Metodologia badań społecznych wykład nr. 2 z dnia 01.12.2012 r.

Typologia metod naukowych:

1.        ze wzg. na etap uprawiania nauki:

-          metody badawcze;

-          metody systematyzacji;

-          metody wykładu;

2.        ze wzg. na źródła uznawania twierdzeń naukowych:

-          metody empiryczne (aposterioryczne)

-          metody aprioryczne;

3.        ze wzg. na zasięg stosowania metody:

-          metody stosowane we wszystkich naukach;

-          metody osobliwe dla poszczególnych nauk;

Z punktu widzenia twierdzeń naukowych - to istotniejsze postepowanie badawcze.

Metody aprioryczne - zakładam przed badaniem, że tak będzie bez możliwości weryfikacji. A priori -wyniki pracy mało skuteczne.

BADANIA PEŁNIĄ FUNKCJĘ

Funkcja naukowa - wyniki badań pełnią tę funkcję wówczas, gdy przyczyniają się do rozwoju socjologii, jako dyscypliny naukowej, gdy wnoszą wkład w rozwój dyscypliny dostarczają uzasadnionych twierdzeń.

Badanie może zwracać uwagę na nowe zagadnienia dotąd niedostrzegane wnoszą wkład w aparaturę pojęciową, a także w rozwój metod i technik. Wkład badań w dziedzinę socjologii oceniany jest przez grono naukowe realizowany w układ nauki.

Funkcja praktyczno-użytkowa - funkcjonuje w układzie badacz praktyk życia społecznego. Wyniki badań pełnia tę funkcję, jeżeli są one wykorzystywane, jako przesłanki, które prowadzi praktyka życia społecznego do podejmowania praktycznych decyzji społecznych.

Mogą one ułatwić nam ocenę tego, co dzieje się w świecie i zająć określone stanowisko. Są impulsem do dyskusji społecznych. Praktyczno ? użytkowe (życie codzienne).

Funkcja humanistyczno- obywatelska - wpływ wyników badań na tzw. „czytającą publiczność”.

• Uświadamiają nam one nasze miejsce w życiu społecznym w stosunku do innych.

• Dzięki wynikom badań możemy poznać obszary życia społecznego, których jeszcze nie znamy.

• Mogą one ułatwić nam ocenę tego, co dzieje się w świecie i zająć określone stanowisko.

• Badania są impulsem do dyskusji społecznych.

• Badanie może spełniać jednocześnie wiele funkcji w tych sytuacjach na plan pierwszy wysuwa się funkcja złożona.

Praca powinna składać się z dwóch lub trzech celów

Określenie celu praktycznego - niedobory braki należy dookreślić do celów praktycznych jak zapobiec negatywnym zjawiskom, czyli przerobić na język praktyki.

W literaturze metodologicznej można wyróżnić różne kategorie celów badawczych. Najczęściej wyodrębnia się trzy rodzaje celów, tj.:

a) cel poznawczy, który jest zasadniczo związany z opisem oraz wyjaśnieniem i przewidywaniem zjawisk pedagogicznych;

b) cel teoretyczny związany jest głównie z opracowaniem empirycznego, teoretycznego modelu prowadzonych zajęć dydaktyczno-wychowawczych; cel ten jest w kolejnych etapach pracy badawczej uzasadniany bądź też weryfikowany;

c) cel praktyczny zawiera opracowania dyrektyw pedagogicznych, a są nimi praktyczne wskazówki kierowane pod adresem nauczycieli

Rys historyczny badań społecznych

Mówi się o niej od XVIII wieku.

1. Okres od XVIII wieku do początku I wojny światowej: badania nad rozmaitymi problemami społecznymi;

kontynuacja działalności spisowej, która przekształciła się w rutynę.

nurt krajoznawczy: monograficzne opisy miast

monografie współczesnych problemów społecznych zaowocowały powstaniem ruchu społecznego - tzw. ruchu surveyowego.

Prekursorem monografii był J. Howard; monografii dotycząca więziennictwa w Anglii i Walii oparta na obserwacji. Była stworzona celu reformowania więziennictwa w Anglii.

Przedmiotem zainteresowania ruchu surveyowego były warstwy społeczeństwa upośledzone społecznie.

Przedstawiciele: F. de Play, Ch. Booth, P. Kellog.

F. le Play zajmował się rodziną. Stworzył ramy opisu rodzin (nomenklatura); jest twórcą metody monograficznej.

Ch. Booth zajmował się miastem, podzielił ludzi na pewne warstwy według danych ze spisu powszechnego (w odniesieniu do poszczególnych dzielnic) i prowadził w nich badania pogłębione. Do pomocy wykorzystał ludzi, mogących posiadać informacje dotyczące badanych przez niego ludzi - np. inspektorów szkolnych, poborców podatkowych, administratorów domów. Wyniki badania zaprezentował na mapie. Był to wówczas nowatorski sposób zaprezentowania wyników badań.

W ruchu surveyowym ukształtowały się podstawy metod zbierania danych, a także podstawy ich analizy; połączenie danych jakościowych z ilościowymi. Badacze tego okresu z pełną świadomością odwoływali się do metod empirycznych (w celu podjęcia działalności reformatorskiej).

2. Okres międzywojenny - badania prowadzone w powiązaniu z socjologią jako dyscypliną akademicką i dla realizacji jej celów.

Socjologowie amerykańscy przejęli od ruchu surveyowego warsztat badawczy i podjęli badania w celach badawczych - naukowych.

R.E. Park (szkoła chicagowska): badania podejmowane z intencją czysto naukową (miasta).

Thomas, F. Znaniecki: wykorzystali materiały autobiograficzne (listy i autobiografie polskich emigrantów), stworzyli oni metodę dokumentów osobistych, czyli metodę biograficzną.

Wykorzystywanie danych empirycznych w celu stworzenia ogólnych teorii: koncepcja community, teorie rozwoju struktury przestrzenno-społecznej i rozwoju miast, koncepcja zmiany społecznej.

W tym okresie narodziły się pierwsze podręczniki metod badawczych.

Główne zainteresowania: patologie społeczne, przyczyny emigracji.

Badania biograficzne: wizytówka polskiej socjologii.

Steinmetz: socjografia; miała się zajmować problemami społecznymi, socjologia miała tworzyć teorie.

3. Od II wojny światowej: od II wojny światowej; badania prowadzone w obrębie socjologii i innych dyscyplin społecznych; powiązanie badań z potrzebami praktyki życia społecznego, badania prowadzone dla celów naukowych oraz badania prowadzone w celu „oświeceniowym” społeczeństwa (edukacji socjologicznej społeczeństwa).

Tendencje do realizacji badań w celach komercyjnych:

w dziedzinie stosunków przemysłowych;

w dziedzinie badań rynkowych;

w dziedzinie stosunków politycznych;

w dziedzinie wojskowości (w związku z II wojną światową).

Z tym okresem związane jest powstanie wielkich instytucji badawczych - np. ośrodki badania opinii publicznej, pojawienie się majętnych sponsorów i inwestorów, chętnych finansować badania. Praktyczna funkcja badań powodowała wzrost metod ilościowych w badaniach (model pozytywistyczny). Było to związane również z pewną modą w metodologii - modą pozytywistyczną.

TENDENCJE DO REALIZACJI BADAŃ W CELACH KOMERCYJNYCH

• W dziedzinie stosunków przemysłowych

• W dziedzinie badań rynkowych

• W dziedzinie stosunków politycznych

• W dziedzinie wojskowości ( w związku z II wojną światową)

• Z tym okresem związane jest powstanie wielkich instytucji badawczych np. środki badania opinii i inwestorów chętnych finansować badania. Praktyczna funkcja badań powodowała wzrost metod ilościowych w badaniach ( model pozytywistyczny).

Było to związane również z pewną modą w metodologii - metoda pozytywistyczna.

Badania społeczne w krajach realnego socjalizmu

• Okres, w którym były zupełnie zaniechane ( do przełomu październikowego)

• Po tym okresie doszło w Polsce do reaktywowania studiów socjologicznych

• Badania zostały podjęte według wzorów amerykańskich, ale nie były one w pełni niezależne, problemy z uzyskaniem środków finansowych ,, cenzura prewencyjna”

• Wiedza na temat socjologii była zerowa u respondentów.

CHARAKTERYSTYKA PROCESU BADAWCZEGO

Badanie jest procesem złożonym z etapów:

1. Przygotowanie koncepcji badania;

2. Przygotowanie technik badawczych:

• techniki doboru zjawisk do badania,

• techniki otrzymywania materiałów,

• techniki opracowania materiałów;

• sprawdzenie pytań w badaniu pilotażowym;

(na przykład: trzeba przygotować schemat losowania próby, przygotować ankietę, ułożyć pytania i sprawdzić je)

3. Dobór zjawisk z którymi badacz lub jego wysłannicy wchodzą w kontakt przy zbieraniu materiałów - dobór respondentów (losowanie próby), wybór źródeł;

4. Zbieranie materiałów;

5. Krytyka, selekcja i wstępne opracowanie materiałów;

6. Właściwe opracowanie materiałów - otrzymanie wyników łącznie z ich interpretacją;

7. Przygotowanie elaboratu zawierającego opis przebiegu badania i udokumentowane wyniki

1 - 3	faza przygotowania badania;
4	faza terenowa;
5 - 7	faza opracowania materiałów;

• Ten schemat badawczy pasuje do badań surveyowych i eksperymentalnych;

• Etapy badania muszą być zrealizowane wszystkie, ale nie muszą przebiegać w tej samej kolejności;

• Ten schemat badania należy traktować jako schemat logiczny;

KONCEPCJA BADAŃ: Ustalenia badacza, po co robi badania, jakimi metodami i technikami zamierza zbierać materiały; ustalenia odnoszą się do:

1. Problematyki;

2. Aparatury pojęciowej;

3. Przedmiotu badań;

4. Technik otrzymywania materiałów i źródła:

5. Innych technik badawczych:

• techniki doboru zjawisk do badania

• ­techniki właściwego opracowania materiału - np. kodowania, budowy skal;

• techniki oceny wartości zebranego materiału - techniki kontroli pracy ankietera, techniki weryfikacji danych;

• Metody badań oraz stopnia ich uzasadnienia (ocena wniosków i ich uzasadnienie);

• Sposobu prezentacji przebiegu badania i jego rezultatów;

Koncepcja badań uświadamia, jakie elementy muszą być spełnione

Projekt badań jest pojęciem szerszym niż pojęcie koncepcji. Pojęcie koncepcja badań zawiera się w pojęciu projektu badań, który ponadto zawiera pojęcie harmonogramu badań oraz kosztorysu.

Problematyka to tyle, co zbiór pytań problemowych, które stawia sobie badacz.

• Celem badania jest uzyskanie dobrze uzasadnionych odpowiedzi na te pytania.

• Badane obiekty mogą być bardzo różne.

• Ważne jest uzasadnienie wyboru danego zagadnienia do badania.

Terminologia:

• Terminy teoretyczne (abstrakcyjne)- właściwa dla danej części

• Terminy empiryczne, czyli teoretyczne znaczenie empiryczne

• Procedura konkretyzacji - nadawanie sensu empirycznego terminom teoretycznym

• Operacjonalizacja - wskazanie metod badawczych, za pomocą, których będziemy stosować skonkretyzowane pojęcia.

Przedmiot badania - ogół konkretnych zjawisk oznaczonych przez terminy (empiryczne) w pytaniach problemowych.

Mówiąc o przedmiocie badań, mówimy nie tylko o badanych zjawiskach, ale także o tych zjawiskach, na które chcemy rozciągnąć swoje wnioski.

Określając przedmiot badania wskazujemy ramy czasowo-przestrzenne występowania danego zjawiska.

Źródła - zjawiska, z którymi badacz lub jego wysłannicy wchodzą w bezpośredni zmysłowy kontakt i skąd czerpie się informacje o badanych zjawiskach.

	Oparte na obserwacji	Techniki oparte na procesie komunikowania się
				Bezpośredniego	Pośredniego
niestandaryzowane	techniki obserwacji niekontrolowanej	techniki wywiadu swobodnego (wolnego)	Techniki otrzymywania wypowiedzi pisemnych niestandaryzowanych (pamiętniki)
standaryzowane	obserwacja kontrolowana	wywiad kwestionariuszowy	Ankiety, autorejestracja

Ogół czynności i środków badawczych ujętych w reguły to technika otrzymywania materiałów

Jeżeli czynności i środki badawcze, jakie stosujemy w kontakcie z innymi osobami są takie same (przynajmniej zbliżone) to mówimy, że dana technika charakteryzuje się wysokim stopniem standaryzacji ^- ujednolicenie środków i czynności badawczych.

Formularz jest kryterium oceny standaryzacji danej techniki

1. Metoda badawcza - ogół zastosowanych w badaniu technik i sposobów badawczych.
   Uzasadnienie metody - wykazanie, że w stosunku do danego przedmiotu badań na podstawie źródeł i materiałów dobranych, otrzymanych i opracowanych przy pomocy takich, a nie innych technik i sposobów badawczych można udzielić odpowiedzi na pytanie problemowe; i to odpowiedzi w wystarczającym stopniu uzasadnionych. Uzasadnienie metody pośrednio informuje nas o wartości wniosków.

Kryteria doboru zjawisk, z którymi badacz wchodzi w kontakt:

Łączy się to z wyborem:

• Przedmiotu badania;

• Źródeł materiałów;

• Problem doboru źródeł pojawia się tam, gdzie okazuje się, że [badana] populacja jest wewnętrznie

zróżnicowana.

Badanie przyrodnicze:	Badanie społeczne:
Do badania dobiera się jednostki, którymi nie możemy manipulować;	Jednostki zobligowane badaniem podlegają manipulacji;
Jednostki do badania pochodzą „z życia” - są brane bezpośrednio ze środowiska'	Jednostek do badania nie dobiera się „z życia”, tylko z operatów losowania;
Jednostki dobrane do badania same są przedmiotem badań - one to bezpośrednio są przedmiotem zainteresowania;	Jednostki dobrane do badania są generalizatorami źródeł. Same rzadko są badanymi obiektami;
Obiekt badań jest stały;	Obiekt badań jest bardzo często płynny i wyróżnienie jednostek do badania jest bardzo trudne;







Dobór losowy (probabilistyczny):

Posiada mocne uzasadnienie w rachunku prawdopodobieństwa i statystyce. Prawdopodobieństwo wejścia do próby jednakowe i > 0.

Badacz nie ma wpływu na to, jakie jednostki dostana się do próby, bo selekcja odbywa się według pewnego automatycznego planu, który jest oparty na zasadach losowych, tzn. każda jednostka w populacji ma jednakowe szanse wejścia do próby.

• Losowanie dokonuje się z kartotek, spisów, planów, czyli z tzw. operatów losowania; czasami socjolog musi sam takie operaty stworzyć.

• Dobry operat musi spełniać warunki:

• warunek adekwatności - powinien odpowiadać całej populacji, którą chcemy badać;

• warunek kompletności - powinien zawierać wszystkie jednostki wchodzące w skład danej populacji;

• brak powtórzeń - każda jednostka musi w nim wystąpić tylko jeden raz;

• warunek dokładności - nie może zawierać jednostek nie istniejących, bądź też nie należących do populacji;

• warunek techniczny - łatwość korzystania z operatu;

Dobór celowy:

Badacz ma wpływ na to, jakie jednostki dostaną się do próby.

Dobór kwotowy (próba udziałowa) - jednostki są dobierane do badania, a nie losowane.

Za punkt wyjścia w konstrukcji próby przyjmuje się założenie, że pod względem cech próba będzie stanowiła miniaturę populacji. Wybór tych cech jest zwykle arbitralny, co stwarza możliwość popełnienia błędów.

Próba kwotowa - badacz musi mieć pewną wiedzę wstępną o populacji, tzn. musi znać jej strukturę ze względu na wybrane do badania cechy (nie zawsze można tę wiedzę uzyskać, dane statystyczne mogą być przecież nieaktualne, nieadekwatne itd.). Jeśli konstruuje się próbę kwotową w oparciu o kilka cech, badacz musi znać ich rozkład w badanej populacji. Jeżeli mamy już te rozkłady, to w próbie te proporcje muszą zostać odwzorowane.

Każdy ankieter otrzymuje kwotę, czyli przydział osób dla wywiadów, które ma przeprowadzić.

Ankieter będzie szukał respondentów na zasadzie „chybił - trafił”. Jest to oczywiście jedynie założenie badacza. Nie zawsze będzie tak w rzeczywistości.

Nie występuje tutaj problem odmów - nie są one rejestrowane.

Dobór losowo - kwotowy - połączenie doboru losowego z kwotowym.

Jest to dobór wielostopniowy; można na pierwszym etapie zastosować dobór losowy albo dobór kwotowy. Na przykład na początku dobiera się losowo okręgi wyborcze. Wybiera się jakieś cechy, a następnie opracowuje według metody postępowania j.w.

2. Dobór jednostek przeciętnych - wnioski uogólnia się nie statystycznie, na podstawie prawdopodobieństwa, lecz przez podobieństwo; przyjęcie założenia, że podana grupa (populacja) jest typowa dla społeczeństwa.

Dobór jednostek o cechach krańcowych - zakłada się, że cechy krańcowe są cechami różnicującymi.

Dobór jednostek parami - odbywa się w warunkach eksperymentalnych. Dokonuje się wyboru cech, które będą badane.

Dobór lawinowy - każdy kolejny respondent jest badany za sprawą uzyskania o nim informacji od poprzednika.

Dobór ekspertów - stosowany jest w badaniach eksperymentalnych, gdzie badacz nie dysponuje wystarczającą wiedzą o populacji.

• Dobór samorzutny - jednostki same dobierają się do badania; np. ankieta prasowa. Występuje często, kiedy brak jest środków finansowych na badania.

• Dobór przypadkowy - bada się jednostki, do których badacz ma dostęp. O dostępności respondentów decyduje najczęściej przypadek.

Od strony potocznej ( brak wiedzy- jak się powinno taką grupę dobierać decyduje przypadek

Kartoteki , spisy - operatory

Dlaczego powszechnie stosowane, jakie warunki musi spełnić badacz.

1

KRYTERIA DOBORU

---