Ćwiczenia czynne z oporem

- wykonywane z zastosowaniem siły zewnętrznej przeciwdziałającej wykonywanemu ruchowi i sile grawitacji wprawianemu w ruch odcinka

Cele:

• Zwiększenie siły i wytrzymałości mięśni

• Profilaktyka zaników mięśniowych

• Poprawa koordynacji nerwowo- mięśniowej

• Uzyskanie prawidłowego odżywiania tkanek

• Uzyskanie przerzutów- ćwiczenie kończyny zdrowej powoduje wzmocnienie kończyny chorej

• Uzyskanie kompensacyjnych przerostów siły w nie objętych procesem chorobowym grupach mięśni

• Zwiększenie sygnalizacji dośrodkowej w celu rozszerzenia pobudzenia reprezentacji ćwiczonych ruchów w odpowiednich polach projekcyjnych kory mózgowej

Wskazania:

• Osłabienie siły mięśniowej

• Siła mięśniowa +3 i więcej

Przeciwwskazania:

• Siła mięśniowa poniżej +3

• Stany zapalne stawów, mięśni i tkanek miękkich okołostawowych

• Ciężki ogólny stan chorego

• Przeciwwskazania ze strony układu krążenia

Metodyka:

• Przestrzegać stałych faz ruchu

• Ważna odpowiednia stabilizacja

• Ruch ma być wykonywany w pełnym zakresie

• Dobierając obciążenie, ilość powtórzeń, rytm należy wziąć pod uwagę ogólny stan chorego, jego wiek oraz cel ćwiczenia (wytrzymałość czy siła)

• Mniejsza wydolność układu krążeniowo- oddechowego oraz elastyczność mięśni w wieku starszym nakazuje stosowanie ćwiczeń z mniejszym oporem, a większą liczbą powtórzeń

• Im większy opór tym mniejsza liczba powtórzeń i na odwrót

• Większa liczba powtórzeń przy mniejszym obciążeniu (ok. 50% siły maksymalnej) oddziałuje na wytrzymałość, a mniejsza liczba powtórzeń przy większym obciążeniu na siłę

• Wielkość oporu powinna być taka, aby umożliwiała wykonanie skoordynowanego ruchu w pełnym zakresie

• Pozycja wyjściowa powinna być stabilna, wygodna i zapewniać dobre warunki do pracy ćwiczonych mięśni

• Ważne, aby przed przeprowadzić rozgrzewkę, mogą to być np. ćw. czynne wolne, ogólnousprawniające itp.

• Bloczek kierunkowy- powinien znajdować się w płaszczyźnie ruchu, zawieszony prostopadle do kończyny znajdującej się w połowie zakresu ruchu w stawie

• W pozycji wyjściowej maksymalne rozciągnięcie (czynne) mięśni agonistycznych

• Odpowiedni kierunek, płaszczyzna, oś i charakter ruchu

• Unikanie substytucji i inkoordynacji

• Progresywna wielkość oporu- dostosowana do siły mięśniowej, trzeba co 1-2 tygodnie badać siłę mięśnia)

• Metodyka ćwiczeń uzależniona od celu

• Do 6 tygodni po zespoleniu łatwo można zerwać ścięgno, a nawet do 3 miesięcy

• 1-2/dzień, czas trwania 15- 30 min.

• W czasie odpoczynku między ćwiczeniami można zastosować masaż i ćwiczenia rozluźniające, nie można dopuścić do przemęczenia mięśni

Rodzaje skurczów mięśni wykorzystywane w kinezyterapii:

• Skurcz izometryczny- zmiana napięcia mięśnia bez zmiany długości jego włókien, nie powoduje ruchu w stawie

• Skurcz dynamiczny:

• skurcz izotoniczny- przy stałym obciążeniu zmienia się długość mięśnia, a nie zmienia się jego napięcie (ćwiczenia z ciężarkami)

• skurcz auksotoniczny- stawiany jest coraz to większy opór, zmienia się napięcie i długość mięśnia (ćwiczenia z gumą, sprężyną)

• skurcz izokinetyczny- przy oporze submaksymalny i stałą wielkością kątową, najlepszy do mobilizacji siły mięśniowej, bo stawiany opór jest prawie taki sam jak siła mięśni (ćwiczenia z terapeutą lub z bardzo drogimi urządzeniami)

• Ze względu na zachowanie się przyczepów:

• koncentryczny- mięsień kurczy się, przyczepy zbliżają się do siebie, siła mięśnia jest większa od oporu

• ekscentryczny- mięsień rozciąga się, przyczepy oddalają się od siebie, opór jest większy od siły mięśnia

F_max

F

Oi

Oa

Ot

α

F- poziom wartości siły mięśnia

Oi- wartość oporu w ćwiczeniach izokinetycznych

Oa- wartość oporu w ćwiczeniach opartych na auksotoniczny skurczu mięśnia

Ot- wartość oporu w ćwiczeniach opartych na izotonicznym skurczu mięśnia

α- stopnie zakresu ruchu

Formy opory zewnętrznego:

• Opór ręczny (izokinetyczny)- tak jak w teście Lovetta na 4 i 5- skurcz izokinetyczny, najlepszy, bo opór jest dostosowany do siły mięśnia w każdym sektorze ruchu, angażuje w pełni mięsień i pozwala na ruch w pełnym zakresie, natomiast po skurczu terapeuta biernie powraca do pozycji wyjściowej i wtedy mięśnie mogą odpocząć i się rozluźnić, czego nie ma przy innych oporach

• Pacjent może kończynie chorej stawiać opór kończyną zdrową

• Sprężyny i taśmy gumowe- skurcz auksotoniczny (mocuje je się tak jak bloczek kierunkowy)- gdy opór zrówna się w pewnym momencie z sile mięśni to dochodzi do zatrzymania ruchu, czyli ruch nie jest wykonywany w pełnym zakresie, ale angażuje za to w pełni mięsień

• Ciężary nie podłączone do bloczków, np. hantle- skurcz izotoniczny

• Substancje elastyczne dające się modelować (gąbki, modelina, borowina)- szczególnie przy ćwiczeniach mięśni ręki

• Ćwiczenia w wodzie z przyborem

• Inne substancje płynne, zagęszczone- np. parafina, borowina

• Zestaw bloczkowo- ciężarkowy- pozycja wygodna, nie koniecznie przeciwko sile ciężkości, bo można dodać do ciężaru obciążenia ciężar kończyny, w fazie końcowej (odpoczynku) ciężarek powinien znajdować się na podłożu

Siła mięśni zależy od:

• Właściwości biomechaniczne:

• długość ramienia siły

• ustawienie kątowe w stawie

• prędkość ruchu

• pozycja wyjściowa

• stabilizacja

• Właściwości fizjologiczne:

• ilość jednostek elektromotorycznych

• synchronizacja jednostek motorycznych

• stan fizjologiczny mięśnia- zmęczenie, przekrój fizjologiczny, czas wysiłku

• Właściwości osobowe jednostki:

• wiek

• płeć

• zawód

• wytrenowanie

Sposoby badania siły mięśniowej:

• W warunkach statycznych (np. dynamometry, tensometry)

• W warunkach dynamicznych (np.)

• metoda Lovetta

• pomiar 10- krotnego dźwignięcia- wielkość siły mogącej pokonać opór w pełnym zakresie ruchu maksymalnie 10 razy (trzeba poinstruować pacjenta maksymalnego maksymalnej ilość powtórzeń, uważać na inne dodatkowe ruchy, kolejne badania po odpoczynku lub maksymalnego innym dniu, pozycja wyjściowa maksymalnego badaniu ma być taka jak pozycja podczas ćwiczeń)

• pomiar maksymalnego ciężaru (1- krotnego dźwignięcia)

• Trening z oporem progresywnym

- ćwiczenia oporowe wymagają wiadomości na temat tolerancji pacjenta na wielkość i formę oporu

• Wysiłki (rożna wielkość i sposób zapotrzebowania tlenowego i jego pokrycia):

• lokalne- swobodne, w pełni zaspokojone zapotrzebowanie na tlen, zaangażowane jest mniej niż 30% masy mięśniowej

• ogólne

• U chorych często przez synergizmy ćwiczenie o charakterze lokalnym może stać się wysiłkiem ogólnym

• Trzeba określić: czas treningu (w znaczeniu jednostkowym i ogólnym), tempo wykonywania ćwiczeń (liczba powtórzeń ruchu w jednostce czasu), liczbę serii (setów- to określona liczba powtórzeń ruchu wykonywana bez przerwy wypoczynkowej w określonym tempie), liczbę powtórzeń w serii, czas przerw między seriami, liczbę dni treningowych w tygodniu

• Przy wysiłku lokalnym dynamiczna praca mięśni pełni funkcję pompy ssąco- tłoczącej, która zaopatruje mięśnie tlen

• Ustrój ma ograniczoną plastyczność i jeśli nie zostaną szybko uaktywnione mechanizmy adaptacyjne może dojść do zaburzenia homeostazy, uszkodzenia narządów, treningiem nawet kalectwa

• Choroba nie wyklucza ćw. treningiem oporem jednak wymagają one dokładnego określenia siły

• Przed treningiem trzeba określić ciężar maksymalnego obciążenia

• Trzeba znać zdolności adaptacyjne pacjenta

Metody treningu oporowego:

• de Lorme'a i Watkinsa

Ilość setów	Wielkość obciążenia w stosunku do siły max	Liczba powtórzeń
1	50%	10
2	75%	10
3	100%	10

Częstotliwość 4/tydzień

Po każdym secie 2 min. przerwy

• McQueena

Ilość setów	Wielkość obciążenia w stosunku do siły max	Liczba powtórzeń
1	100%	10
2	100%	10
3	100%	10
4	100%	10

Częstotliwość 3/tydzień

Po każdym secie 2 min. przerwy

• Oxfordzka

Ilość setów	Wielkość obciążenia w stosunku do siły max	Liczba powtórzeń
1	100%	10
2	75%	10
3	50%	10

Częstotliwość 4/tydzień

Po każdym secie 2 min. przerwy

• Zinovieffa

Ilość setów	Wielkość obciążenia w stosunku do siły max	Liczba powtórzeń
1	100%	10
2	90%	10
3	80%	10
4	70%	10
5	60%	10
6	50%	10
7	40%	10
8	30%	10
9	20%	10
10	10%	10

Po każdym secie 2-3 min. przerwy

• Hettingera i Műllera (krótkie ćwiczenia izometryczne)

1. Pozycja wyjściowa- maksymalne bierne rozciągnięcie ćwiczonych mięsni

2. Opór submaksymalny (ok. 90% maksymalnych możliwości siłowych mięśnia)

3. Czas trwania napięcia 5-6 sek.- maksymalny opór w końcowym zakresie ruchu

4. Czas przerw między powtórzeniami 5-10 sek. Wykorzystany na rozluźnienie mięśni i powolny bierny powrót do pozycji wyjściowej

5. Na początku 1 set/dzień później do 3 setów, po 10 powtórzeń w każdym secie; 5 razy w tygodniu

19

---