Temat: Wiadomości ogólne
Fizykoterapia jest działem lecznictwa, w którym stosuje się występujące w przyrodzie naturalne czynniki fizyczne, jak czynniki termiczne, promieniowanie Słońca oraz czynniki fizyczne wytworzone przez różnego rodzaju urządzenia, np. urządzenia dostarczające energii cieplnej, prądów małej częstotliwości, prądów wielkiej częstotliwości, promieniowania świetlnego, nadfioletowego, podczerwonego oraz ultradźwięków.
Fizjoterapia to zespół naturalnych metod leczniczych, terapii wykorzystujących zjawisko reaktywności organizmu na bodźce. W leczeniu wykorzystuje się różnego rodzaju bodźce począwszy od biernego ruchu, ćwiczeń fizycznych po bodźce termiczne, czy wpływ stymulacji elektrycznej. Nadrzędnym celem fizjoterapeuty jest przywrócenie maksymalnie możliwej sprawności fizycznej i komfortu życia pacjenta. Fizjoterapeuta pracując z pacjentem (często nawet codziennie) stara się osiągnąć założone cele, poprzez różne metody terapeutyczne diagnozując i dopasowując możliwe terapie do potrzeb pacjenta. Główne działy fizjoterapii to:
- kinezyterapia
- fizykoterapia
- masaż leczniczy
Medycyna Fizykalna dział medycyny, mający zastosowanie w fizjoterapii, gdzie łączy w sobie zagadnienia metod fizycznych wykorzystywanych w celach leczniczych, zapobiegawczych i diagnostycznych. Dziedzina ta pozostaje w ścisłej współpracy z teoretycznymi oraz klinicznymi osiagnięciami innych działów medycyny oraz wieloma innymi pobocznymi dziedzinami - fizyki, techniki i nauk przyrodniczych.
- Fizjoterapia powinna być kompleksowa.
- Cel - postępowanie o charakterze leczniczym
- Leczenie przy użyciu różnych form ruchu - kinezyterapia
- Zastosowanie zabiegów fizykalnych - fizykoterapia
Cele szczegółowe fizjoterapii:
- zwalczanie bólu
- zwalczanie stanów zapalnych
- zwiększanie odporności ogólnej
- przeciwdziałanie efektom hipokinezji
- poprawa lub utrzymanie wydolności fizycznej
+ zwiększenie zakresu chodu
+ usprawnienie czynności układu krążenia, oddychania, przemiany materii, ukrwienie mózgu
+ usprawnienie termoregulacji
Fizjoterapia - tok działania:
- diagnoza
- prognoza
- program i planowanie
- wykonawstwo - realizacja zabiegów zgodnie z ich techniką i metodyką
Podział zabiegów fizykalnych wg ich roli w fizjoterapii:
- przygotowujące do ćwiczeń
- zastępujące ćwiczenia
- zwiększające efektywność ćwiczeń lub działające niezależnie
Fizykoterapię stosować należy łącząc ją z kinezyterapią.
Każdy rodzaj energii działającej na tkanki wpływa na zmianę stałości środowiska wewnętrznego, czyli homeostazę. Energie działające na organizm dzielimy na:
- naturalne - towarzyszą człowiekowi od urodzenia
- sztuczne - np. przez aparaturę medyczną
Podstawę leczniczego działania zabiegów fizjoterapeutycznych stanowi reaktywność organizmu na bodźce. Każda zmiana w środowisku wewnętrznym lub zewnętrznym ma charakter bodźca, które dzielimy na:
- działające na receptory
- protoplazmę każdej żywej komórki
Reakcja na bodźce zależy od:
- rodzaju bodźca
- sposobu działania bodźca
- natężenia
- czasu trwania
- okolicy ciała
- wielkości powierzchni działania
Pobudliwość - zdolność organizmu do reagowania na bodźce. Zależy od:
- właściwości osobniczych
- wieku
- płci
- stanu wyjściowego autonomicznego układu nerwowego
- danej czynności
- rytmów biologicznych
Reakcje na bodziec:
- szybkie, wolne
- mocne, słabe
- razem z bodźcem lub po nim
- w miejscu działania bodźca lub w innych obszarach ciała
Bodźce termiczne, mechaniczne, osmotyczne, chemiczne związane z zabiegami fizjoterapeutycznymi działają na receptory, które znajdują się nie tylko w skórze i błonach śluzowych, lecz także w głębiej położonych tkankach, również w strategicznych miejscach układu krążenia, oddychania, przewodu pokarmowego i ośrodkowego układu nerwowego.
W fizykoterapii stosuje się bodźce o małym i średnim natężeniu. Poprzez celowe zastosowanie ich na określoną część ciała można wzbudzać reakcje fizjologiczne, korzystne w leczeniu czy profilaktyce.
Reguła Schultz-Arndta
Słabe bodźce powodują tylko pobudzanie czynności życiowych, natomiast procesy adaptacyjne wyzwalają bodźce o średniej sile. Bodźce najsilniejsze niszczą tkanki.
Typy reakcji: miejscowa, ogólna, ipsilateralna, kontrlateralna.
Każdy rodzaj energii jest nośnikiem jakiegoś czynnika fizykoterapii. Każdy czynnik fizykalny jest bodźcem wyzwalającym w ustroju odpowiedź tkankową zwaną odczynem.
Energia -> czynnik fizykalny -> odczyn -> efekt leczniczy.
W fizykoterapii stosuje się 4 rodzaje energii:
- cieplna
- elektryczna
- mechaniczna
- promieniowania elektromagnetycznego
Pierwsza zasada termodynamiki - Zmiana energii wewnętrznej układu zamkniętego jest równa energii, która przepływa przez jego granice na sposób ciepła lub pracy.
Druga zasada termodynamiki
W medycynie fizykalnej chodzi o to, żeby energia została doprowadzona do tkanek, włączyła się w procesy fizjologiczne i wygenerowała zmiany korzystne dla zdrowia.
Podział czynników fizykalnych w zależności od ich właściwości:
- termiczne
- fotochemiczne
- elektrokinetyczne
- elektrochemiczne
- mechaniczne, kinetyczne
- czynniki o działaniu złożonym
Odczyn - odpowiedź organizmu na działający bodziec.
Dawka mus być odpowiednio dobrana. Zbyt małe nie wywołają efektu. Zbyt duże zniszczą tkanki.
Kategorie dawek:
- podprogowe - zbyt słabe, by wywołać dostrzegalne zmiany w tkankach
- lecznicze - wywołujące zmiany, które wykorzystuje się do leczenia fizykalnego
- szkodliwe - wywołujące zbyt duże zmiany
Najmniejszą dawką wywołującą zmianę nazywa się dawkę progową lub granicą tolerancji.
Między dawkami progowymi a maksymalnymi znajduje się zakres tolerancji, w którym mieszczą się dawki lecznicze. Górną granicą tolerancji wyznaczona jest wytrzymałość fizyczna tkanek reagujących na dany bodziec.
Ze względu na reaktywność odczyny dzielą się na:
- normalne
- paradoksalne
Ze względu na wielkość dawki odczyny dzieli się na:
- odwracalne (korzystne)
- nieodwracalne (niekorzystne)
Znajomość odczynów i prawidłowe ich wykorzystywanie warunkuje skuteczne leczenie fizykalne.
Prawo Dastre-Morata
Bodźce termiczne oddziałujące na duże powierzchnie skóry powodują przeciwne do naczyń skóry zachowanie dużych naczyń klatki piersiowej i jamy brzusznej. Naczynia nerek, śledziony i mózgu wykonują odczyn taki, jak naczynia skóry.
Następstwem działania wielu bodźców fizjoterapeutycznych jest miejscowa reakcja skóry i tkanki podskórnej:
- zmiana barwy skóry
- zmiana napięcia skóry
- wydzielanie potu i łoju
- zmiana ich składu chemicznego
- zmiana pH
Miejscowa reakcja mięśni szkieletowych na bodźce fizykoterapeutyczne wyraża się:
- przekrwieniem
- zmianą przemiany materii
- zmianą napięcia i trofiki mięśni, powięzi, ścięgien, okostnej
- w reakcji na bodźce fizykoterapeutyczne udział bierze tkanka wiotka
Siła bodźca lub powierzchnia bodźca - duża. Pobudzenie dociera do:
- rdzenia przedłużonego
- śródmózgowia
- międzymózgowia
Ogólna reakcja na bodźce występuje na 3 poziomach układu nerwowego:
- rdzeniowy
- podkorowy
- zerowy