Słowo dieta oznacza specjalny sposób żywienia uwzględniający ilość i jakość spożywanych pokarmów.
Dieta ma na celu dostarczenie niezbędnych ustrojowi składników pokarmowych z jednoczesnym dostosowaniem ich podaży do możliwości trawienia, wchłaniania i metabolizowania przez zmieniony chorobowo organizm.
Jest modyfikacją racjonalnego sposobu żywienia ludzi zdrowych.
ŻYWIENIE PODSTAWOWE
Zastosowanie i cel diety
Żywienie podstawowe zwane dietą podstawową stosowane jest u osób nie wymagających żywienia dietetycznego będących w szpitalach, sanatoriach i innych zakładach leczniczych.
Charakterystyka diety
W żywieniu podstawowym dozwolone są:
wszystkie produkty i potrawy
wszystkie techniki sporządzania posiłków.
Wskazane są ograniczenia w diecie potraw ciężko strawnych, wzdymających.
W opracowaniu diety należy przestrzegać zasad planowania jadłospisów, tzn. planuje się nie mniej niż 4-5 posiłków dziennie.
Za podstawę diety przyjęto średnie normy dla kobiet i mężczyzn o małej aktywności fizycznej, opracowane przez prof. dr hab. Ś. Ziemiańskiego i wsp., IŻŻ w 2001 roku.
Wartość energetyczna całodziennego pożywienia powinna wynosić około 2300-2400 kcal (9623-10041 kJ),
białko - 12-14% energii,
tłuszcze - 30%,
węglowodany uzupełniają dobowe zapotrzebowanie energetyczne.
Zapotrzebowanie na witaminy, składniki mineralne ustala się wg średnich norm dla kobiet i mężczyzn o małej aktywności fizycznej.
DIETA BOGATORESZTKOWA
Zastosowanie i cel diety
Dieta bogatoresztkowa jest stosowana w:
zaparciach
zaburzeniach czynnościowych jelit.
Celem stosowania diety bogatoresztkowej jest pobudzenie motoryki jelit, uregulowanie ich czynności bez stosowania środków farmakologicznych.
Charakterystyka diety
Dieta bogatoresztkowa jest modyfikacją diety podstawowej.
Modyfikacja jej polega na zwiększeniu ilości błonnika pokarmowego frakcji nierozpuszczalnych i płynów.
W diecie bogatoresztkowej stosowanej w zaparciach produkty z dużą ilością błonnika pokarmowego należy stopniowo zwiększać do 40-50 g/dobę. Przy dużej ilości błonnika początkowo mogą wystąpić wzdęcia i lekkie bóle brzucha.
Korzystne działanie na perystaltykę jelit mają: miód, jogurt, kefir, 1-dniowe mleko ukwaszone, kawa prawdziwa, śmietanka, wody gazowane, kompoty z suszonych śliwek, soki zawierające kwasy organiczne, masło, oliwa z oliwek, oleje, surówki, siemię lniane, buliony, rosoły, potrawy ostro przyprawione.
Dobry efekt dają napoje i potrawy chłodne. Zaleca się pół szklanki wody przegotowanej chłodnej z miodem lub namoczone suszone śliwki albo łyżeczkę masła lub oliwy na czczo.
W diecie należy ograniczyć pokarmy obniżające perystaltykę jelit. Są to: kluski, pieczywo białe, ryż, kasza manna, mąka ziemniaczana, ciastka z kremem, banany.
Wyłączyć powinno się: mocną herbatę, suszone czarne jagody, wino czerwone wytrawne, suche pożywienie
oraz pokarmy powodujące wzdęcia: groch, fasolę, bób, warzywa kapustne.
DIETA ŁATWO STRAWNA
Zastosowanie i cel diety
Dieta łatwo strawna wskazana jest:
• w stanach zapalnych błony śluzowej żołądka i jelit,
• w nadmiernej pobudliwości jelita grubego,
w nowotworach jelita cienkiego,
• w wyrównanych chorobach nerek i dróg moczowych,
• w chorobach infekcyjnych przebiegających z gorączką,
• w zapalnych chorobach płuc i opłucnej o przebiegu ostrym,
• w przewlekłych chorobach układu oddechowego przebiegających
z rozedmą,
w zaburzeniach krążenia płucnego (zawał),
• w okresie rekonwalescencji po zabiegach operacyjnych,
• dla chorych długo leżących, u których dochodzi do zaburzenia pracy
przewodu pokarmowego,
dla osób w wieku podeszłym.
Celem diety jest dostarczenie choremu wszystkich niezbędnych składników pokarmowych oraz ograniczenie produktów i potraw ciężkostrawnych.
Charakterystyka diety
Dieta łatwo strawna jest modyfikacją żywienia racjonalnego ludzi zdrowych. Ma szerokie zastosowanie w zakładach leczniczych.
Podstawą tej diety jest ograniczenie, a nawet wyłączenie:
produktów i potraw tłustych,
smażonych,
opieczonych w tradycyjny sposób,
długo zalegających w żołądku,
wzdymających,
ostro przyprawionych.
W diecie łatwo strawnej należy zmniejszyć podaż błonnika pokarmowego, chociaż pewna ilość tego składnika jest potrzebna.
Zalecana ilość błonnika pokarmowego w diecie łatwo strawnej wynosi do 25 g/dobę.
Posiłki należy spożywać 4-5 razy w ciągu dnia regularnie w określonych godzinach i w niewielkich objętościach.
Ostatni posiłek zaleca się 2 godziny przed snem.
DIETA ŁATWO STRAWNA Z OGRANICZENIEM TŁUSZCZU
Zastosowanie i cel diety
Dieta łatwo strawna z ograniczeniem tłuszczu wskazana jest:
w przewlekłym zapaleniu i kamicy pęcherzyka żółciowego oraz dróg żółciowych,
w chorobach miąższu wątroby -przewlekłym zapaleniu wątroby, marskości wątroby,
w przewlekłym zapaleniu trzustki,
we wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego - w okresie
zaostrzenia choroby.
Celem diety jest ochrona ww. narządów przez zmniejszenie ich aktywności wydzielniczej.
Charakterystyka diety
Dieta łatwo strawna z ograniczeniem tłuszczu jest modyfikacją diety łatwo strawnej.
Modyfikacja ta polega na zmniejszeniu produktów będących źródłem tłuszczu zwierzęcego oraz obfitujących w cholesterol.
Zawartość tłuszczu w diecie zarówno pochodzenia roślinnego, jak i zwierzęcego powinna wynosić
od 30 do 50 g/dobę.
Jest to tłuszcz znajdujący się w produktach (w mięsie, wędlinach, mleku, jajach) oraz tłuszcz dodawany do pieczywa i potraw.
Białko zalecane jest w normie fizjologicznej (tylko w niektórych przypadkach chorobowych powyżej normy). Bardzo ważne jest, żeby było ono rozłożone równomiernie na podstawowe posiłki.
Tłuszcze pokrywają zapotrzebowanie energetyczne do 20%, białko 12-18%, a węglowodany uzupełniają dobową ilość kalorii.
W jadłospisie należy uwzględnić produkty bogate w witaminę C, która wpływa na układ immunologiczny, pobudzając go do wytwarzania przeciwciał zwalczających stan zapalny.
Posiłki podaje się:
w małych objętościach,
o umiarkowanej temperaturze,
często - 5 razy w ciągu dnia.
Modyfikacja diety
Biorąc pod uwagę zastosowanie omawianej diety w różnych przypadkach chorobowych, zachodzi konieczność jej modyfikacji.
DIETA ŁATWO STRAWNA Z OGRANICZENIEM SUBSTANCJI POBUDZAJĄCYCH WYDZIELANIE SOKU ŻOŁĄDKOWEGO
Zastosowanie i cel diety
Dieta ma zastosowanie:
• w chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy,
• w przewlekłym nadkwaśnym nieżycie żołądka,
• w refluksie żołądkowo-przełykowym.
Zadaniem diety jest:
• dostarczenie pacjentowi wszystkich niezbędnych składników odżywczych,ograniczenie produktów i potraw pobudzających wydzielanie kwasu solnego,neutralizowanie soku żołądkowego,
niedrażnienie chemiczne, mechaniczne, termiczne błony
śluzowej żołądka.
Charakterystyka diety
Jest to dieta łatwo strawna z ograniczoną ilością produktów i potraw działających pobudzająco na czynność wydzielniczą żołądka.
Zaliczamy do nich:
mocne rosoły, buliony, esencjonalne wywary warzywne, grzybowe, galarety, wody gazowane, kwaśne napoje, nie rozcieńczone soki z owoców i warzyw, napoje alkoholowe (wino, piwo), kawa prawdziwa, mocna herbata, produkty marynowane, wędzone, potrawy pikantne, słone, smażone, pieczone, ostre przyprawy.
Ilość białka w diecie należy zwiększyć
do 1,2-1,5 g/kg na mc.
Tłuszcze wykazują zdolność hamowania wydzielania kwasu solnego zmniejszają równocześnie motorykę żołądka.
W diecie należy uwzględnić tłuszcze łatwo strawne, obok masła, śmietanki, ważne są tłuszcze roślinne obniżające cholesterol.
Tłuszcze pokrywają w 30% dobowe zapotrzebowanie energetyczne.
Do produktów hamujących wydzielanie żołądkowe oprócz tłuszczów należą słabe roztwory cukru.
Ograniczeniu podlega błonnik pokarmowy, należy więc z diety wyłączyć:
pieczywo razowe,
grube kasze
surowe warzywa i owoce.
Z diety wyłącza się produkty:
trudno strawne,
wzdymające,
ostro prawione.
Posiłki należy spożywać: regularnie o jednakowych porach dnia, w niewielkich objętościach,
5 razy dziennie.
potrawy powinny mieć umiarkowaną temperaturę (nie powinny one być zbyt gorące ani zbyt zimne, umiarkowana temperatura posiłków chroni przed przekrwieniem błony śluzowej żołądka)
Dieta powinna być dostosowana indywidualnie dla każdego chorego.
DIETA O ZMIENIONEJ KONSYSTENCJI
Dieta płynna (z produktów naturalnych)
Zastosowanie i cel diety
Dieta płynna stosowana jest:
• w chorobach jamy ustnej i przełyku,
• u chorych nieprzytomnych,
• w innych stanach chorobowych.
Dieta ma na celu dostarczenie pacjentowi odpowiedniej ilości energii i składników pokarmowych.
Charakterystyka diety
Charakterystyczną cechą diety jest jej konsystencja.
Pożywienie musi być:
łatwo strawne,
nie powodujące wzdęć,
biegunek,
zaparć.
Dieta spożywana jest drogą doustną, a gdy żywienie doustne jest niemożliwe pożywienie podawane jest przez sondę.
Posiłki muszą mieć odpowiednią wartość energetyczną i odżywczą, aby nie doprowadzić do niedoborów pokarmowych.
Wartość energetyczna diety powinna być ustalana indywidualnie dla każdego pacjenta, zależnie od:
masy ciała, wieku,
płci, rodzaju schorzenia.
Waha się w granicach 1600-2400 kcal (6,7-10,0 MJ) i więcej.
Białko zawarte w diecie dostarcza 16-20% energii, a czasami do 24%.
Tłuszcz pokrywa zapotrzebowanie energetyczne
w 30-32%.
Węglowodany dostarczają od 44-54% kalorii.
Liczba posiłków (podawanych przez zgłębnik założony przez nos do żołądka) zależy od zapotrzebowania energetycznego i objętości pożywienia.
Objętość jednego posiłku nie powinna przekraczać
500 ml.
Rytm podawania posiłków i ich objętość ustala lekarz.
Temperatura posiłków wynosi około 37°C.
Dieta papkowata
Zastosowanie i cel diety
Dieta ma zastosowanie:
w chorobach jamy ustnej i przełyku
przy utrudnionym gryzieniu i połykaniu,
w niektórych chorobach przebiegających z gorączką, po niektórych zabiegach operacyjnych.
Celem diety jest zapewnienie choremu wszystkich niezbędnych składników pokarmowych.
Charakterystyka diety
Wartość energetyczna, a także dobór produktów są zbliżone do diety łatwo strawnej.
Zasadnicza różnica polega na konsystencji potraw, które są w formie papkowatej.
W diecie tej bardzo ważnym składnikiem jest białko pochodzenia zwierzęcego, witamina C, witaminy z grupy B oraz składniki mineralne.
Potrawy muszą być tak sporządzone, aby nie drażniły zmienionego chorobowo przełyku lub jamy ustnej chemicznie, mechanicznie ani termicznie.
Dieta kleikowa
Zastosowanie i cel diety
Dietę kleikowa stosuje się w:
ostrych schorzeniach przewodu pokarmowego,
wątroby,
trzustki,
pęcherzyka żółciowego,
nerek,
chorobach zakaźnych,
stanach pooperacyjnych.
Celem diety jest oszczędzenie narządu zmienionego chorobowo.
Charakterystyka diety
Podstawowym składnikiem diety kleikowej są kleiki z ryżu, kaszy jęczmiennej, płatków owsianych, kaszy manny.
Oprócz kleików podaje się gorzką herbatę i namoczone sucharki lub bułkę czerstwą.
Dieta kleikowa może być stosowana tylko 1-3 dni, ponieważ jest dietą niefizjologiczną. Długie stosowanie diety prowadzi do wyniszczenia organizmu.
DIETA UBOGOENERGETYCZNA
Zastosowanie i cel diety
Dieta ubogoenergetyczna ma zastosowanie przy redukcji masy ciała u osób z otyłością i z nadwagą.
Celem diety jest: redukcja masy ciała (poprzez stopniowe ograniczanie energii),
zapewnienie prawidłowego funkcjonowania organizmu,
utrzymanie dobrego samopoczucia pacjenta,
ograniczenie uczucia głodu.
Charakterystyka diety
Dieta powinna być ubogoenergetyczna, a równocześnie zrównoważona pod względem zawartości składników odżywczych.
Aby zredukować 1 kg masy ciała w ciągu tygodnia, trzeba zmniejszyć podaż kalorii o 1000 dziennie.
W diecie ubogoenergetycznej największym ograniczeniom podlegają tłuszcze.
Pokrywają one około 25% wartości kalorycznej diety.
W ramach dozwolonej ilości zaleca się oleje roślinne oraz margaryny z tych olejów utwardzane na drodze estryfikacji i wzbogacone w witaminy.
Tłuszcze zwierzęce znajdujące się w:
mleku,
jajach,
mięsie,
drobiu,
wędlinach,
maśle i śmietanie
powinny dostarczać nie więcej niż 10% energii dobowego zapotrzebowania.
Tłuszcze zwierzęce są tylko nośnikiem kalorii, ich nadmiar w diecie prowadzi do otyłości, podnosi stężenie cholesterolu we krwi.
Dieta nie powinna zawierać mniej niż 100 g węglowodanów, ta ilość chroni przed zużywaniem białka ustrojowego.
Węglowodany w postaci skrobi, podobnie jak w diecie podstawowej, są głównym składnikiem energetycznym pożywienia.
Ograniczyć, a nawet wyłączyć z diety należy produkty zawierające cukry łatwo przyswajalne: cukier, miód, dżemy, słodycze, ciastka, desery.
Białko zaleca się w normie fizjologicznej, 1 g/kg mc., tj. około 70-80 g/dobę.
W diecie ubogoenergetycznej białko stanowi 20-25% wartości energetycznej całodziennego pożywienia.
Białko zwierzęce o wysokiej wartości biologicznej powinno znajdować się w 3 głównych posiłkach.
Mięsa czerwone, krwiste należy spożywać tylko kilka razy w miesiącu, ze względu na homocysteinę o działaniu miażdżycorodnym, powstającą w organizmie z aminokwasów siarkowych.
W diecie tej powinno być więcej surówek, sałatek, warzyw gotowanych.
Warzyw i owoców zaleca się około 750 g/dobę.
Produkty te, oprócz błonnika pokarmowego, dostarczają;
cenne witaminy rozpuszczalne w wodzie (z grupy B i C), flawonoidy,
makro- i mikroelementy.
Stanowią one bardzo ważny składnik pożywienia.
W diecie ubogoenergetycznej należy zwiększyć podaż produktów będących źródłem:
witaminy A (β-karoten),
wapnia,
żelaza,
witaminy B1.
Ograniczyć należy sól kuchenną do 5 g/dobę oraz ostre przyprawy, które pobudzają łaknienie.
Płynów zaleca się około 1,5 litra dziennie.
Ograniczenie płynów do 1,0 litra jest wtedy konieczne, gdy otyłości towarzyszy nadciśnienie tętnicze i obrzęki.
Zaleca się od 4 do 5 małych posiłków spożywanych regularnie.
„Jedzenie na sucho" daje uczucie sytości - korzystnie jest popijać dopiero po posiłku.
Nie należy dojadać między posiłkami!!!
DIETA O ZWIĘKSZONEJ ZAWARTOŚCI
NIENASYCONYCH KWASÓW TŁUSZCZOWYCH
Zastosowanie i cel diety
Dieta o zwiększonej zawartości nienasyconych kwasów tłuszczowych stosowana jest:
• w hiperlipidemii (hipercholesterolemii, hipertriglicerydemii i
hiperlipidemii mieszanej),
• w miażdżycy,
• w profilaktyce niedokrwiennej choroby serca.
Celem stosowania diety jest obniżenie stężenia lipidów w surowicy krwi.
Charakterystyka diety
Najważniejszą charakterystyczną cechą diety jest ograniczenie spożycia nasyconych kwasów tłuszczowych (NKT) i częściowe ich zastąpienie wielo- i jednonienasyconymi kwasami tłuszczowymi.
Dieta ma zapewnić wszystkie niezbędne składniki odżywcze, zgodnie z wytycznymi racjonalnego żywienia.
Tłuszcze w diecie o zwiększonej zawartości nienasyconych kwasów tłuszczowych dostarczają 25-30% energii dobowego zapotrzebowania.
Ważny jest dobór tłuszczów i właściwe proporcje różnych kwasów tłuszczowych.
NKT 0,7-1,0 WNKT 0,8 JNKT 1,5-1,2
Oleje są najzdrowszymi tłuszczami, zawierają bowiem mało kwasów nasyconych, a dużo więcej nienasyconych, w tym NNKT.
Zawarty w oliwie z oliwek i oleju rzepakowym w największych ilościach jednonienasycony kwas oleinowy (C18:1) obniża stężenie miażdżycorodnego cholesterolu LDL, nie obniża natomiast stężenia korzystnych lipoprotein HDL.
Olej rzepakowy zawiera również najwięcej kwasu linolenowego (C18:2) zaliczanego do cennych, niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych, których organizm ludzki nie wytwarza i muszą być dostarczane z pożywieniem.
Źródłem nienasyconych kwasów tłuszczowych są też margaryny zawierające od 40% do 80% tłuszczu. Najcenniejsze są tzw. margaryny miękkie, kubkowe.
W diecie tej należy uwzględnić tłuszcze ryb i ssaków morskich bogate w wielonienasycone kwasy tłuszczowe: eikozapentaenowy (C20:5) i dokozaheksaenowy (C22:6),
które obniżają stężenie triglicerydów w surowicy i działają przeciwkrzepliwie.
Ważny jest stosunek kwasów tłuszczowych z rodziny n-6 do kwasów tłuszczowych z rodziny n-3. Wg zaleceń FAO/WHO z 1994 r. powinien on wynosić 5:1-10:1.
Z diety należy wyeliminować tłuszcze zwierzęce:
smalec, słoninę, boczek, tłuste mięsa, tłuste wędliny,
tłuste sery, tłusty drób.
W diecie tej ogranicza się produkty bogate w cholesterol.
Ilość jego nie powinna przekraczać 300 mg.
Pacjentom o prawidłowej masie ciała zaleca się około
30 kcal/kg masy ciała, tj. około 2100-2200 kcal na dobę.
Wartość energetyczną diety można modyfikować przez zwiększenie lub zmniejszenie energii.
Dla pacjentów z nadwagą lub otyłych ilość kalorii należy zredukować indywidualnie dla każdej osoby, biorąc pod uwagę stopień nadwagi i aktywność fizyczną.
Pacjentom wymagającym wzmożonego żywienia (wyniszczonym, z niedowagą) wartość energetyczną diety należy zwiększyć.
Białko zaleca się w normie fizjologicznej, w ilości około
1 g na kg masy ciała, tj. 12-14% zapotrzebowania energetycznego.
Powinno ono pochodzić z:
chudych produktów zwierzęcych, jak: indyk, kurczak bez skóry, cielęcina, w ograniczonej ilości mięsa czerwone krwiste, ryby,królik,
chude serytwarogowe,
chude mleko i jego przetwory.
Węglowodany pochodzące z produktów zbożowych, ziemniaków, nasion roślin strączkowych uzupełniają zapotrzebowanie energetyczne.
Skrobia nie ma wpływu na wzrost cholesterolu czy triglicerydów w surowicy. Dieta na 2200 kcal zawiera ogółem około 300-330 g węglowodanów, tj. około 55-60% zapotrzebowania energetycznego.
Ograniczeniu podlega sacharoza i fruktoza. Cukry te podnoszą triglicerydy w surowicy, zwiększają syntezę lipoprotein VLDL w wątrobie.
Cukier oraz cukry proste (fruktoza i glukoza), zawarte w owocach i warzywach, nie powinny dostarczać więcej niż 10% energii dobowego zapotrzebowania.
Korzystne działanie na obniżenie stężenia cholesterolu we krwi ma błonnik pokarmowy, rozpuszczalny w wodzie - głównie pektyny i żywice.
Ilość błonnika w diecie powinna wynosić od 30-40 g.
Jeśli dieta ma być i łatwo strawna, warzywa i owoce będące źródłem błonnika należy spożywać:
gotowane, rozdrobnione,
przecierane w postaci drobno startych surówek i soków,
pieczywo gruboziarniste powinno się zastąpić jasnym.
Dieta powinna zawierać około 750 g warzyw i owoców, gdyż są one bardzo dobrym źródłem antyoksydantów:
witaminy C, β-karotenu, witaminy E flawonoidów (działanie przeciwmiażdżycowe i antyagregacyjne).
Witaminy te unieszkodliwiają wolne rodniki tlenowe, które uszkadzają naczynia krwionośne, błony komórkowe, substancję genetyczną, przyczyniając się w ten sposób do rozwoju miażdżycy i jej powikłań (choroby niedokrwiennej serca, zawału i udaru mózgu) oraz choroby nowotworowej.
Obok witamin antyoksydacyjnych ważna jest odpowiednia ilość kwasu foliowego, witaminy B6 i B12.
Kwas foliowy chroni organizm przed nadmierną ilością aminokwasu - homocysteiny.
Homocysteina nie występuje w produktach, powstaje w organizmie w wyniku demetylacji (oderwania grupy metylowej CH3) metioniny dostarczanej z pożywieniem.
Homocysteina gromadzi się we krwi i stanowi poważny czynnik rozwoju miażdżycy, choroby niedokrwiennej serca.
Niedobór witaminy B6 przyspiesza procesy miażdżycowe przez zwiększone działanie homocysteiny na naczynia krwionośne.
Witamina B6 uczestniczy w katabolizmie homocysteiny do cysteiny.
W diecie tej należy zwrócić uwagę na składniki mineralne.
Ograniczyć należy sól kuchenną do 5 g/dobę oraz przyprawy i sosy z dodatkiem glutaminianu sodu.
Nadmiar tego składnika w tkankach zatrzymuje wodę i zwiększa ciśnienie krwi.
Zwiększyć należy podaż:
potasu, magnezu, wapnia, selenu.
Potas reguluje czynność serca, działa hipotensyjnie.
Magnez jest jednym z czynników niezbędnych do przyswajania potasu. Bierze udział w procesach regulujących wytwarzanie cholesterolu w organizmie i zapobiega powstawaniu zakrzepów, chroni przed arytmią.
Wapń jest konieczny do prawidłowej pracy serca i mięśni, uczestniczy w mechanizmie krzepnięcia krwi.
Selen wraz z witaminą E ochrania błony komórkowe przed toksycznymi nadtlenkami.
W omawianej diecie powinny się znaleźć produkty zawierające substancje o działaniu
przeciwmiażdżycowym, antyagregacyjnym.
Do nich zalicza się:
• warzywa i owoce bogate w witaminę C i β-karoten.
Witamina C oraz flawonoidy występujące w owocach jagodowych, cytrusowych, pomidorach, brokułach blokują przemianę cholesterolu LDL w formę szkodliwą dla tętnic.
Najcenniejsze z tej grupy są:
borówki (czarne jagody) i czarne porzeczki.
Zawierają one duże ilości flawonoidów o właściwościach przeciwutleniających.
Spożywanie codziennie jednego grejpfruta obniża poziom cholesterolu.
Grejpfruty obok witaminy C, β-karotenu (występującego w owocach czerwonych) zawierają kwas galakturonowy, będący składnikiem pektyn. Kwas ten rozpuszcza złogi w tętnicach cofając nawet istniejące już zmiany miażdżycowe.
Przeciwmiażdżycowe działanie wykazują również pomarańcze i mandarynki.
Korzystne działanie mają również cebula i czosnek.
Warzywa te zawierają cenne substancje o działaniu przeciwkrzepliwym, obniżające ciśnienie krwi i cholesterol.
Buraki zawierają flawonoidy - betainę i betacyjany poprawiające krążenie.
Selery obniżają ciśnienie.
Suche nasiona roślin strączkowych, bogate w białko, składniki mineralne, witaminy z grupy B, witaminę E i błonnik rozpuszczalny, obniżają cholesterol.
Jabłka są bardzo dobrym źródłem pektyn, z flawonoidów dominuje w nich kwercetyna, która zmniejsza podatność lipoprotein LDL na oksydację.
Podobne właściwości wykazują owoce jagodowe, morele, pigwy.
Winogrona czerwone wytwarzają czynną substancję - rostweratrol, powstrzymującą zlepianie się płytek krwi.
Czarna herbata bogata w kwercetynę zapobiega odkładaniu się cholesterolu i działa przeciwzakrzepowo. Właściwości te przypisuje się także jej barwnikowi - tianinie.
Zielona herbata obniża ciśnienie, wykazuje duże właściwości antyoksydacyjne.
Surowe warzywa i owoce, zwłaszcza warzywa krzyżowe (brukselka, brokuły, kalafior), są dobrym źródłem glutationu, który między innymi zapobiega powstawaniu wolnych rodników przez niszczenie nadtlenków. Chroni w ten sposób organizm przed chorobami serca, nowotworami i innymi chorobami przewlekłymi.
W diecie należy uwzględnić:
tłuszcze bogate w jednonienasycone i wielonienasycone kwasy tłuszczowe,
2-3 razy w tygodniu w diecie powinny znaleźć się ryby bogate w wielonienasycone kwasy tłuszczowe n-3, potas, jod, selen.
Ryby najkorzystniej spożywać bez skóry, ponieważ w skórze odkładają się substancje toksyczne.
• płatki owsiane, otręby owsiane, kiełki pszenicy, owsa, soi i innych nasion.
• produkty mleczne fermentowane, z obniżoną ilością tłuszczu, mające korzystny wpływ na stężenie cholesterolu, ponieważ bakterie kwasu mlekowego asymilują cholesterol, zwiększając przez to jego wydalanie.
Jednym z najlepszych przeciwutleniaczy zapobiegającym oksydacyjnej modyfikacji cholesterolu LDL jest ubichinon - koenzym Q10 występuje w makreli, sardynkach, orzechach, sezamie i niektórych mięsach.
DIETA BOGATOBIAŁKOWA
Zastosowanie i cel diety
Dieta bogatobiałkowa wykazuje cechy diety łatwo strawnej, jest stosowana dla osób:
wyniszczonych,
w chorobach nowotworowych,
przy rozległych oparzeniach,zranieniach, chorobach przebiegających z gorączką,
dla rekonwalescentów po przebytych chorobach.
Dieta ta ma na celu dostarczenie odpowiedniej ilości białka do budowy odbudowy tkanek ustrojowych, ciał odpornościowych, enzymów, hormonów. Aby białko mogło spełnić swoje zadanie, dieta musi mieć należną wartość energetyczną, w przeciwnym razie białko będzie wykorzystane do celów energetycznych.
Charakterystyka diety
Dieta jest modyfikacja diety łatwo strawnej.
Modyfikacja ta polega na zwiększeniu ilości białka
do 2,0 g/kg masy ciała, to jest 100-120 g/dobę,
w skrajnych przypadkach, np. przy rozległych oparzeniach do 3 g/kg mc. i więcej, tj. do 150 g/dobę.
Białko pokrywa zapotrzebowanie energetyczne w 15-20%.
2/3 białka powinno pochodzić z produktów zwierzęcych, jak: mleko, ser twarogowy, chude mięsa, chude wędliny, jaja.
Produkty te są źródłem białka o wysokiej wartości biologicznej, tzn. białko to ma w swoim składzie niezbędne aminokwasy, konieczne do syntezy białek ustrojowych.
Tłuszcze pokrywają 25-30% energii. Znaczna część tłuszczu pochodzi z produktów białkowych.
Węglowodany pokrywają zapotrzebowanie energetyczne w 50-55%.
Przy dostatecznej ilości energii z reguły pokryte jest zapotrzebowanie na witaminy i sole mineralne.
Jeśli zachodzi potrzeba zwiększenia niektórych, składników, np. żelaza, potasu, wskazana jest suplementacja w postaci preparatów farmakologicznych.