Jakie jest rozpowszechnienie samobójstw w Polsce?
W Polsce na każde 100 000 ludzi ok. 15 popełnia samobójstwo. Kobiety częściej próbują go popełnić, mężczyźni zaś częściej go dokonują. Sposób popełnienia samobójstwa różni się w zależności od płci. Kobiety wybierają bardziej estetyczne rodzaje śmierci (np. otrucie lekami, gazem), mężczyźni zaś bardziej gwałtowne, jak na przykład rzucenie się pod koła pojazdu, czy skok z wysokości.
Dlaczego ludzie popełniają samobójstwo?
Są dwie odpowiedzi na to pytanie:
1. Człowiek popełnia samobójstwo z powodu zaburzeń w sobie samym. W dużym procencie zaburzenia te są związane z zaburzeniami psychicznymi. Najczęściej popełniają samobójstwo osoby cierpiące na depresję, schizofrenię i alkoholizm
2. Społeczeństwo stwarza warunki i okoliczności do popełnienia samobójstwa. Wyróżnia się trzy powody popełnienia samobójstwa: przeciwko społeczeństwu (samobójstwo egoistyczne), dla dobra społeczeństwa (samobójstwo altruistyczne) i samobójstwo dokonywane w momentach kryzysowych (tzw. samobójstwo anomiczne).
Jakie są czynniki ryzyka popełnienia samobójstwa?
- pora roku: wiosna i jesień
- dni tygodnia: poniedziałek i wtorek
- wiek powyżej 45 r.ż.
- płeć męska
- rozwód lub owdowienie
- osamotnienie
- zła sytuacja materialna
- utrata pracy
- samobójstwo wśród osób bliskich
- przewlekłe choroby somatyczne
- przewlekłe bóle
- nieuleczalne choroby
- sygnały samobójstwa
- złowieszczy spokój
- depresja o ciężkim nasileniu, z poczuciem winy, niską samooceną, lękiem, bezsennością i myślami samobójczymi
- nadużywanie alkoholu
- schizofrenia zwłaszcza z omamami słuchowymi rozkazującymi
- zaburzenia osobowości.
Zespół charakterystycznych zachowań dla osoby mającej popełnić samobójstwo zwany jest zespołem presuicydalnym.
Co to jest samobójstwo rozszerzone?
Człowiek chory na depresję i planujący samobójstwo może zdecydować się na zabicie bliskich. U chorego motywem może być chęć chronienia ich przed sytuacją bez wyjścia, nieszczęściem i cierpieniem, także przed prześladowaniem, aresztowaniem i innym zagrożeniem.
Zespół presuicydalny
Zespół cech, które znany badacz problematyki samobójstw Ringel określił jako charakterystyczne dla osoby mającej zamiar popełnić samobójstwo to zespół presuicydalny:
1. Przeżywanie głównie niepokoju i lęku, zagrożenia, poczucia mniejszej wartości i niewydolności prowadzące do rezygnacji.
2. Kierowanie agresji w swoją stronę.
3. Ucieczka od realnych problemów w fantazjowanie na temat śmierci i snucie planów samobójczych.
Sygnały samobójstwa
- wypowiedzi typu: lepiej byłoby wam beze mnie, lepiej byłoby ze sobą skończyć
- zbieranie leków
- zdobycie sznura lub ostrego narzędzia
- napisanie testamentu i pożegnalnych listów
- nieoczekiwane wizyty u bliskich osób sprawiające wrażenia żegnania się
- nagłe izolowanie się od otoczenia
- rozważania o śmierci
- treści dotyczące śmierci, egzekucji, pogrzebu pojawiające się w snach
Złowieszczy spokój
Nagła poprawa stanu psychicznego osoby będącej na skraju samobójstwa nazywana jest złowieszczym spokojem. Chory nie odczuwa już niepewności i lęku ponieważ podjął decyzję o samobójstwie, które w jego przekonaniu rozwiąże wszystkie problemy.
Definicja samobójstwa:
- zachowanie samodestrukcyjne; pozbawienie się życia lub samouszkodzenie na skutek zaburzeń psychicznych, nieuleczalnej choroby, ujemnego bilansu życiowego np. u ludzi samotnych, starych.
- dane zachowanie samodestukcyjne prowadzące do śmierci biologicznej, może mieć charakter gwałtowny (np. przez powieszenie się), lub stopniowy (np. przez zagłodzenie się).
Typy samobójstw:
1. Samobójstwo egoistyczne - przyczyną tego zachowania jest chęć ucieczki od sytuacji trudnych zagrażających, jest ono wynikiem małej integracji społecznej.
2. Anomia - brak norm obowiązujących w danym społeczeństwie.
Samobójstwo anomijne - zachowanie, które wynika z rozbicia ładu społecznego, kiedy zachowanie jednostki są w małym stopniu kontrolowane społecznie.
3. Samobójstwo altruistyczne - zachowanie wynikające ze zbyt silnej więzi ze społeczeństwem, kiedy osoba fałszywie interpretuje oczekiwania grupy wobec niej, która rzekomo wymaga od niej ofiary.
4. Samobójstwo fatalistyczne - u podstawy tego zachowania jest taka ocena sytuacji, że nie ma już innego wyjścia (sytuacja jest nie do rozwiązania).
Dewiacje seksualne, przyczyny,
1) czynniki biologiczne: zaburzenia genetyczne, neurologiczne, hormonalne, uzależnienia,
2) czynniki psychiczne: uwarunkowania powstałe z fantazji erotycznych, pornografii “twardej”, urazy i szoki seksualne w wieku rozwojowym, zaburzenia identyfikacji płciowej, zaburzenia osobowości, uzależnienie od seksu,
3) czynniki kulturowe: wpływ subkultury, obyczajowość erotyczna.
Dewiacje seksualne
Klaustrofilia
Typ parafilii, w której satysfakcja seksualna jest osiągana dzięki współżyciu w małych, zamkniętych pomieszczeniach.
Kleptofilia
Parafilia, w której satysfakcja seksualna jest osiągana w trakcie popełniania kradzieży.
Masochizm
Nazwa ta pochodzi od nazwiska Leopolda von Sacher-Masocha i oznacza osiąganie satysfakcji seksualnej w rezultacie cierpienia fizycznego lub psychicznego, jakie zadawane jest przez partnera lub samemu sobie, zamiast bądź też w trakcie stosunku płciowego. Jedna z najczęstszych parafilii. Występuje u obu płci, często u osób z zaburzeniami psychoosobowości. Leczenie masochizmu jest trudne.
Nekrofilia
Określenie to oznacza osiąganie satysfakcji seksualnej poprzez kontakt z osobami zmarłymi, umierającymi, nieprzytomnymi bądź śpiącymi. Rzadko spotykana parafilia.
Pedofilia
Skłonność seksualna do osób nieletnich. Może być cechą psychopatyczną. Wyraża się ona nadmierną chęcią pracy wśród dzieci i parafilią, w której formy kontaktów bywają bardzo zróżnicowane. Często pedofile są ludźmi nieśmiałymi, nie stosującymi przemocy, tylko próbującymi sobie zaskarbić ufność oraz sympatię dziecka. Pedofilia jest powszechniejsza u mężczyzn niż u kobiet. Zazwyczaj wynika ona z lęków do kobiet oraz seksualności osób dorosłych. Polskie prawo karne karze czyny pedofilne oraz określa granicę dojrzałości jako ukończony 15. rok życia.
Sadomasochizm
Łączne występowanie sadyzmu oraz masochizmu. W łagodnej postaci, jako tendencja mieści się w granicach prawidłowości i nierzadko bywa jednym z przejawów normalnych zachowań seksualnych, skrajny sadomasochizm uznaje się za parafilię.
Transwestytyzm
Eonizm - osiąganie satysfakcji seksualnej poprzez przebieranie się w odzież lub charakterystyczne elementy odzieży płci przeciwnej. Może również przejawiać się zmianą intonacji głosu, manier, zainteresowań itp. Wyróżnia się kilka odmian transwestytyzmu:
heteroseksualny - forma ta jest najczęściej spotykana - osoby takie mają zachowaną zdolność do utrzymywania stosunków płciowych z osobnikami płci przeciwnej
homoseksualny
biseksualny
aseksualny, występujący u osób, dla których przebieranie się w odzież płci przeciwnej zastępuje jakiekolwiek inne pragnienia seksualne
inne odmiany eoizmu, jak np. narcystyczny lub fetyszystyczny itp. Przyczyny tego zaburzenia mogą być różne: odrzucenie dziecka z powodu jego płci, ubieranie dzieci w odzież odmiennej płci, przebieranie dla ukarania, utrwalone ubieranie się w odzież płci faworyzowanej, silna identyfikacja dziecka z kobietą (matką lub siostrą), przestawione role rodziców, urazy i inne. Nie powinien być mylony z transseksualizmem.
Urofilia
Przeżywanie rozkoszy poprzez wąchanie moczu lub oblewanie nim partnera. Jest to odmiana fetyszyzmu, związana z masochizmem.
Urolalia
Obsceniczne słownictwo związane z moczem i używane w obecności partnera bądź, co się zdarza częściej, wymuszanie na nim tego typu wypowiedzi. Parafilia ta ma cechy fetyszyzmu, skojarzonego z sadyzmem, występuje głównie u mężczyzn.
AIDS (ang. aquired immunodeficiency syndrome) oznacza zespół nabytych niedoborów immunologicznych. Jest to schorzenie układu immunologicznego spowodowane zakażeniem retrovirusem HIV (ang. human immunodeficiency virus).
AIDS charakteryzuje się niedoborami immunologicznymi typu komórkowego, w wyniku których dochodzi do rozwijania się zakażeń wywołanych drobnoustrojami, które w warunkach normalnych nie są patogenne, do powstawania nowotworów, oraz do pojawiania się rozmaitych defektów i zaburzeń neurologicznych.
Do zakażenia HIV dochodzi w wyniku kontaktu człowieka z każdym płynem ustrojowym - takim np. jak krew, nasienie czy wydzielina pochwowa - w którym znajdują się zainfekowane wirusem komórki lub jest obecne zakażone wirusami osocze. Szczególnie niebezpieczny jest kontakt z krwią, bowiem w niej jest największe stężenie czynnika zakaźnego.
Podstawą terapii w AIDS jest leczenie antywirusowe, skierowane przeciwko wirusowi HIV. Na razie całkowita eradykacja wirusa i pełne wyleczenie AIDS nie jest możliwe. Najważniejsza w walce z AIDS jest profilaktyka.
Migracja - wędrówka, ruch ludności, mający na celu zmianę miejsca pobytu na stałe lub czasowo zarówno w obrębie kraju, jak i z jednego kraju do drugiego.
Emigracja - wyjazd z kraju ojczystego do innego kraju z przyczyn materialnych, ekonomicznych, religijnych, w celu osiedlenia się na stałe lub na pewien okres czasu.
Imigracja - napływ ludności obcej do jakiegoś kraju w celu osiedlenia się w nim.
Ze względu na czas trwania migracji wyróżnia się:
- stałą - związaną z miejscem zamieszkania
- czasową - przeniesienie na pobyt czasowy
- wahadłową - dojazdowa, do pracy
Typy ruchów migracyjnych w Polsce po 89 r.:
- migracja do i z kraju
- migracja tranzytowa
- wzrastająca migracja z powodów ekonomicznych
- wzrastająca migracja związana z małżeństwem, związkami…
Życie człowieka nasiąknięte jest nałogami, jak gąbka wodą. Poruszamy się po życiu, jak marionetki pociągane za sznurki przez rozmaite nałogi, a przy tym nie zdajemy sobie z tego sprawy, tym bardziej, więc jesteśmy wydani na ich pastwę. Analizując podłoże uzależnienia czy też podatność na nie trzeba wziąć pod uwagę, co najmniej 3 grupy czynników:
Biologiczne
Społeczno - kulturowe
Ideologiczne
Ad.1.
Każdy z nas ma wrodzony, niejako wbudowany w psychikę mechanizm cierpienia, uśmierzania bólu, jest on dobroczynny, pozwala przetrwać kryzys, mobilizować się, zaczynać od nowa. Najwyraźniejszym przykładem tego mechanizmu jest nasze reagowanie na ból fizyczny, gdy przekracza on próg granicy wytrzymałości. Możemy zachować się w dwojaki sposób:
- człowiek może wówczas przestać rejestrować doznanie z dolegliwego miejsca, może
zemdleć i już nic nie czuć.
- zmieniając znaczenie bodźca, zacząć zachowywać się dziwacznie, śmiać się - zachowując się tak, jakby zwariował.
To tylko przykład przywołany po to, aby przybliżyć tezę, że wszyscy jesteśmy potencjalnymi alkoholikami, narkomanami, palaczami lub kawoszami, czy kompulsywnymi żarłokami, zwłaszcza niepohamowanymi zjadaczami słodyczy. Jednak każdy mniej lub bardziej niewinny znieczulacz może przekształcić się w nałóg, jeżeli nie będziemy w stanie się bez niego obejść, jeżeli stanie się niezbędnym akcentem naszego życia. Wszyscy, w jakimś stopniu, mamy zniekształcony obraz rzeczywistości, stosownie do swoich potrzeb i potem płacimy za to, bo przestajemy widzieć tą rzeczywistości, jaką ona naprawdę jest, wszyscy uciekamy od cierpienia, odcinając się za cenę ulgi od własnych uczuć i tracą odporność psychiczną. Wszyscy w jakiejś części rezygnujemy z autorstwa tego, co robimy zwalając winę na okoliczności, innych ludzi, a potem mamy pretensje, że nie wszystko toczy się po naszej myśli. Taka jest po prostu natur człowieka.
Ad.2.
Czasy, w których żyjemy to epoka nałogów:
- substancji zmieniających świadomość;
- odurzających przyzwyczajeń;
- uzależniających relacji i coraz to nowych cudów techniki, uwodzących nas w
nierzeczywistość.
Żyjemy w społeczeństwie, w którym nałogowy sposób życia jest nam podawany, jak na tacy.
Ad.3.
Ukształtowała nas kultura, w której z jednej strony wartością jest brak cierpienia, z drugiej cierpienie nie jest wbudowane w sens życia. Inaczej oceniał i wybierał np. człowiek średniowiecza, który w perspektywie wiecznego zbawienia świadomie decydował się na cierpienie. My dzisiaj czynimy próby zapanowania nad własnymi uczuciami, by z jednej strony nie przeżywać uczuć przykrych, nie doznawać bólu, a z drugiej dostarczać sobie radości i zadowolenia. Otóż właśnie brak zadowolenia i przyjemności stały się istotnymi wartościami umieszczanymi wysoko w hierarchii osobistej i ponadjednostkowej. Być może pierwszy raz w nowożytnej historii na taką skale, powszechnie i demokratycznie, bez ograniczania się tylko do uprzywilejowanych elit mamy prawo do życia pozbawionego bólu i pełnego zadowolenia. To dobrze, ale bieda z tym, że usiłujemy z tego prawa korzystać bez ograniczeń, jakby zapominając, że dążymy do stanu nie osiągalnego.
Socjologia - nauka o społeczeństwie, jego strukturze, prawach rozwoju, o formach i przejawach życia i współżycia grup społecznych, a także o jednostce jako człowieku społeczeństwa.
Patologia z punktu widzenia socjologii - zjawiska społeczne będące zagrożeniem dla życia społecznego, jego porządku i rozwoju np. przestępczość, alkoholizm, narkomania, bądź inne ujęcie tej patologii, bądź postawy zachowania jednostek, grup, nie zgodne z zachowaniami, normami danej kultury i społeczności
Norma - ustalona ogólnie, przyjęta zasada, reguła, wzór, przepis, w etyce zasada postępowania,, dyrektywa wyznaczająca obowiązek określonego zachowania się w określonej sytuacji przez odwołanie się do odpowiednich ocen i wartości moralnych.
Norma prawna - zasada zachowania skonstruowana na podstawie przepisów prawa.
Moralność - ogół dominującej w danej epoce, w jakimś środowisku ocen, norm i zasad określających zakres poglądów i zachowań uznawanych za właściwe.
Patologia, jako zjawisko występuje w różnych grupach ludzkich i jest ściśle związana z rozwojem społeczeństwa. Początkowo termin patologia (pathos - cierpienie, logos - nauka) był używany w medycynie, a dopiero pod koniec XIX w. zaczęto odnosić go do określania działań ludzkich przeciwstawnych ideałom stabilizacji, własności, oszczędności, solidarności rodzinnej i sąsiedzkiej.
Patologię społeczną stanowią zjawiska społecznego zachowania się jednostek i określonych grup społecznych sprzecznych z wartościami danej kultury. Jako pierwszy terminem patologia społeczna posłużył się w Polsce A. Podgórecki, określając ją jako destruktywne i autodestruktywne zachowania ludzi, grup lub całych społeczeństw.
Problematykę patologii społecznej wg Podgóreckiego można podzielić na trzy zasadnicze działy:
Patologia życia indywidualnego (samobójstwo, alkoholizm, hazard…)
Patologia życia grupowego (rozwody, kazirodztwo, przestępczość zorganizowana)
Patologia działania instytucji.
Odmiennie to pojęcie definiuje W. Okoń stwierdzając, że jest to nauka o przyczynach, objawach i zwalczaniu takich chorób, jak przestępczość, pijaństwo, narkomania, lekomania…
M. Jarosz uważa, że patologia społeczna jest zbiorem różnorodnych dewiacji społecznych. Zarówno Podgórecki, jak i Jarosz uważają, że cechą wspólną zjawisk patologii jest ich względna trwałość, występują one w różnych społeczeństwach i z różnym nasileniem oraz charakteryzują się zmienną strukturą typologiczną.
W świetle przedstawionych definicji pojawiły się dwa poglądy na patologię:
Zwolennicy pierwszego uważają, że zjawisko patologii występuje w określonym społeczeństwie i są przez nie akceptowane. Z tego wynika, że to co jest uznawane za patologie w jednym społeczeństwie nie musi być tak samo traktowane w drugim społeczeństwie.
Przedstawiciele drugiego poglądu twierdzą, że zjawisko patologiczne występujące we współczesnej cywilizacji przekroczyły zakreśloną granicę w skali mikro- i stają się zjawiskami globalnymi (makro-), występującymi w różnych społeczeństwach i regionach świata.
Uwarunkowania i czynniki sprzyjające patologii (w skali mikro- i makro-).
Różnorodność patologii jest spowodowana różnorodnymi uwarunkowaniami. Jedne są związane z indywidualnymi cechami ludzi, uwikłane w zachowania patologiczne np. narkomanii, alkoholicy, dewianci seksualni. Inne ze środowiskowymi uwarunkowaniami lub psychicznymi zaburzeniami, czy tez wynikają z przyswajania negatywnych wzorów występujących w określonej grupie społecznej, wiekowej, zawodowej np. w rodzinie, miejscu pracy, w szkole, grupie formalnej i nieformalnej. Nie mniej istotnym źródłem zjawisk patologicznych jest sposób funkcjonowania władzy organów administracyjnych i zarządzania gospodarką. Wartość i trwałość zjawisk patologicznych cywilizacji współczesnej, jak wykazały badania uzależnienia, uzależnione są również od czynników demograficznych, zdrowotnych, ekonomicznych, socjalnych i kulturowych. Istotne jest także to na ile państwowe organizacje rządowe i poza rządowe są zdolne do podjęcia działań, które skutecznie będą ograniczały lub eliminowały warunki sprzyjające się pojawianiu oraz rozwijaniu różnych patologii w skali makro- i mikro -. Czynnikowi ekonomicznemu przypisuje się podstawowe znaczenie w postawaniu, jak i rozwiązywaniu problemów patologicznych. Dominuje pogląd, że wzrost gospodarczy, a zwłaszcza uprzemysłowienia pozostają w ścisłym związku z poziomem i dynamiką przestępczości. Podkreśla się również kryminologiczny (kryminogenny) charakter wielkich skupisk miejskich.
Nie mniejszy wpływ na wzrost zjawisk patologicznych mają kryzysy - okresy kryzysowe i transformacje ekonomiczne, społeczne i ustrojowe oraz szybkie tempo rozwoju.
Przyjmuje się także duże znaczenie przekazywania przez zachód społeczności międzynarodowej jednego właściwego ekonomiczno - społecznego modelu. Narzucając go światu eksponowano zjawiska patologiczne tj. przestępczość, narkomania, rozbicie rodziny, alkoholizm itp. Dysproporcje w zakresie w dochodów i dobrobytu powodują wysokie koszty społeczne tj. wzrost bezrobocia, przestępczość, narkomanie, AIDS.
Natomiast sprawne funkcjonowanie społeczeństwa eliminuje zjawiska patologiczne.
Następna grupa kryteriów - stopień szkodliwości zjawisk patologicznych oraz niezgodność z istniejącym systemem i sprzeczność z ogólnie przyjętymi wartościami społecznymi.
Do patologii społecznej zaliczamy:
przestępczość
zachowania patologiczne, dysfunkcyjne wobec rodziny
samozniszczenie (alkoholizm, narkomania, samobójstwa, autoagresja)
dewiacyjne zachowania seksualne, zboczenia
inne rodzaje zachowań występujące na podłożu psychologicznym, społecznym, zaburzenia psychiczne i nerwicowe.
Przestępczość - główny przejaw patologii.
KK art.1
Przestępstwo jest to czyn człowieka zabroniony pod groźbą kary przez obowiązującą ustawę, bezprawny, zawiniony, społecznie szkodliwy, w stopniu wyższym niż znikomy.
Elementy przestępstwa:
czyn
człowiek (podmiot przestępstwa)
zabroniony przez obowiązującą ustawę
zagrożony karą
zawiniony
bezprawny
społecznie szkodliwy w stopniu wyższym niż znikomy.
Czyn (zewnętrzne zachowanie się człowieka zależnie od jego woli)
działanie zaniechanie
Kryminologia - to nauka społeczna zajmująca się badaniem i gromadzeniem całościowej wiedzy na temat przestępstwa, jako pewnej szczególnej formy zachowania dewiacyjnego, przestępczości, jako pewnego zjawiska społecznego, a także osoby sprawcy przestępstwa, jak również ofiary przestępstwa, także instytucji i mechanizmów kontrolnych, jakie tworzą społeczeństwu w celu zapobiegania i zwalczania przestępczości.
Celem kryminologii jest zapobieganie przestępczości przez usuwanie przyczyn natury ogólnej.
Kryminologia zajmuje się przestępstwem, jako zjawiskiem społecznym.
Kryminologia jest nauką o przestępstwie i przestępcy, o objawach i przyczynach przestępczości i innych związanych z nią zjawiskach.
Przestępczość w rozumieniu kryminologii to:
zbiór czynów zabronionych przez ustawę
pod groźbą kary
które to czyny popełnione zostały na obszarze danej jednostki
w danym czasie.
Rozpatrywanie przestępczości z punktu widzenia jej rozległości, intensywności, struktury i dynamiki zależy w znacznej mierze od stopnia zaangażowania społeczeństwa w ujawnianiu zaobserwowanej działalności przestępczej, a także od wytworzonego w społeczeństwie klimatu postępowania wobec sprawców przestępstwa.
Przez rozumienie przestępczości rozumie się udział zachowań przestępczych w całokształcie działalności członków społeczeństwa.
Udział ten jest różny w zależności od tego, czy rozważa się:
przestępczość rzeczywistą
przestępczość ujawnioną
przestępczość stwierdzoną
przestępczość osądzoną
Przestępczość rzeczywista - to ogół czynów przestępczych, jakie zostały popełnione w danej jednostce czasu na określonym terenie, zarówno wielkość, jak i struktura tego zbioru nie jest znana. Próby oszacowania rzeczywistej przestępczości prezentowane są w literaturze kryminologicznej w ramach profilaktyki „ciemna liczba”.
Przestępczość ujawniona - to ogół czynów, po których informacje uzyskały organy ścigania i na podstawie tych informacji wszczęły postępowanie przygotowawcze. Przestępczość tą nazywa się niekiedy przestępczością pozorną, nie wszystkie czyny w momencie wszczęcia postępowania kwalifikowano, jako przestępstwa są rzeczywiście przestępstwami.
Przestępczość stwierdzona - to ogół czynów, których charakter, jako przestępstwa został potwierdzony w wyniku postępowania przygotowawczego.
Przestępczość osądzona - wyrok skazujący, jest to ogół czynów, których charakter, jako przestępstwa został potwierdzony postępowaniem sądowym.
Zasadniczym źródłem informacji o przestępczości w skali kraju jest tzw. statystyka kryminalna, czyli informacje, które w celu scharakteryzowania przebiegu i wyników postępowań przygotowawczych, jurysdykcyjnych i wykonawczych oraz określonego w tych postępowaniach zbioru czynów przestępczych, sprawców przestępstw i zastosowanych wobec nich sankcji zostają:
- w znormalizowanej formie wyodrębnione z prowadzonej przez organy ścigania i wymiaru
sprawiedliwości dokumentacji aktowej;
- sklasyfikowane, zaliczone i ujęte w tablice statystyczne
W polskiej statystyce wyróżnia się 4 systemy sprawozdawczości:
statystyka policyjna - podstawową jednostką obliczeniową statystyki jest czyn oceniany w chwili rejestracji, jako przestępstwo
statystyka sądowa - podstawową jednostką obliczeniową jest osoba skazana prawomocnym wyrokiem
statystyka prokuratorską
statystyką penitencjarną - zasadniczą jednostką obliczeniową statystyki penitencjarnej jest osoba pozbawiona wolności:
tymczasowo aresztowana
odbywająca karę pozbawienia wolności
Statystyka policyjna operuje trzema jednostkami obliczeniowymi, którymi są:
postępowanie przygotowawcze
przestępstwo stwierdzone
podejrzany
Przestępstwo wykryte - uznaje się takie przestępstwo stwierdzone, którego popełnienie zarzucono co najmniej jednej osobie i przyjęto w zakończeniu postępowania przygotowawczego, że popełniła ona przestępstwo.
Podejrzany - osoba, której postawiono zarzut popełnienia przestępstwa (art.71paragraf 1 KPK) lub którą przesłuchano w charakterze podejrzanego (art..308 paragraf 2 KPK).
Oskarżony - osoba wobec, której wnioskowano do prokuratury o sporządzenie lub zatwierdzenie aktu oskarżenia, bądź przeciwko której sąd wszczął z urzędu postępowanie karne.
Obszary ciemnej liczby przestępstw:
Pierwszy - stanowią przestępstwa, które w ogóle nie doszły wiadomości organów ścigania.
Drugi - przypadki ujawnionych przestępstw, których sprawcy nie zostali wykryci.
Trzeci - przestępstwa, których sprawcy zostali wykryci, ale ze względu na negatywne przesłanki procesowe nie dochodzi do wniesienia aktu oskarżenia lub nie zapada wyrok skazujący.
Czwarty - stanowią przestępstwa, za które sprawcy zostali skazani prawomocnym wyrokiem sądu, jednakże nie wszystkie.
Czynniki decydujące o istnieniu ciemnej liczby i jej zakres:
brak zgłoszeń o przestępstwie ze strony pokrzywdzonych
metody działania przestępczego
poziom pracy organów ścigania karnego i wymiaru sprawiedliwości oraz umiejętność współdziałania ze społeczeństwem.
Czynniki przyczynowe, z powodu których pokrzywdzony nie składa doniesienia o przestępstwie:
pokrzywdzony obawia się przestępcy
pokrzywdzony wyraża zgodę na przestępcze zachowanie się sprawcy - dotyczy to wielu przykładów i przestępstw seksualnych
straty poniesione w wyniku przestępstwa są minimalne (postępowanie to strata czasu)
pokrzywdzony obawia się kompromitacji moralnej
pokrzywdzony ma antagonistyczny stosunek do policji
pokrzywdzony nie jest przekonany do słuszności stosowanych sankcji karnych za określone przestępstwa
pokrzywdzony nie wierzy w skuteczność działania policji i sądu
pokrzywdzony nie chce brać udziału w procesie karnym
pokrzywdzony poszukuje sprawiedliwości w drodze samosądu.
Struktura przestępczości - jakie miejsce w ogólnej liczbie popełnionych przestępstw zajmują czyny określonego rodzaju.
Nasilenie przestępczości - jakie wszędzie jest nasycenie danej zbiorowości zdarzeniami definiowanymi, jako przestępstwa.
Dynamika przestępczości - jakim zmianom podlegają rozmiary i nasilenie przestępczości w czasie (czy przestępczość rośnie czy maleje w czasie).
Przestępczość z użyciem przemocy.
Przemoc - rozumieć należy rzeczywiste użycie siły fizycznej wobec człowieka lub groźbę jej użycia, jeżeli zamiar sprawcy obejmuje spowodowanie szkód fizycznych w postaci śmierci lub uszkodzenie ciała bez względu na to, czy działanie sprawcy stanowiło cel sam w sobie, czy też miało charakter instrumentalny.
Za przejaw agresji uważa się zachowania, których celem jest wyrządzenie krzywdy lub sprawienie bólu innej osobie bez względu na to, czy cel ten da się osiągnąć.
Z kryminologicznego punktu widzenia kategorii przestępstw z użyciem przemocy należy zaliczyć 4 grupy przestępstw zdefiniowanych w KK:
przestępstwa, które w zespole swych znamion ustawowych zawierają ………….. przemoc. Art. 197 - zgwałcenie.
przestępstwa, które w zespole swych ustawowych znamion zawierają …………… czynna napaść. art. 135 - czynna napaść na …………RP.
przestępstwa, które zawierają znamię znęcania się fizycznie. Art.
przestępstwa z grupy przestępstw przeciwko życiu i zdrowiu, które w zespole swych ustawowych znamion nie zawierają co prawda żadnego ze wspomnianych wyżej określeń, ale pomimo to mogą być popełnione przy użyciu przemocy w/w kryminologicznym wspomnieniu. Art. 148 - zabójstwo.
Przestępczość z użyciem przemocy jest współcześnie zjawiskiem typowo miejskim, przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu - jest wyższe w miastach niż na wsi. Przestępczość z użyciem przemocy jest również tym rodzajem przestępczości, w którym dominują sprawcy płci męskiej najczęściej, jeszcze wyraźniej niż w przypadku przestępczości w ogóle. Przestępczość z użyciem przemocy jest, tak w Polsce, jak i w wielu innych miejscach świata, domeną osób o niskim społeczno - ekonomicznym. W większości przestępstw z użyciem przemocy …………….. za sprawcę, a zazwyczaj łączą ją z nim ścisłe więzy towarzyskie, czy nawet rodzinne. Największe zagrożenie przemocą i agresją występuje przeważnie w najbliższym środowisku społecznym jednostki tj. w rodzinie, grupie rówieśniczej, koleżeńskiej. Agresja i przemoc stosunkowo często są wynikiem istnienia między oprawcą a ofiarą rozmaitych zadaniowych konfliktów i przestępstwo stanowi jedynie kulminację narastających od dawna napięć, a nie nagłą nie wytłumaczalną erupcję agresji.
Przestępczość gwałtowna - zabójstwa, napady i rozboje, bójki, pobicia, przestępstwa podczas imprez sportowych, przejawy nietolerancji grup podkulturowych, wymuszenia rozbójnicze z użyciem broni.
Przeobrażenia jakościowe w polskiej przestępczości.
Począwszy od lat 90 - tych obok tradycyjnych czynów popełnionych na tle nieporozumień rodzinnych, zatargów sąsiedzkich oraz na tle chuligańskim daje się zauważyć nasilenie zabójstw popełnianych z motywów ekonomicznych oraz z chęci zaspokojenia potrzeb seksualnych.
……………………………………………………….
Wiktymologia (victima - ofiara; logos - nauka) - nauka o ofierze.
Wiktymologia kryminalna - nauka o ofierze, która w wyniku przestępstwa poniosła szkodę. Wiktymologia podzielona jest na różne problemy i należy do nauk najstarszych.
Istniały 4 typy ofiar przebłagalnych:
ofiara najwyższego kapłana
ofiara za lud
ofiara za księcia
ofiara za jednostkę
Istnieje wiktymologia teologiczna, naturalna, grup społecznych, ekologiczna, indywidualna, nowa wiktymologia, kryminalna.
Wiktymologia kryminalna, która zorientowana była na ofiarę przestępstwa, wiktymizację oraz system wymiaru sprawiedliwości pozwala na pełniejsze wyjaśnienie fenomenu przestępczości oraz reakcji na nią. Wiktymologia kryminalna zajmuje się również cechami ofiary przestępstwa.
Zadania wiktymologii - poczynając od nauk penalnych (prawnych) należy wymienić udział czynników badań wiktymologicznych w:
kryminologii jako dostarczenie informacji o etiologii przestępstwa popełnianego w odniesieniu do tej właśnie osoby, czy osób i przeciwko tym właśnie konkretnym wartościom chronionym
w kryminalistyce - wyniki badań przydają się bezpośrednio jako wiedza o osobie poszkodowanego, która jest często kroć punktem wyjścia w procesie wykrywczym przestępcy
w polityce kryminalnej - wiedza wiktymologiczna wspomagać ma zapobieganie przestępczości przez zmniejszania stopnia wyktymizacji, ochronę zagrożonych obszarów życia społecznego, upowszechnieni technik samoobrony
w polityce karnej, gdzie wiedza wiktymologiczna powinna znajdować pełniejsze odzwierciedlenie w stosowanej sankcji adekwatnych do zachowania i postawy ofiar
w procesie karnym, gdzie wiedza wiktymologiczna ma znaczenie dla rozpoznania roli ofiary w postępowaniu karnym.
Wiktymizacja - pokrzywdzenie, czyli doznanie krzywd i szkód w wyniku jakiegoś zdarzenia.
Wiktymizacja kryminalna - pokrzywdzenie będące skutkiem jakiegoś przestępstwa.
Podatność wiktymizacji - posiadanie określonych cech osobistych decydujących o stopniu ryzyka doznania wiktymizacji.
Proces wiktymizacji - proces stawania się ofiarą.
Skutki przestępstwa:
wiktymizację pierwotna - proces stawania się ofiarą w wyniku popełnionego przestępstwa. Nazywa się wiktymizacją bezpośrednią. Obok wiktymizacji bezpośredniej, która dotyczy ofiary przestępstwa występuje wiktymizacja pośrednia, która dotyczy osób bliskich bezpośredniej ofiary (najbliższa rodzina, osoby pozostające na jej utrzymaniu).
wiktymizację wtórna - jednostka oprócz pokrzywdzenia przez sprawcę przestępstwa może doznać powtórnie szkód i krzywd w wyniku reakcji społecznej na jej wiktymizację. Wtórnie pokrzywdzonym można zostać w wyniku reakcji najbliższego otoczenia, w miejscu zamieszkania, pracy czy nauki, gdyż ciekawość oburzenie, czy tez potępienie środowiska może spowodować w stosunku do ofiary efekt stygmatyzacji i utrudniać jej powrót do stanu sprzed popełnienia przestępstwa. Podobny efekt może być wywołany przez media, poprzez przekazywanie informacji o zdarzeniu, czy toczącym się procesie. Zdarza się, iż ofiary bardziej dotkliwie odczuły skutki wiktymizację wtórnej niż pierwotnej.
Ofiara a wymiar sprawiedliwości.
Kontakty ofiary z organem ścigania i wymiaru sprawiedliwości były przedmiotem wielu rozważań teoretycznych i badań empirycznych. Z powodu tak dużego nim zainteresowania było przynajmniej kilka:
starano się uzyskać informację czy ofiary biorą udział w procesie wymierzania sprawiedliwości
jeśli tak, to w jakiej roli występują w poszczególnych fazach procesu
poprzez jaki decyzje i w jakim stopniu mogą wpływać na proces wymierzania sprawiedliwości
jaki udział w procesie karnym wpływa na ofiarę
Ofiara a policja.
Ofiara odgrywa centralną rolę w inicjowaniu wszczęcia postępowania karnego.
Powody dla których ofiara decyduje się zawiadomić policję o przestępstwie to najczęściej:
poczucie obowiązku (przestępstwo należy ujawnić)
potrzeba uzyskania potwierdzenia faktu przestępstwa dla instytucji ubezpieczeniowych
odstraszenie sprawcy przed powtórnym popełnieniem przestępstwa
chęć doprowadzenia do procesu sadowego w celu udowodnienia winy sprawcy i ukarania go czy też naprawienia wyrządzonej szkody, a także dla uzyskania poczucia bezpieczeństwa.
Ofiara a sąd.
Zainteresowanie wiktymologii pozycją ofiary w postępowaniu sądowym następuje z dwóch powodów:
czy ofiara ma prawnie zapewnione możliwości brania czynnego, aktywnego udziału w tej fazie procesu, w jakich rolach może występować oraz jak jest traktowana przez sąd
stara się wyjaśnić, czy, a jeśli tak, to w jakim stopniu uwzględniane są interesy ofiary w orzekaniu kary z innych środków karnych.
Wyszukiwarka