nie jest powiększona o cło- następuje zwiększenie wielkości popytu i zmniejszenie podaży krajowej, zwiększa się także wielkość importu Długo okresowe efekty Unii Celnej- pojawienie się efektów bierze się z dostosowania podmiotów gosp działających na obszarze krajów tworzących Unie Celną Rodzaje długookresowych efektów Unii Celnej- korzystny wpływ powiększenia rynku na skalę produkcji - wzrost efektywności gospodarowania pod wpływem presji konkurencyjności- wpływ na wielkość przedsiębiorstw- korzyści związane z działaniem tzw. krzywej uczenia się „Know How” Korzyści Unii Celnej - zniesienie barier handlowych między krajami należącymi do ugrupowania integracyjnego- wprowadzenie barier dla krajów 3cich- długookresowa liberalizacja handlu międzynarodowego w skali całego świata (możliwość czerpania korzyści) GATT (General Agreement on Traffis and Trade - układ ogólny w sprawy taryf celnych I handlu, Genewa 1948 - Celem = działanie w kierunku liberalizacji handlu oraz przez zapewnianie na forum do wielostronnych rokowań na temat liberalizacji obrotów handlowych-
Handel powinien przebiegać według 2 głównych zasad: 1. Zasada Wzajemności - uznanie konieczności obustronnego charakteru ustępstw w dzidzinie ułatwiania dostępu do swego rynku- istnieją przypadki odstępstw od tej zasady np. system powszechny preferencji celnych = GSP 2. Zasada Niedyskryminacji- obowiązek jednakowego traktowania przez każdy kraj członkowski GATT- klauzula największego uprzywilejowania według której obniżenie taryfy celnej w stosunku do jednego z partnerów musi spowodować taką samą redukcje w stosunku do innych krajów - klauzula ta wyraża się także w Klauzuli Narodowej, która wprowadza obowiązek niezgorszego traktowania towarów pochodzących z za granicy w stosunku do towarów krajowych 3. Zasada Interwencji za pośrednictwem ceł - wprowadza możliwość podjęcia interwencji w odniesieniu do handlu międzynarodowym jedynie za pośrednictwem instrumentów handlowych podczas gdy stosowanie innych środków jest wskazane WTO (World Trade Organisation)- światowa organizacja handlu- kontynuacja GATT- pełnoprawna organizacja międzyrządowa mająca osobowość prawną- 153 kraje, 01.01.1995 - powołana podczas tzw. Rundy Urugwajskiej- Cele:1. Liberalizacja światowego handlu 2. Prowadzenie polityki inwestycyjnej wspierającej handel 3. Rozstrzyganie sporów dot. wymiany handlowej 4. Przestrzeganie praw własności intelektualnej - jednym z załączników do porozumienia jest GATS - ogólny układ ws. Handlu usługami - GATS: stanowi potwierdzenie znaczenia przywiązywanego do serwilizacji oraz stałego wzrostu wolumenu handlowego w zakresie usług. W ramach układu prowadzone są negocjacje dot. liberalizacji handlu usługami. Wprowadza następujące zasady: I. Zasada wzajemności II. Zasada traktowania narodowego III. Zasada przejrzystości prawa oraz przepisów i praktyk administracji (obowiązek udostępniania innym członkom informacji o regulacjach prawnych dot. lub wpływających na handel międzynarod. IV. Zasada określania ograniczeń dostępu do rynku (wprowadza obowiązek umieszczania na liście szczegółowych zobowiązań ograniczeń dostępu do rynku. Skutkuje to zakazem stosowania innych ograniczeń niż wymienione, stanowiąc rozwinięcia zasady traktowania narodowego. Liberalizacje w zakresie handlu wspierają: - IMF, WNB, OECD, UNCTAD, Konferencja Narodów Zjednoczonych ds. Handlu i Rozwoju Podsumowanie: do najważniejszych skutków liberalizacji i wzrostu handlowego zaliczamy; wzrost konkurencji wywołujący innowacyjność, obniżkę kosztów, poprawę jakości, większy wybór dla klientów oraz pobudzenie lepszej alokacji zasobów. Pozytywne efekty liberalizacji nie przekładają się na systemowe rozwiązania jak np., w zakresie likwidacji globalnego głodu, zadłużenia narodowego itd.
TEORIE WYMIANY MIĘDZYNARODOWEJ Teoria psychozy lęku przed brakiem towarów - starożytność Koncepcja merkantylizmu - XVII w., bilans handlowy powinien być dodatni, co oznacza że export powinien przewyższać import Teorie klasyczne- opierają się na modelu 2 państwa 2 towary 1 czynnik produkcji - praca oraz na założeniu nie mobilności czynników produkcji pomiędzy poszczególnymi krajami Teoria kosztów absolutnych Adama Smitha- bezpośrednią przyczyną międzynarodowej wymiany towarowej jest chęć osiągnięcia przez poszczególne kraje korzyści większych niż w warunkach braku wymiany w związku z czym podejmują one pelną lub częściową specjalizacją w produkcji tego dobra w przypadku, którego są bardziej efektywne tzn. mają absolutną przewagę zmierzoną nakladami pracy Teoria kosztów względnych D. Richardo- przyjęła, że wystarczająca przesłanką prowadzenia wymiany międzynarod. pomiędzy krajami jest występowanie względnych różnic w kosztach wytwarzania mierzonych nakaldami pracy. Zgodnie z tą koncepcją kraj który ma absolutną przewagę w produkcji obu dóbr powinien specjalizować się w wytwarzaniu tego, którego jego niekorzystna sytuacja w porównaniu z krajem pierwszym ujawnia się w relatywnie mniejszym stopniu Prawo wzajemnego popytu J.S. Mill - prawo głosi że kraj relatywnie wysokim popycie na towar importowy odnosi z wymiany międzynarod. Mniejsze korzyści niż kraj o stosunkowo słabszym popycie na towar importowy Teoria obfitości zasobów Heckchera Ohliu Samuelsona (HOS) - neoklasyczna, zgodnie z tą teorią kraj wyposażony obficie w kapitał powinien eksportować produkty kapitalowe natomiast kraj obficie wyposażony w zasoby pracy produkty pracochłonne - twierdzenie o wyrównywaniu się cen czynników produkcji towarami pracochłonnymi i kapitałochłonnymi przenosi między krajami kapitał oraz pracę co prowadzi do względnego i absolutnego wyrównywania się pomiędzy dwoma krajami dochodów z tytułu zastosowania pracy i kapitału tzn do względnego wyrównywania się cen, pracy i kapitał
Teorie neoczynnikow - głoszą że bezpośrednią przyczyną rozwoju specjalizacji i wymiany według trójczynnikowej: pracę, kapitał i zasoby naturalne Porozumienie IRIMS- porozumienie w sprawie handlowych aspektów polityki inwestycyjnej - reguluje zagadnienia związane z instrumentami polityki inwestycyjnej tj. zakresem stosowania środków przyciągających inwestycje np. ulgi, zwolnienia podatkowe, subsydia a także określa pewne minimum obowiązków jakie powinny ciążyć na podmiotach zainteresowanych w danym kraju MAI - wielostronne porozumienie ws. Inwestycji to porozumienia w ramach OECD którego celem jest eliminowanie barier w handlu międzynarodowym oraz ochrona inwestycji zagranicznych Raje podatkowe- to rynki off-shore, kraje bądź obszary gwarantujące osobom fizycznym i prawnym korzyści podatkowe lub dające możliwość obejścia obciążeń podatkowych we własnym kraju lub zapłacenie relatywnie niższego podatku Kapitał spekulacyjny- kapitał podejmujący z reguły krótkookresowe inwestycje w najbardziej ryzykownych przedsięwzięciach a tym samym wrażliwy na najdrobniejsze nawet zmiany zmiennych określających warunki inwestowania Podatek Tobina - to propozycja zastosowania rozwiązania stabilizującego rynki finansowe, zniechęcającego do spekulacji finansowych poprzez wprowadzenie niewielkiego podatku od wartości dokonywanych transakcji finansowych MIĘDZYNARODOWY SYSTEM WALUTOWY - jest zbiorem zasad, przepisów prawnych i norm zwyczajowych regulujących sposoby i warunki dokonywania płatności międzynarodowych1. Typy a) system waluty złotej 1870 - 1914 wykształcił się pod koniec XIX funkcjonował do wybuchu I WŚ 1914r., pierwszy międzynarodowy system walutowy, w którym standardowa jednostka pieniądza jest odpowiednikiem wartości określonej wagi złota oraz w którym emitanci pieniądza gwaranują pod określonymi warunkami, wykupieniem wydanych pieniędzy za złoto o tej wadze - Cechy: jednostka waluty narodowej każdego uczestnika systemu miała określony parytet (siłę nabywczą) wyznaczony w złocie co było równoznaczne z kursem stałym, w obiegu były waluty narodowe uczestniczących krajów w pełni wymienialne na złoto wg. Określonego parytetu na waluty innych krajów z walutą wymienialną wg. Określonego kursu parytetowego, także istniała pełna swoboda transferu złota w skali międzynarodowej b) system zmodyfikowanej waluty złotej - druga połowa lat 20. c) współczesny system walutowy - 1944-1971
d) system waluty sztabowo złotej (gold bullion standard) - zbliżony do zasad systemu waluty złotej z 1 wyjątkiem: w systemie tym określano minimalną sumę wymiany waluty krajowej na złoto, była to równowartość sztaby złota - został zaproponowany w II połowie lat 20 XX w z inicjatywy Wlk Brytanii jako próba powrotu do systemu waluty złotej na nieco odmiennych zasadach. W porównaniu z systemem walutowo złotym najistotniejszą różnicą było to że w okresie międzywojennym i później w wielu krajach do roku 1971. Założono w nim że waluta danego kraju np. dolar kanadyjski jest wymienialna na złoto, ale wcześniej jest potrzebna jej wymiana na inną walutę wymienialną na złoto Konsekwencje stosowania dwóch systemów: - spadek znaczenia złota jako pieniądza międzynarodowego (demoneteryzacja złota) - zwiększanie wahań bieżącego kursu rynkowego walu oraz dewiz - zwiększenie swobody władz państwowych w kształtowaniu polityki fiskalnej i pieniężnej - zwiększenie wpływu efektów polityki makroekonomicznej na kształtowanie sytuacji gospodarczej i politycznej w poszczególnych krajach - zwiększanie różnic pomiędzy siłą nabywczą różnych walut System Bretton Woods w lipcu 1944 na międzynarodowej konferencji w Bretton Woods utworzono MFW i Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju (Bank Światowy). W drodze umowy międzynarodowej wprowadzono system międzynarodowego pieniądza Cele: przywrócenie wymienialności walut, stabilizacja kursów walutowych, stworzenie w ten sposób istotnych przesłanek szybkiego swobodnego korzystnego rozwoju międzynarodowych powiązań gosp Zasady: - złoto jest głównym środkiem rezerwowym i płatniczym - parytety wymienialnych walut narodowych określane są w złocie lub dolarach, 1 uncja złota = 35 USD, a w 1999 za 1 uncję 600 USD - kursy bieżące wymienialnych walut narodowych mogą wachać się 1% od kursu parytetowego (interwencja władz monetarnych) - w przypadku trudności płatniczych i konieczności zmiany kursu waluty poszczególne kraje członkowskie mają możliwość skorzystania ze specjalnych kredystów MFW System BW - upadek - spadek znaczenia dolara - umacnianie się takich państw jak Niemcy czy Japonia - osłabienie dolara w stosunku do marki czy jena spowodowały żądania banków centralnych do wymiany dolara na złoto- wzniosło przemysłowe wykorzystywanie złota - skutek- szybki wzrost ceny rynkowej złota, 1971 rząd Richarda Nixona zawiesił wymienialność dolara na złoto
System nielodenizowy- wprowadzony przez MFW od 1973 - rozdzielność rynku złota od rynku walutowego, chociaż nadal utrzymuje się rezerwy złota - zwiększenie stabilności finansowej, kryzys jednej waluty nawet dominującej, nie powoduje zachwiania całego systemu - kursy walutowe odzwierciedlają układ potencjałów gospodarczych poszczególnych państw i ich pozycje na rynkach międzynarodowych MFW - ustalił zasady - każdy kraj czlonk. Powinien powstrzymać się od manipulacji kursami walutowymi i systemem walutowym, jeżeli mogłoby to utrudnić procesy dostosowawcze w zakresie równowagi zewnętrznej lub zapewnić danemu krajowi niesprawiedliwą przewagę konkurencyjną nad innymi krajami - każdy kraj powinien dokonywać interwencji na rynku walut w celu zapobieżenia np. krótkookresowym wachaniom System walutowy w Polsce- wymienialność polskiego złota wprowadzono w ramach planu Balcerowicza 01.01.1990. Była to tylko wymienialność wewnętrzna ograniczona do rezydentów krajowych i obrotów bieżących z zagranicą. Postanawiano że wywóz i przywóz polskiego złota jest zabroniony.- od 01.01.1990 wprowadzono kurs na poziomie 1 USD = 9500 starych złotych, był to poziom zbliżony do kursu czarnorynkowego, był to kurs centralny (stały w stosunku do dolara)- od 17.05.1991 przeprowadzono dewaluacje złotówki 1$=11000zł, wprowadzenie ustalonego kursu w stosunku do wiązki, od 14.10.1991 wprowadzono tzw. kurs stały pełzający czyli crawling peg. Wprowadzono zasadę ze złotówka będzie ulegała miesięcznej deprecjacji o 1% - 16.05.1995 przeprowadzono tzw częściowe upłynnienie kursu walutowego polskiego złota. Przedział wahań wokół kursu centralnego rozszerzono z pierwotnych +2, -2% do +7, -7%. Bank centralny mógł interweniować znacznie szybciej nawet gdy odchylenie było +3 (-3)%. Utrzymano zasadę dewaluacji złotówki od końca lutego 1998 pasmo wahań rozszerzono na +10(-10)% 5. Europejski System Walutowy - powstał w odpowiednich na reakcję krajów europejskich, które postanowiły zawężyć pasmo wahań między ich własnymi walutami. Najpierw został stworzony tzw. wąż walutowy a następnie w wyniku rozwoju systemu międzynarodowego płynnych kursów walutowych postanowiono wprowadzić dalsze regulacje i ustanowiono ESW oparty na kursach stałych
Cele ESW: - stworzenie obszaru stabilności monetarnej która regulowałaby system gosp. I polityczny w ramach EWG a obecnie w ramach UE - uniknięcie wpływu na gospodarki państw z niską inflacją - wprowadzenie zewnętrznego czynnika który dyscyplinowałby związki zawodowe lub wzmacniał wiarygodność polityki antyinflacyjnej w krajach z wysoką inflacją Najważniejsze 3 elementy ESW to: - mechanizm kursów walutowych mający na celu redukcję wahań między kursami walut krajowych wspólnoty europejskiej - wspólna waluta ECU, bezgotówkowa składająca się z koszyka 9 walut krajów EWG później w 1999 zastąpiona przez Euro - mechanizm interwencyjno - kredytowy banków centralnych - dostarczania kredytu krajom mającym trudności z bilansem płatniczym (wszystkie przez UE) 6. Międzynarodowy rynek walutowy Kurs walutowy: nośnik informacji, funkcja cenotwórcza, umożliwia rozliczenie transakcji Współczesny rynek walutowy - over the cocinter - OTC- market, zdecentralizowany ekonomicznie i technicznie - sieć rozrzuconych i połączonych ze sobą w całym świecie telekomunikacyjnie za pośrednictwem komputerów bankowych, niebankowych instytucji finansowych - transakcje zawierają dealerzy i brokerzy - nie jest sumą rynków narodowych - jeden wielki rynek pracujący 24/7 Funkcje rynku walutowego: - ważne ogniwo tworzących się rynków kapitałowych - funkcjonują w powiązaniu z rynkami towarowymi, pieniężnymi, kapitałowymi - wyraz istnienia odrębnych gospodarek narodowych związanych z istnieniem systemu odrębnego - służy nawiązaniu i dotrzymywaniu przez poszczególne kraje stosunków ekonomicznych Zadania rynku walutowego: - przesuwanie sily nabywczej w formie pieniężnej między róznymi krajami - stworzenie możliwości niewyrównywania obrotów zagranicznych- przesunięcie dodatkowej masy towarów i usług bez rekompensaty - zabezpieczenie zagranicznego majątku finansowego przed zmniejszeniem wartości walut Kurs arbitralny to kurs ustalony przez rząd danego panstwa niepodlegający gwałtownym zmianom w długim okresie Kurs natychmiastowy (spot) jest to kurs ustalony na tzw. rynku kasowym i wykorzystywany przy rozliczeniu transakcji spot w dwa dni robocze od momentu zawarcia transakcji Kurs terminowy (forward) jest to kurs ustalony na rynku terminowym wykorzystywany przy rozliczeniu transakcji terminowej w okresie powyżej dwóch dni Pozycje walutowy- jest to różnica między ależnośimi i zoiązaniami w tej samej walucie zagranicznej w danym okresie - Rodzaje Zamknięta (następuje gdy należności w danej walucie są równe zobowiązaniom Otwarta (występuje wówczas gdy mamy doczynienia z brakiem równowagi w należnościach) Długa otwarta (gdy nalezności przewyższają zobowiązania) Krótka otwarta (gdy zobowiązania przewyższają należności)
Ryzyko jest to możliwość wystąpienia zdarzeń lub okoliczności niezależnych od działającego podmiotu których nie można przewidzieć ani im zapobiec a które wpływają na efektywność gospodarowania Ryzyko walutowe (kursowe) to niebezpieczeństwo zmian kursów walutowych co w przypadku transakcji zagranicznych może oznaczać zmniejszenie nalezności lub wzrost zobowiązań podmiotu krajowego Współcześnie wyróżniamy bieżący rynek walutowy (spot market) i terminowe rynki walutowe (futur es, forward market) Rynek forward - terminowy i międzybankowy rynek walutowy prowadzony przez banki i wielkie korporacje - typowe transakcje związane z finansowaniem eksportu i importu oraz zabezpieczaniem przed rynkiem kursowy- dostęp do rynku podlega ograniczeniom, reorganizowane banki- zawierane są na nim rzeczywiste transakcje walutowe związane z `kryciem” ryzyka kursowego i hedgingiem - rynek terminowy - funkcjonuje w wielu ośrodkach rynku walutowego cel: efektywna dostawa waluty - HEDGING - kompensata już istniejącego ryzyka walutowego poprzez przejęcie innego ryzyka, z punktu widzenia waluty wartości i terminu lecz przeciwnego z punktu widzenia skutków zaangażowania rynkowego Rynek futures: - terminowy rynek walutowy wystandaryzowany we wszystkich dostępnych elementach transakcji które czasami przyczyniają się do destabilizacji kursu - dostęp do rynku futur es jest nieograniczony - zawierane są na nim nierzeczywiste transakcje walutowe tzn nie dostarcza się waluty fizycznie w terminie lecz rozliczone są różnice kursowe - nosi cechę spekulacji walutowej - funkcjonuje tylko na niektórych giełdach pieniężnych np. Chicago, Londyn Kontrakt forward - jest to umowa zawarta w bieżącym punkcie czasu zobowiązująca bezwzględnie niezależnie od przyszłych okoliczności do kupna lub sprzedaży określonej ilości waluty w wyznaczonym terminie w przyszłości poo kursie który zostal uzgodniony przez strony w momencie zawarcia kontraktu. Umowa taka nie jest wystandaryzowana co pozwala na lepsze dostosowanie jej do konkretnej transakcji. Ta właściwość sprawia że jest to instrument będący w obrocie na rynku międzybankowym. Ponadto większość transakcji walutowych zawieranych w takiej formie ma charakter rzeczywisty
Kontrakt futures jest podobny do konstrukcji kontraktu forward z tym że występuje wyłącznie na rynkach zagranicznych jest sprzedawany lub kupowany tylko w postaci wystandaryzowanych pakietów oraz przyjmuje postać kontraktu nierzeczywistego Kryzys azjatycki dot finansów i bankowości ale ich skutki objawiają się konsekwentnie w całej gosp Skutki kryzysu: duże straty dla krajowych przedsiębiorstw i banków bankructwa głeboka recesja gosp poważne kryzysy plynności spadek produkcji (spadek cen i płac, wzrost bezrobocia, niepokoje społ) Przezwyciężenie kryzysu: emisja obligacji rządowych fuzja i sprzedaż zagranicznym inwestorom restrukturyzacja i reformowanie Zadłużenie Polski: Przyczyny Polskich długów: chęć dobudowy gosp po II WŚ, pożyczki zaciągane przez Gierka, powiększani zadłużenia spowodowane odsetkami od zaciągniętych pożyczek Międzynarodowe przepływy siły roboczej: Migracja- przenoszenie ludzi przez granice narodowe na dłuższe okresy Emigracja- opuszczanie przez ludzi ich dotychczasowego miejsca zamieszkania Imigracja- napływ ludności z zagranicy do danego kraju na pobyt stały lub długookresowy Motywy pozaekonomiczne: religijne ideologiczne (związane ze zmianą ustroju na kolidujący z ideami wyznaczonymi przez pewną część ludność) polityczne (związane ze zmianą polityki na dyskryminującą) Motywy ekonomiczne: chęć znalezienia lepszej pracy nadzieja na lepiej płatne zatrudnienie zamiar poprawy statutu zawodowego przez podnoszenie kwalifikacji zdobycie fachowego wykształcenia uzyskanie dostępu do specjalistycznej aparatury badawczej Rodzaje migracji - tradycyjna i współczesna Współczesna < mały ruch przygraniczny obejmujący regularne udawanie się do pracy przez dłuższy okres, sezonowa migracja pracownicza, wyjazd na czas określony bądź na stałe Skutki migracji dla kraju emigracji: pozytywne: jest możliwość zwiększania zasobów dewizowych dzięki przekazom pieniężnym przesyłanym rodzinom emigrantów łagodzi łagodnie skutki bezrobocia, wpływa pozytywnie na poziom kwalifikacji ludności negatywne: utrata rodzimych specjalistów, podnosi średnią wieku ludności, większe koszty na emerytów i rencistów Skutki migracji dla kraju imigracji: napływ tanich pracowników o relatywnie wyższych kwalifikacjach, możliwość obniżenia nakładów na edukacje w kraju Negatywny: zwiekszenie liczby poszokujących pracę, wzrost bezrobocia, nowe obyczaje cywilizacyjne, obciąża bilans płatniczy